STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LUBOMIA

GMINA LUBOMIA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LUBOMIA USTALENIA STUDIUM KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO /T e k s t u j e d n o l i c o n y/ Załącznik nr 2 do uchwały nr... RADY GMINY LUBOMIA z dnia Lubomia, październik 2013 r.

Opracowanie studium : P R O E L I U M ul. Mazurska 8, 40-730 Katowice, tel. (32) 202 39 53, fax. (32) 73 88 407. Główny Projektant prof. dr inż. Arch. Stanisław Tomaszek Zastępca Głównego Projektanta/ Koordynator Uprawnienia do projektowania w planowaniu przestrzennym nr 128/87 rzeczoznawca TUP w zakresie kształtowania struktur mgr inż. arch. Joanna Domańska Projektu uprawnienia urbanistyczne nr 1604 Specjalista ds. uwarunkowań przyrodniczych, powodziowych i górniczych Specjalista ds. dziedzictwa kulturowego Specjalista ds. społeczno - gospodarczych Specjalista ds. komunikacji i systemów transportu Specjalista ds. uwarunkowań infrastruktury technicznej dr hab. Stanisław Czaja dr Jerzy Wach mgr Bolesław Błachuta Rzeczoznawca Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego specjalizacja: dokumentacja i ewidencja dóbr kultury dr inż. arch. Elżbieta Rdzawska mgr inż. arch. Dorota Chudowska mgr Tomasz Twardoch dr Robert Tomanek mgr inż. Łukasz Wyra Specjalista ds. zapisu cyfrowego mgr inż. arch. Joanna Domańska mgr Tomasz Twardoch 2

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Lubomia Opracowanie zmiany studium: (przeprowadzonej w okresie 2008 2009 r., wprowadzonej uchwałą nr XLIII/262/2009 Rady Gminy Lubomia z dnia 28 sierpnia 2009 r.) Zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubomia w granicy obszaru związanego z realizacją zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy w sołectwie Syrynia wykonana została w roku 2009 w celu umożliwienia realizacji atrakcyjnego zespołu zabudowy dla mieszkańców sołectwa Nieboczowy zmuszonych do zmiany miejsca zamieszkania w związku z planowaną realizacją zbiornika przeciwpowodziowego Racibórz Dolny na Odrze będących inwestycjami celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym pod nazwą Budowle regulacyjne na Odrze swobodnie płynącej i w dorzeczu Warty, naprawa i modernizacja wałów w dorzeczu Odry wraz z Wartą. Zmiana Studium opracowana została przez zespół Pracowni Urbanistycznej w Rybniku w składzie: mgr inż. arch. Wiesław Chmielewski dyrektor Pracowni mgr inż. arch. Janusz Orzeł - główny projektant mgr inż. arch. Jadwiga Grabiec mgr inż. Piotr Mocek mgr Łukasz Pomykoł mgr Tomasz Miłowski techn. bud. Beata Grabowska W latach 2010 2011 przeprowadzona została kolejna zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubomia w granicach przedstawionych na poniższym schemacie nr 1 orientacja. Ustalenia studium dla obszaru objętego zmianą znajdują się w załączniku część B - do niniejszego tekstu ustaleń oraz w załączniku graficznym (rysunek nr 2) Kierunki zagospodarowania przestrzennego dotyczące obszaru wschodniej części gminy Lubomia oraz dla obszaru obejmującego sołectwo Buków. Zmiana Studium opracowana została przez zespól Pracowni Urbanistycznej w Rybniku w składzie: mgr inż. arch. Wiesław Chmielewski dyrektor Pracowni mgr inż. arch. Janusz Orzeł - główny projektant mgr inż. arch. Jadwiga Grabiec mgr inż. Piotr Mocek mgr Łukasz Pomykoł mgr Tomasz Miłowski techn. bud. Beata Grabowska 3

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Lubomia W latach 2013 2014 przeprowadzona została zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lubomia dotycząca 8 terenów określonych w uchwale Rady Gminy Lubomia Nr XXXII/201/2013 z dnia 27 lutego 2013 r. Ustalenia studium po przeprowadzeniu zmian w powyższych terenach zawarte są w załączniku Nr 2 do uchwały przyjmującej zmianę: Ustalenia studium - Kierunki zagospodarowania przestrzennego (tekst jednolity). TERENY OBJĘTE ZMIANĄ STUDIUM Zmiana Studium opracowana została przez zespół Pracowni Urbanistycznej w Rybniku w składzie: - mgr inż. arch. Wiesław Chmielewski główny projektant - mgr inż. arch. Mirella Ruczka - mgr inż. Piotr Mocek - mgr inż. Malwina Knura - mgr inż. Mateusz Węgrzyk - mgr Tomasz Miłowski - techn. bud. Adam Piórecki - mgr Beata Grabowska - mgr Grażyna Skotarczyk 4

Spis treści: Ustalenia studium dla obszaru gminy Lubomia nie objętego zmianą studium w okresie 2010 2011 wprowadzoną uchwałą Nr V/24/2011 Rady Gminy Lubomia z dnia 28 lutego 2011 r. Rozdział 1 Postanowienia ogólne... 6 Rozdział 2 Cele i kierunki rozwoju przestrzennego gminy... 8 Rozdział 3 Zasady kształtowania środowiska kulturowego... 13 Rozdział 4 Ochrona środowiska przyrodniczego... 52 Rozdział 5 Ekologiczny system obszarów chronionych i elementy środowiska przyrodniczego... 58 Rozdział 6 Rolnicza przestrzeń produkcyjna... 62 Rozdział 7 Ochrona p/powodziowa... 63 Rozdział 8 Aktywizacja gospodarcza gminy... 64 Rozdział 9 Kierunki rozwoju zabudowy mieszkaniowo usługowej... 65 Rozdział 10 Kierunki rozwoju komunikacji... 66 Rozdział 11 Kierunki rozwoju uzbrojenia terenu... 68 Rozdział 12 Plany miejscowe... 70 Rozdział 13 Realizacja i aktualizacja polityki przestrzennej... 71 5

USTALENIA STUDIUM PO PRZEPROWADZENIU ZMIAN W LATACH 2013 2014 I. WPROWADZENIE... 4 1. Ustalenia ogólne... 4 2. Definicje pojęć i terminów... 7 II. WIZJA I CELE ROZWOJU GMINY... 8 III. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW...... 9 IV. KIERUNKI I WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁĄCZONE Z ZABUDOWY... 11 V. OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO... 25 1. Ochrona przyrody i krajobrazu... 25 2. Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych... 25 3. Ochrona powietrza... 26 4. Ochrona przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem niejonizującym... 26 5. Złoża kopalin i warunki ich eksploatacji... 27 6. Prawne formy ochrony wartości przyrodniczych... 28 VI. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ... 29 VII. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI... 41 1. Komunikacja drogowa... 41 2. Komunikacja kolejowa... 42 3. Komunikacja rowerowa... 42 VIII. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ... 42 1. Zaopatrzenie w wodę... 42 2. Odprowadzanie ścieków... 43 3. Zaopatrzenie w gaz i ciepło... 43 4. Zaopatrzenie w energię elektryczną... 43 5. Telekomunikacja... 43 6. Gospodarka odpadami... 44 IX. OBSZARY NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM... 44 X. OBSZARY NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM... 45 XI. OBSZARY DLA KTÓRYCH OBOWIĄZKOWE JEST SPORZĄDZENIE MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, W TYM WYMAGAJĄCE PRZEPROWADZENIA SCALEŃ I PODZIAŁÓW NIERUCHOMOŚCI, A TAKŻE LOKALIZACJA OBIEKTÓW HANDLOWYCH O POWIERZCHNI SPRZEDAŻY POWYŻEJ 2000 M 2 ORAZ OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNEJ... 46 XII. OBSZARY DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZĄDZIĆ MIEJSCOWY PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO W TYM OBSZARY WYMAGAJĄCE ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELEŚNE... 46 XIII. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ... 46 1. Rolnicza przestrzeń produkcyjna... 46 2. Leśna przestrzeń produkcyjna... 47 XIV. OBSZARY NARAŻONE NA NIEBEZPIECZEŃSTWO POWODZI I OSUWANIA SIĘ MAS ZIEMNYCH...... 47 1. Zagrożenie osuwaniem się mas ziemnych... 47 2. Zagrożenie powodziowe... 47 XV. OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SIĘ W ZŁOŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY... 48 XVI. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH... 48 XVII. OBSZARY WYMAGAJĄCE PRZEKSZTAŁCEŃ, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI... 48 XVIII. TERENY ZAMKNIĘTE... 48 XIX. OBSZARY PROBLEMOWE... 48 XX. USTALENIA KIERUNKÓW ZMIAN W ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM TERENÓW OBJĘTYCH ZMIANĄ STUDIUM NA PODSTAWIE UCHWAŁY NR XXXII/201/2013 RADY GMINY LUBOMIA Z DNIA 27 LUTEGO 2013 R.... 49 LITERATURA... 50 6

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LUBOMIA Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1 1. Politykę przestrzennego rozwoju gminy określa się w celu ustalenia sposobu realizacji zadań własnych gminy, jak również zadań ponadlokalnych (rządowych) przewidzianych na terytorium gminy Lubomia w zakresie, w jakim realizacja tych zadań dotyczy zagospodarowania przestrzennego, uwzględniając uwarunkowania, cele i kierunki polityki przestrzennej gminy oraz państwa i samorządu na obszarze województwa. 2. Określenie polityki przestrzennej gminy stanowić będzie podstawę rozwiązań formułowanych w toku sporządzania planów miejscowych. 3. Studium nie posiada mocy obowiązującej przy podejmowaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, stanowi akt kierownictwa wewnętrznego pomiędzy Zarządem Gminy a Radą Gminy, zapewniając ważne funkcje regulacyjne i informacyjne w prowadzeniu polityki gospodarczej i przestrzennej gminy. Funkcje te zapewniają w szczególności: 1) podstawę do sporządzenia planów miejscowych, zawierających ustalenia zgodne z akceptowanymi celami rozwoju i kierunkami polityki przestrzennej, 2) wyposażenie władz gminy w zasób informacji umożliwiających aktywną polityką gospodarczą, w tym ofertową i promocyjną w stosunku do podmiotów gospodarczych oraz negocjacje w zakresie zadań ponadlokalnych, 3) dostosowanie i tworzenie instrumentów organizacyjnych i planistycznych, adekwatnych do podejmowania zadań. 4. Polityka przestrzenna gminy wyznacza kierunki działań, jakie będą podejmowane przez Zarząd Gminy i Radę Gminy, aby zmiany zachodzące w sposobie zagospodarowania i użytkowania terenów oraz ich długofalowe skutki odpowiadały zasadom: 1) zrównoważonego rozwoju gminy, 2) zapewnienia interesu wspólnoty samorządowej obok interesów indywidualnych obywateli, jednostek gospodarczych oraz innych podmiotów działających na terenie gminy. 5. Uwzględniając uwarunkowania stanu istniejącego zidentyfikowane w Studium, polityka przestrzenna zmierza w szczególności do zapewnienia: 1) ładu i harmonii w zagospodarowaniu przestrzennym gminy, 2) realizacji zasad zrównoważonego rozwoju w procesie zmian w zagospodarowaniu przestrzennym, 7

3) umożliwiania rozwoju aktywności gospodarczej mieszkańców gminy oraz jednostek gospodarczych, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony interesów osób trzecich, 4) ekonomicznej efektywności realizacji zadań publicznych, zwłaszcza oszczędności w kosztach realizacji komunikacji i uzbrojenia terenu, 5) pomnażania kapitału gminnego, jako źródła dochodu gminy, 6) w związku z planowaną realizacją zbiornika Racibórz Dolny na rzece Odrze jako inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym wszystkim mieszkańcom gminy Lubomia, a w szczególności mieszkańcom sołectwa Nieboczowy, warunków niepogorszonego życia i zamieszkiwania na terenie gminy. 1. Na politykę przestrzenną gminy składają się: 1) kierunki zagospodarowania przestrzennego oraz cele rozwoju wyznaczone na podstawie: a) diagnozy stanu istniejącego zagospodarowania przestrzennego, 2 b) identyfikacji problemów wynikającego z aktualnego stanu użytkowania i zagospodarowania przestrzeni, c) analizy uwarunkowań rozwoju, d) analizy sytuacji społeczno-gospodarczej, e) identyfikacji aspiracji oraz potrzeb mieszkańców, f) wizji rozwoju gminy. 2) Strategia rozwoju, z której wynikają: a) cele rozwoju oraz program przedsięwzięć służących realizacji tych celów, w tym zadania priorytetowe, b) kierunki polityki przestrzennej, jako sposoby osiągania długofalowych celów rozwoju. 3) Instrumenty polityki przestrzennej, do których należą: a) miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, wynikające z ustaw szczególnych, z uwzględnieniem obszarów objętych lub postulowanych do objęcia ochroną, b) plan działań jednostek organizacyjnych gminy w zakresie gospodarki przestrzennej opracowany dla najbliższego roku budżetowego, uwzględniający koordynację zadań inwestycyjnych, planistycznych i organizacyjno-prawnych obejmujących gospodarkę nieruchomościami, gospodarkę komunalną, ochronę środowiska, marketing i promocję gminy. 8

Rozdział 2 Cele i kierunki rozwoju przestrzennego gminy 3 Zmiany w sposobie zagospodarowania i użytkowania terenów winny przyczyniać się do poprawy ładu przestrzennego tzn. sposobu ukształtowania zabudowy oraz urządzania terenów w sposób zapewniający porządek, estetykę i harmonię krajobrazu w nawiązaniu do lokalnych cech środowiska przyrodniczo-geograficznego oraz tradycji, wartości kulturowych i historycznych gminy. 1. CELE OPERACYJNE 4 1) Rozwój gminy Lubomia w oparciu o ochronę i promocję dziedzictwa kulturowego w kontekście zagospodarowania wartości historycznych dla potrzeb turystyki i rekreacji. 2) Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze usługowym z wykorzystaniem walorów kulturowych gminy przy zachowaniu jej tożsamości. 3) Kompleksowe działania dla poprawy warunków bezpieczeństwa życia i zamieszkiwania mieszkańców w kontekście lokalizacji gminy na terenach zalewowych doliny rzeki Odry. 1.1. Obszar działań strategicznych Zabezpieczenie najistotniejszych wartości kulturowych poprzez ochronę obszarów o największym nasyceniu substancją zabytkową, postulowanych do objęcia strefami ochrony konserwatorskiej. Uwzględnienie zadań ochronnych zabytków w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 2. UWARUNKOWANIA I PROBLEMY REALIZACJI CELÓW 2.1. Silne strony krajobrazu kulturowego gminy 1) Symbioza walorów kulturowych oraz przyrodniczych (wysokie walory krajobrazu naturalnego, malownicze położenie w dolinie rzeki Odry w powiązaniu z układami ruralistycznymi historycznych jednostek osadniczych), tworzącymi strukturę przestrzenną gminy. 2) Wybitne zabytki archeologiczne ( Grodzisko Gołężyców", relikty osad kultury łużyckiej, relikty średniowiecznego zamku Kotowiec"). 3) Charakterystyczny krajobraz kulturowo-przyrodniczy z czytelnymi pozostałościami gospodarki dworsko-folwarcznej (relikty założeń folwarcznych w Grabówce, Wielikącie, Paprotniku, Nowym Dworze, Tajchowie). 9

4) Lokalny typ tradycyjnej zabudowy mieszkaniowej - dom jednokondygnacycjny, murowany, przekryty dachem dwuspadowym, w większości ustytuowany w układzie szczytowym do ulicy. 5) Czytelny w strukturze przestrzennej układ dawnych jednostek wiejskich, z charakterystycznymi dominantami przestrzennymi, w formie wież kościelnych - podkreślającymi miejsca ważne w obszarach jednorodnego krajobrazu ruralistycznego (Lubomia, Syrynia, Nieboczowy, Buków). 2.2. Słabe strony istniejących wartości krajobrazu gminy 1) Występujące zużycie techniczne zasobów kulturowych, wpływające niekorzystnie na atrakcyjność krajobrazu kulturowego, (np. zespół dworski w Grabówce z reliktami parku, zespoły historycznych folwarków Paprotnik, Tajchów, Wielikąt, tradycyjna wiejska architektura mieszkaniowa z kon. XIX i pocz. XX w.). 2) Przekształcenia w obszarze historycznych struktur osadniczych, powodujące "zatarcia" układu przestrzennego oraz zmianę skali zabudowy. 3) Niska świadomość mieszkańców walorów własnej tradycyjnej architektury lokalnej, mogącej stanowić potencjał turystyczny. 4) Brak kontynuacji tradycji budowlanych we współczesnym budownictwie, ujawniające się tendencje przebudowy istniejącej zabudowy historycznej zmieniającej charakterystyczne cechy tradycyjnego lokalnego typu budownictwa. 2.3. Szanse 1) Unikatowe walory dziedzictwa kulturowego, które w połączeniu z dużymi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi mogą stanowić znaczący czynnik rozwoju turystyki - duże skupienie cennych zabytków archeologicznych świadczących o bogatej i długiej historii gminy ( Grodzisko Gołężyców"). 2) Stosunkowo bliskie położenie w sąsiedztwie regionalnego ośrodka polityki rozwoju - Aglomeracji Rybnicko-Raciborskiej 1. 3) Tworzenie nowych miejsc pracy w oparciu o walory środowiska kulturowego np. rozwój agroturystyki, tradycyjnej turystyki weekendowej. 4) Realizacja zbiornika Racibórz Dolny jako gwarancji bezpiecznego zagospodarowania i użytkowania terenów zalewowych doliny rzeki Odry oraz potencjalnej, ponadlokalnej atrakcji turystycznej a także bazy dla rekreacji, sportu i wypoczynku mieszkańców regionu rybnickiego. 2.4. Zagrożenia 1) Realizacja zbiornika "Racibórz" 2 na obszarze Ligoty Tworkowskiej, Nieboczów, Trawników i Nowego Dworu, w efekcie którego zostaną zniszczone istniejące historyczne jednostki osadnicze. 1 "Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2015", przyjęta uchwalą Sejmiku Województwa Śląskiego 25 września 2000 r. " Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o ustanowieniu programu wieloletniego "Program dla Odry - 2006". 10

2) Usytuowanie obiektów zabytkowych i historycznych na terenach zalewowych doliny rzeki Odry (Buków, Ligota Tworkowska, Nieboczowy). 3) Istniejące i projektowane napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia, zlokalizowane na znacznych obszarach krajobrazu gminy. 4) Zmiana form użytkowania terenów - postępujące odłogowanie gruntów i tendencje do zabudowy. 5) Zauważalna dążność do zabudowywania terenów rolniczych prowadząca do rozproszenia zabudowy i chaosu przestrzennego szczególnie atrakcyjnych pod względem krajobrazowym obszarów oraz zmniejszania powierzchni terenów otwartych stanowiących przedpola ekspozycyjne zachowanych panoram historycznych wsi i zespołów zabudowy (przede wszystkim Lubomi, Syryni, Grabówki). 3. STRATEGICZNE KIERUNKI ROZWOJU 3.1. Kierunki Rozwój gminy ukierunkowany na promocję walorów dziedzictwa kulturowego dla inwestycji rekreacyjnych i związanych z obsługą regionu rybnickiego. Tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze usług turystycznych poprzez podnoszenie jakości zamieszkania i funkcjonowania istniejących zasobów środowiska kulturowego. Realizacja polityki przestrzennej z wyraźną preferencją wymogów zrównoważonego rozwoju, zmierzającej do zachowania ładu przestrzennego w kształtowaniu krajobrazu gminy. Respektowanie w gospodarce przestrzennej rygorów konserwatorskich sprzyjających wykreowaniu gminy Lubomia jako atrakcyjnego miejsca zamieszkania oraz ponadlokalnego ośrodka turystyki i wypoczynku. Kultywacja świadomości dziedzictwa kulturowego, promocja dóbr kultury (np. Grodzisko Gołężyców)- dla zwiększenia atrakcyjności gminy. Osiągnięcie poprawy warunków życia mieszkańców na drodze sukcesywnej rewaloryzacji obiektów zabytkowych i historycznych o wartościach kulturowych oraz zwiększenia atrakcyjności urbanistyczno-architektonicznej gminy również poprzez ochronę i wykorzystanie walorów krajobrazu kulturowego. Zapewnienie poprawy warunków zagospodarowania i użytkowania terenów zalewowych rzeki Odry w kontekście budowy zbiornika wodnego Racibórz Dolny oraz realizacja zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy dla mieszkańców sołectwa Nieboczowy, których nieruchomości znajdują się w obszarze planowanego zbiornika, przez co zmuszeni są do zmiany miejsca zamieszkania. 3.2. Zasady 1) Rygorystyczne przestrzeganie wytycznych konserwatorskich w sprawach wypracowania zasad wykorzystania rekreacyjnego obszarów gminy. 2) Zarezerwowanie w budżecie gminy funduszy na cele sukcesywnej rewaloryzacji istniejącej historycznej zabudowy, przede wszystkim obiektów zabytkowych podlegających ochronie prawnej. 11

3) Określenie obszarów rozwojowych dla potrzeb stworzenia atrakcyjnych warunków zamieszkania dla osób pracujących w Rybniku, Raciborzu, Wodzisławiu Śląskim. 4) Tworzenie nowych miejsc pracy w oparciu o wykreowanie gminy jako ponadlokalnego ośrodka turystyki i wypoczynku, poprzez promocję jego walorów dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. 5) Niedopuszczanie do realizacji zabudowy rozproszonej, niezgodnej z zasadami ładu przestrzennego. 6) Realizacja zbiornika Racibórz Dolny na rzece Odrze oraz zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy z poszanowaniem społeczności lokalnej oraz przy zapewnieniu szerokich konsultacji z udziałem mieszkańców gminy. 3.3. Zadania polityki przestrzennej 1) Rewaloryzacja zabudowy historycznych układów ruralistycznych, wraz z wprowadzeniem nowych funkcji usług turystyczno-kulturalnych. 2) Prace konserwatorsko-projektowe zwiększające atrakcyjność gminy, w obszarze wyznaczonych stref ochrony konserwatorskiej. 3) Zagospodarowanie na cele turystyczno-hotelowe dawnych założeń dworsko-folwarcznych oraz dla potrzeb agroturystyki najbardziej atrakcyjnej zabudowy zagrodowej. 4) Uzupełnienie istniejącego systemu szlaków turystycznych np. Szlak Gołężyców" o niezbędne oznakowanie i tablice informacyjne, foldery, włączenie do tras elementów małej architektury (krzyży, kapliczek) pozwalających zapoznać się z bogatymi dziejami gminy. 5) Realizacja ciągu pieszo-rowerowego śladem dawnych założeń dworskich, układów rurali stycznych oraz towarzyszących im zespołów krajobrazowo-przyrodniczych (np. Grabówka- Wielikąt). Wprowadzenie jednolitej nawierzchni, drobnego detalu architektonicznego w postaci słupków, tablic informacyjnych, oraz punktów turystyczno-gastronomicznych. Charakter projektowanej małej architektury może nosić znamiona historycznych funkcji. 6) Wykorzystanie wartości środowiska przyrodniczo-kulturowego na kanwie najcenniejszych obiektów i zespołów - Grodziska Gołężyców", Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Wielikąt", dla organizacji różnych form rekreacji i promocji gminy. 7) Ustanowienie prawne nowych form ochrony wartości kulturowych w oparciu o wyznaczone strefy ochrony konserwatorskiej i ich promocja jako atrakcji turystyczne gminy. 8) Realizacja zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy w sołectwie Syrynia jako: - odrębnej enklawy zabudowy, zwartej oraz atrakcyjnie ukształtowanej; - osiedla bezpośrednio powiązanego z terenami rekreacyjno-przyrodniczymi, posiadającego atrakcyjną przestrzeń publiczną i kształtowanego w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju; - jednostki zapewniającej wysokie walory mieszkaniowe oraz wyposażonej w niezbędne obiekty użyteczności publicznej kształtującej jej centrum. 12

3.4. Instrumenty polityki przestrzennej Realizacja zadań polityki przestrzennej prowadzona będzie za pomocą opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wynikających z ustaw szczególnych, z uwzględnieniem obszarów objętych ochroną konserwatorską, w oparciu o wnioski i postulaty konserwatorskie zawarte w niniejszym studium. 3.5. Niezbędne programy operacyjne Opracowania programu ochrony i promocji wartości kulturowych gminy, obejmującego: sporządzenie studium historyczno-konserwatorskiego gminy, ocenę stanu zagospodarowania i użytkowania obiektów i zespołów z wariantowymi propozycjami możliwości adaptacji, zagospodarowania i rewaloryzacji, zasady rozwoju bazy rekreacyjno-wypoczynkowej z wykorzystaniem wartości dziedzictwa kulturowego, przygotowanie oferty promującej wizerunek gminy z wykorzystaniem istniejących walorów krajobrazu i tradycji lokalnej, realizacja rekreacyjnych ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych, realizację sukcesywnych prac konserwatorsko-remontowych historycznej zabudowy gminy, stanowiącej atrakcje turystyczną, wzbogacenie oferty w okresie letnim o organizację imprez plenerowych (koncertów, festynów), ochrona punktów i ciągów widokowych obejmujących ekspozycje obiektów i zespołów - widoki z kopca" - min. panoramy historycznych jednostek wiejskich (np. Lubomi, doliny rzeki Odry i zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Wielikąt", zespołu dworskofolwarcznego Grabówka) oraz ochrona walorów krajobrazu naturalnego na obszarze całej gminy. Ponadto opracowanie programu realizacji atrakcyjnego zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy dla mieszkańców sołectwa Nieboczowy zmuszonych do zmiany miejsca zamieszkania w związku z planowaną realizacją zbiornika Racibórz Dolny na rzece Odrze. Niezbędne elementy tego programu to: opracowanie koncepcji programowo - przestrzennej zagospodarowania terenu dla realizacji zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy poddanej szerokim konsultacjom społecznym w gminie; pozyskanie (wykup od obecnych właścicieli) terenów dla realizacji zespołu zabudowy w celu uzyskania zwartego i atrakcyjnego przestrzennie założenia urbanistycznego; zagospodarowanie terenu zgodnie z opracowanym na podstawie wcześniej przyjętej koncepcji miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy 13

przeprowadzenie sprawiedliwego społecznie podziału gruntów (działek) realizowanego zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy pomiędzy przesiedlanych mieszkańców Nieboczów; opracowanie koncepcji ochrony dziedzictwa kulturowego zlokalizowanego na terenie przewidzianym dla realizacji zbiornika Racibórz Dolny; Z terenu sołectwa Nieboczowy należy przewidzieć przeniesienie dwóch kaplic zlokalizowanych przy ulicy Rzecznej 3 oraz za nr 17 (p.w. św. Jana Nepomucena z 1867 r.), oraz 6 krzyży przy ulicach: Kochanowskiego, Brzeskiej, Wiejskiej i z terenu posesji kościoła p. w. św. Józefa Robotnika. Kaplice oraz Krzyże należy przenieść w miejsca godne i eksponowane projektowanego zespołu urbanistycznego nowe Nieboczowy. 3.6. Ponadlokalne zadania publiczne w gminie Lubomia rewaloryzacja zespołów i obiektów dziedzictwa kulturowego: => wpisanych do rejestru zabytków województwa śląskiego, => wnioskowanych w Studium do objęcia szczególną ochroną w drodze wpisu do rejestru zabytków ze względu na ich ponadlokalną wartość zabytkową, => objętych strefą "A" ścisłej ochrony konserwatorskiej, realizacja zbiornika Racibórz Dolny jako element ochrony terenów doliny rzeki Odry przed powodzią. Rozdział 3 Zasady kształtowania środowiska kulturowego Na podstawie Uwarunkowań kulturowego środowiska gminy Lubomia" wyznaczono: 1. STREFY OCHRONY KONSERWATORSKIEJ 5 Strefy ochrony konserwatorskiej ustanowiono w celu ochrony środowiska kulturowego gminy. Wszelkie działania podejmowane na obszarach zaproponowanych stref ochrony konserwatorskiej, związane z realizacją inwestycji kubaturowych, kształtowaniem wysokiej zieleni, pracami przy zachowanej zieleni historycznej oraz pracami ziemnymi, należy bezwzględnie uzgadniać ze Śląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Katowicach. Strefa "A" pełnej ochrony konserwatorskiej Obejmująca obszar "A 1 " - zespół dworsko-folwarczny wraz z parkiem w Grabówce. 6 Strefa obejmuje obszar o wysokim stopniu zachowania historycznego układu przestrzennego, ze zwartym zespołem zabudowy historycznej do bezwzględnego zachowania. Podstawowe działania konserwatorskie w strefie "A" powinny zmierzać do możliwie najpełniejszej rewaloryzacji historycznego układu przestrzennego i polegać na: a) zachowaniu historycznego przebiegu i rozplanowania dróg i placów; 14

b) zachowaniu historycznych podziałów działek (ewentualnie na nawiązaniu do dawnych podziałów); c) zachowaniu zasadniczych proporcji wysokościowych, kształtujących sylwetę całego zespołu oraz jego fragmentów; d) dążeniu do oczyszczenia terenów po dawnych nieistniejących ważnych obiektach i zespołach (oraz ich zaznaczeniu i uczytelnieniu); e) restauracji i modernizacji technicznej obiektów zabytkowych oraz obiektów o lokalnej wartości kulturowej, znajdujących się pod ochroną konserwatorską; na ewentualnej rekonstrukcji fragmentów historycznej architektury; f) restauracji i rekonstrukcji historycznych, krajobrazowych założeń (w tym również układów historycznej zieleni), g) na dostosowaniu nowej zabudowy (w uzasadnionych przypadkach) do historycznej kompozycji w zakresie sytuacji, skali, bryły, podziałów architektonicznych, proporcji powierzchni muru i otworów oraz z nawiązaniem form współczesnych do lokalnej tradycji architektonicznej; h) na usunięciu obiektów dysharmonizujących (w razie niemożności na maksymalnym zniwelowaniu niekorzystnego ich oddziaływania na zabytkową substancję zabudowy); i) na dostosowaniu współczesnych funkcji do wartości zabytkowych zespołu i jego poszczególnych obiektów; j) na dążeniu do przeprowadzenia kompleksowych badań archeologicznych, które na całym terenie objętym strefą "A" powinny wyprzedzać wszelką działalność inwestycyjnobudowlaną. W strefie "A" - pełnej ochrony konserwatorskiej zasadą nadrzędną przy podejmowaniu wszelkich działań inwestycyjnych, remontowych i konserwatorskich, pozostaje ochrona wartości kulturowych. Podejmowanie wszelkich prac w obrębie strefy wymaga wcześniejszych uzgodnień i akceptacji ze strony Śląskiego Wojewódzkiego Oddziału Służby Ochrony Zabytków. Dotyczy to przede wszystkim: adaptacji i przekształceń elewacji budynków, kolorystyki budynków i budowli, drobnych form architektonicznych, ogrodzeń, parkanów itp. zmiany użytkowania terenów, nadziemnych i podziemnych urządzeń technicznych, instalacji prowadzonych na elewacjach obiektów, oświetlenia dróg, placów i budynków, reklam i tablic informacyjnych umieszczonych na obiektach oraz wolnostojących, wszelkich dekoracji okazjonalnych, projektów zieleni oraz zmian w zagospodarowaniu terenów wysoką i niską zielenią. 15

Strefa "B" pośredniej ochrony konserwatorskiej 7 Poszczególnie wyznaczonymi strefami "B 1 ", "B 2 ", "B 3 " "B 4 " "B 5 " "B 6 " "B 7 " "B 8 " pośredniej ochrony konserwatorskiej objęto obszary znajdujące się w obecnych granicach administracyjnych gminy Lubomia (zabudowa wiejskich układów ruralistycznych, zespoły zabudowy folwarków), o częściowo zachowanym historycznym układzie przestrzennym, z rozproszonymi obiektami historycznymi lub zespołami o lokalnych wartościach kulturowych. W obrębie strefy "B" pośredniej ochrony konserwatorskiej ochronie podlega utrzymanie zasadniczych elementów historycznego rozplanowania oraz charakter i skala zabudowy. Wszelkie zmiany przebiegu lub przekroju ulic wymagają uzgodnień konserwatorskich. Zasadą nadrzędną jest podporządkowanie w zakresie gabarytów i skali nowej zabudowy (dotyczy to również przebudów i modernizacji budynków istniejących) skali istniejącej zabudowy tradycyjnej. Działalność konserwatorska w strefie "B" powinna zmierzać do ochrony historycznego układu przestrzennego w zakresie rozplanowania, skali i brył zabudowy oraz polegać na: zachowaniu zasadniczych elementów historycznego rozplanowania; restauracji i modernizacji technicznej obiektów o wartościach kulturowych z dostosowaniem współczesnej funkcji do wartości zabytkowej obiektów; dostosowaniu nowej zabudowy do historycznej kompozycji urbanistycznej w zakresie skali i bryły zabudowy z możliwością modyfikacji wysokości zabudowy, przy założeniu harmonijnego współistnienia elementów kompozycji historycznej i współczesnej; usunięciu lub odpowiedniej przebudowie obiektów dysharmonizujących, zwłaszcza uniemożliwiających odpowiednią ekspozycję zespołu objętego strefą "A"; ewentualnym zaznaczeniu i uczytelnieniu śladów nieistniejących fragmentów historycznej kompozycji przestrzennej. W obrębie wyznaczonych stref "B" pośredniej ochrony konserwatorskiej wszelkie uzupełnienia zabudowy, remonty, modernizacje oraz przebudowy powinny być prowadzone z uzgodnieniami programu działania i projektów ze Śląskim Wojewódzkim Oddziałem Służby Ochrony Zabytków. Obowiązujące uzgodnienia konserwatorskie dotyczą również lokalizacji oraz skali i gabarytów nowo projektowanych obiektów, które nie powinny zakłócać charakteru zachowanej zabudowy (łącznie z układem jej rozplanowania) posiadającej wartości kulturowe. Ustalenia konserwatorskie dla strefy "B" obejmują również obowiązek zachowania historycznych linii zabudowy oraz przekroju ulic i zadrzewienia z historycznym podziałem na działki budowlane (w uzasadnionych przypadkach zachowania ciągłości ich historycznych podziałów). W wypadku wymiany zabudowy nie posiadającej wartości zabytkowych (oraz zużytej technicznie) na nową, władza architektoniczno-budowlana powinna wymagać nawiązania do istniejącej zabudowy tradycyjnej. 16

Strefa "K" - ochrony krajobrazu 8 Strefa obejmuje obszar chronionego krajobrazu, integralnie związanego z zespołem zabytkowym (tereny otwarte naturalne lub sztucznie ukształtowane - stanowiące dopełnienie kompozycji lub charakterystyczne tło dla historycznych jednostek osadniczych wsi takich jak Grabówka, Lubomia, Syrynia). Na obszarze strefy wszelka działalność inwestycyjna musi być ekspozycyjnie podporządkowana nadrzędności wartości krajobrazowych. Ewentualne przekształcenia terenu naturalnego (w tym zachowanych historycznych rozłogów pól, cieków wodnych, stawów itp.) oraz masywów wysokiej zieleni muszą być podejmowane zgodnie z wymogami konserwatorskimi (w porozumieniu ze Śląskim Wojewódzkim Oddziałem Służby Ochrony Zabytków). Strefy "K 1 ", "K 2 ", "K 3 ", "K 4 ", obejmują również założenia historycznych cmentarzy w Lubomi, Syryni, Nieboczowach. W odniesieniu do starych cmentarzy w Lubomi ("K 1 ") i Syryni ("K 1 ") wymagających szczególnego zabezpieczenia przed ewentualnym zniekształceniem układu kompozycyjnego, z uwagi na pierwotną lokalizację na ich terenie drewnianych kościołów postulowane jest przeprowadzenie kompleksowych badań archeologicznych, które na powinny wyprzedzać wszelką działalność inwestycyjno-budowlaną. Strefa "E" - ekspozycji 9 Strefy ochrony ekspozycji panoramy i historycznej sylwety historycznych jednostek osadniczych wsi Lubomia, Syrynia, Grabówka, Nieboczowy (min. z dominantami wież kościołów parafialnych) i charakterystycznych fragmentów na terenie gminy (z wyznaczonych miejsc, punktów i ciągów widokowych oraz odcinków tras komunikacyjnych). Na obszarze zaproponowanych stref szczególny nacisk należy położyć na ochronę zachowanych dotychczas widoków oraz ekspozycji obejmujących zarówno duże obszary gminy z panoramami zabudowy historycznych jednostek osadniczych (strefa "E 1 " Syrynia- Lubomia-Grabówka) jak i poszczególnych obiektów i zespołów zabudowy stanowiących historyczne dominanty przestrzenne w krajobrazie kulturowym (strefy E 2, E 3, E 4, E 5, E 6, E 7, E 8, E 9, E 10 - związane z ochroną ekspozycji kościołów parafialnych w Lubomi, Syryni, Nieboczowach oraz folwarku Paprotnik). Wszelka nowo powstająca zabudowa kubaturowa w strefie (także kształtowanie wysokiej zieleni) powinna posiadać odpowiednią skalę oraz gabaryty nie zagrażające ekspozycji widokowej zespołów zabudowy posiadających wartości kulturowe. Generalnie w obrębie wyznaczonych stref postulowany jest zakaz wprowadzania inwestycji kubaturowych mogących stwarzać zagrożenie dla zachowanych historycznych panoram, widoków i ekspozycji. Wymóg ten dotyczy również kształtowania masywów wysokiej zieleni. Wszelkie działania w tym zakresie powinny być każdorazowo uzgadniane ze Śląskim Wojewódzkim Oddziałem Służby Ochrony Zabytków. 17

Strefa "W" ochrony archeologicznej 10 Strefa obejmuje tereny o stwierdzonej zawartości reliktów archeologicznych, podlegających formalnej ochronie konserwatorskiej (obiekty ujęte w rejestrze zabytków lub wytypowane do wpisu do rejestru zabytków). Na obszarze strefy "W" powinna być zakazana wszelka działalność budowlana, nie związana bezpośrednio z rewaloryzacją terenu. Wszelkie prace melioracyjne związane z działalnością inwestycyjną jak i modernizacją istniejącego uzbrojenia terenu, bezwzględnie wymagają zezwolenia Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ustalającego warunki nadzoru archeologicznego. Strefa "OW" obserwacji archeologicznej 11 Strefa obejmuje obszary o domniemanej, na podstawie badań lub innych wskazówek, zawartości reliktów archeologicznych, które to obszary powinny być zastrzeżone jako tereny obserwacji archeologicznej. Poszczególnie wyznaczone strefy obserwacji archeologicznej obejmują min założenia starych cmentarzy w centrum Lubomi i Syryni gdzie zlokalizowane były pierwotnie drewniane kościoły o genezie średniowiecznej; tzw. "Grobowiec Bordenowskiej Pani" z pomnikiem w kształcie ceglanego słupa - usytuowany w polu pomiędzy Syrynią i Lubomią - stanowiący zapewne grób Zofii Eleonory von Bodenhausen, zmarłej w 1751 r. ostatniej właścicielki majątku Grabówka oraz położony niedaleko, sztucznie usypany Kopiec na wzniesieniu terenu u zbiegu ul. Powstańców Śląskich i Gołężyców - stanowiący kopiec graniczny wsi Syrynia- Lubimia-Grabówka - usypany przez dwór w Grabówce w 1793/94 r. (obok, którego znajduje się duży głaz z napisem "Sophien = Linde 1822" najprawdopodobniej na pamiątkę książnej Zofii Lichnowskiej). W przypadku prowadzenia wszelkich prac ziemnych, melioracyjnych na terenach objętych strefą 'OW' należy prowadzić obserwację połączoną z nadzorem archeologicznym przy zastrzeżeniu w warunkach lokalizacji inwestycji ewentualnej możliwości wystąpienia znalezisk i stanowisk archeologicznych, co będzie się wiązało z koniecznością przeprowadzenia badań na obszarze zagrożonym. 12 Tereny siedliskowe na obszarze gminy Lubomia, w obrębie historycznie ukształtowanych układów ruralistycznych, objęte zostały dwoma kategoriami stref ochrony konserwatorskiej. Strefa "A"- to obszary o wysokim stopniu zachowania historycznych układów przestrzennych, ze zwartymi zespołami zabudowy o dużych walorach kulturowych -z obiektami figurującymi w Rejestrze Zabytków (zespół dworsko-folwarczny Grabówka). Strefa "B"- zawiera obszary o częściowo zachowanym historycznym układzie przestrzennym, z obiektami postulowanymi do wpisania do rejestru zabytków, z rozproszonymi obiektami historycznymi lub zespołami o lokalnych wartościach kulturowych (układy ruralistyczne Lubomi, Syryni, Nieboczów, Bukowa; folwarki Tajchów, Paprotnik, Wielikąt). 18

Ponadto wprowadzono strefy: Strefa "K"- ochrony krajobrazu - obejmuje tereny otwarte naturalne lub ukształtowane sztucznie, stanowiące dopełnienie kompozycji lub charakterystyczne tło historycznych zespołów zabudowy oraz historyczne założenia cmentarne z reliktami starodrzewia. Strefa "E" - ekspozycji, jej wyznaczenie ma na celu ochronę widoku sylwety wsi lub charakterystycznych fragmentów gminy (np. założenia folwarczne), z punktów widokowych (tzw. Kopiec na pograniczu Syryni, Lubomi i Grabówki) lub odcinków tras komunikacyjnych pokrywających się z historycznie wykształconym układem sieci drożnej. Strefa "W" - ochrony archeologicznej - obejmuje tereny o stwierdzonej zawartości obiektów archeologicznych, podlegających ochronie konserwatorskiej (obiekty ujęte w rejestrze zabytków lub wytypowane do wpisu do rejestru zabytków). Strefa "OW- obserwacji archeologicznej - obejmuje tereny o domniemanej zawartości, na podstawie badań lub innych wskazówek, zawartości reliktów archeologicznych. * Tereny historycznych jednostek osadniczych nie objęte strefami ochrony konserwatorskiej oznaczono jako obszary zainteresowania konserwatorskiego. Strefy "A" pełnej ochrony konserwatorskiej 13 -Strefa "A 1 " pełnej ochrony konserwatorskiej. Grabówka - zespół dworsko-folwarczny przy ul. Bordenowskiej. Określenie strefy. Strefa obejmuje historyczne założenie dworsko-folwarczne (własności Zofii Eleonory von Bodenhausen, następnie od 1730 do 1945 r. rodziny książęcej Lichnowskich) wraz z budynkiem klasycystycznego dworu z XIX w. (nr rej. zabytków 760/66), murowanym spichlerzem z XVIII w. (nr rej. zabytków 762/66), oraz gospodarczą zabudową folwarczną i reliktami parku dworskiego. Na podstawie badań terenowych ustalono, iż figurująca w rejestrze zabytków XIX w. oficyna dworska (nr rej. zabytków 761/66) nie istnieje. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy"a 1 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zamieszczone na wstępie. Niezbędne przeprowadzenie prac konserwatorskich z uwagi na bardzo zły stan techniczny obiektów. Adaptacja dworu wraz z zagospodarowaniem całego zespołu, oraz rewaloryzacja reliktów parku dworskiego. 19

Strefy "B" pośredniej ochrony konserwatorskiej 14 Strefy pośredniej ochrony konserwatorskiej terenów wiejskich, postulowane do ochrony w planach miejscowych oraz w projektowanych przekształceniach struktury przestrzennej gminy, obejmujące założenia ruralistyczne z częściowo zachowaną tradycyjną siedliskową zabudową oraz zespoły obiektów (historyczne folwarki) świadczące o tożsamości kulturowej historycznych jednostek osadniczych. Wyznaczone strefy obejmują historyczne układy przestrzenne zabudowy, układy sieci drożnej (nie uwzględniają natomiast większych obszarów gminy z zachowanymi historycznymi rozłogami pól uprawnych objętych częściowo strefami "K" ochrony krajobrazu). -Strefa "B 1 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Lubomia - zabudowa wsi rozlokowana wzdłuż ul. Mickiewicza, ul. Korfantego z przecznicami (wg oznaczenia graficznego) oraz ul. Św. Jana Nepomucena. Określenie strefy. Strefa obejmuje historyczny układ ruralistyczny wsi Lubomia w typie ulicówki wraz z zachowaną w znacznym stopniu tradycyjną zabudową siedliskową z końca XIX i początku XX w. W centralnej części wsi, w obrębie strefy u zbiegu ul. Pogrzebieńskiej i ul. Korfantego neogotycki kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny z 1887 r. Od południowego wschodu strefa obejmuje zabudowę przy ul. Św. Jana Nepomucena, łącznie z XVIII-wieczną (ok. 1700r.) drewnianą kaplica p.w. Św. Jana Nepomucena, usytuowaną u zbiegu ul. Św. Jana Nepomucena i ul. Polnej (figurującą w rej. zab. nr 739/66). W centralnej części wsi strefa stanowi otulinę starego cmentarza przy ul. Korfantego i ul. Młyńskiej (miejsce lokalizacji starego drewnianego kościoła p.w. Św. Marii Magdaleny z 1516 r., rozebranego w 1886 r), objętego strefą "Ki" ochrony krajobrazu oraz "OWi" obserwacji archeologicznej. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy "B 1 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. Strefa podlega rygorom w zakresie utrzymania oraz ochrony zasadniczych elementów rozwoju historycznego tzn. układu i sieci drożnej oraz charakteru i skali wiejskiej zabudowy tradycyjnej. W obrębie strefy noworealizowane obiekty powinny nawiązywać skalą oraz formą do tradycyjnej architektury lokalnej. Postulowane zachowanie tradycyjnej zabudowy wiejskiej oraz sukcesywne przeprowadzanie prac remontowo-konserwatorskich obiektów historycznych, konserwacja obiektów sakralnych o największych wartościach zabytkowych -drewnianej kaplicy Św. Jana Nepomucena i kościoła parafialnego p.w. Św. Marii Magdaleny. -Strefa "B 2 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Paprotnik - teren dawnego folwarku (wchodzącego do 1945 r. w skład majątku rodziny Lichnowskich) u zbiegu ul. Granicznej i Wiejskiej. Określenie strefy. Strefa obejmuje zachowaną zabudowę gospodarczą oraz mieszkaniową z II poł. XIX i pocz. XX w. Budynek olejarni, stodoły, obory, wielorodzinny budynek mieszkalny, bliźniaczy budynek mieszkalny oraz dawną rządcówkę. 20

Wytyczne konserwatorskie Dla strefy " B 2 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. Postulowane zagospodarowanie opuszczonych budynków gospodarczych oraz przeprowadzenie prac remontowo-konserwatorskich w obrębie całego zespołu. -Strefa "B 3 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Nieboczowy - zabudowa centralnej części wsi. Określenie strefy. Strefa obejmuje centralną część wsi z zabudową skupioną przy ul. Wiejskiej, ul. Rzecznej oraz ul. Brzeskiej z kościołem parafialny z 1930-31 r. p.w. św. Józefa Robotnika (wg. projektu Johanna Affy z Raciborza). Wytyczne konserwatorskie Dla strefy " B 3 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. Strefa podlega rygorom w zakresie utrzymania oraz ochrony zasadniczych elementów rozwoju historycznego tzn. układu i sieci drożnej oraz charakteru i skali wiejskiej zabudowy tradycyjnej. - Strefa "B 4 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Tajchów - zespół zabudowy dawnego pomocniczego gospodarstwa folwarcznego (stanowiącego do 1945 r. własność Lichnowskich) przy ul. Stawowej w sąsiedztwie Stawów Lubomskich oraz stacji kolejowej PKP Lubomia. Określenie strefy. Strefa obejmuje zachowane dwa bliźniacze budynki mieszkalne z zabudowa gospodarczą z początku XX w. (ul. Stawowa 16-18, 20-22), budynek dawnej rządcowki (ul. Stawowa 24) oraz wspólny budynek stodoły i chlewni z końca XIX w. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy "B 4 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. -Strefa "B 5 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Syrynia - zabudowa centralnej części wsi, skupiona przy ul. 3 Maja oraz ul. Wałowej. Określenie strefy. Strefa obejmuje centralną część wsi z historycznym układem ruralistycznym (w formie owalu z niewielkimi stawami pośrodku), oraz zachowaną w dużym stopniu tradycyjną zabudową siedliskową z licznymi przykładami budownictwa mieszkalnego oraz gospodarczego z końca XIX i pocz. XX w. Od północy do strefy przylega teren starego cmentarza z miejscem pierwotnej lokalizacji drewnianego kościoła p.w. św. Michała Archanioła (z wolnostojącą dzwonnicą, wybudowany w 1510 r), translokowanego w 1938 r. wraz z ogrodzeniem do Parku Kościuszki w Katowicach - objęty strefą "K 2 " ochrony krajobrazu oraz "OW 2 " obserwacji archeologicznej. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy "B 5 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. Strefa podlega rygorom w zakresie utrzymania oraz ochrony zasadniczych elementów rozwoju historycznego tzn. układu i sieci drożnej oraz charakteru i skali wiejskiej zabudowy tradycyjnej. 21

-Strefa "B 6 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Syrynia - teren kościoła parafialnego p.w. św. Antoniego z Padwy wraz z plebania przy ul. Powstańców Śląskich 46. Określenie strefy. Strefa obejmuje kościół parafialny p.w. św. Antoniego z Padwy ("Padewskiego") wraz z budynkiem plebani, w granicach posesji. Kościół parafialny wybudowany w 1936 r. wg. projektu Walentego Maciejka z Pszowa w stylu modernistycznym. Budynek plebani II kondygnacyjny, przekryty dachem mansardowym, z lat 30-tych XX w. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy "B 6 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. -Strefa "B 7 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Wielikąt - zespół zabudowy dawnego gospodarstwa rybackiego folwarku Grabówka, (stanowiącego do 1945 r. własność rodziny książęcej Lichnowskich) położonego pomiędzy Stawami Syryńskim i Świerkloch. Określenie strefy. Strefa obejmuje zespół pięciu budynków mieszkalnych dwu-i trzyrodzinnych (z drewnianymi podcieniami), z 1916 r., nr 1, 2, 3, 4, 5, usytuowanych wzdłuż drogi dojazdowej z Grabówki do gospodarstwa rybackiego oraz budynek gospodarczo-magazynowy (z drewnianymi galeriami na wysokości II kond.) usytuowany nad stawem wraz z budynkiem dawnej rządcówki. Obecnie Gospodarstwo Rybackie Wielikąt. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy " B 7 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. -Strefa "B 8 " pośredniej ochrony konserwatorskiej. Buków - zabudowa centralnej części wsi rozlokowana przy ul. Głównej, ul. Odrzańskiej i ul. Zabytkowej. Określenie strefy. Strefa obejmuje centralną część wsi z historycznym układem ruralistycznym, kościołem parafialnym p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, wybudowanym w 1931-33 r. w stylu neobarokowym, drewnianą kaplicą p.w. Matki Boskiej Różańcowej z 1770 r. usytuowaną u zbiegu ul. Głównej i ul. Odrzańskiej (nr rej. zabytków 563/57, 735/66). W obrębie strefy zachowana w dużym stopniu tradycyjna zabudową siedliskowa z reliktami drewnianej zabudowy gospodarczej - spichlerz z 1819 r. przy ul. Zabytkowej 6. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy "B 8 " obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. Strefa podlega rygorom w zakresie utrzymania oraz ochrony zasadniczych elementów rozwoju historycznego tzn. układu i sieci drożnej oraz charakteru i skali wiejskiej zabudowy tradycyjnej. Obszary zainteresowania konserwatorskiego Nie objęte strefami ochrony konserwatorskiej tereny następujących kolonii: Ligota Tworkowska, Trowniki (Trawniki), Nowy Dwór (do 1945 r. teren dawnego, niezachowanego obecnie gospodarstwa folwarcznego majątku rodziny książęcej Lichnowskich) - określono jako obszary zainteresowania konserwatorskiego, obejmujące układy ruralistyczne z przewagą zabudowy znacznie przekształconej lub całkowicie wymienionej na współczesną. 22

Na ich terenie występują mniej liczne przykłady tradycyjnego budownictwa z pocz. XX w. (sporadycznie z końca XIX w). Postulowane podjęcie szczegółowych badań na obszarze wymienionych wsi i koloni pozwoli w następnym etapie na dokładne rozpoznanie i określenie zachowanych zasobów kulturowych o różnym stopniu nasycenia historyczną zabudową siedliskową. Dziedzictwem kulturowym terenów wiejskich są również historyczne rozłogi pól uprawnych, zachowane i czytelne w różnych miejscowościach gminy Lubomia - postulowane do objęcia ochroną po przeprowadzeniu odpowiednich badań, których nie obejmuje zakres Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Postulaty badawcze Postulowane jest wykonanie odrębnego, szczegółowego opracowania Studium Historyczno- Konserwatorskiego gminy Lubomia, zawierającego inwentaryzację konserwatorską zagrożonych obiektów historycznych i obejmującego przede wszystkim ruralistyczne układy wsi i koloni - NIEBOCZOWY - Nowy Dwór - Trawniki - Ligota Tworkowska -zagrożonych zalaniem na skutek planowanej realizacji na tym terenie zbiornika retencyjnego "Racibórz w kontekście ustawy o ustanowieniu wieloletniego Programu dla Odry - 2006. Strefy "K" ochrony krajobrazu 15 Obszar gminy wchodzący w obręb Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego"Wielikąt" (ostoja ptaków wodnych i błotnych), zawierający kompleks stawów Lubomskich, Syryńskich, Świerkloch wraz z zadrzewionymi groblami, przylegającymi łąkami i terenami podmokłymi -podlegają ochronie określonej rygorami ustanowienia zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, w związku z czym i nie został w niniejszym opracowaniu objęty strefą "K" ochrony krajobrazu. -Strefa "K 0 " ochrony krajobrazu. Syrynia Lubomia - Grabówka. Określenie strefy. Strefa obejmuje rozległy obszar obejmujący otwarte tereny pól uprawnych i łąk zawarty pomiędzy Syrynia, Lubomią, Grabówką (ograniczony ulicami Raciborską i Krzyżową od południa i kompleksem leśnym od północnego-wschodu), z kulminacją wzniesienia kopca granicznego trzech wsi (usypanego ok. 1793/94 r., obok którego umieszczono głaz narzutowy z napisem "Sophien = Linde 1822").W obrębie strefy (na północ od kopca) położony grobowiec z pomnikiem w formie ceglanej kolumny tzw. "Grób Bordenowskiej Pani" (wg tradycji miejsce spoczynku zmarłej w 1751 r. właścicielki Grabówki Zofii Eleonory von Bodenhausen). Rozległa strefa obejmująca elementy krajobrazu naturalnego i kulturowego, stanowi element historycznej kompozycji krajobrazowej związanej z rozwojem przestrzennym trzech jednostek osadniczych - zespołu dworsko-folwarcznego Grabówka z późniejszą wsią, oraz wsiami Lubomia i Syrynia. Obszar ten stanowi dopełnienie panoram historycznych zespołów jednorodnej zabudowy wiejskiej. Wytyczne konserwatorskie Dla strefy "K 0 " ochrony krajobrazu obowiązują ogólne wytyczne konserwatorskie zawarte na wstępie. W obrębie strefy ochronie podlega całość krajobrazu kulturowego i naturalnego, wszelkie działania projektowe powinny być podporządkowane nadrzędnym walorom środowiska przyrodniczego i kulturowego. 23