Test I Okres między odkryciem lądu amerykańskiego a klęską wielkiej armady w 1588 r. był złotym wiekiem Hiszpanii. Niezmierne ilości złota i srebra, zrabowane Inkom w Peru i Aztekom w Meksyku, w późniejszych czasach zaś wydobywane krwawym trudem niewolników indiańskich w kopalniach kolonii amerykańskich -płynęły nieprzerwanym strumieniem do skarbca rządu hiszpańskiego. Ale niepisane było Hiszpanom korzystanie z tych skarbów bez przeszkód. Nieporęcz ne galiony i fregaty z ogromnymi nadbudówkami, zwanymi kasztela mi, po wielekroć razy stawały się łupem angielskich, francuskich i holenderskich korsarzy, którzy działali przeważnie w zmowie ze swymi królami i w nagrodę za rozbójnicze zasługi otaczani bywali nimbem bohaterstwa. Nauczeni gorzkim doświadczeniem Hiszpanie zaniechali samotnych rejsów i zaprowadzili system konwojowania statków eskadrami wojennymi. Niewiele im to wprawdzie pomogło. Ścigłe, buńczuczne jednomasztowce korsarskie, zręcznie wygrywając wiatry i prądy, polowały na konwoje jak drapieżne wilki, szarpały je i nękały, aż umiejętnym manewrem odcięty jakiegoś marudera, przybity burtą do burty i po walce wręcz zawładnęły cennym ładunkiem. Zenon Kosidowski,"Rumaki Lizypa" (fragment) 1. "Zloty wiek", o którym mówi się w przytoczonym tekście, przypadł na wiek: A. XIV B. XV C. XVI, D. DXII. 2. Indianie amerykańscy pracowali jako: A. górnicy w kopalniach srebra i złota, B. nadzorcy skarbowi, C. nadzorcy niewolników, D. żeglarze transportujący złoto do Hiszpanii. 3. Korsarze byli: A. towarzyszami żeglarzy, B. rozbójnikami morskimi, C. wojskiem królewskim, D. kupcami 4. Korsarze zostali porównani do: A. wściekłych psów, B. polujących jastrzębi, C. agresywnych lwów, D. drapieżnych wilków. 5. Które z podanych stwierdzeń, dotyczących czasów wielkich odkryć geograficznych, 1
jest prawdziwe? A. Wynalezienie busoli, służącej do ustalania kierunku północnego, umożliwiło żeglarzom wytyczanie szlaku podróży. B. karawele to bardzo sterowne żaglowce, zaopatrzone dodatkowo w silnik parowy. C. Łączność między żaglowcami umożliwiała doskonała aparatura telegraficzna. D. Bardzo dokładne mapy ułatwiały szybkie dotarcie do brzegów Ameryki. 6. Wielkie odkrycia geograficzne zmieniły życie Europejczyków. Kwitł handel, rozwijały się nowe miasta, a ich mieszkańcy szybko się bogacili. Rozwijały się nowe prądy umysłowe, a kolebką najważniejszego z nich, humanizmu, były Włochy. Humanizm oznaczał dogłębne zainteresowanie człowiekiem i najpełniej wyrażał się w haśle: A. Myślę, więc jestem. B. Wszystko płynie. C. Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. D. Wiem, że nic nie wiem. Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje; Raczyż błogosławieństwo dać do końca swoje! Inszy niechaj pałace marmorowe mają I szczerym złotogłowiem ściany obijają, Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniaździe ojczystym, A Ty mię zdrowiem opatrz i sumnieniem czystym, Pożywieniem ućciwym, ludzką życzliwością, Obyczajmi znośnymi, nieprzykrą starością. Jan Kochanowski "Na dom w Czarnolesie" 7. Apostrofą w wierszu są słowa: A. "Panie, to moja praca..."; B. "Inszy niechaj pałace..."; C. "I czerwonym złotogłowiem..."; D. "Obyczajmi znośnymi...". 8. Poeta zwraca się bezpośrednio do: A. króla, B. Boga, C. przyjaciela, D. księdza. 9. Zastosowana przez poetę apostrofa służy: A. nadaniu wierszowi charakteru modlitewnej prośby, B. podkreśleniu dowcipnej puenty wiersza, C. uwypukleniu nastroju smutku i beznadziejności, D. wzmocnieniu poczucia samotności człowieka. 10. Kochanowski nie przywiązywał dużej wagi do: A. dobrego zdrowia, B. przesadnego bogactwa, C. ludzkiej życzliwości, D. czystego sumienia. 11. Na podstawie utworu wymień te wszystkie wartości, które cenił Kochanowski jako 2
humanista i człowiek renesansu. 12. Napisz notatkę o życiu i twórczości Jana Kochanowskiego, wykorzystując wiersz i inne informacje. 13. Ilustracje przyporządkuj tytułom i nazwiskom twórców. 14. Mikołaj Kopernik odkrył i dowiódł, że: A. Ziemia krąży wokół Słońca. B. Słońce krąży wokół Ziemi. C. Ziemia jest jedyną planetą. D. Teleskopy są przydatne w astronomii. 15. Połącz podane nazwiska z dokonaniami epoki renesansu. A. Marcin Luter B. Mikołaj Kopernik C. Jan Gutenberg D. Ferdynand Magellan 1. "O obrotach sfer niebieskich" 2. opłynięcie Ziemi 3. wynalazek druku 4. początki reformacji 5. odkrycie Ameryki 6. powstanie manufaktur Renesans w Polsce najintensywniej rozwijał się w XVI wieku. Wtedy to właśnie polska szlachta czerpała ogromne zyski z handlu zbożem. Magnaci mieli dużo ziemi, a ich posiadłości, czyli latyfundia, często stanowiły większe majątki niż królewskie. Wywodząca się z rycerstwa szlachta zamieszkiwała drewniane dwory i rezydencje. Młodzi szlachcice wyjeżdżali na studia do Włoch, skąd wracali bogatsi o nowe, humanistyczne wzorce. Modny 3
stał się człowiek wykształcony, dobrze znający literaturę i sztukę starożytną, umiejący przeszczepiać na grunt polski nowe idee. W kraju kwitł mecenat, rozwijała się architektura, tworzyli znakomici pisarze. Uważa się, że czasy renesansu to prawdziwie "złoty wiek". 16. Latyfundia to: A. posiadłości królewskie, B. magnackie majątki ziemskie, C. dwory szlacheckie, D. zamki rycerskie. 17. Młodzi szlachcice wyjeżdżali za granicę głównie po to, aby tam: A. kupować modne stroje, B. poznawać tajniki złotnictwa, C. bogacić się, D. kształcić się. 18. Humanistyczne idee przeszczepiano na grunt polski z: A. Rosji, B. Włoch C. Czech, D. Turcji. [...] Z dziel teologicznych należy czytac jedynie nieliczne i najlepsze. Tak więc, powinno się czytać dzieła ojców kościoła tylko przez jakiś czas, abyśmy poprzez nie mogli dojść do Biblii [...] jedynie Pismo św. jest bowiem naszą winnicą, w której powinniśmy się ćwiczyć i pracować. Przede wszystkim najważniejszą i najpowszechniejszą lekcję w wyższych i niższych szkołach winna stanowić nauka Pisma św., a u młodych chłopców - Ewangelii. I chciałby Bóg; aby każde miasto miało także szkołę dla dziewcząt, w której codziennie przez jedną godzinę dziewczynka słuchałaby Ewangelii po niemiecku lub po łacinie [...] Teraz zaś nawet wielce uczeni biskupi i prałaci nie znają Ewangelii. Marcin Luter, "Pisma" (fragmenty) 19. Wypisz z tekstu jeden fakt i jedną opinię. 20. Z przytoczonego fragmentu pism Lutra wynika, że Biblia jest: A. zbiorem legend, B. dziełem świeckim, C. podręcznikiem do nauki religii, D. najważniejszą księgą dla wszystkich wiernych, 21. Z tekstu wynika, że Luter zarzuca nieznajomość Ewangelii głównie: A. dostojnikom kościelnym, B. chłopcom, C. dziewczętom, D. mieszkańcom miast. 4
22. Protestantami nie nazywamy: A. luteranów, B. kalwinów, C. arian, D. katolików. 23. Z tekstu Lutra zacytuj zdanie, które świadczy o tym, że uważał on Pismo Święte za księgę stanowiącą wzór dla wiernych. 24. Uzupełnij tabelkę. Nazwa odłamu religijnego kalwinizm Reformacja i reformatorzy Myśliciel (założyciel) Marcin Luter Informacja charakteryzująca istotę wyznania król angielski głową kościoła 5