Bydgoskie Forum Ekologiczne ul. Generalska 4 m. 24; 85-825 Bydgoszcz REGON: 092378416, NIP: 953-231-47-49, KRS:0000005074 Bydgoszcz, dnia 27 czerwca 2013 r. Sz. P. Elżbieta Bieńkowska Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4 00-926 Warszawa Dotyczy: wniosku o potwierdzenie wkładu finansowego budowa termicznego zakładu przekształcania odpadów komunalnych dla bydgosko toruńskiego obszaru metropolitarnego Nr CCI 2007PL161PO002 złożonego przez Międzygminny Kompleks Unieszkodliwiana Odpadów ProNatura Sp. z o. o z siedzibą w Bydgoszczy. Szanowna Pani Minister Składając niniejsze pismo na Pani ręce, pragniemy podkreślić w pierwszej kolejności, że działając jako zarejestrowana organizacja ekologiczna interesujemy się wszystkimi działaniami mającymi wpływ na stan środowiska naturalnego, a w szczególności gospodarką odpadową, która w naszym kraju w ciągu ostatnich lat przechodzi liczne przeobrażenia. Nasze poczynania dotyczą przede wszystkim regionu kujawsko pomorskiego przy szczególnym uwzględnieniu Miasta Bydgoszczy. Nasze działanie nacechowane jest troską i dbałością o środowisko przy pełnej korelacji naszych działań w odniesieniu do potrzeb mieszkańców. Przechodząc do istoty naszego wystąpienia wskazujemy, że oczywistym jest dla nas, że istnieją liczne zaszłości i zaniedbania, które należy nadrobić w trosce o środowisko naturalne oraz w celu sprostania wymaganiom ze strony Wspólnoty Europejskiej. Jednak wyrażamy obawę, że niektóre działania inicjowane i wspierane na szczeblu centralnym, mogą przynieść skutek odwrotny od zamierzonego, gdyż współpracujące z Państwa Ministerstwem podmioty podają informacje mogące wprowadzać w błąd.
Podnieść zaś należy, iż takie działanie nie tylko może skutkować negatywnie dla środowiska. Z tego powodu, dla naszego kraju mogą wyniknąć problemy natury prawnej (kary finansowe, postępowanie przed Komisją Europejską lub Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości) oraz społecznej i politycznej (narażenie na szwank dobrego imienia Polski). Stąd też pozwalamy sobie zwrócić uwagę Ministerstwa na istotne nieprawidłowości (a wręcz nieprawdziwe informacje) zawarte we wniosku Międzygminnego Kompleksu Unieszkodliwiana Odpadów ProNatura Sp. z o. o z siedzibą w Bydgoszczy (dalej ProNatura) w przedmiocie potwierdzenia wkładu finansowego budowa termicznego zakładu przekształcania odpadów komunalnych dla bydgosko toruńskiego obszaru metropolitarnego Nr CCI 2007PL161PO002, złożonego 28 września 2012 roku. W pierwszym rzędzie, z ostrożności, pragniemy poinformować, iż niniejszy wniosek został przez Państwa udostępniony zaprzyjaźnionej organizacji ekologicznej STE Silesia, na zasadzie dostępu do informacji publicznej. Korzystamy zatem z danych, które nie tylko mają charakter informacji ogólnodostępnych, lecz także takich, które są w Państwa posiadaniu. Podkreślamy zatem, że nieprawidłowości, o których mowa wyżej, w naszej ocenie, stawiają pod znakiem zapytania ekonomiczną oraz ekologiczną zasadność przedmiotowego projektu, a nadto ukazują w sposób wyraźny, iż w celu uzyskania właściwego dofinansowania projektu przedstawiane są informacje niezgodne z rzeczywistym stanem faktycznym. To z kolei musi spowodować, iż organ udzielający dofinansowania z funduszy europejskich ze szczególną starannością winien zwrócić uwagę na wydatkowane pieniądze. Nie ulega przecież żadnej wątpliwości, że środki te muszą być przeznaczane nie tylko w oparciu o kryteria finansowe, ale też celowościowe. Stąd też budzi ogromny niepokój, że kierowane przez Panią Ministerstwo nie zwróciło szczególnej uwagi i nie poddało rzetelnej weryfikacji przedłożonych dokumentów. To niewątpliwie zaś powoduje, iż wszczęta przez Komisję Europejską kontrola spowoduje nie tylko ponowne badanie wniosku, ale też przede wszystkim nałożenie na Polskę kar finansowych za nierzetelne wydatkowanie środków unijnych. Nie może z kolei w przypadku przekazywania kwot pieniężnych dla realizacji jakiejkolwiek inwestycji przeważać interes lokalnych władz w oderwaniu od nie tylko potrzeb mieszkańców, ale przede wszystkim od kwestii ochrony środowiska i celowości wydatkowania środków publicznych wyłącznie dla realizacji zupełnie niezrozumiałych ambicji polityków próbujących podnieść swe poparcie polityczne.
Dlatego też zwracamy szczególną uwagę, że całkowicie nieprawdziwe są informacje, zawarte od strony 15 wniosku, w przedmiocie istniejącej infrastruktury w zakresie przetwarzania odpadów, a także w zakresie możliwości przetwarzania odpadów komunalnych na terenie metropolii bydgosko toruńskiej oraz dotyczące osiągnięcia wymaganych prawem celów ekologicznych. ProNatura wskazuje bowiem, iż realizowany projekt ma na celu realizację brakującej w systemie instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych tj. właśnie spalarni, bowiem istniejąca infrastruktura ma być skrajnie niewystarczającą do zapewnienia właściwego przetwarzania odpadów komunalnych. ProNatura podaje w tym zakresie nieprawdziwe dane m. in. w zakresie istniejących instalacji, ich charakteru oraz mocy przerobowych. Oczywistym jest z kolei, że przy użyciu tychże danych przyznano środki unijne. Ponownie zaś podkreślić należy, że takie działanie powoduje, że wydatkowanie pieniędzy odbywa się w oparciu o całkowicie wirtualne wyliczenia i podstawy faktyczne. Bezwzględnie zauważyć zaś należy, iż na terenie przedmiotowej metropolii działa obecnie szereg nowoczesnych i wydajnych instalacji. Poniżej wskazujemy tylko te najważniejsze tj. Regionalne Instalacje Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) z uwzględnieniem instalacji, które zostaną oddane do użytkowania, do końca 2013 roku. Przepustowości MBP część MBP część Przetwarzanie Składowisko wolna RIPOK mechaniczna w Mg/ biologiczna w odpadów zielonych pojemność w m3 rok Mg/rok w Mg/rok 1 Corimp 38.000 16.000 3.000 ProNatura 120.000 440.584 2 Remondis 100.000 48.000 3.500 Wawrzynki 100.000 68.000 2.000 Giebnia 2.200 400.000 3 MPO Toruń 82.000 30.000 3.000 880.600 Służewo 25.000 188.632 Źródło: WPGO str. 171-173 http://www.kujawsko-pomorskie.pl/pliki/srodowisko/20121001_plan/pgo_uchwalony_24_09_2012.pdf 1 _ Oddanie instalacji do użytkowania planowane na przełomie II i II kwartału 2013 2 _ Wartości według złożonego wniosku o zwiększenie przepustowości instalacji, obecnie w WPGO 72.000 Mg /31.500 Mg 3 _ Oddanie instalacji do użytkowania planowane do końca 2013 roku
Powyższe wartości z tabeli oznaczają, iż na terenie metropolii (wbrew twierdzeniom ProNatura) nie występuje brak w systemie. Co więcej, moce przerobowe tych instalacji pozwalają dokonać kompleksowego przetworzenia odpadów komunalnych, przy zastosowaniu najlepszej dostępnej techniki i technologii (BAT) i zgodnie z zasadami hierarchii postępowania z odpadami (vide art. 17 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach). 4 ProNatura w swoim wniosku całkowicie pomija także fakt, iż na terenie metropolitarnym działają (lub wkrótce rozpoczną działanie) nie tylko mechaniczne sortownie odpadów komunalnych, lecz także bardzo nowoczesne zakłady biologicznego przetwarzania, które spełniają wymagania w zakresie BAT. W tym kontekście ProNatura stara się przedstawić skrajnie niekorzystny (i w konsekwencji nieprawdziwy) obraz stanu faktycznego. Ma to zapewne uzasadnić celowość budowy spalarni, a w konsekwencji przyznanie środków finansowych na ten cel. Tymczasem biorąc pod uwagę, iż bydgosko - toruński region gospodarki odpadami obejmuje swoim zasięgiem 992. 924 mieszkańców (str.169 WPGO), a prognoza wytwarzania odpadów kształtuje się następująco: [ Mg ] 2012 2013 2014 2018 2020 Prognoza wytwarzania odpadów komunalnych Prognoza ilości wytwarzanych komunalnych odpadów ulegających 272.205 275.319 278.435 302.407 302.359 150.309 152.030 153.749 166.986 166.960 biodegradacji Ilości komunalnych odpadów ulegających biodegradacji 92.151 61.435 61.435 49.147 43.004 dopuszczonych do składowania Ilości komunalnych odpadów ulegających biodegradacji do 58.157 90.595 92.315 117.839 123.956 przetworzenia 4 - Na marginesie należy wskazać, iż hierarchia postępowania z odpadami zakłada w kolejności: zapobieganie powstawaniu odpadów; przygotowywanie do ponownego użycia; recykling; inne procesy odzysku; unieszkodliwianie. Samo zaś spalanie odpadów traktowane jest jako odzysk (a niekiedy wręcz unieszkodliwiane) i stawiane jest na przedostatnim miejscu w hierarchii.
Istniejące i planowane do oddania w niedługim okresie czasu instalacje z nawiązką zapewnią niezbędne moce przerobowe : MBP część mechaniczna: rok 2012 171 %, rok 2020 153 % MBP część biologiczna: rok 2012 279 %, rok 2020 131 % Powyższe oznacza, że wszystkie wytworzone odpady komunalne mogą zostać przesortowane mechanicznie, a następnie wszystkie odpady ulegające biodegradacji mogą zostać poddane procesowi stabilizacji w instalacjach, które zostały już wybudowane. Moce przerobowe istniejących instalacji pozwolą również na przetworzenie wszystkich wytworzonych odpadów w roku 2020. Budowa jakiejkolwiek kolejnej instalacji do przetwarzania odpadów jest w tej sytuacji nieuzasadniona ekonomicznie, a jej ewentualne powstanie będzie oznaczało, że część z obecnie funkcjonujących instalacji będzie musiało zostać zamkniętych. W związku z faktem, iż wszystkie wybudowane instalacje zostały współfinansowane ze środków publicznych (NFOŚiGW), działania zmierzające do budowy kolejnych instalacji są nieracjonalne także z uwagi na możliwość marnotrawstwa pieniędzy publicznych. Na marginesie należy też wskazać, iż działania właściciela spółki ProNatura (tj. Miasta Bydgoszcz) w sposób bezprecedensowy (według niektórych prawników wręcz sprzeczny z prawem) faworyzują tą instalacje. Przykładowo, wszystkie wytworzone na terenie Bydgoszczy zmieszane odpady komunalne muszą zostać obligatoryjnie przetworzone w instalacji ProNatura, choć nie spełnia ona aktualnie wymagań z zakresu BAT w zakresie przetwarzania biologicznego (zapewnia jedynie składowanie odpadów w pryzmach). Pomijane są natomiast celowo inne legalnie działające na terenie regionu bydgoskiego instalacje. Oczywiście jedynym celem takiego działania jest zapewnienie spółce ProNatura bytu ekonomicznego. Biorąc powyższe pod uwagę, całkowicie niezgodne ze stanem faktycznym są informacje przedstawione przez Spółkę ProNatura, iż jedynie budowa spalarni zapewni ograniczenie masy odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania, czy też ograniczenie masy odpadów deponowanych na składowiskach. Są to informacje nieprawdziwe, bowiem jak wykazano wyżej osiągnięcie zakładanych przez ustawodawcę celów ekologicznych jest możliwe przy wykorzystaniu potencjału istniejących instalacji. Nie jest to tylko hipotetyczna i nic nie znacząca informacja, lecz analiza obowiązujących przepisów prawnych. Nie można przecież przy wydatkowaniu środków finansowych zgubić z pola widzenia, że przewidywane poziomy przygotowania do ponownego wykorzystania i recyklingu dla poszczególnych frakcji odpadowych NIE zostaną osiągnięte poprzez spalarnie. Nawet uzyskanie statusu zakładu z procesem R1 nie spowoduje osiągnięcia w/w poziomów, ponieważ zgodnie z ustawą o odpadach proces R1
nie zalicza się do procesów recyklingu (a już na pewno nie do ponownego użycia) tylko do odzysku. Odwołać się tu bowiem trzeba do art. 158 tej ustawy, gdzie wskazano, że Termiczne przekształcanie: 1) odpadów niebezpiecznych, 2) stałych odpadów komunalnych w spalarniach odpadów lub we współspalaniu odpadów - stanowi proces unieszkodliwiania D10, wymieniony w załączniku nr 2 do ustawy. 2. Termiczne przekształcanie, w celu odzysku energii: 1) odpadów opakowaniowych, 2) odpadów innych niż niebezpieczne, 3) stałych odpadów komunalnych w spalarniach odpadów przeznaczonych wyłącznie do przetwarzania stałych odpadów komunalnych, których efektywność energetyczna jest co najmniej równa wartościom określonym w załączniku nr 1 do ustawy, 4) odpadów, o których mowa w art. 163 - stanowi proces odzysku R1, wymieniony w załączniku nr 1 do ustawy. Przełożenie z kolei tego postanowienia na art. 3. Punkt 23 tejże ustawy wskazuje, że: Ilekroć w ustawie jest mowa o: 23) recyklingu - rozumie się przez to odzysk, w ramach którego odpady są ponownie przetwarzane na produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach; obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego (recykling organiczny), ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do celów wypełniania wyrobisk; Podnieść również trzeba, że zgodnie z dyrektywą 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. - art. 3.17: recykling oznacza jakikolwiek proces odzysku, w ramach którego materiały odpadowe są ponownie przetwarzane w produkty, materiały lub substancje wykorzystywane w pierwotnym celu lub innych celach. Obejmuje to ponowne przetwarzanie materiału organicznego, ale nie obejmuje odzysku energii i ponownego przetwarzania na materiały, które mają być wykorzystane jako paliwa lub do celów wypełniania wyrobisk. Tym samym pod wątpliwość poddać należy, czy wydatkowano środki w sposób przewidziany prawem. Co więcej czy inwestowane są one w przedsięwzięcia, które w ogóle mają rację bytu i czy są one realne do wykonania. Jak bowiem można wydatkować publiczne pieniądze, w tym środki unijne, na inwestycje, które zgodnie przepisami unijnymi nie mogą w ogóle powstać.
Na marginesie należy wskazać (odwołując się do braków w systemie wskazywanych przez ProNatura), iż słabym ogniwem w systemie jest właśnie aktualnie funkcjonująca instalacja Pronatury. Jak bowiem wynika ze składanych przez tą Spółkę do Urzędu Marszałkowskiego sprawozdań w latach 2008-2012 Spółka ta nie przetworzyła biologicznie nawet jednego Mg odpadów (odpady przekazuje się na pryzmy BIO-EN ER, ale w raportach nie podano danych, co dalej dzieje się z tymi odpadami) zestawienie poniżej: Proces 2008 2009 2010 2011 2012 R 14 24 929,46 30 012,68 19 762,84 9 702,58 8 134,26 D 8 81 710,05 52 853,23 81 629,96 62 042,86 31 735,06 D 5 78 835,12 63 678,46 12 379,16 13 031,53 7 001,47 Razem 185 474,63 146 544,37 113 771,96 84 776,97 46 870,79 % D 5 42,50% 43,45% 10,88% 15,37% 14,94% % D 5 w stosunku do ilości odp. z 2008 roku 42,50% 34,33% 6,67% 7,03% 3,77% Przedstawiając powyższe dane i informację, pozwalamy sobie wyrazić pogląd, iż wniosek Spółki ProNatura winien zostać poddany weryfikacji. Ani bowiem cele, ani podstawy (założenia) konieczne dla ich osiągnięcia, przedstawione przez tą Spółkę, nie są zgodne z prawdziwym stanem faktycznym. Wypada w tym miejscu tylko wskazać, iż wydatkowanie środków publicznych musi być zasadne i celowe. Przy podejmowaniu zaś decyzji o ich wydatkowaniu konieczne jest uwzględnienie np.: - stanu rynku albo stanu gospodarki i podaży usług w rejonie. Inaczej ma się bowiem rzecz wówczas, gdy na terenie tym istnieją i działają inne podmioty gospodarcze, inaczej zaś wówczas, gdy podmiotów takich brak; - konieczność realizacji danego projektu - potencjalnej możliwości pozyskania partnerów do prowadzenia danej działalności gospodarczej; - rozmiar i rodzaj środków trwałych wymagających zaangażowania w związku z daną inwestycją; - koszty realizacji zadań w każdej z tych form.
Natomiast odrębnej ocenie pozostawiamy fakt, iż w przedmiotowym wniosku doszło do przedstawienia nieaktualnych danych (jak wynika z decyzji Komisji Europejskiej, wniosek złożono 28 września 2012 roku, prezentował wtedy nieaktualne dane), w zakresie stanu gospodarki odpadami komunalnymi w regionie bydgosko toruńskim, przy czym istotne jest to, że dane te muszą być zweryfikowane, gdyż ich nieprawdziwe wskazanie umożliwiło spółce ubieganie się o dotację unijną, którą w konsekwencji jej udzielono. Począwszy od roku 2010 frakcja energetyczna, uzyskiwana w kilku sortowniach odpadów z rejonu bydgoskiego, jest spalana w cementowni znajdującej się nieopodal Bydgoszczy. Między innymi dzięki temu na wysypisko miejskiej spółki ProNatura trafia ponad 90% odpadów mniej niż w roku 2008 r. (proces D5), co firma ProNatura zataiła w swoim wniosku. Dzieje się tak dzięki zaangażowaniu dużej ilości środków publicznych, na instalacje do przetwarzania odpadów w naszym rejonie i można stwierdzić, że ilość tych instalacji jest wystarczająca do zapewnienia właściwej gospodarki odpadami. Dlatego wydawanie kolejnych środków, w tym wypadku prawie 700 mln zł. na budowę spalarni będzie naszym zdaniem dużym nadużyciem i marnotrawstwem. Ponadto firma ProNatura odmówiła nam wglądu do dokumentacji budowlanej, abyśmy mogli zweryfikować jej zgodność z postanowieniami pierwszej decyzji środowiskowej, odwołując się jednocześnie od postanowienia Prezydenta Bydgoszczy, zobowiązującego do przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko. Zamierzamy powiadomić o tym Komisję Europejską DG Environment i organa ścigania, jeżeli inwestycja w tej formie będzie dalej kontynuowana. Do wiadomości: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Prezydent Miasta Bydgoszczy Przewodniczący Rady Miasta Bydgoszczy