Instrumenty finansowania budownictwa czynszowego w Polsce Zakres prezentacji Zmiany ustawowe w realizacji budownictwa mieszkaniowego o umiarkowanym czynszu w 2009 r. Podstawowe założenia dla Programu społecznego budownictwa czynszowego Podstawowe założenia do rządowego Programu Budownictwa Mieszkaniowego
Wydatki budżetu na cele mieszkaniowe w latach 2006-2009 Przeznaczenie środków 2006 2007 2008 2009 2009 /2008 Wykup odsetek od kredytów mieszkaniowych 180 131 152 148 97,4% Refundacja premii gwarancyjnych 323 291 347 403 116,1% Krajowy Fundusz Mieszkaniowy 353 408 220 150 68,2% Fundusz Termomodernizacji 125 298 270 109 40,4% Fundusz Dopłat 30 68 25 105 420.0% Ogółem 1011 1196 1014 914 90,1% Źródło: Instytut Rozwoju MIast
Wydatki na sferę mieszkaniową średnio w 2008 i 2009 r. w przeliczeniu na 1 miasto Miasta Wydatki na sferę mieszkaniową w mln zł 2008 2009 Zmiana w 2009 r. (2008=100) powyżej 100 tys. mieszkańców 39,7 35,3 (-) 11,1 25-100 tys. mieszkańców 8,9 5,6 (-) 37,1 poniżej 25 tys. mieszkańców 2,4 1,7 (-) 29,2 średnio 18,9 15,5 (-) 16,7 Źródło: Instytut Rozwoju MIast
Wsparcie budżetu centralnego dla sektorów budownictwa mieszkaniowego Struktura 2000-2005 mln zł 2006-2007 2008-2009 2010 (szacowane) mln zł struktura (%) mln zł struktura (%) mln zł struktura (%) Wydatki budżetowe na wsparcie budownictwa socjalnego (część 18) 54,2 98,0 2,9 70,0 1,8 20,0 1,1 Wydatki budżetowe na wsparcie budownictwa społecznego na wynajem (część 18) 1 814,4 761,2 22,8 370,0 9,4 - - Wydatki budżetowe wspierające budownictwo własnościowe (część 18) - - - 60,0 1,5 275,0 15,1 Wydatki budżetowe związane ze zwrotem róźnicy stawek VAT - 1 127,9 33,8 2 001,7 50,9 1 000,0 54,9 Wydatki budżetowe na termomodernizację (część 18) 201,6 422,9 12,7 379,3 9,7 - - Stare zobowiązania (część 18) 6 608,4 924,4 27,7 1 048,8 26,7 527,8 29,0 Suma 8 678,6 3 334,0 100,0 3 929,8 100,0 1 822,8 100,0 Źródło: Ministerstwo Infrastruktury
Zmiany ustawowe w realizacji budownictwa mieszkaniowego o umiarkowanym czynszu w 2009 r. Bank Gospodarstwa Krajowego: ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne, ustawy o Banku Gospodarstwa Krajowego oraz niektórych ustaw w art. 2 określiła, iż W celu realizacji programów rządowych, o których mowa w ust. 1 pkt. (tj. wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego, w szczególności budownictwa mającego na celu budowę lokali mieszkalnych na wynajem, zgodnie z odrębnymi przepisami lub w ramach realizacji rządowych programów ) minister właściwy dla do spraw finansów publicznych przekazuje środki na zwiększenie funduszu statutowego BGK. taki zapis jednoznacznie wskazuje, iż środki na realizację akcji kredytowej na warunkach preferencyjnych nie będą pochodzić z dopłat budżetowych; BGK, jeżeli zamierzałby udzielać kredytów na warunkach preferencyjnych musiałby stosować wymogi prawa bankowego dotyczące określania ryzyka dla tego rodzaju działalności, w tym zwłaszcza ryzyka negatywnego wyniku na działalności bankowej biorąc poda uwagę koszt pozyskania kapitału i wysokość preferencyjnego oprocentowania kredytów; z punktu widzenia instytucji kredytującej warunki udzielania kredytu, oceny ryzyka kredytowego, ryzyka stopy procentowej i ryzyka rynkowego wymagają szczególnego podejścia, co oznacza praktyczny brak możliwości finansowania projektów TBS-ów na warunkach komercyjnych;
Podstawowe założenia do rządowego Programu wspierania rozwoju budownicwa mieszkaniowego do 2020 Dokument przyjęty przez Sejm 4 marca 2011 r. - Główne problemy, cele i kierunki programu wspierania rozwoju budownictwa mieszkaniowego do 2020 roku Segmenty budownictwa mieszkaniowego: budownictwo socjalne budownictwo społeczne budownictwo własnościowe Zmiany w podejściu do realizacji polityki budownictwa mieszkaniowego zmiany regulacji dla rynku najmu zmiany systemu dodatków mieszkaniowych uregulowanie rynkowego finansowania sektora mieszkaniowego zmiany zasad gospodarowania publicznym zasobem mieszkaniowym zmiany w zasadach gospodarowania zasobami towarzystw budownictwa społecznego
Podstawowe założenia do rządowego Programu wspierania rozwoju budownicwa mieszkaniowego do 2020 Najważniejsze kwestie sektora budownictwa mieszkaniowego remonty, modernizacja i rewitalizacja zasobów mieszkaniowych opracowanie instrumentów umożliwiających zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych osób najuboższych opracowanie instrumentów umożliwiających zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych z tzw. grup specjalnych W latach 2003 2009 przybyło 950 tys. mieszkań zwiększyła się liczba gospodarstw domowych o 1 100 tys. potencjalny faktyczny deficyt 1,4-1,5 mln mieszkań Warunki substandardowe w 1988 r. 33% mieszkań 3,5 mln w 2002 r. 16% mieszkań 1,8 mln
Podstawowe założenia do rządowego Programu wspierania rozwoju budownicwa mieszkaniowego do 2020 Dotychczasowe instrumenty wsparcia mieszkalnictwa zwiększenie dostępności mieszkań dla najuboższych (segment budownictwa socjalnego) zwiększenie dostępności mieszkań dla osób niezamożnych i średniozamożnych oraz grup specjalnych (segment budownictwa społecznego) zwiększenie dostępności mieszkań dla osób zainteresowanych własnością mieszkaniową poprawa stanu technicznego zasobów mieszkaniowych stopniowa redukacja zobowiązań pańśtwa z poprzednich okresów Instrumenty wsparcja mieszkalnictwa instrumenty podatkowe duża ulga budowlana (1992-2001) ulga w PIT z tytułu wydatków na zakup gruntów pod budowę budynku mieszkalnego (1992 2001) ulga w CIT na czynszowe budownictwo wielorodzinne (1992-1998) ulga odsetkowa (2002 2006) ulga z tytułu wydatków na remont i modernizację budynku lub lokalu mieszkalnego preferencyjna konstrukcja podatku VAT zwrot podatku VAT z tytułu zmiany stawki VAT program budowy mieszkań o umiarkowanych czynszach preferencyjny kredyt na finansowanie infrastruktury towarzyszącej budownictwu mieszkaniowemu pomoc państwa w spłacie kredytów starego portfela (spółdzielnie mieszkaniowe) wsparcie inwestycji remontowych i przedsięwzięć termomodernizacyjnych pomoc dla rodzin zaspakajających potrzeby mieszkaniowe w formie własnego mieszkania
Podstawowe założenia do rządowego Programu wspierania rozwoju budownicwa mieszkaniowego do 2020 Wnioski z realizacji dotychczasowego modelu polityki mieszkaniowej niska efektywność stosowanych instrumentów w kontekście pomocy wykluczonym z rynku nieselektywne adresowanie wydatków budżetowych ograniczona efektywność relacji wsparcia budownictwa generowanie dochodów budżetu pańśtwa w przyszłosci korekty programów adresowanych sektorowo uwarunkowania wewnętrzne (dojście do własności) korekty programów adresowanych sektorowo uwarunkowania zewnętrzne (BGK) uelastycznienie zasad gospodarowania mieszkaniowymi zasobami gminy (poziom czynszów) uelastycznienie zasad gospodarowania zasobami towrzystw budownictwa czynszowego Cele polityki wsparcia mieszkalnictwa na lata 2011-2020 likwidacja deficytów ilościowych w segmencie lokali socjalnych i mieszkań chronionych wprowadzenie efektywnych form podaży mieszkań dostępnych cenowo w segmencie mieskząń na wynajem oraz budownictwie własnościowym eliminacja podstawowych rodzajów ryzyka związanych z rozwojem prywatnego budownictwa mieszkań na wynajem obniżenie kosztów budowy mieszkań i stworzenie zasobu uzbrojonych gruntów pod budownictwo mieszkaniowe likwidacja luki remontowej ograniczenie zapotrzebowania na energię w sektorze mieszkaniowym racjonalizacja zasad gospodarowania publicznym zasobem mieszkaniowym racjonalizacja zasad gospodarowania zasobami towarzystw budownictwa społecznego
Rynek najmu Podstawowe założenia do rządowego Programu wspierania rozwoju budownicwa mieszkaniowego do 2020 ograniczenia dla gminy w realizacji polityki mieszkaniowej praktyczne wyłączenie mieszkania z zasobów gminy w momencie podpisania umowy o najem umowa podpisywana jest na czas nieoznaczony nie ma instrumentów weryfikacji dochodów najemcy w okresie najmu dziedziczenie prawa najmu wraz z odejściem głównego najemcy polityczny charakter decyzji o poziomie czynszów wypłacanie dodatków mieszkaniowych właścicielom mieszkań (a nie wyłącznie najemcom) katalog uprawnionych do mieszkań socjalnych bez względu na sytuację życiową i materialną Zmiany regulacji rynku najmu Zmiana definicji mieszkaniowego zasobu gminy i publicznego zasobu mieszkaniowego wyłącznie lokale, w stosunku do których gminie przysługuje prawo własności lub pozostają w jej posiadaniu samoistnym analogiczna zmiana dla zasobów publicznych tylko te lokale będą objęte gminną polityką mieszkaniową rozszerzenie instytucji podnajmu Umożliwienie gminie i innym JST zawierania umów najmu lokali mieszkalnych na czas oznaczony Wymóg pokrywania czynszu co najmniej kosztów utrzymania nieruchomości Oddanie do wyłącznej właściwości sądu orzekania o uprawnieniach do otrzymania lokalu socjalnego Zapewnienie właścicielowi mieszkania możliwości wskazania osobie uprawnionnej lokalu innego niż dotychczasowy Reforma dodatków mieszkaniowych
Podstawowe założenia do rządowego Programu wspierania rozwoju budownicwa mieszkaniowego do 2020 Zmiany gospodarowania zasobem społecznych mieszkań czynszowych Zmiany dotyczące zasad zbywania mieszkań wybudowanych z udziałem kredytu preferencyjnego (KFM) przekształcenie spółdzielczych lokatorskich praw do lokali w prawo własności zbywanie przez TBS lokali wybudownych z udziałem partycypantów Zmiany dotyczące reguł ustalania czynszów w zasobach TBS Określenie zasada przystępowania do działalności z gminami w zakresie budownictwa mieszkań społecznych w ramach PPP Uszczegółowienie i doprecyzowanie regulacji dotyczących TBS w odniesieniu do łączenia, podzialu, rozwiązania lub upadłości. Społeczne Grupy Mieszkaniowe
Podstawowe założenia do rządowego Programu wspierania rozwoju budownicwa mieszkaniowego do 2020 Poprawa stanu technicznego budynków będzie realizowana poprzez Fundusz Termomodernizacji i Remontów, z wykorzystaniem następujących instrumentów: Wspieranie inwestycji termomodernizacyjnych poprzez premię a spłatę kredytu w wysokości 20% wykorzystanej kwoty kredytu, nie więcej niż 16% poniesionych kosztów i dwukrotności przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii. W 2011 r. przewidziano dopłatę w wysokości 165 mln zl. Wspieranie remontów w zasobie wielorodzinnym w formie premii na spłatę do 20% kredytu. Przewidziano dopłatę w wysokości 15 mln zł w 2011 r. Kompensata właścicielom nieruchomości utraconych przychodów z tytułu obowiązywania regulowanych czynszów, z przeznaczeniem na poprawę stanu technicznego budynku. Premia kompensacyjna w refinansowanie w całości lub części kosztów przedsięwzięcia remontowego lub remontu budynku jednorodzinnego. Przeznaczono na 2011 r. 20 mln zł.
Z uwagi na: PODSUMOWANIE duży, niezaspokojony i praktycznie trwały popyt na mieszkania o umiarkowanych czynszach; brak znaczących inwestycji gminnych w budownictwo komunalne przy jednoczesnym sprywatyzowaniu zasobów komunalnych znacznie zmniejszyło dostępność mieszkań o relatwynie niskich czynszach; wysoki poziom czynszów rynkowych ogranicza możliwości najmu dla rodzin o niższych niż średnie dochody; wysokie koszty obsługi kredytów hipotecznych i w dalszym ciągu stosunkowo niska zdolność kredytowa wielu rodzin, a także coraz bardziej restrykcyjne przepisy dla kredytowania hipotecznego ograniczają możliwość finansowania nabycia mieszkania kredytem hipotecznym Istotnym będzie: stworzenie gminie warunków pozyskiwania mieszkań na wynajem bez zwiększania już i tak jej wysokiego poziomu zadłużenia; Wypracowanie formuły pozwalającej na realizację projektów inwestycyjnych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego; wykorzystanie warunku systematycznego oszczędzania na cele mieszkanikowe.
dziękuję za uwagę Bolesław Meluch W i c e p r e z e s E u r o p e j s k i e g o I n s t y t u t u N i e r u c h o mo ś c i b o l e s l a w.meluch@ e in - e pi.eu w w w. e i n - e p i. e u