Płatności w ramach WPR i ich wpływ na polskie rolnictwo w świetle danych FADN Mgr inż. Wiesław Łopaciuk Mgr Agnieszka Judzińska
Plan prezentacji Wprowadzenie Definicje FADN Dochody Płatności Zmiany w rolnictwie Wnioski
Cel, zakres i metodyka badań Cel analizy: Określenie zależności/prawidłowości pomiędzy dopłatami bezpośrednimi (ich wielkością i kierunkiem), a zmianami w strukturze produkcji na postawie analizy danych FADN. Źródło oraz zakres danych: wyniki standardowe FADN dane z lat 2004-2009 oraz 2010 roku cała próba gospodarstw zgromadzona w bazie FADN
Cel, zakres i metodyka badań Profile badawcze: gospodarstwa ogółem gospodarstwa w podziale na klasy wielkości ekonomicznej: bardzo małe (BM) do 4 ESU małe (M) 4-8 ESU średnio małe (ŚR-M) 8-16 ESU średnio-duże (ŚR-D) 16-40 ESU duże (D) 40-100 ESU bardzo duże (BD) powyżej 100 ESU gospodarstwa według typów rolniczych: uprawy polowe (UP) uprawy ogrodnicze (UO) uprawy trwałe (UT) produkcja mleka (KML) zwierzęta żywione w systemie wypasowym (ZTR) zwierzęta ziarnożerne (ZZI) produkcja mieszana (MIE)
Cel, zakres i metodyka badań Profile badawcze c.d.: gospodarstwa w podziale na makroregiony FADN: Pomorze i Mazury (POM-MAZ) - województwa: warmińsko-mazurskie, pomorskie, zachodniopomorskie i lubuskie Wielkopolska i Śląsk (WLKP-ŚL) województwa: kujawskopomorskie, wielkopolskie, dolnośląskie oraz opolskie Mazowsze i Podlasie (MAZ-PODL) województwa: podlaskie, mazowieckie, łódzkie i lubelskie Małopolska i Pogórze (MŁP-POG) województwa: śląskie, małopolskie, podkarpackie oraz świętokrzyskie Wykorzystane zmienne m.in.: Powierzchnia użytków rolnych (SE 025), zboża (SE035), uprawy trwałe (SE 054), uprawy pastewne (SE 071), zwierzęta ogółem (SE080), krowy mleczne (SE085), trzoda chlewna (SE100), dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (SE 420), dopłaty do działalności operacyjnej (SE 605), jednolita płatność obszarowa (SE 632)
Struktura dopłat do działalności operacyjnej gospodarstwa w FADN Dopłaty do działalności operacyjnej: dopłaty do produkcji roślinnej dopłaty wyrównawcze, płatność obszarowe, dopłaty za odłogowanie oraz pozostałe dopłaty do produkcji roślinnej dopłaty do produkcji zwierzęcej dopłaty do zwierząt i do produktów pochodzenia zwierzęcego oraz pozostałe dopłaty do produkcji zwierzęcej pozostałe dopłaty dopłaty rolnośrodowiskowe, dopłaty do obszarów o niekorzystnych warunkach produkcji rolniczej (LFA) i inne dopłaty do rozwoju obszarów wiejskich dopłaty do zużycia pośredniego dopłaty do kosztów czynników zewnętrznych płatności decoupled jednolita płatność obszarowa (JPO), dodatkowe wsparcie wynikające z modulacji płatności bezpośrednich
Struktura płatności (%) 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-20% Dopłaty do produkcji roślinnej Pozostałe dopłaty Dopłaty do kosztów czynników zewnętrznych Dopłaty do produkcji zwierzęcej Dopłaty do zużycia pośredniego Płatności "decoupled"
Średnia roczna wielkość płatności w latach 2004-2009 wg klas ekonomicznych (zł/gospodarstwo) 350 000 300 000 308 589 250 000 zł/gospodarstwo 200 000 150 000 100 000 50 000 0 50197 6911 9035 13047 22981 12304 BM M ŚR-M ŚR-D D BD Średnio
Porównanie wielkości dopłat na gospodarstwo wg klas ekonomicznych 2004 2005 2006 2007 2008 2009 BM 51,1 57,7 55,8 62,7 54,8 53,7 M 73,9 69,4 72,1 78,9 75,0 71,7 ŚR-M 119,5 108,4 107,9 101,0 107,6 103,2 ŚR-D 207,0 186,9 182,9 175,7 189,1 191,2 D 455,0 379,5 355,5 419,7 416,4 439,4 BD 994,9 2278,9 2374,3 2297,1 2590,7 2982,2 Średnio 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Wzrost wysokości dopłat na gospodarstwo wg klas ekonomicznych w latach 2004-2009 (nominalnie) 2 500 2 000 2 134 1 500 2004=100 1 000 747 691 615 657 687 712 500 0 BM M ŚR-M ŚR-D D BD Średnio
Alokacja płatności wg klas ekonomicznych (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 4,4 6,0 10,5 11,0 10,2 12,2 14,0 4,9 4,6 6,0 5,8 17,5 6,2 15,8 15,4 14,9 16,1 16,3 28,8 19,8 26,6 26,0 21,1 20,3 25,1 31,7 27,0 28,1 23,8 22,8 24,0 11,7 15,3 14,9 21,0 20,5 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 BD D SD SM M BM
Średnia roczna wielkość płatności w latach 2004-2009 wg typów produkcyjnych (zł/gospodarstwo) zł/gospodarstwo 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 16350 14392 11169 12304 11507 11529 5248 2706 UP UO UT KML ZTR ZZI MIE Średnio
Porównanie wielkości dopłat na gospodarstwo wg typów produkcyjnych 250 200 Średnia = 100 150 100 50 UP UO UT KML ZTR ZZI MIE 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Wzrost wysokości dopłat na gospodarstwo wg typów produkcyjnych w latach 2004-2009 (nominalnie) 1 400 1 200 1 174 2004=100 1000 800 600 602 560 568 831 735 768 712 400 200 0 UP UO UT KML ZTR ZZI MIE Średnio
Alokacja płatności wg typów produkcyjnych (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 44,7 53,5 54,9 47,1 47,0 45,9 6,8 5,9 5,9 5,7 6,1 8,1 8,3 7,5 5,8 7,4 7,2 1,8 7,0 7,1 4,8 1,4 4,5 4,3 1,1 1,4 5,1 1,6 5,5 1,6 34,1 27,7 27,2 30,8 30,3 32,6 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 MIE ZZI ZTR KML UT UO UP
Średnia roczna wielkość płatności w latach 2004-2009 wg regionów (zł/gospodarstwo) 25 000 22 829 20 000 zł/gospodarstwo 15 000 10 000 15 346 10 088 7 877 12 304 5 000 0 POM-MAZ WLKP-ŚL MAZ-POD MLP-POG Średnio
Porównanie wielkości dopłat na gospodarstwo wg regionów 250 200 Średnia = 100 150 100 50 POM-MAZ WLKP-ŚL MAZ-POD MLP-POG 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Wzrost wysokości dopłat na gospodarstwo wg regionów w latach 2004-2009 (nominalnie) 1 400 1 200 1 168 1 000 2004=100 800 600 602 766 520 712 400 200 0 POM-MAZ WLKP-ŚL MAZ-POD MLP-POG Średnio
Alokacja płatności wg regionów (%) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 14,2 9,7 11,7 11,4 10,9 10,5 11,7 35,4 40,4 39,0 40,6 40,0 38,2 37,0 39,0 30,3 28,6 28,9 30,8 32,5 31,7 11,5 19,6 20,6 19,0 18,3 18,9 19,5 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 MLP-POG MAZ-PODL WLKP-ŚL POM-MAZ
Przeciętny dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (w zł) (RP=100) 35 000 140 30 000 120 25 000 100 20 000 80 15 000 60 10 000 40 5 000 20 0 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 wartość dynamika 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 (w %) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 udział dopłat w dochodzie
Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego według klas wielkości ekonomicznej 350000 140 (w zł/gospodarstwo) 300000 250000 200000 150000 100000 50000 120 100 80 60 40 20 (w % rocznie) 0 Średnio BM M ŚR-M ŚR-D D BD 2004 2009 dynamika 0
Porównanie dochodu według klas wielkości ekonomicznej do przeciętnego dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego (średni dochód = 100) Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Bardzo małe 21 29 34 47 42 40 Małe 53 56 60 66 71 67 Średnio-małe 126 127 123 120 129 123 Średnio-duże 298 272 245 251 278 273 Duże 727 620 516 641 631 672 Bardzo duże 1659 1819 2297 1622 772 1426
Udział dopłat do działalności operacyjnej w dochodzie rodzinnego gospodarstwa rolnego według klas wielkości ekonomicznej (w %) 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Średnio BM M ŚR-M ŚR-D D BD 2004 2007 2009
Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego według typów rolniczych (w zł/gospodarstwo) 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 110 108 106 104 102 100 98 (w % rocznie) 0 UP UO UT KML ZTR ZZI MIE 2004 2009 dynamika 96
300 Porównanie dochodu według typów rolniczych do przeciętnego dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego (średni dochód = 100) 250 200 150 100 50 2004 2005 2006 2007 2008 2009 UP UO UT KML ZTR ZZI MIE
Udział dopłat do działalności operacyjnej w dochodzie rodzinnego gospodarstwa rolnego według typów rolniczych 100 80 60 40 20 (w %) 0 UP UO UT KML ZTR ZZI MIE 2004 2007 2009
Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego według regionów (w zł/gospodarstwo) 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 112 110 108 106 104 102 100 (w % rocznie) 0 POM-MAZ WLKP-ŚL MAZ-PODL MŁP-POG 2004 2009 dynamika 98
Porównanie dochodu w regionach do przeciętnego dochodu z rodzinnego gospodarstwa rolnego (średni dochód = 100) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 2004 2005 2006 2007 2008 2009 POM-MAZ WLKP-ŚL MAZ-PODL MŁP-POG
Udział dopłat do działalności operacyjnej w dochodzie rodzinnego gospodarstwa rolnego według regionów 120 100 80 60 40 20 (w %) 0 POM-MAZ WLKP-ŚL MAZ-PODL MŁP-POG 2004 2007 2009
Zmiany struktury UR w latach 2004-2009 wg klas ekonomicznych (pkt. proc.) +4,1 +6,9 +8,9-0,1 +7,5 +11,5 +31,0
Zmiany struktury zwierząt w latach 2004-2009 wg klas ekonomicznych (pkt. proc.) -7,5 +7,7 +0,5-3,8-2,1-17,3 +5,4
Zmiany struktury UR w latach 2004-2009 wg typów produkcyjnych (pkt. proc.) +0,3 +22,5 +7,0 +15,6 +15,0 +0,4 +,6
Zmiany struktury zwierząt w latach 2004-2009 wg typów produkcyjnych (pkt. proc.) -9,8 +34,3 +152,2 +17,0 +12,2-3,7-5,2
Zmiany struktury UR w latach 2004-2009 wg regionów (pkt. proc.) +4,8 +10,3 +1,4-3,4
Zmiany struktury zwierząt w latach 2004-2009 wg regionów (pkt. proc.) -13,4-2,2-6,0-17,8
Wnioski Wg rozmiarów gospodarstwa Zmiany struktury przede wszystkim w dużych gospodarstwach oraz daleko mniejszym stopniu w małych gospodarstwach Zależność od wysokości wsparcia i jego udziału w dochodach Gros wsparcia kierowane jest do grup w których zmiany są niewielkie Transfer na gospodarstwo Transfer do grupy Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca BM + +++ + ++ M + ++ + + SM + ++ + + SD ++ + + + D ++ + ++ +++ BD +++ + +++ +++
Wnioski Wg typów produkcyjnych Zależności trudniej uchwycić, zmiany mniej zróżnicowane w większości typów produkcyjnych, mniejsze zróżnicowanie płatności Wyj. gospodarstwa ogrodnicze, gdzie zmiany mogły odzwierciedlać dążenie do specjalizacji i/lub zwiększenia wpływów z płatności Transfer na gospodarstw o Transfer do grupy Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca UP +++ ++ + ++ UO + + +++ + UT + + + +++ KML ++ + + + ZTR +++ + + ++ ZZI ++ + + ++ MIE ++ +++ + ++
Wnioski Wg regionów Największe zmiany wpływ na północy i zachodzie kraju, co idzie w parze rozwinięte z cechami charakterystycznymi rolnictwa w tych rejonach i wielkością wsparcia. Zmiany w południowo wschodniej części kraju daleko mniejsze Zależność od wysokości wsparcia Transfer na gospodarstwo Transfer do grupy Produkcja roślinna Produkcja zwierzęca POM-MAZ +++ + +++ ++ WLKP-ŚL ++ +++ +++ ++ MAZ-PODL + +++ + +++ MLP-POG + ++ + +
Wnioski Wydatny wzrost płatności w okresie 2004-2009 Postępujące uzależnienie od płatności bezpośrednich Duże, pogłębiające się rozwarstwienie płatności Polaryzacja dochodów Zróżnicowany wpływ płatności na decyzje produkcyjne Dylemat kogo i co wspierać nadal aktualny
Nowy okres programowania Tytuł płatności, aktywny rolnik Jednolita płatność 70% podstawowa płatność 30% komponent zielony (warunkowo) Modulacja II Filar (podejście tematyczne + +/-? + +