ZESPÓŁ PRZEDSZKOLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM w BELĘCINIE 1
Zespół Przedszkola, Szkoły Podstawowej i Gimnazjum mieści się w budynku pałacu, otoczonego parkiem. Historia pałacu. Pałac, najważniejszy obiekt architektoniczny w Belęcinie jest usytuowany w północno wschodniej części parku. Zbudowany został około roku 1870, prawdopodobnie przez porucznika Landwehry Benno Schwartza. Obiekt wzniesiono w stylu neogotyckim. Pierwotnie pałac był mniejszy, ogród zimowy i przybudówka wejściowa zostały dobudowane na początku XX wieku. RYC.1. PAŁAC W ROKU 1913 (ARCHIWUM ZESPOŁU PRZEDSZKOLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM W BELĘCINIE) Od roku 1881 właścicielem pałacu był Ernst von Wentzel, a w okresie międzywojennym jego syn Teodor. Po roku 1946 majątek został rozparcelowany, w pałacu powstał ośrodek kolonijny poznańskiej Wiepofamy. Od lat 60 tych w pałacu mieściło się przedszkole i mieszkania. W roku 1982 pałac został przekazany oświacie na szkołę i tą funkcję pełni on do dziś. 2
Materiał, konstrukcja, technika stosowane przy budowie pałacu. Pałac jest obiektem murowanym, wzniesionym z cegły ceramicznej wypalanej pełnej, łączonej na zaprawę wapienną, o ścianach obustronnie otynkowanych. Piwnice przykryte są ceramicznymi ceglanymi sklepieniami odcinkowymi, w części pomieszczeń wsparte na łukach przyściennych. W dolnej części kuchennej zastosowano strop odcinkowy typu Kleina wsparty na stalowych szynach. W pomieszczeniach reprezentacyjnego piętra oraz mieszkalnych drugiego piętra stropy wykonane zostały z drewna, a następnie okryte podsufitką i otynkowane. Przybudówkę z holem wzniesiono w układzie trójnawowym, dwuprzęsłowym, przykrytym sklepieniami krzyżowymi, wspartymi na murowanych filarach. Więźbę dachową wykonano z drewna w technice płatwinowo kleszczowej pełnej ze ścianką kolankową. Główna klatka schodowa jest również drewniana policzkowa, dwubiegowa powrotna, po remoncie wykończona wykładziną, a na kantach obita kątownikami aluminiowymi. Boczna klatka schodowa jest jednobiegowa powrotna kręta. W partii przyziemia w przedsionku schody są kamienne, granitowe, posadzki z płytek ceramicznych (ryc. 2). W pomieszczeniach pierwszej i drugiej kondygnacji umocowano drewniane deskowe podłogi, w klasach lekcyjnych pokryte wykładzinami. Stolarka drzwiowa prostokątna, drewniana, jednoskrzydłowa w czasie remontu drzwi zostały wymienione. Stolarka okienna obecnie współczesna plastikowa, jednoramowa, pierwotnie drewniana, skrzynkowa, wielopodziałowa, w pierwszej kondygnacji częściowo zamknięta łukiem odcinkowym. 3
RYC. 2. POSADZKA W HOLU Plan budynku Budynek wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta o proporcjach boków około 1:3, z ogrodem zimowym od strony zachodniej. Przy elewacji frontowej znajduje się przybudówka, flankowana przez dwa trójboczne aneksy, wzniesiona na rzucie zbliżonym do kwadratu, mieszcząca sień wejściową. W części wschodniej elewacji frontowej znajduje się trójboczna wieża, przechodząca ponad połacią dachową w ośmioboczną (ryc. 4). Przy elewacji północnej znajduje się niewielka parterowa przybudówka wzniesiona na rzucie prostokąta. Wnętrza w układzie 2,5 traktowym korytarzowym. W piwnicy znajduje się 15 pomieszczeń i dwie toalety w przybudówce frontowej. W pałacu są dwie klatki schodowe: główna i mała boczna z kręconymi schodami. Na parterze jest 13 pokoi, podobnie jest na I piętrze. Obecnie pokoje to sale lekcyjne. Strych kryje w sobie 5 małych pomieszczeń we wschodniej części pałacu i jedno duże w zachodniej. 4
RYC. 3. RZUT PAŁACU (KARTA EWIDENCYJNA ZABYTKÓW ARCHITEKTURY I BUDOWNICTWA, ZESPÓŁ FOLWARCZNY) 5
RYC. 4. WIEŻYCZKA Bryła pałacu Budynek posiada zwartą, prostopadłościenną bryłę, postawioną na wysokim przyziemiu z niskim cokołem, dwukondygnacyjną, nakrytą dwuspadowym dachem o niskim kącie nachylenia połaci dachowych, o narożnikach ujętych w ośmioboczne wieżyczki. Od strony zachodniej znajduje się ogród zimowy, nakryty dwuspadowym dachem, z całkowicie przeszkloną ścianą od strony frontowej. RYC. 5. TRALKOWA BALUSTRADA TARASU Przy frontowej przybudówce, mieszczącej hol, od strony wschodu przylega taras z tralkową balustradą (ryc. 5). Od strony północnej 6
przybudówka nakryta jest płaskim dachem, o narożnikach flankowanych wieżyczkami. Elewacje Elewacje pałacu są otynkowane, dwukondygnacyjne, posadowione na niskim cokole obiegającym cały budynek, na wysokim przyziemiu, o kondygnacjach rozdzielonych wydatnym gzymsem kordonowym, zamknięte fryzem palmetowym oraz gzymsem podokapowym z modylonami, z użyciem motywu liści akantu. Prostokątne otwory okienne parteru, zamknięte zostały łukiem odcinkowym, z parapetami wspartymi na konsolach, w profilowanych obramieniach okiennych oraz prostymi odcinkami gzymsów nadokiennych, wspartych na konsolach z dekoracją z motywem liścia akantu. Okna drugiej kondygnacji są prostokątne, w profilowanych opaskach, połączone wspólnym gzymsem podokiennym, z nadokiennikiem w postaci odcinka fryzu palmetowego oraz profilowanego gzymsu wspartego na konsolach. W wieży, przybudówce oraz ryzalicie umieszczono otwory okienne ostrołukowe. Okna w przybudówce pierwotnie były witrażowe. Elewacja południowa fasada budynku jest dwukondygnacyjna, na wysokim przyziemiu, dwunastoosiowa, o narożnikach ujętych w wieżyczki, z przybudówką i tarasem przed frontem. Otwór drzwiowy do holu został półkoliście zamknięty w profilowanym obramieniu (ryc. 6). Po bokach przybudówki są trójboczne aneksy. 7
RYC. 6. WEJŚCIE DO HOLU (SZKOŁY) W ryzalicie, na osi głównego wejścia, ujętym w wieżyczki, umieszczono dwa ostrołukowe otwory okienne ze wspólnym trójkątnym frontonem. Od strony zachodniej znajduje się przeszklona ściana ogrodu zimowego. Elewacja północna tylna jest dwukondygnacyjna, dwunastoosiowa, na wysokim przyziemiu, o narożnikach ujętych w wieżyczki. Kondygnacje oddzielone są gzymsem koronowym. Na piątej osi od zachodu znajduje się płytki ryzalit (analogiczny jak w elewacji frontowej) oraz przed nim dwuosiowa parterowa przybudówka z otworami okiennymi zamkniętymi łukiem odcinkowym. Elewacja wschodnia boczna jest również dwukondygnacyjna, trójosiowa symetryczna, na wysokim przyziemiu, o narożnikach ujętych w wieżyczki. Kondygnacje oddzielone są gzymsem koronowym, zamknięte trójkątnym szczytem, w którym znajdują się trzy ostrołukowe otwory okienne na głównej osi oraz prostokątne na bocznych. Elewacja zachodnia boczna jest symetryczna, dwukondygnacyjna, trójosiowa w układzie analogicznym jak elewacja wschodnia, z tą różnicą, że przylega do niej ogród zimowy ze ścianą szczytową. 8
Wnętrze Wnętrze w układzie 2,5 traktowym korytarzowym w całości użytkowane jest na cele szkolne. Na parterze znajdują się klasy, w których uczą się dzieci najmłodsze tj. 6-latki i dzieci z nauczania początkowego. Na piętrze uczą się dzieci z klas IV-VI i uczniowie gimnazjum. Na parterze mieści się również sala zabaw. Na piętrze, obok pomieszczeń lekcyjnych, jest sala komputerowa i sala audiowizualna. Pokój nauczycielski, sekretariat i gabinet dyrektora usytuowany jest również na piętrze. W pomieszczeniach od zachodu na parterze wyburzono ściany działowe. Pomieszczenia w części środkowej w trakcie północnym zaadaptowane zostały na sanitariaty. W tych pomieszczeniach uczy się 170 dzieci. Przybudówka z holem jest w układzie trójnawowym, dwuprzęsłowym, przykryta sklepieniami krzyżowymi, wspartymi na murowanych filarach. W dawnym zimowym ogrodzie znajdują się dziś nowoczesne pomieszczenia kuchenne. W piwnicach znajduje się kotłownia oraz pomieszczenia magazynowe. RYC. 7. GZYMS NA ŚRODKU SUFITU 9
W dwóch pomieszczeniach na parterze zachowały się gzymsy na sufitach (ryc. 7 i 8). W jednym z pomieszczeń (według relacji pracowników szkoły) na suficie było namalowane malowidło ornamentowe i ten sam wzór znajdował się na podłodze ułożony w mozaikę. RYC. 8. GZYMS W NAROŻNIKU POKOJU KLASY Z wyposażenia parteru do dnia dzisiejszego nic się nie zachowało. Jedyne starsze pozostałości to główne drzwi wejściowe, wystrój kamieniarski i płytki ceramiczne holu wejściowego. Park przypałacowy teren wokół szkoły. Na południowo zachodnich krańcach wsi znajduje się rozległy park krajobrazowy o powierzchni 15,20 ha, założony w 1846 roku z cennymi i rzadkimi gatunkami drzew, a także drzewami pomnikowymi, między innymi bukiem pospolitym o obwodzie 430 cm (przy boisku szkolnym przed pałacem) oraz jesionem 350 cm w obwodzie na wysokości 2 metrów rozwidlającym się na trzy konary (przy ogrodzeniu 10
od strony zachodniej). Na szczególne wyróżnienie zasługuje okazały dąb szypułkowy o obwodzie 780 cm, rozwidlający się na wysokości dwóch metrów na dwa konary, rosnący w południowo zachodnim narożniku parku, obok boiska Klubu Sportowego Orzeł. (ryc. 9). Inwentaryzację drzew zrobili uczniowie pod kierunkiem nauczycielki biologii, Ewy Weil. RYC. 9. DĄB SZYPUŁKOWY W PARKU Poza pięknymi okazami pomnikowymi spotkać można wiele gatunków egzotycznych drzew i krzewów, między innymi: dąb czerwony, rosnący przy boisku Klubu Sportowego Orzeł. Inne okazy to: sosna wejmutka i surmia bignoniowa (ryc. 5), która występuje między drogą dojazdową do pałacu, a boiskiem szkolnym. 11
RYC. 10. SURMIA BIOGNONIOWA W odległości około 150 metrów na zachód od pałacu rośnie w kręgu 9 lip drobnolistnych (ryc. 11). Nie wykluczone, że właściciele pałacu mieli tam ogrodową altankę. Na terenie parku znajdują się dwa boiska: jedno do gry w piłkę ręczną, a drugie do piłki nożnej. Nieopodal małego boiska znajduje się plac zabaw dla dzieci, z którego mogą również korzystać mieszkańcy wsi. Przy boisku do piłki nożnej wybudowano wigwam z miejscem ogniskowym do pieczenia kiełbasek. RYC. 11. LIPY DROBNOLISTNE 12
Interesująca jest nie tylko flora, ale również fauna. Występuje tu, bowiem bardzo wiele gatunków ptaków, między innymi: wróbel pospolity, sroka, sikorka bogatka, sikorka modraszka, szczygieł, jaskółka dymówka, jaskółka oknówka. Nad polami można spotkać myszołowa. Pobliskie lasy zamieszkują dzięcioły, kukułki oraz sarny, dziki, lisy, zające, a także jeże, krety, myszy, kuny i inne drobne ssaki i gryzonie. Spośród osobowości fauny wymienić należy kozioroga dębosza (ryc. 12) licznie występującego na próchniejących dębach w rejonie Belęcina. RYC. 12. ŚLADY KOZIOROGA DĘBOSZA W opracowaniu wykorzystano materiały z pracy magisterskiej pani Edyty Monkiewicz. 13
14