CME UF6 Klawiatura sterująca

CME UF6 Klawiatura sterująca Jacek Popiel Napis Made in China na urządzeniach znanych marek już chyba nikogo nie dziwi, wszak większość produktów, głównie tych budżetowych jest produkowana za Wielkim Murem. Okazuje się jednak, że Chińczycy nie tylko potrafią tanio produkować, ale również opracowywać własne konstrukcje, które nie tylko ze względu na konkurencyjną cenę, ale również nietuzinkowe możliwości mogą nieźle namieszać na rynkach zachodnich. Jedną z takich firm jest Central Music Company założona w Pekinie w roku 1993. W początkowym okresie działalności firma zajmowała się dystrybucją na terenie Chin takich marek, jak m.in. Apogee, E-MU, Event, Kurzweil, Moog, MOTU, Novation, Presonus, RME, Rode, Terratec i Yamaha. Bazując na zdobytym doświadczeniu firma rozpoczęła produkcję opracowanych przez siebie urządzeń, spośród których jako pierwsze na rynkach europejskich pojawiły się klawiatury sterujące z serii UF cieszące się stale rosnącą popularnością. Jak pokazały targi NAMM firma nie zamierza spocząć na laurach i ma w zanadrzu wiele interesujących projektów, które z pewnością już wkrótce zmaterializują się na półkach sklepowych. Rodzina UF składa się z czterech modeli różniących się długością i charakterystyką pracy klawiatur. W modelach UF5 (49 klawiszy), UF6 (61 klawiszy) i UF7 (76 klawiszy) zastosowano częściowo doważone, dynamiczne klawiatury realizujące funkcję AFTERTOUCH, natomiast w UF8 88-klawiszową klawiaturę z mechanizmem młoteczkowym również wysyłającą komunikaty AFTERTOUCH. Sporą zaletą urządzeń jest możliwość dokupienia do nich dodatkowych modułów: rozszerzenia barwowego Piano UF DP1 (4 barwy, 80- głosowa polifonia, wbudowany procesor efektów i wyjścia audio) oraz interfejsu FireWire UF400e z wejściem i wyjściem stereo, wejściem i wyjściem S/PDIF, dwoma wyjściami słuchawkowymi i przedwzmacniaczem mikrofonowym. Do Redakcji trafił model UF6 bez zainstalowanych rozszerzeń. WYGLĄD Wszystkie klawiatury z serii UF zamknięto w czarnych, aluminiowych obudowach, które wieńczą gustowne boki z tworzywa sztucznego w kolorze czerwony metalik. Pomimo metalowej obudowy klawiatura nie jest przesadnie ciężka i z jej transportem nie powinno być problemów. Na płycie czołowej w oczy rzucają się przede wszystkim gałki potencjometrów obrotowych i suwaki. Potencjometrów obrotowych jest osiem wszystkie stawiają słuszny opór palcom i dysponują zapadką w pozycji środkowej. Ich główki wykonano z gumowych nakładek dobrze trzy- 76 MUZYK FCM 3/2006

mających się palców. Drobne zastrzeżenia można mieć do nieco zbyt bliskiego usytuowania gałek względem sąsiadów, przez co podczas regulacji palce zaczepiają o główki innych potencjometrów. Suwaków jest 9. Ich skok jest równy 4.5 cm, a jakość mechaniczna bardzo przyzwoita. Przy obu skrajnych położeniach występują niewielkie martwe pola, w których ruch suwaka nie powoduje wysyłania żadnych komunikatów to cecha, która podczas pracy może troszkę przeszkadzać. Obok 3-cyfrowego wyświetlacza LED usytuowano pokrętło skokowe obracające się bez końca, otoczone przez diody LED wskazujące aktualne położenie. Jest to jednak zabieg bardziej estetyczny niż użytecz- ny, bowiem przewijane wartości są wskazywane na wyświetlaczu i właśnie tu zdecydowanie lepiej się je obserwuje. Pod spodem znajdziemy przyciski inkrementacji i dekrementacji ułatwiające dokładne ustawianie parametrów, a obok wyposażone w diody LED przyciski wywołujące dodatkowe funkcje. Miłą niespodzianką są wygodne klawisze transportu sekwencera ulokowane po lewej, zaopatrzone w duży skok i wyraźny klik. Podobne można spotkać choćby w stacji roboczej Yamaha Motif, przy czym te jamachowe są jeszcze wygodniejsze. Standardowo ulokowane pokrętła PITCH BEND i MODULATION nie wyróżniają się niczym szczególnym działają pewnie i nieźle trzymają się palców. 3/2006 MUZYK FCM 77

CME UF6 Płyta tylna w wersji standardowej, którą otrzymaliśmy do testów nie jest przeładowana nadmiarem złączy, a jedynym niestandardowym elementem jest gniazdo dla kontrolera dętego (BREATH CONTROLLER) w formacie mini-jack. Oprócz niego znajdziemy jeszcze port USB umożliwiający wysyłkę komunikatów do i z komputera oraz zapewniający zasilanie, dwa gniazda dla kontrolerów nożnych (SUSTSAIN, CON- TROLLER), wyjście MIDI oraz gniazdo zasilacza, który jest dostarczany razem z klawiaturą. W egzemplarzu, który dotarł do Redakcji występował problem z prawidłową współpracą wtyczki od zasilacza z gniazdem dopiero zamocowanie w odpowiedni sposób kabla do uchwytu znajdującego się na płycie tylnej zapewniało pewny styk. KLAWIATURA Klawisze w UF6 podklejono metalowymi płytkami, przez co są cięższe niż klawisze spotykane w zwykłych klawiaturach typu syntezatorowego. Dzięki temu gra jest przyjemniejsza, a reakcja klawiatury bardziej naturalna. Występują co prawda drobne różnice w akcji klawiszy białych i czarnych, ale nie są one zbyt duże, co podczas normalnej gry nie powinno przeszkadzać. Akcja klawiatury jest dość głęboka, co zwiększa pozytywne wrażenie. Zauważalny jest również moment włączenia mechanizmu AFTERTOUCH, a dodatkowo wysyłkę tego typu komunikatów można dezaktywować. Co ważne, do prawidłowej pracy funkcji AFTERTOUCH jest wymagany zasilacz przy zasilaniu tylko z portu USB klawiatura wysyła komunikaty AFTERTOUCH o ograniczonym zakresie (podczas testu był to zakres 0 11). Po podłączeniu zasilacza dostępny jest pełny zakres 0 127. Informacje na ten temat można znaleźć w instrukcji obsługi, nie jest to zatem usterka po prostu ten typ tak ma. System operacyjny daje możliwość wyboru jednej z czterech krzywych reakcji na dynamikę gry, a dodatkowo edytor programowy, który w czasie pisania testu był dostępny w testowej wersji beta, będzie pozwalał kształtować własne charakterystyki reakcji złamane w dwóch punktach. Pomimo tych udogodnień na początku pracy z klawiaturą miałem problem z zapanowaniem nad jej pracą i świadomym sterowaniem dynamiką, co szczególnie przeszkadzało w przypadku barw wielowarstwowych. Po ograniu i przyzwyczajeniu się do akcji klawiatury wszystko wróciło do normy i dało się z powodzeniem świadomie sterować dynamiką. INSTALACJA UF6 może porozumiewać się z komputerem na dwa sposoby: za pośrednictwem standardowego wyjścia MIDI lub z pomocą portu USB. W pierwszym przypadku potrzebne są dwa dodatkowe elementy: zasilacz (jest dostarczany razem z klawiaturą) i interfejs MIDI. W drugim wystarczy tylko kabel USB (jest dostarczany razem z klawiaturą) i sterowniki, które znajdziemy na dołączonej płycie CD-ROM. Warto jednak pobrać z Internetu najnowszą wersję driverów, które zapewniają bezproblemową współpracę klawiatury z komputerem. Po przeprowadzeniu procesu instalacji w systemie pojawia się dodatkowe wejście i wyjście MIDI powiązane z klawiaturą, które można swobodnie przypisywać w używanych programach muzycznych. System operacyjny klawiatury pozwala zdefiniować wzajemne relacje pomiędzy portem USB i wyjściem MIDI, dzięki czemu daje się wykorzystać klawiaturę również w charakterze interfejsu MIDI, w którym dane trafiające przez port USB do klawiatury są wysyłane dalej na zewnątrz za pośrednictwem standardowego wyjścia MIDI. Taka konfiguracja ułatwia współpracę w studiu komputerowym z zewnętrznymi modułami dźwiękowymi. MOŻLIWOŚCI I OBSŁUGA Każda grupa elementów kontrolnych, czyli suwaki, pokrętła klawisze transportu sekwencera itp. została potraktowana w odmienny sposób. Mimo tego zrozumienie działania i możliwości nie nastręcza kłopotu, a ułatwiają to zarówno opisy naniesione na płytę czołową, jak i instrukcja obsługi, która została przez dystrybutora przetłumaczona na język 78 MUZYK FCM 3/2006

polski. Największe możliwości przypisano suwakom i to właśnie od nich zaczniemy. Optycznie na płycie czołowej podzielono je na trzy grupy: pierwsza zawierająca pojedynczy potencjometr oznaczony jako MASTER VOLUME oraz dwie liczące po 4 suwaki każda. W trybie podstawowym potencjometr MASTER VOLUME wysyła komunikat CONTROL CHANGE o numerze CC039, który przez moduły General MIDI powinien być zrozumiany jako globalna kontrola głośności. Z pomocą przycisku FADER FUNC można zmienić ów potencjometr w kontroler programowalny, do którego daje się przypisać dowolny komunikat CONTROL CHANGE wysyłany na globalnym kanale MIDI. Pozostałe 8 suwaków może pracować w trzech trybach przełączanych z pomocą tego samego przycisku. W dwóch pierwszych wysyłają komunikaty CC007 (VOLUME) na kolejnych kanałach MIDI (1 8 i 9 16), natomiast w trybie trzecim zamieniają się w potencjometry programowalne pracujące na globalnym kanale MIDI. Sposób przypisywania komunikatów do suwaków MIDI jest najprostszy i najszybszy, jaki do tej pory spotkałem w klawiaturach sterujących. Wystarczy nacisnąć i przytrzymać przycisk FADER FUNC i jednocześnie poruszyć suwakiem, który chcemy poddać edycji. Ów ruch powoduje zarówno wybranie odpowiedniego suwaka, jak i przypisanie doń komunikatu CONTROL CHANGE o numerze pokazującym się na wyświetlaczu (ruch suwaka powoduje zmianę tego numeru). Trzeba co prawda dojść do pewnej wprawy, aby szybko trafić w żądany numer kontrolera, ale zawsze można wspomóc się klawiszami inkrementacji i dekrementacji. Suwaki oprócz normalnego trybu mogą również pracować w trybie drawbar, w którym ich polaryzacja jest odwrócona, czyli ruch suwaka w górę powoduje zmniejszanie wartości wysyłanych komunikatów. Taki tryb pracy świetnie sprawdzi się podczas współpracy z programowymi symulatorami organów elektromechanicznych. Nieco mniejsze możliwości mamy w przypadku potencjometrów obrotowych. W trybie domyślnym każdy wysyła na kanale globalnym przypisany doń odgórnie komunikat. Są to kolejno: CUTOFF (CC074), RE- 3/2006 MUZYK FCM 79

CME UF6 Do testu dostarczył: Audiostacja ul. Nobla 9 03-930 Warszawa tel. (022) 6161398, 6161394 Internet: www.cme-pro.com, www.audiostacja.pl CENY DETALICZNE: UF6 UF400a UF DP-1 1,050 zł 899 zł 850 zł SONANCE (CC071), ATTACK (CC073), RELEASE (CC072), pan (CC010), REVERB (CC091), CHORUS (CC093) i TEMPO. Po naciśnięciu przycisku KNOB FUNC użytkownik uzyskuje możliwość przypisania doń innych komunikatów, które również będą wysyłane na kanale globalnym. Proces programowania jest identyczny jak w przypadku suwaków. Programowaniu podlegają jeszcze dwa elementy: kontroler nożny i BREATH CONTROLLER, pozostałym elementom przypisano określone komunikaty MIDI na stałe. I tak, przyciski transportu wysyłają komunikaty CONTROL CHANGE o numerach CC114, CC115, CC117, CC118 i CC119, zatem ich wykorzystanie jest uzależnione od tego, czy uda się zmusić do współpracy posiadany sekwencer programowy. Większości nowych programów nie powinno to sprawić kłopotu. Oprogramowanie pozostałych elementów nie zaskakuje: pokrętło MODULATION wysyła komunikaty CC001, pokrętło PITCH BEND komunikaty PITCH BEND, a pedał SUSTAIN CC064. Pomimo tych niewątpliwych ograniczeń okazuje się, że edytor programowy służący do edycji ustawień klawiatury został przygotowany w taki sposób, że w przyszłości będzie umożliwiał edycję większej liczby elementów kontrolnych. W wersji beta dostępnej w momencie pisania testu nie było to jednak możliwe. Ale to nie wszystkie funkcje dostępne z poziomu UF6. System operacyjny pozwala również wysyłać odgórnie zdefiniowane komunikaty SYSTEM EXCLUSIVE aktywujące tryby GM, GS i XG w podłączonych do klawiatury instrumentach. Możliwe jest również wysłanie komunikatów ALL NOTES OFF na wszystkich kanałach MIDI jednocześnie oraz podzielenie klawiatury na dwie niezależne części o definiowalnym punkcie podziału, pracujące na różnych kanałach MIDI. Za ten tryb odpowiada funkcja SPLIT dostępna za pośrednictwem dedykowanego przycisku. Po jej aktywacji część klawiatury znajdująca się ponad punktem podziału przejmuje rolę nadrzędną i zarówno potencjometry suwakowe, jak i obrotowe pracują na kanale MIDI przyporządkowanym do niej. Pokrętła PITCH BEND i MODULATION oraz pedał SUSTAIN wysyłają komunikaty MIDI w obu strefach jednocześnie. O ile z poziomu płyty czołowej mamy możliwość zmiany kanału MIDI dla sekcji nadrzędnej, to nie ma dostępu do ustawień kanału dla sekcji podrzędnej. Aby go zmienić należy opuścić tryb SPLIT, ustawić kanał MIDI i wrócić do trybu SPLIT. Tak dokonane ustawienia zostaną zapamiętane i będą obowiązywać po zmianie trybu. System operacyjny został również wyposażony w tryb DUAL, w którym cała klawiatura pracuje jednocześnie na dwóch kanałach MIDI. W tym wypadku sposób programowania jest identyczny jak w przypadku trybu SPLIT, przy czym oba tryby DUAL i SPLIT nie mogą być aktywne jednocześnie. Pozostaje jeszcze kwestia pamięci. Testowana klawiatura nie została wyposażona w komórki pamięci przeznaczone do przechowywania ustawień (przynajmniej w tej wersji systemu operacyjnego, która była dostępne w momencie pisania testu). Jest tu jednak zaimplementowana pamięć nieulotna, w PLUSY I MINUSY: prosty i efektywny sposób programowania solidna obudowa dobra klawiatura bezproblemowa praca możliwość instalacji rozszerzeń ograniczone możliwości programowania własnych ustawień brak rozbudowanej pamięci ustawień konieczność stosowania zasilacza do realizacji funkcji AFTER- TOUCH 80 MUZYK FCM 3/2006

której są zapisywane aktualne ustawienia. Jeśli jednak chcielibyśmy przechowywać więcej ustawień, należy posłużyć się edytorem programowym i zapisać je na dysku komputera. PODSUMOWANIE Podczas testu klawiatura wysyłała komunikaty MIDI zarówno przez port MIDI, jak i USB i w żadnej z tych konfiguracji nie natrafiłem na problemy. Praca była stabilna i nie pojawiały się żadne niespodzianki. Klawiatura po wstępnym obmacaniu okazała się bardzo przyjazna i umożliwiała kontrolę nad większością elementów kontrolnych dostępnych w instrumentach i sekwencerach, przy czym brak pamięci na większą liczbę ustawień może być odczuwalny. Bardzo pozytywne wrażenie robi jakość mechaniczna zarówno samej klawiatury, jak i elementów kontrolnych, a komfort podnosi solidna, metalowa obudowa. Nie jest to zatem klawiatura wyposażona w bajery, których nie wykorzystamy, to raczej solidny sterownik dla tych, którzy wiedzą czego potrzebują i potrafią wykorzystać te możliwości, a dodatkowo cenią sobie szybkość programowania ustawień i bezproblemową pracę. WYBRANE DANE TECHNICZNE: Klawiatura dynamiczna, 61 częściowo doważonych klawiszy z funkcją AFTERTOUCH oraz SPLIT i DUAL Kontrolery: 25 mv/pa (-32 dbv ±2 db) potencjometry obrotowe 8 suwaki 9 przyciski transportu 6 pokrętła PITCH BEND i MODULATION Wyświetlacz LED, 3-cyfrowy Złącza: MIDI OUT USB kontrolery nożne SUSTAIN, CONTROLER BREATH CONTROLLER gniazdo zasilacza Opcje: rozszerzenie FireWire UF400e rozszerzenie barwowe Piano UF DP1 Wymiary 1,022 348 113 mm Ciężar 9.8 kg REKLAMA 3/2006 MUZYK FCM 81