Z E S Z Y T Y N A U K O W E WYŻSZEJ SZKOŁY INFORMATYKI, ZARZĄDZANIA I ADMINISTRACJI W WARSZAWIE t. 14, z. 4(37) 2016 ISSN 1641 9707 s. 47 58 Małgorzata TRYBUS 1 Dorota KAMUDA 2 BEZPIECZEŃSTWO IMPREZ MASOWYCH ZAGADNIENIA WYBRANE (CZ. I) Prezentowany artykuł poświęcony jest problematyce bezpieczeństwa imprez masowych. Z uwagi na obszerność prezentowanego zagadnienia część I zawiera uregulowania prawne dotyczące imprez masowej w polskim ustawodawstwie w porządku chronologicznym oraz pojęcie imprezy masowej. Podstawowym aktem prawnym definiującym pojęcie imprezy masowej oraz dokonującym klasyfikacji imprez masowych jest ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych. Za imprezę masowa uznaje się imprezę masową artystyczno-rozrywkową lub masową imprezę sportową. Rodzajem masowej imprezy sportowej jest mecz piłki nożnej. Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych wyróżnia również pojęcie imprezy masowej podwyższonego ryzyka, przez którą rozumie się imprezę masową, w czasie której, zgodnie z informacją o przewidywanych zagrożeniach lub dotychczasowymi doświadczeniami dotyczącymi zachowania osób uczestniczących, istnieje obawa wystąpienia aktów przemocy lub agresji. Nie stanowi natomiast imprezy masowej, w rozumieniu ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, impreza: organizowana w teatrach, operach, operetkach, filharmoniach, kinach, muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki lub w innych podobnych obiektach; organizowana w szkołach i placówkach oświatowych przez zarządzających tymi szkołami i placówkami; organizowana w ramach współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży; sportowa organizowana dla sportowców niepełnosprawnych; sportu powszechnego o charakterze rekreacji ruchowej, ogólnodostępnym i nieodpłatnym, organizowana na terenie otwartym; zamknięta organizowana przez pracodawców dla ich pracowników, pod warunkiem, że rodzaj imprezy odpowiada przeznaczeniu obiektu lub terenu, gdzie ma się ona odbyć. Słowa kluczowe: impreza masowa, impreza masowa artystyczno-rozrywkowa, masowa impreza sportowa, mecz piłki nożnej, impreza masowa podwyższonego ryzyka, bezpieczeństwo imprez masowych 1 Dr Małgorzata Trybus, adiunkt, Zakład Prawa Karnego i Postępowania Karnego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów. 2 Dr Dorota Kamuda, adiunkt, Zakład Prawa i Administracji, Wydział Zarządzania, Politechnika Rzeszowska, Rzeszów.
48 Małgorzata TRYBUS, Dorota KAMUDA Wprowadzenie Zapewnienie szeroko rozumianego bezpieczeństwa jest podstawowym obowiązkiem państwa. Za bezpieczeństwo przyjmuje się stan braku zagrożenia i jest to jedna z podstawowych potrzeb człowieka, występująca zaraz za potrzebami fizjologicznymi. Do najważniejszych kategorii zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa zalicza się: bezpieczeństwo ustrojowe, pokój społeczny, bezpieczeństwo personalne, bezpieczeństwo publiczne oraz porządek publiczny 3. Kwestie związane z zapewnieniem bezpieczeństwa osób uczestniczących w imprezach masowych stanowią niezwykle istotny aspekt tych zagadnień. Problematyka imprez masowych byłą przedmiotem wielu aktów prawnych. Jednym z pierwszych na gruncie ustawodawstwa polskiego był dekret z 7 lutego 1919 r. w przedmiocie przepisów tymczasowych o widowiskach 4. Zgodnie z art. 1 i 2 tegoż dekretu wszelkie utwory z tekstem słownym oraz obrazy świetlne produkowane być mogą publicznie tylko za uprzedniem zezwoleniem urzędów do spraw prasowych. Pozwolenia na otwieranie zakładów widowiskowych i rozrywkowych wydawane będą przez miejscowe państwowe urzędy administracyjne. Dokument ten nie regulował jednakże kwestii ich bezpieczeństwa. Kolejnym aktem prawnym było rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1933 r. Prawo o publicznych przedsięwzięciach rozrywkowych 5. Artykuł 1 rozporządzenia stwierdzał, że przepisom prawa niniejszego podlegają publiczne: widowiska, produkcje słowne, muzyczne, odczyty, przedsięwzięcia sportowe, szkoły tańców salonowych, zabawy ludowe, tudzież inne przedsięwzięcia, służące celom rozrywkowym lub pokazowym, z wyjątkiem wystaw gospodarczych i wyświetlania filmów za pomocą kinematografu. A zgodnie z art. 2 1 Urządzanie rozrywek podlegających prawu niniejszemu wymaga pozwolenia władzy. Rozporządzenie regulowało już pewne kwestie związane z bezpieczeństwem tego typu imprez i tak np. art. 4 i 18 stwierdzał, że: niezależnie od wymagań przepisów budowlanych i techniczno-sanitarnych dla teatrów i innych pomieszczeń, przeznaczonych do licznego gromadzenia się ludzi, jeżeli przedsięwzięcie rozrywkowe wymaga specjalnych urządzeń technicznych, których bezpieczeństwo może nasuwać obawy, wówczas uruchomienie go będzie poprzedzone zbadaniem przez odpowiednią władzę przy udziale potrzebnych fachowców. W razie wątpliwości kompetencyjnych władzę 3 W. Fehler, Bezpieczeństwo wewnętrzne współczesnej Polski. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Warszawa 2012, s. 7, 29. 4 Dekret z 7 lutego 1919 r. w przedmiocie przepisów tymczasowych o widowiskach (Dz. Pr.P.P. nr 14, poz. 177). 5 Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1933 r. Prawo o publicznych przedsięwzięciach rozrywkowych (Dz.U. nr 85, poz. 632).
Bezpieczeństwo imprez masowych zagadnienia wybrane (cz. I) 49 tę ustala władza udzielająca pozwolenia na przedsięwzięcie oraz: Szczegółowe przepisy porządkowe dotyczące funkcjonowania przedsięwzięć rozrywkowych, a zwłaszcza co do: godzin ich funkcjonowania, ograniczeń funkcjonowania niektórych przedsięwzięć w pewnych dniach ze względów religijnych, ograniczeń co do udziału dzieci i młodzieży oraz uczęszczania ich na przedstawienia ustalają rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami. Następnymi przepisami były ustawa z dnia 9 kwietnia 1968 r. o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową 6, do której aktami wykonawczymi były zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 26 sierpnia 1968 r. w sprawie bezpieczeństwa publiczności oraz porządku i higieny w miejscach publicznej działalności artystycznej i rozrywkowej 7 oraz zarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z dnia 3 grudnia 1969 r. w sprawie organizowania i prowadzenia publicznej działalności sportowej 8, regulujące problematykę bezpieczeństwa tych imprez. Następnym aktem prawnym była ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej 9 oraz częściowo ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej 10. Znaczącym aktem prawnym, praktycznie kompleksowo regulującym zagadnienia imprez masowych w kontekście ich bezpieczeństwa była, wraz z aktami wykonawczymi do niej, kolejna ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych 11. Realizowała ona m.in. zalecenia europejskiej konwencji w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej, sporządzonej w Strasburgu 19 sierpnia 1985 roku 12. W ustawie, jak zostało to wskazane w art. 1, zostały określone przede wszystkim: warunki bezpieczeństwa imprez masowych, tryb wydawania zezwoleń na przeprowadzanie imprez masowych, zasady odpowiedzialności 6 Ustawa z dnia 9 kwietnia 1968 r. o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową (Dz.U. nr 12, poz. 64 z późn. zm.). 7 Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 26 sierpnia 1968 r. w sprawie bezpieczeństwa publiczności oraz porządku i higieny w miejscach publicznej działalności artystycznej i rozrywkowej (M.P. nr 44, poz. 312). 8 Zarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z 3 grudnia 1969 r. w sprawie organizowania i prowadzenia publicznej działalności sportowej (M.P. nr 52, poz. 416 z późn. zm.). 9 Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r., nr 13, poz. 123 z późn. zm.). 10 Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r., nr 226, poz. 1675 z późn. zm.). 11 Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r., nr 108, poz. 909 z późn. zm.). 12 Europejska konwencja w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej, sporządzona w Strasburgu 19 sierpnia 1985 r. (Dz.U. z 1995 r., nr 129, poz. 625).
50 Małgorzata TRYBUS, Dorota KAMUDA organizatorów imprez masowych za szkody wyrządzone w miejscu i w związku z organizacją imprezy masowej, zasady odpowiedzialności organizatorów imprez masowych i ich uczestników w przypadku naruszenia przez nich przepisów ustawy, uprawnienia organizatorów masowych imprez sportowych związane z ich organizacją oraz zasady postępowania przy gromadzeniu i przetwarzaniu informacji dotyczących bezpieczeństwa masowych imprez sportowych 13. Obecnie obowiązującym aktem prawnym, zajmującym się problematyką bezpieczeństwa imprez masowych jest ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych 14, która to ustawa normuje w szczególności zagadnienia związane z klasyfikowaniem imprez masowych, wymogami i procedurami koniecznymi do zapewnienia bezpieczeństwa imprez masowych, wydawaniem zezwoleń na przeprowadzenie imprez masowych, gromadzeniem i przetwarzaniem informacji, dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych, kontrolą bezpieczeństwa imprez masowych oraz odpowiedzialnością za szkodę wynikłą w związku ze zorganizowaniem imprezy masowej. Ustawa zawiera również przepisy karne, zawierające przestępstwa i wykroczenia dokonane w związku z imprezą masową. Uzupełnieniem norm, regulujących zasady zapewnienia bezpieczeństwa imprez masowych, są akty wykonawcze do ww. ustawy. W szczególności należą do nich: rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 lutego 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących zabezpieczenia pod względem medycznym imprezy masowej 15, rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej 16, rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie przekazywania informacji dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych 17, rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej organizatorów imprez masowych 18, 13 Por. A. Cieślikiewicz, Bezpieczeństwo imprez masowych w świetle nowej ustawy z 2009 roku, Kwartalnik Studenckiego Koła Naukowego Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Bezpieczeństwo imprez masowych, Securo 2014, nr 1, s. 4. 14 Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 2139 z późn. zm.). 15 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 lutego 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących zabezpieczenia pod względem medycznym imprezy masowej (Dz.U. z 2012 r., poz. 181). 16 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej (Dz.U. z 2011 r., nr 16, poz. 73) 17 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie przekazywania informacji dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych (Dz.U. z 2010 r., nr 54, poz. 329). 18 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej organizatorów imprez masowych (Dz.U. z 2010 r., nr 54, poz. 323).
Bezpieczeństwo imprez masowych zagadnienia wybrane (cz. I) 51 rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu ustalania szkód powstałych w związku z działaniami w miejscu i czasie trwania imprezy masowej oraz trybu występowania o wypłatę odszkodowań 19 itd. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, jednym z głównych powodów uchwalenia nowej ustawy była okoliczność, że po nowelizacji 6 lipca 2007 r., przepisy ustawy z 22 sierpnia 1997 r. utraciły wewnętrzną spójność, nie przystając do innych uregulowań i uniemożliwiając skuteczne stosowanie prawa wobec narastającego zjawiska chuligaństwa stadionowego 20. 1. Pojęcie imprezy masowej W aktualnym stanie prawnym podstawowym aktem prawnym definiującym pojęcie imprezy masowej oraz dokonującym klasyfikacji imprez masowych jest powołana wyżej ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych. Zgodnie ze wskazaną wyżej ustawą za imprezę masową uznaje się imprezę masową artystyczno-rozrywkową lub masową imprezę sportową. Ustawa nie określa jednakże samego pojęcia imprezy. Większość definicji, które znajdziemy w literaturze przedmiotu określa imprezę jako formę spotkania uczestników, jednorazowego lub mającego charakter cykliczny, wypełnionego treściami programowymi z zakresu sportu, rekreacji, turystyki, zabaw ruchowych, a także kulturalnej rozrywki 21. Imprezą masową artystyczno-rozrywkową, zgodnie z brzmieniem ustawy, jest natomiast impreza o charakterze artystycznym, rozrywkowym lub zorganizowane publiczne oglądanie przekazu telewizyjnego na ekranach lub urządzeniach umożliwiających uzyskanie obrazu o przekątnej przekraczającej 3 m, która ma się odbyć: a) na stadionie, w innym obiekcie niebędącym budynkiem lub na terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, na których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000, b) w hali sportowej lub w innym budynku umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, w których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla 19 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu ustalania szkód powstałych w związku z działaniami w miejscu i czasie trwania imprezy masowej oraz trybu występowania o wypłatę odszkodowań (Dz.U. z 2009 r., nr 121, poz. 1039). 20 Uzasadnienie projektu ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych. Sejm VI kadencji, druk nr 1074, s. 59. 21 Por. Poradnik organizatora imprez, http://witrynawiejska.org.pl/data/poradnik%20 organizatora%20imprez.pdf (dostęp: 20.11.2016 r.).
52 Małgorzata TRYBUS, Dorota KAMUDA osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 500 22. Nie zdefiniowano również w sposób ustawowy, co oznacza określenie charakter rozrywkowy i artystyczny. Posiłkując się znaczeniem słownikowym można przyjąć, że słowo rozrywkowy możemy użyć na określenie czynności służących odprężeniu, wypoczynkowi, uprzyjemnieniu czasu, bawieniu, rozweselaniu, oznaczeniu przyjemności połączonej z wypoczynkiem, natomiast słowem artystyczny możemy określić coś, co związane jest ze sztuką, dziełem sztuki lub artystą, co nacechowane jest artyzmem, posiadające walory artystyczne 23. Warto również sięgnąć do rozporządzenia Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 24. Załącznik do tego rozporządzenia (sekcja R) zalicza do działalności artystycznej i rozrywkowej: artystyczną i literacką działalność twórczą, działalność zespołów teatralnych dramatycznych i lalkowych, zespołów teatralnych muzycznych, filharmonii, orkiestr, chórów, zespołów pieśni i tańca, galerii i salonów wystawienniczych, domów i ośrodków kultury, obiektów kulturalnych, wesołych miasteczek i parków rozrywki. Natomiast masowa impreza sportowa to impreza masowa, mająca na celu współzawodnictwo sportowe lub popularyzowanie kultury fizycznej, organizowana na: a) stadionie lub w innym obiekcie niebędącym budynkiem, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000, a w przypadku hali sportowej lub innego budynku umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej nie mniej niż 300, b) terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób wynosi nie mniej niż 1000 25. Popularyzowanie polega na rozpowszechnianiu określonej wiedzy wśród społeczeństwa, wykładaniu lub publikowaniu czegoś w formie przystępnej, zrozumiałej dla niespecjalistów 26. Natomiast na kulturę fizyczną składają się sport wraz z wychowaniem fizycznym i rehabilitacją ruchową, zaś pod pojęciem sportu rozumie się wszelkie formy aktywności fizycznej, które przez uczestnictwo doraźne lub zorganizowane wpływają na wypracowanie lub poprawienie kondycji fizycz- 22 Art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych. 23 Por. Słownik języka polskiego PWN, http://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 20.11.2016.). 24 Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. nr 251, poz. 1885 z późn. zm.). 25 C. Kąkol, Przestępstwa z nowej ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, Prokuratura i Prawo 2010, nr 3, s. 96; art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych. 26 Por. Słownik języka polskiego PWN...
Bezpieczeństwo imprez masowych zagadnienia wybrane (cz. I) 53 nej i psychicznej, rozwój stosunków społecznych lub osiągnięcie wyników sportowych na wszelkich poziomach 27. Rodzajem masowej imprezy sportowej jest mecz piłki nożnej, za który uznaje się taką imprezę, która ma na celu współzawodnictwo w dyscyplinie piłki nożnej oraz organizowana jest na stadionie lub w innym obiekcie sportowym, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000 28. Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych wyróżnia również pojęcie imprezy masowej podwyższonego ryzyka, przez którą rozumie się imprezę masową, w czasie której, zgodnie z informacją o przewidywanych zagrożeniach lub dotychczasowymi doświadczeniami dotyczącymi zachowania osób uczestniczących, istnieje obawa wystąpienia aktów przemocy lub agresji 29. Imprezami o podwyższonym ryzyku przede wszystkim są imprezy sportowe, a najczęściej mecze piłki nożnej. Oceny podwyższonego ryzyka imprezy dokonuje w pierwszej kolejności organizator, może być ona również zawarta w opinii komendanta powiatowego (miejskiego) Policji lub podmiotu prowadzącego współzawodnictwo sportowe w danej dyscyplinie lub dziedzinie sportu. Ostatecznie organ wydający zezwolenie na przeprowadzenie imprezy stwierdza w zezwoleniu, że jest to impreza masowa podwyższonego ryzyka. Z przeprowadzeniem takiej imprezy wiążą się dodatkowe obowiązki po stronie organizatora, zwiększenie minimalnej sumy gwarancyjnej ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej itp. W przypadku organizacji imprezy masowej, zakwalifikowanej jako impreza masowa podwyższonego ryzyka, liczby udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób wynoszą nie mniej niż: 300 dla stadionu, innego obiektu niebędącego budynkiem lub terenu umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej, 200 dla hali sportowej lub innego budynku umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej oraz 200 dla meczu piłki nożnej 30. Ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych posługuje się sformułowaniami, które wymagają krótkiego przedstawienia i interpretacji. Należą do nich w szczególności: pojęcie liczby udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, teren umożliwiający przeprowadzenie imprezy, budynek, hala 27 Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 176 z późn. zm.). 28 A. Cieślikiewicz, Bezpieczeństwo imprez masowych w świetle nowej ustawy z 2009 roku..., s. 7; art. 3 pkt 4 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych. 29 C. Kąkol, Walka z chuliganami też poza stadionem, Rzeczpospolita (Prawo co dnia), 2013, nr 9. s. 3; A. Czechowska, Zabezpieczenie imprezy masowej o podwyższonym ryzyku przez Policję pod kątem zadań o charakterze logistycznym, Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa 2014, nr 1, s. 93; art. 3 pkt 5 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych. 30 Art. 7 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych.
54 Małgorzata TRYBUS, Dorota KAMUDA sportowa. Przyjmuje się, że przez liczbę miejsc dla osób na imprezie masowej, należy rozumieć liczbę udostępnionych przez organizatora miejsc na stadionie, w innym obiekcie niebędącym budynkiem, hali sportowej albo w innym budynku lub na terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, ustalona na podstawie przepisów prawa budowlanego i przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej 31. Do liczby miejsc określonych w omawianym przepisie nie wlicza się miejsc przeznaczonych dla wykonawców, zawodników biorących udział w imprezie, służb porządkowych, policji 32. Budynkiem jest natomiast obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiadający fundamenty i dach 33. Hale sportowe również są budynkami w rozumieniu przytoczonej wyżej definicji. Teren umożliwiający przeprowadzenie imprezy oznacza wydzielony, odpowiednio oznaczony teren na otwartej przestrzeni, spełniający warunki higieniczno-sanitarne odpowiadające wymaganiom przewidzianym prawem oraz posiadający infrastrukturę zapewniającą bezpieczne przeprowadzenie imprezy masowej, na którym do określenia liczby miejsc przyjmuje się przelicznik 0,5 m 2 na osobę. Teren ten musi być przeznaczony do odbywania imprez masowych. W szczególności ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przewiduje, że w planie miejscowym zagospodarowania przestrzennego określa się obowiązkowo m.in. tereny służące organizacji imprez masowych 34. Niektóre tereny mogą być wyłączone z tego rodzaju działalności, np. w parkach narodowych, rezerwatach przyrody, itp. Dla samego zakwalifikowania danej imprezy jako masowej nie jest istotne, czy jest ona odpłatna. Natomiast kwestia odpłatności imprezy ma znaczenie w kilku przypadkach, np. obowiązek ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone uczestnikom ograniczono do imprez masowych, na które wstęp jest odpłatny. Podobnie odpowiedzialność organizatora imprezy masowej, za szkody obejmujące równowartość zniszczonego lub uszkodzonego mienia, które poniosły Policja, Żandarmeria Wojskowa, straż gminna (miejska), Państwowa Straż Pożarna i inne jednostki ochrony przeciwpożarowej oraz służba zdrowia, w związku z ich działaniami w miejscu i w czasie trwania imprezy masowej również dotyczy wyłącznie imprez odpłatnych. Na przeprowadzenia imprezy masowej konieczne jest uprzednie uzyskanie przez organizatora stosownego zezwolenia, które wydaje wójt, burmistrz 31 R. Perek, P. Cichoń, Prawne aspekty zabezpieczenia imprez masowych, Katowice 2010, s. 9. 32 P. Suski, Zgromadzenia i imprezy masowe, Warszawa 2014, Lex Omega Wolters Kluwer S.A. (20.11.2016 r.). 33 Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 290 z późn. zm.), art. 3 pkt 2. 34 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 778 z późn. zm.), art. 15 ust. 3 pkt 5.
Bezpieczeństwo imprez masowych zagadnienia wybrane (cz. I) 55 lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce przeprowadzenia imprezy masowej 35. Ograny te mogą kontrolować zgodność przebiegu imprezy masowej z warunkami, które zostały określone w wydanym zezwoleniu. Natomiast w przypadku imprezy masowej podwyższonego ryzyka uprawnienie do kontroli przeradza się w obowiązek dokonania tego typu kontroli. Imprezami masowymi mogą być jedynie imprezy sportowe, artystyczne lub rozrywkowe. Nie są nimi imprezy mające inny cel, np.: imprezy towarzyskie, rodzinne, religijne, społeczne oraz zgromadzenia odbywane na podstawie Prawa o zgromadzeniach 36. Nie stanowi natomiast imprezy masowej, w rozumieniu ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, pomimo nawet spełnienia wskazanych wyżej założeń impreza: a) organizowana w teatrach, operach, operetkach, filharmoniach, kinach, muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki lub w innych podobnych obiektach, b) organizowana w szkołach i placówkach oświatowych przez zarządzających tymi szkołami i placówkami, c) organizowana w ramach współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży, d) sportowa organizowana dla sportowców niepełnosprawnych, e) sportu powszechnego o charakterze rekreacji ruchowej, ogólnodostępnym i nieodpłatnym, organizowana na terenie otwartym, f) zamknięta organizowana przez pracodawców dla ich pracowników 37. Dodatkowym warunkiem jest, że wskazane imprezy nie są imprezami masowymi, jeżeli ich rodzaj odpowiada przeznaczeniu obiektu lub terenu, gdzie ma się ona odbyć. Tego typu imprezy nie podlegają w związku z tym reżimowi zachowania bezpieczeństwa imprez masowych zawartemu w ustawie o ochronie imprez masowych. Wskazane wyłączenia mają dwojaki charakter: pierwsze z nich mają za podstawę wyłaczenia rodzaj obiektu a drugie biorą pod uwagę rodzaj imprezy. Można przyjąć, że podstawą pierwszego wyłączenia było uznanie, że wskazane obiekty podlegają już określonym reżimom bezpieczeństwa, które są wystarczające do przeprowadzenia w nich imprez. Natomiast drugie wyłączenie opiera się na założeniu, że wskazane imprezy mają szczególne znaczenie społeczne, a zagrożenie dla bezpieczeństwa osób w nich uczestniczących nie jest duże, co za tym idzie nie jest konieczne stosowanie do nich szczególnych wymogów bezpieczeństwa, określonych w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych 38. 35 Por. T. Wałek, Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń jako zadania szczególne władz lokalnych, Kultura bezpieczeństwa. Nauka Praktyka Refleksje, t. 15, s. 301; E. Kulińska, J. Rut, A. Pytel, Logistyka zapewnienia bezpieczeństwa imprezy masowej, Logistyka 2014, nr 4, s. 662. 36 Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 1393, z późn. zm.). 37 Art. 2 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych. 38 P. Suski, Zgromadzenia i imprezy masowe...
56 Małgorzata TRYBUS, Dorota KAMUDA Nawet jeśli tego typu imprezy odbywają się na terenie mieszczącym większą liczbę osób niż wskazane w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych, a niejednokrotnie na takim obszarze się one odbywają, to taka impreza nie ma charakteru imprezy i masowej i nie mają do niej zastosowania przepisy o bezpieczeństwie imprez masowych 39. Stosowanie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych jest również wyłączone w stosunku do imprez masowych organizowanych na terenach zamkniętych będących w trwałym zarządzie jednostek organizacyjnych podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej, ministra sprawiedliwości oraz ministrów właściwych: do spraw wewnętrznych, do spraw oświaty i wychowania, do spraw szkolnictwa wyższego oraz do spraw kultury fizycznej, jeżeli jednostki te są organizatorami imprezy masowej 40. Podsumowanie Imprezy masowe stanowią skupisko wielu osób, co może generować niekorzystne zjawiska zagrażające przede wszystkim ich uczestnikom, ale również w szerszym kontekście również państwu. Tematyka ta była przedmiotem regulacji wielu aktów prawnych w ustawodawstwie polskim. Aktualnie obowiązująca w tym zakresie ustawa z dnia 20 marca 2009 r. główny nacisk kładzie na profesjonalne zorganizowanie imprezy masowej w kontekście przede wszystkim zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa. Aby działania te były w pełni skuteczne w pierwszej kolejności należy prawidłowo zdefiniować pojecie imprezy masowej i dokonać właściwej kwalifikacji danej imprezy do tej kategorii. Zapewnienie bezpieczeństwa imprezy masowej jest jednakże na tyle trudnym i wymagającym zagadnieniem, że pomimo coraz to precyzyjniejszych regulacji prawnych przepisy prawne w tym zakresie wymagają ciągłej modyfikacji i doskonalenia. Bibliografia 1. Cieślikiewicz A., Bezpieczeństwo imprez masowych w świetle nowej ustawy z 2009 roku, Kwartalnik Studenckiego Koła Naukowego Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Bezpieczeństwo imprez masowych, Securo 2014, nr 1. 2. Czechowska A., Zabezpieczenie imprezy masowej o podwyższonym ryzyku przez Policję pod kątem zadań o charakterze logistycznym, Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa 2014, nr 1. 3. Fehler W., Bezpieczeństwo wewnętrzne współczesnej Polski. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Warszawa 2012. 39 Por. H.E. Zadrożniak, Imprezy masowe wybrane dylematy oraz uwagi de lege ferenda, Samorząd Terytorialny 2008, nr 7 8. s. 126 i n. 40 Art. 2 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych.
Bezpieczeństwo imprez masowych zagadnienia wybrane (cz. I) 57 4. Kąkol C., Przestępstwa z nowej ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych, Prokuratura i Prawo 2010, nr 3. 5. Kąkol C., Walka z chuliganami też poza stadionem, Rzeczpospolita (Prawo co dnia), 2013, nr 9. 6. Kulińska E., Rut J., Pytel A., Logistyka zapewnienia bezpieczeństwa imprezy masowej, Logistyka 2014, nr 4. 7. Perek R., Cichoń P., Prawne aspekty zabezpieczenia imprez masowych, Katowice 2010. 8. Poradnik organizatora imprez, http://witrynawiejska.org.pl/data/poradnik%20organizatora%20imprez.pdf (dostęp: 20.11.2016 r.). 9. Słownik PWN, http://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 20.11.2016.). 10. Suski P., Zgromadzenia i imprezy masowe, Warszawa 2014, Lex Omega Wolters Kluwer S.A. (20.11.2016 r.). 11. Wałek T., Zarządzanie bezpieczeństwem imprez masowych i zgromadzeń jako zadania szczególne władz lokalnych, Kultura bezpieczeństwa. Nauka Praktyka Refleksje, t. 15. 12. Zadrożniak H.E., Imprezy masowe wybrane dylematy oraz uwagi de lege ferenda, Samorząd Terytorialny 2008, nr 7 8. Prawodawstwo 1. Dekret z 7 lutego 1919 r. w przedmiocie przepisów tymczasowych o widowiskach (Dz. Pr.P.P. Nr 14, poz. 177). 2. Europejska konwencja w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej, sporządzona w Strasburgu 19 sierpnia 1985 r. (Dz.U. z 1995 r., nr 129, poz. 625). 3. Ustawa z dnia 9 kwietnia 1968 r. o zezwoleniach na publiczną działalność artystyczną, rozrywkową i sportową (Dz.U. nr 12, poz. 64 z późn. zm.). 4. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 1393, z późn. zm.). 5. Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r., nr 13, poz. 123 z późn. zm.). 6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 290 z późn. zm.). 7. Ustawa z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r., nr 226, poz. 1675 z późn. zm.). 8. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r., nr 108, poz. 909 z późn. zm.). 9. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 778 z późn. zm.). 10. Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 2139 z późn. zm.). 11. Ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r., poz. 176 z późn. zm.). 12. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1933 r. Prawo o publicznych przedsięwzięciach rozrywkowych (Dz.U. nr 85, poz. 632). 13. Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. nr 251, poz. 1885 z późn. zm.). 14. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu ustalania szkód powstałych w związku z działaniami w miejscu i czasie trwania imprezy masowej oraz trybu występowania o wypłatę odszkodowań (Dz.U. z 2009 r., nr 121, poz. 1039).
58 Małgorzata TRYBUS, Dorota KAMUDA 15. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej organizatorów imprez masowych (Dz.U. z 2010 r., nr 54, poz. 323). 16. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie przekazywania informacji dotyczących bezpieczeństwa imprez masowych (Dz.U. z 2010 r., nr 54, poz. 329). 17. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej (Dz.U. z 2011 r., nr 16, poz. 73). 18. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 lutego 2012 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących zabezpieczenia pod względem medycznym imprezy masowej (Dz.U. z 2012 r., poz. 181). 19. Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 26 sierpnia 1968 r. w sprawie bezpieczeństwa publiczności oraz porządku i higieny w miejscach publicznej działalności artystycznej i rozrywkowej (M.P. nr 44, poz. 312). 20. Zarządzenie Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z 3 grudnia 1969 r. w sprawie organizowania i prowadzenia publicznej działalności sportowej (M.P. nr 52, poz. 416 z późn. zm.). SECURITY OF MASS EVENTS SELECTED ISSUES (VOL. I) SUMMARY The paper is devoted to the issues of security of mass events. Due to the vastness of the presented problems the Part I contains regulations on mass events in Polish legislation in chronological order and the concept of a mass event. The basic legal act defining the notion of a mass event and classified of mass events is the Act of 20 March 2009 about Safety events. The mass event is considered as mass artistic event entertainment or mass sports event. A kind of mass sports event is a football match. The law on mass events security stands the concept of mass events which mean a mass event where according to information on anticipated threats or past experience of the behavior of people participating there is a fear of violence or aggression. There is not mass event, within the meaning of the Act on the safety of mass events, event: organized in the theaters, operas, operettas, concert halls, cinemas, museums, libraries, cultural centers and art galleries or other similar objects; organized in schools and educational institutions for managing these schools and institutions; organized within the framework of sports competition of children and youth; organized sports for athletes with disabilities; sport for nature recreation, freely and gratuitously, organized in the open; closed organized by employers for their employees, provided that the type of events suitable to the purpose of building or area, where she held. Keywords: mass event, party mass artistic event entertainment, mass sports event, a football match, mass event of increased risk, security of mass events Artykuł otrzymano: 24 listopada 2016 r. Zaakceptowano do publikacji: 11 grudnia 2016 r.