Produkt tradycyjny i lokalny: promocja, marka, dystrybucja przykłady dobrych praktyk

Produkt tradycyjny i lokalny: promocja, marka, dystrybucja przykłady dobrych praktyk Projekt realizowany przez: Fundację Rolniczej Różnorodności Biologicznej AgriNatura we współpracy ze Społecznym Instytutem Ekologicznym oraz Polską Izbą Produktu Regionalnego i Lokalnego Fundacja Rolniczej Różnorodności Biologicznej AgriNatura Świerże-Panki 25, 07-323 Zaręby Kościelne www.agrinatura.pl, biuro@agrinatura.pl tel. 86 270 62 87/ 605 064 189 Na zlecenie: Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA ul. Wspólna 30, 00-930 Warszawa tel. (22) 623-19-01; f ax. (22) 623-19-09 www.fapa.org.pl NIP: 526-00-08-515, REGON: 011562867 Nr sprawy : KSOW-58-12/ZP-MS/2012 1

Raport do DZIAŁANIA 3.1 Identyfikacja dobrych praktyk w zakresie wytwarzania, promocji, budowania marki i dystrybucji produktów lokalnych/regionalnych/tradycyjnych na poziomie ogólnokrajowym SPIS TREŚCI Wstęp...............................................................................................3 Produkty ze znakiem UE................................................................................6 Informacja o działaniach w poszczególnych województwach...............................................15 Produkty według kategorii.............................................................................28 2

Wstęp W Polsce, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, z roku na rok rośnie zainteresowanie produktami lokalnymi, regionalnymi i tradycyjnymi. To odpowiedź konsumentów na pogarszającą się jakość żywności wytwarzanej masowo. Wielu kupujących wybiera wyroby lokalne czy regionalne produkowane w sposób tradycyjny, charakteryzujące się wysoką jakością i doskonałym, niepowtarzalnym smakiem. Rosnące zainteresowanie konsumentów decyduje o rozwoju rynku takich produktów, które coraz częściej dostępne są nie tylko na targach, festynach czy jarmarkach, lecz także na specjalnych stoiskach w centrach handlowych, w sieciach handlowych, a nawet w niedużych sklepach osiedlowych. Na wzmocnienie rynku wpływa też nastawienie Brukseli, która promuje wszechstronny rozwój obszarów wiejskich, w tym produkcję lokalnych, regionalnych, tradycyjnych wyrobów. Polska ma korzystne perspektywy dla rozwoju tego rynku, choćby dlatego, że dzieli nas spory dystans od innych krajów UE. Udział takich produktów w rynku spożywczym szacuje się w Polsce na 1-3 proc., podczas gdy w Austrii to nawet 10 proc., a na Sycylii aż 60 proc. Jedną z instytucji wspierających rozwój obszarów wiejskich jest Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich (KSOW). Realizuje ona działania w ramach programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013, który jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Obszarów Wiejskich (EFRROW) UE. KSOW m.in. dba o wymianę informacji między regionami i upowszechnia dobre praktyki realizowanych projektów z zakresu rozwoju obszarów wiejskich; tworzy bazy danych z ważnymi informacjami, identyfikując dane i analizując je. Jedną z takich list jest baza produktów lokalnych, regionalnych i tradycyjnych w Polsce stworzona na podstawie 150 ankiet przeprowadzonych w 2012 roku. Ankietami objęto instytucje bezpośrednio związane lub zainteresowane tematem produktu tradycyjnego: urzędy marszałkowskie, Lokalne Grupy Działania, stowarzyszenia, organizacji rolnicze, grupy producenckie i przetwórców indywidualnych, Celem niniejszego raportu jest przedstawienie wyników ankiet dotyczących produktu lokalnego, regionalnego i tradycyjnego raport zawiera bazę danych 156 producentów produktów tradycyjnych w Polsce, określającą specyfikę 253 produktów, zawierającą informacje o produktach, miejscach i sposobach ich wytwarzania, sprzedaży, przynależności do systemów jakości i sieci promujących produkt. Produkty zostały uszeregowany według następujących kategorii: produkty mleczne, produkty mięsne, produkty rybołówstwa, warzywa-owoce, wyroby piekarnicze i cukiernicze, oleje tłuszcze, miody, napoje, inne. Z analizy danych wynika, że zarówno wiedza na temat produktów, jak i prowadzone w regionach działania są zróżnicowane. W części województw produkt lokalny aktywizuje społeczność, staje się marką regionu, inspiruje rolników i lokalnych przetwórców, a nawet jest dumą samorządów. Z kolei w innych regionach stanowi marginalne działanie. Co ciekawe, obydwie postawy nie zawsze wiążą się z innymi celami strategicznymi gminy, powiatu czy regionu. Wyraźnie brakuje często synergii działań. Są gminy, w których rozwój i dobrobyt oznaczają postawienie na turystykę, ale nie łączy się ich z produktem. Są też takie, gdzie uważa się, że produkt i dziedzictwo kulinarne to przyszłość gminy, ale nie wiąże się ich z promocją turystyczną. Z reguły duże, warte opisania i wykorzystania jako modelowe obiekty i przedsięwzięcia związane z produktem tradycyjnym, regionalnym czy lokalnym są znane instytucjom zajmującym się ich promocją Ministerstwu Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Polskiej Izbie Produktu Regionalnego i Lokalnego, urzędom marszałkowskim. To jednak sami producenci pracowali i pracują na 3

pozycję, jaką mają ich wyroby; biorąc udział w konkursach, festynach, dożynkach, zgłaszając produkty na listy dziedzictwa kulinarnego czy do konkursów o laur marszałków. Promocja dziedzictwa kulinarnego, którą prowadzą urzędy marszałkowskie czy udział w konkursach są co prawda bezpłatne, ale producenci ponoszą koszty wyjazdów, przygotowania prezentacji, stoisk, degustacji itp. Nagrody, jakie otrzymują, są zazwyczaj honorowe. To producenci wykonali i wykonują wielką pracę, inwestują niemałe kwoty, by ich produkt był unikalny, wyróżniał się i obronił na rynku. Gwarantują jakość wyrobów, powtarzalność smaku, a tym samym dbają o klienta, który oczekuje, że za każdym razem otrzyma produkt, jaki zapamiętał. Producenci stawiają też na uczciwość i rzetelność, wiedząc, że jest to klucz do sukcesu. Jednocześnie podkreślają, że rynek produktów lokalnych, tradycyjnych, regionalnych będzie się rozwijał pod warunkiem, że prawo nie będzie ograniczać sprzedaży tych wyrobów, czyli nie będzie wymagało od małych przetwórców spełniania takich samych wymogów jak np. od koncernów mięsnych. Jest to bowiem inny rodzaj produkcji. Od lat ważną rolę w promocji produktów lokalnych, regionalnych i tradycyjnych odgrywa Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego, która od czerwca 2007 r. decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi ma uprawnienia, by nadawać produktom znak Jakość Tradycja. Jest to system wyróżniający produkty żywnościowe wysokiej jakości, w tym tradycyjne, które charakteryzują się szczególną jakością, reputacją lub mają inne cechy pozwalające odróżnić je od innych należących do tej samej kategorii. Dotychczas znak otrzymało 73 produktów tradycyjnych. Od 2000 r. PIPRiL razem ze Związkiem Województw RP organizuje ponadto konkurs Nasze Kulinarne Dziedzictwo Smaki Regionów odbywający się pod patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz marszałków województw. Celem konkursu jest identyfikacja i promocja produktów regionalnych, przygotowanie producentów do udziału w krajowych i unijnych systemach jakości żywności, zachęcanie mieszkańców obszarów wiejskich do poszukiwania alternatywnych źródeł dochodu. To działanie PIPRiL doskonale wpisuje się w politykę rozwoju obszarów wiejskich UE. Do tej pory, dzięki konkursowi, udało się zidentyfikować prawie 9000 produktów regionalnych z całej Polski. Analiza ankiet pokazała także, że doświadczenia i metody wprowadzania produktów na rynek, dystrybucji i promocji są zróżnicowane zależą od wielkości firmy, motywacji właścicieli i możliwości powiązania produktu z regionalną czy lokalną tradycją. Przy tym współpraca i wykorzystanie doświadczeń między producentami i instytucjami zajmującymi się produktem jest ograniczona zarówno w skali kraju, jak i powiatów czy województw. Niewątpliwie powinno to się zmienić, jeśli rynek produktów lokalnych, regionalnych, tradycyjnych ma się w Polsce rozwijać. Podczas zbierania materiałów do ankiet okazało się także, że trudno jest jeszcze mówić w Polsce o ukształtowanym rynku produktów lokalnych, regionalnych, tradycyjnych. Co prawda jest już liczna grupa producentów, powstają sklepy oferujące taką żywność, ale brakuje ogniwa pośredniego, czyli zorganizowanej dystrybucji. Pojedyncze sklepy na własną rękę szukają kontaktów z wytwórcami i same organizują dostawy. Tak więc rynek takich produktów ma perspektywy rozwoju, ale jeszcze jest na nim wiele do zrobienia. Do końca 2012 roku na Liście Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wpisano 1025 produktów; ich liczba w poszczególnych województwach zależy od wielu czynników częściowo od aktywności samorządu, ale w dużej mierze od aktywności samych producentów. 4

Rysunek. Produkty tradycyjne według województw, na podstawie Listy Produktów Tradycyjnych MRiRW 31.12.2012 5

Produkty ze znakiem UE Aktualnie 36 polskich produktów zostało zarejestrowanych w Komisji Europejskiej: 9 jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność; 9 jako Chroniona Nazwa Pochodzenia i 18 jako Chronione Oznaczenie Geograficzne. Półtorak nr 729/2008 28.07.2008 Dwójniak nr 729/2008 28.07.2008 Trójniak nr 729/2008 28.07.2008 Gwarantowana Tradycyjna Specjalność Czwórniak nr 729/2008 28.07.2008 Miody pitne: półtorak, dwójniak, trójniak, czwórniak. Nazwy napitku zależą od użytych proporcji między wodą a miodem. Miody pitne wytwarzane są w Polsce od wieków i są jednym z najbardziej specyficznych polskich produktów. Kontakt z producentami: Krajowa Rada Winiarstwa i Miodosytnictwa przy Stowarzyszeniu Naukowo-Technicznym Inżynierów i Techników Przemysłu Spozywczego 00-043 Warszawa Ul. Czackiego 3/6 Tel. 22 828 27 21 e-mail: krwim@sitspoz.pl/miody Olej rydzowy nr 506/2009 15.06.2009 Tłoczony na zimo olej o specyficznym smaku, wytwarzany z lnianki, dawnej rośliny oleistej, tradycyjnie uprawianej zwłaszcza w Wielkopolsce, do dziś są tu liczne plantacje lnianki. Kontakt z producentami: SemCo S.G.N.iP. Krystyna i Jerzy Just Instytut Włókien Naturalnych - Tłocznia Oleju Krzysztof Gałkowski-Zakład Oleju i Wyrobu Kitu, Zakład Doświadczalno-Dydaktyczny Uprawy Roli i Roślin w Gorzyniu 64-500 Szamotuły Śmiałowo 16 Tel. 612920402; 603 137 517 e-mail: info@semco.pl www.semco.pl Pierekaczewnik nr 567/2009 29.06.2009 Tradycyjny wypiek mieszkających w Polsce Tatarów, ma kilkusetletnią tradycję i korzenie krymskie. Konsorcjum producentów Pierekaczewnik 16-120 Krynki Kruszyniany 58, Tel.:85 710 84 60; 85 749 40 52; 606 603 760 e-mail: dzenneta@wp.pl 6

Kiełbasa jałowcowa nr 379/2011 18.04.2011 Tradycyjna polska kiełbasa wieprzowa lub wieprzowo-wołowa. Nazwę zawdzięcza dodatkowi leśnego jałowca i tradycyjnemu sposobowi wędzenia w dymie jałowcowym. Kontakt z producentami: Związek Polskie Mięso 00-613 Warszawa Ul. Chałbińskiego 8 Tel 22 830 26 57 e-mail: pzpeim@wp.pl Kiełbasa myśliwska nr 382/2011 18.04.2011 Mocno wędzona kiełbasa według receptury z XVIII w. wędzona najpierw w ciepłym, następnie w zimnym dymie, przy użyciu zrębków bukowych i gałązek jałowca, na końcu obsuszana przez kilka dni. Kontakt z producentami: Związek Polskie Mięso 00-613 Warszawa Ul. Chałbińskiego 8 Tel 22 830 26 57 e-mail: pzpeim@wp.pl Kabanosy nr 1044/2011 19.10.2011 Receptura wytwarzania znano od ponad 80 lat. Specyficzny smak wynika z zastosowanego surowca, dodatku specjalnie dobranych przypraw i odpowiedniej technologii peklowania i wędzenia. Związek Polskie Mięso 00-613 Warszawa Ul. Chałbińskiego 8 Tel 22 830 26 57 e-mail: pzpeim@wp.pl Chroniona Nazwa Pochodzenia Bryndza podhalańska nr 642/2007 11.06.2007 Tradycje sięgają XVI w. są związane z kulturą wędrujących wzdłuż Karpat pasterzy włoskich. Jeden z najbardziej znanych polskich produktów regionalnych. Wytwarzany na Podhalu z mleka owczego lub mleka owczego z domieszką mleka krowiego od krowy rasy PC, lekko pikantny i słonawy smak, wyrabiany w bacówkach w czasie letniego wypasu owiec. Kontakt do producentów: Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz z Nowego Targu -400 Nowy Targ Ul. Szafarska 93d/7 Tel. 18 266 46 21 rzhoik@kr.home.pl Tatrzańsko-Beskidzka Spółdzielnia Producentów Gazdowie 34-406 Leśnica Ul. Polna 33 Tel. 182656498 Kazimierz Furczoń Tel 608 120 268 Piotr Kohut 7

Tel 664 928 587 Email: kolyba@op.pl www.gazdowie.ebiznes.fm 8 Oscypek nr 127/2008 13.02.2008 Wędzony ser z mleka owczego (rasa polska górska), lub w 60% z mleka owczego i 40% z mleka krowiego (rasa PC), wytwarzany od 600 lat na Podhalu. Charakterystyczny kształt (wrzecionowaty), są zdobione wypukłymi wzorami każdy baca ma swój własny. Lekko kremowa barwa, lśniąca skórka, lekko słonawy smak. Jest twardy i elastyczny. Wytwarzane są jedynie w okresie wypasu owiec od końca kwietnia do października. Kontakt do producentów: Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz z Nowego Targu 34-400 Nowy Targ Ul. Szafarska 93d/7 Tel. 18 266 46 21 rzhoik@kr.home.pl Tatrzańsko-Beskidzka Spółdzielnia Producentów Gazdowie 34-406 Leśnica Ul. Polna 33 Tel. 182656498 Kazimierz Furczoń Tel 608 120 268 Piotr Kohut Tel 664 928 587 Email: kolyba@op.pl www.gazdowie.ebiznes.fm Redykołka nr 1176/2009 30.11.2009 Wytwarzane z resztek sera pozostałych po wyrobie oscypków, od kilkuset lat związane z kulturą pasterską podhalańskich górali. Rozdawane dzieciom podczas uroczystych powrotów owiec z wypasu. Kontakt do producentów: Regionalny Związek Hodowców Owiec i Kóz z Nowego Targu 34-400 Nowy Targ Ul. Szafarska 93d/7 Tel. 18 266 46 21 rzhoik@kr.home.pl Tatrzańsko-Beskidzka Spółdzielnia Producentów Gazdowie 34-406 Leśnica Ul. Polna 33 Tel. 182656498 Kazimierz Furczoń Tel. 608 120 268 Piotr Kohut Tel 664 928 587 e-mail: kolyba@op.pl www.gazdowie.ebiznes.fm Karp zatorski nr 485/2011 18.05.2011 Pierwsze stawy hodowlane powstały w Zatorze już za czasów Bolesława Krzywoustego. W XVI wieku Księstwo zatorskie słynęło z hodowli karpia, drugi okres świetności przypada na dwudziestolecie międzywojenne. Hodowane tu obecnie karpie, będące krzyżówką trzech tradycyjnych polskich linii

Kontakt do producentów: Lokalna Grupa Producencka Karpia Zatorskiego 32-640 Zator Ul. Parkowa 7 Tel.: 33 841 27 09 e-mail: fsalaciak@poczta.fm Wiśnia Nadwiślanka nr 1232/2009 15.12.2009 Wiśnia sokowa dawnej odmiany odroślowej pochodząca od dzikiej wiśni stepowej, uprawiana na większą skalę od początku XX w. Specyficzną jakość jest uwarunkowana mikroklimatem pasa środkowej Wisły oraz glebą, na której rośnie - jałowa, wapienna skała Obecnie nasadzenia drzew tej odmiany stanowią areał około 1000 ha. Grupę tworzy 76 członków, którzy gospodarują na 843 ha, położonych na obszarze powiatu opatowskiego, lipskiego, ostrowieckiego i sandomierskiego. Kontakt do producentów: Spółdzielnia Producentów Owoców i Warzyw Nadwiślanka w Ożarowie 27-530 Ożarów Ul. Kościuszki 34 Tel. 15 839 30 77; 501 665 616 e-mail: nadwislanka@vp.pl www.nadwislanka.com.pl Podkarpacki miód spadziowy nr 710/2010 06.08.2010 Bartnictwo na Podkarpaciu ma bardzo stare tradycje i sięga odległych czasów. Dobre warunki naturalne sprawiły, że hodowla pszczół rozwijała się na tym obszarze bardzo dynamicznie. Pierwsze źródłowe wzmianki związane z bartnictwem pochodzą z XV w. Pszczelarstwo podkarpackie charakteryzuje duża liczba pszczelarzy (około 3000) w większości zbierających miód w sposób rzemieślniczy i zgodny tradycją. Obszar, na którym pozyskiwany jest podkarpacki miód spadziowy obejmuje 17 nadleśnictw i dwa parki narodowe. Kontakt do producentów: Wojewódzki Związek Pszczelarski w Rzeszowie 35-065 Rzeszów Ul. 8 Marca 3 Tel. 17 853 40 59 e-mail: poczta@wzp.rzeszow.pl www.wzp.rzeszow.pl Fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca nr 1073/2011 20.10.2011 Wielokwiatowa fasola tyczkowa zwana przez mieszkańców tych trenów grochem piechotnym uprawiana jest od ponad 100 lat w dolinie Dunajca, o żyznej glebie specyficznym mikroklimacie. Uprawiana jest w małych gospodarstwach. Kontakt do producentów : Spółdzielnia Dolina Dunajca 32-840 Zawada Lanckorońska 32 Fasola wrzawska nr 22/2012 11.01.2012 W widłach Wisły i Sanu, w północnej części Kotliny Sandomierskiej fasola Piękny Jaś uprawiana była niemal w każdym gospodarstwie, czemu sprzyjały warunki klimatyczne i glebowe (bardzo żyzne mady nadwiślańskie, duża wilgotność). Nazwa fasola wrzawska wywodzi się od wsi Wrzawy, jednak mogą jej używać producenci fasoli z trzech podkarpackich gmin: Gorzyce, Zaleszany i Radomyśl nad Sanem. Stowarzyszenie Producentów Fasoli Tycznej Piękny Jaś we Wrzawach liczy 300 członków. Kontakt do producentów: Stowarzyszenie Producentów Fasoli Tycznej Piękny Jaś we Wrzawach 39-432 Wrzawy Wrzawy 485 Tel. 15 8363935; 15 83 63 959 http://fasola-wrzawska.prv.pl/ 9

Miód z Sejneńszczyzny lub Miód z Łoździej nr 75/2012 30.01.2012 Tradycje pszczelarstwa w tym regionie mają ponad 130 lat; Koło Pszczelarzy w Sejnach jest jednym z najstarszych kół w Polsce. Miód wytwarzany z nektaru kilkudziesięciu charakterystycznych dla tego regionu kwiatów roślin i drzew. Pochodzi z pasiek opartych na tradycyjnej hodowli pszczół z drewnianymi ulami. Kontakt do producentów: Terenowe Koło Pszczelarzy w Sejnach 16-500 Sejny Skrzynka Pocztowa 37 Tel. 87 516 24 98; 503 668 864 e-mail:pszczelarski@miod.sejny.pl www.miod.sejny.pl Chronione Oznaczenie Geograficzne 10 Miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich nr 483/2008 30.05.2008 Miód zawdzięcza swoją wyjątkową jakość obszarowi geograficznemu, skąd pozyskiwany jest nektar - z terenu Borów Dolnośląskich, gdzie były rozległe poligony wojskowe zachowały się od ponad wieku prawie w nietkniętym stanie zwarte kompleksy czystych ekologicznie wrzosowisk, stanowiących wyjątkowy pożytek dla pszczół. Kontakt do producentów: Dolnośląski Związek Pszczelarzy 50-452 Wrocław Ul. Komuny Paryskiej 72 Tel. 71 343 42 48 e-mail:pszczelare@op.pl www.dolnoslaskizwiazekpszczelarzy.com Rogal świętomarciński nr 1070/2008 30.10.2008 Najbardziej popularny wśród poznaniaków produkt cukierniczy, wypiek w kształcie półksiężyca, z półfrancuskiego ciasta, nadziewany białym makiem, mielonymi bakaliami (daktyle, figi), rodzynkami i skórką pomarańczową. Rogale te wyrabiane są od ponad 100 lat na św. Marcina (11 listopada), co związane jest z tradycją obdarowywania ubogich wypiekami poznańskich cukierników. Nad recepturą rogali od lat czuwa specjalna Kapituła Poznańskiego Tradycyjnego Rogala Świętomarcińskiego. Kontakt do producentów: Grupa Producentów Środka Spożywczego Rogal Świętomarciński 62-031 Luboń Ul. T. Kościuszki 40 Tel.: 61 852 99 11 e-mail: patentbox@coyote.pl Wielkopolski ser smażony nr 323/2009 20.04.2009 Jest to produkt o sięgającej początku XIX wieku tradycji, a jego recepturę prawdopodobnie przywieźli na ziemie polskie niemieccy i holenderscy osadnicy. Ser ten jest niezmiernie popularny i ceniony zwłaszcza w Zachodniej Polsce od Pomorza i Pałuk po Dolny Śląsk. Aktualnie trzech producentów w Wielkopolsce posiada świadectwa jakości potwierdzające zgodność wytwarzania ze specyfikacją. Kontakt do producentów: Zakład Produkcji Spożywczej i Handlu Frąckowiak s.j. 62-066 Granowo Ul. Polna15, Tel. 61 447 21 61

e-mail: handel@frackowiak-sery.pl www.frackowiak-sery.pl TOP S.C. Huszczak, Humerczyk 64-800 Chodzież Rataje, osiedle Dębowe Tel. 6728214 35 http://www.topsery.pl/ Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska TOP-TOMYŚL 64-300 Nowy Tomyśl Ul. Kolejowa 33 Tel. 61 44 22 631 e-mail:top.tomysl@post.pl http://www.toptomysl.pl/ Andruty kaliskie nr 326/2009 21.04.2009 Wypiekane w specjalnej okrąglej, żelaznej formie (andrutniku), z delikatnej mąki pszennej, cukru i oleju, sprzedawane były od ponad stu pięćdziesięciu lat w Kaliszu i okolicach. Tradycja ich wypieku przetrwała do dziś. Wytwarzane są w Wielkopolsce w warunkach manufaktury, według tradycyjnych technik i receptur nie zmienionych od dziesięcioleci. Kontakt do producentów: F.P-H. Wypiek Andrutów 62-800 Kalisz Tel. 501-723-818 www.andrutykaliskie.pl Truskawka kaszubska lub Kaszëbskô malëna nr 1155/2009 27.11.2009 Nazwami truskawka kaszubska i kaszëbskô malëna można określać wyłącznie owoce rosnące w powiatach: kartuskim, kościerskim, bytowskim oraz w gminach: Przywidz, Cewice, Wejherowo, Luzino, Szemud, Linia i Łęczyce. Nazwa odnosi się ona tylko do trzech odmian: Elsanta, Honeoye i Senga Sengana. Tradycja uprawy truskawek w tym regionie sięga lat 30. XX w. W latach 1960 i 1970 Kaszuby słynęły z najlepszych w Polsce truskawek. Kaszubskie Stowarzyszenie Producentów Truskawek założone zostało w 1998 r. Obecnie zrzesza 225 rolników. Kontakt do producentów: Kaszubskie Stowarzyszenie Producentów Truskawek 83-323 Kamienica Szlachecka Ul. Długa 13 Tel. 58 684 63 57 e-mail: truskawkakaszubska@interia www.truskawkakaszubska.pl Fasola Korczyńska nr 612/2010 12.07.2010 Tę odmianę fasoli w okolicach nowego Korczyna na szeroką skalę zaczęto uprawiać w latach 70-tych XX w. Warunki uprawy tej odmiany były tak dobre i uzyskiwano tu tak dorodne okazy fasoli, że odmianę pochodząca z tego regionu zaczęto nazywać fasolą korczyńską. Nazwa pochodzi od nazwy gminy - Nowy Korczyn. Fasola (nazywana również Jasiem Karłowym ) uprawiana jest na obszarze pięciu gmin: Nowy Korczyn, Wiślica, Opatowiec, Solec Zdrój, Pacanów. Uprawa fasoli na Ponidziu ma wielowiekową tradycję, a specyficzny mikroklimat regionu i gleby powodują, że fasola ma doskonały lekko słodki smak. Kontakt do producentów: Stowarzyszenie Producentów Fasoli w Nowym Korczynie 28-136 Nowy Korczyn Ul. Krakowska 1 Tel. 601 708 911; 41 377 13 99; 601 575 652 11

Miód kurpiowski nr 612/2010 12.07.2010 Tradycje pszczelarstwa na Kurpiach Zielonych i Kurpiach Białych sięgają XV wieku. Do produkcji Miodu Kurpiowskiego mogą być wykorzystywane wyłącznie pszczoły następujących ras: pszczoła środkowoeuropejska (Apis mellifera mellifera), pszczoła kraińska (Apis mellifera carnica), pszczoła kaukaska (Apis mellifera caucasica) oraz pszczoły pochodzące z kojarzenia tych ras. Kontakt do producentów: Kurpiowsko-Mazowiecki Związek Pszczelarzy w Ostrołęce 07-410 Ostrołęka Ul. Sienkiewicza 28 Tel. 29 745 15 13 e-mail: zszymanski26@wp.pl www.miodkurpiowski.pl Suska sechlońska nr 897/2010 08.10.2010 Historycznie potwierdzona tradycja suszenia, a właściwie wędzenia śliw węgierek znanych pod nazwą śliw sechlońskich, sięga co najmniej XVIII wieku. Obszar, na którym wytwarzana jest suska sechlońska obejmuje 239,55 km kw., w gminach: Laskowa, Iwkowa, Łososina Dolna i Żegocina (małopolskie). Działa tam 677 tradycyjnych przydomowych suszarni (wędzarni) owoców. Kontakt do producentów: Stowarzyszenie Na śliwkowym Szlaku 32-861 Iwkowa Iwkowa 468 Tel. 14 68 44 549, www.nasliwkowymszlaku.pl Stowarzyszenie Producentów Owoców i Warzyw w Ujanowicach 34-603 Ujanowice Sechna 32 Tel. 18 3334 158 Kiełbasa lisiecka nr 918/2010 12.10.2010 Udokumentowane źródłami historycznymi tradycje masarskie podkrakowskich gmin Liszki i Czernichów sięgają początku XVII w. Kiełbasa wieprzowa, grubo krojona, wyrabiana ze szlachetnych części mięsa, z aromatycznymi przyprawami. Naturalnie wędzona w tradycyjnych wędzarniach, opalanych drewnem z drzew liściastych zwłaszcza owocowych. W 2004 r. powstało konsorcjum producentów kiełbasy lisieckiej (2004 r.), do którego należy 10 producentów. Kontakt do producentów: Zakład Masarski Stanisława Mądrego 32-060 Liszki Nowa Wieś Szlachecka 77 Tel. 12 270 25 42 www.zakladmasarski.w.interia.pl Śliwka szydłowska nr 975/2010 29.10.2010 Gmina Szydłów słynie ze znakomitych suszonych śliwek z miejscowych sadów. Były one znane już przed II wojną światową i sprzedawane w całej Polsce. Tradycyjnie owoce suszone w ziemnych wykopach opalanych drewnem, obecnie zastąpiono je tradycyjnymi suszarniami szufladkowymi. Śliwki rozłożone na specjalnych tacach suszy się i wędzi jednocześnie. Kontakt do producentów: Kółko Rolnicze w Szydłowie 28-225 Szydłów Ul. Polna 1 Spółdzielnia Producentów Owoców Dobry Sad 28-225 Szydłów Ul. Rynek 27 12

Obwarzanek krakowski nr 977/2010 29.10.2010 Krakowscy piekarze otrzymali przywilej wypieku i sprzedaży obwarzanków od króla Jana Olbrachta w XV w. Od tego czasu jest to jeden z najbardziej rozpoznawalnych produktów tradycyjnych Krakowa i jego okolic. Jest wypiekany z mąki pszennej z dodatkiem żytniej (30%), ma kształt skręconego pierścienia, posypany jest makiem, solą, sezamem, czarnuszką lub kminkiem. Kontakt do producentów Jurajska Izba Gospodarcza 23-080 Zabierzów Tel. 12 285 23 75 e-mail: buro@jig.krakow.pl www.jig.krakow.pl Jabłka łąckie nr 990/2010 05.11.2010 Tradycje sadownicze w okolicach Starego Sącza, Podegrodzia i Łącka (woj. małopolskie) sięgają XIII wieku. specyficzne warunki przyrodnicze sprawiają, że jabłka z Kotliny Łąckiej wyróżniają się doskonałą jakością, mają wyrazisty, kwaskowy smak, piękną barwę i są bardzo aromatyczne. Nazwa dotyczy 15 odmian pochodzących z sadów w Kotlinie Łąckiej. Producenci z 14 miejscowości wokół Łącka. Kontakt do producentów: Stowarzyszenie Łącka Droga Owocowa 33-390 Łącko Łącko 445 Tel. 18 444 64 27 email: sekretariat@ldo.pl www.ldo.pl Chleb prądnicki nr 242/2011 11.03.2011 Chleb na żytnim zakwasie, wypiekany w bochenkach o owalnym i okrągłym kształcie z wysokiej jakości mąki żytniej i pszennej, gotowanych ziemniaków. Ciasto przygotowywane na kwasie, tradycyjną metodą pięciofazową, formowanie ręcznie Kontakt do producentów: Grupa Producentów Chleba Prądnickiego Antoni Madej 31-060 Kraków ul. Wawrzyńska 16 Tel. 12 422 85 48 poczta@piekarnia-madej.com.pl Miód drahimski nr 568/2011 14.06.2011 Najbardziej znany produkt lokalny wywodzący się z Pojezierza Drawskiego. Pod tą marką sprzedawanych jest pięć różnych miodów: wrzosowy, gryczany, rzepakowy, lipowy i wielokwiatowy. Ich dostawcy wytwarzają miód w pasiekach leżących na terenie czterech gmin na Pojezierzu Drawskim: Czaplinka, Wierzchowa, Barwic i Bornego Sulinowa. Swoją specyfikę zawdzięcza warunkom klimatycznym i glebowym sprzyjającym występowaniu charakterystycznych dla tego regionu roślin. Kontakt do producentów: Spółdzielnia Producentów Miody Drahimskie 78-550 Czaplinek Ul. Mazurska 4 Tel. 94 375 43 50 Kołocz śląski lub kołacz śląski nr 733/2011 22.07.2011 Kołocz śląski/kołacz śląski wywodzi się z tradycji wypieku i spożywania obrzędowego ciasta weselnego, które wypiekano już od X stulecia. Jako kosztowne ciasto weselne kołocz miał zagwarantować nowej rodzinie dostatek. Kołacz śląski wypiekany jest na terenie województwa opolskiego oraz w województwie śląskim. Obecnie kołocz śląski można kupić 13

praktycznie w każdej cukierni, jednak by jego tradycyjna receptura nie zaginęła w 2007 r.powstało Konsorcjum Kołocza Śląskiego. Kontakt do producentów: Konsorcjum Producentów Kołocza Śląskiego Kujawice Górne Ul. Trzydziestolecia 30A Tel. 77 413 11 67 Jabłka grójeckie nr 981/2011 30.09.2011 Pod nazwą Jabłka Grójeckie sprzedawane są jabłka 40 odmian uprawianych na obszarze powiatów: żyrardowskim, piaseczyńskim, kozienickim, otwockim, garwolińskim, białobrzeskim, rawskim i skierniewickim. Jest to region największego sadu Europy - tradycje sadownicze sięgają XVI w. Kontakt do producentów: Stowarzyszenie Sadów Grójeckich 05-600 Grójec Ul. Piłsudskiego 59 Tel. 0-606 746 310 email: stowarzyszenie@jablkagrojeckie.pl www.jablkagrojeckie.pl Ser koryciński swojski nr 728/2012 10.08.2012 Cechą wspólną serów korycińskich jest to, że wytwarzane są tradycyjnym sposobem przekazywanym z pokolenia na pokolenie, jednak w zależności od gospodarstwa różnią się, ponieważ producentki doprawiają go zgodnie z własnymi tradycjami rodzinnymi. Wyrabiany jest z mleka krowiego niepasteryzowanego. Jest to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich serów nizinnych. Kontakt do producentów: Grupa Producentów Sera Korycińskiego 16-140 Korycin Aulakowszczyzna 12 Tel. 857219335; 694 436 229 Jagnięcina podhalańska nr 929/2012 8.10.2012 Tuszki jagniąt mlecznych rasy cakiel podhalański, polska owca górska i polska owca górska odmiany barwnej. Rejon hodowli obejmuje zachodnią część Karpat, gdzie od wieków hodowano owce. Kontakt do producentów: Tatrzańsko-Beskidzka Spółdzielnia Producentów Gazdowie 34-406 Leśnica Ul. Polna 33 Tel. 182656498 Kazimierz Furczoń Tel. 608 120 268 Piotr Kohut Tel 664 928 587 e-mail: kolyba@op.pl www.gazdowie.ebiznes.fm 14

Informacja o działaniach w poszczególnych województwach WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE W europejskim systemie jakości żywności zarejestrowany jest jeden produkt z woj. dolnośląskiego: miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich (2008 r.). Na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez MRiRW wpisanych jest 35 produktów z woj. dolnośląskiego. Od czerwca 2011 woj. dolnośląskie jest pełnoprawnym, certyfikowanym członkiem Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego w ten sposób realizowany jest cel rozwoju produkcji i dystrybucji tradycyjnej żywności oraz promocji regionalnej specyfiki. Efektem działań podjętych przez Departament Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego ma być poprawa dostępności lokalnych i regionalnych specjalności, tak, aby mieszkańcy województwa oraz odwiedzający turyści mogli cieszyć się niepowtarzalną kulturą kulinarną Dolnego Śląska. Dodatkową korzyścią wynikającą z uczestnictwa w Sieci ma być ułatwienie lokalnym przedsiębiorcom nawiązywania wzajemnych kontaktów handlowych, zapewnienie zintegrowanej promocji i organizacja kursów szkoleniowych w celu polepszenia dostępności i jakości specjałów dolnośląskiej kuchni. Na terenie województwa zarejestrowanych jest 20 lokalnych grup działania, które mają wpisane w swoja strategie rozwój produktów lokalnych, regionalnych i tradycyjnych. Strony o tematyce związanej z produktem regionalnym i tradycyjnym: strona http://www.przewodnikdolnyslask.wroclaw.pl/ - nie zawiera danych adresowych strona www.potrwayregionalne.pl - ciekawy portal o dawnych smakach, ale bez informacji o producentach. śląski produkt regionalny http://www.czwa.odr.net.pl/produkt_regionalny/ zawiera informacje z 2006 roku strona http://www.kociegory.eu strona http://www.spizarniamiodowa.pl/ (certyfikat dziedzictwa kulinarnego) www.wrzosowakraina.pl - portal LGD Wrzosowa Kraina, promuje produkty z Borów Dolnośląskich www.dolinabaryczy.pl strona Stowarzyszenia Agroturystyki Wiejskiej w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy. Promuje produkty i przyrodę Doliny Baryczy www.naszabarycz.pl strona Stowarzyszenia Partnerstwo dla Doliny Baryczy www.stawymilickie.pl portal promujący karpie ze stawów milickich W województwie odbywa się wiele imprez promujących produkty tradycyjne: Finał regionalny konkursu Nasze Kulinarne Dziedzictwo-Smaki Regionów we Wrocław, Międzynarodowe targi Chleba w Jaworze Święto Mąki we Wrocławiu Święto Ogórka w Legnicy Święto Miodu i Wina w Przemkowie Święto Łęgów Odrzańskich w Ścinawie Europa na Widelcu we Wrocławiu Wielkanocne Spotkania Tradycji w Kotlinie Kłodzkiej Ekojarmark we Wrocławiu Dolina Baryczy Świąteczna Kraina w Miliczu Rozpoznawalnymi markami są: Dolina Baryczy Poleca, Miód Wrzosowy z Borów Dolnośląskich; Miody Przemkowskie, Pstrąg Kłodzki, Sery Kozie Łomnickie, Ogórki Ścinawskie, Chleb Gogołowicki. Na Dolnym Śląsku działa Regionalny Oddział Polskiej Izby Produktu Regionalnego i Lokalnego, jego kanclerzem jest Mirosław Lech, właściciel gospodarstwa ekologicznego Eko Ar w Jarkowie. Kontakt: Jarków 9 57-343 Lewin Kłodzki tel. 74 8698 969 kom. 502 240 600 e-mail: miroslaw.lech@ekoaronia.pl 15

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE Na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez MRiRW wpisanych jest 40 produktów z woj. kujawsko-pomorskiego. Samorząd województwa promuje i nagradza wyroby spożywcze i produkty rolne wytwarzane w regionie w tradycyjny sposób - organizuje coroczne konkursy Produkt Tradycyjny Pomorza i Kujaw, konferencje ( Działania na rzecz poprawy jakości regionalnej żywności i jej promocji ) poświęcone produktom regionalnym jest to jeden ze sposobów na zidentyfikowanie i wypromowanie charakterystycznej dla regionu żywności wytwarzanej tradycyjnymi metodami. Zrealizował Projekt INETRREG 2006, którego celem było m.in. wykorzystanie zasobów kulturowych poprzez rozwój produktów tradycyjnych i regionalnych w ramach tego projektu dokonano identyfikacji produktów o charakterze tradycyjnym i regionalnym oraz wydano folder z mapą tych produktów. Marszałek woj. promuje kampanię Kujawsko-pomorska gęsina na świętego Marcina.(objętą m.in., honorowym patronatem małżonki prezydenta RP Anny Komorowskiej) i zachęca rolników do chowu gęsi. Na stronie UM jest lista wylęgarni, gdzie można kupić pisklęta. W zakładce Rolnictwo i obszary wiejskie znajdują się informacje: o wydarzeniach m.in. corocznym Jarmarku produktów rolnictwa ekologicznego i Link do strony MRiRW: Produkty regionalne i tradycyjne Na terenie województwa funkcjonują trzy rozpoznawalne marki: Marka Lokalna Bory Tucholskie, Marka: gęsina kujawsko-pomorska, Marka: Powidła z Doliny Dolnej Wisły, Produkty z Zakola Dolnej Wisły. Najbardziej znane wydarzenia promujące produkt to Finał regionalny konkursu Nasze Kulinarne Dziedzictwo-Smaki Regionów, Minikowo Święto Chleba i konkurs Smak Trzech Dolin, Gądecz Festiwal Smaku Gruczno Święto Śliwki Strzelce Dolne Kujawsko-pomorska gęsina na św. Marcina Toruń, Przysiek, Warszawa Konkurs Kulinarny na dania wg. książki Nauka Gotowania, Gruczno Samorząd promuje swój region na targach Grune Woche w Berlinie (w 2012 r. stoisko zorganizowane było pod hasłem 20 produktów na 20 lecie obecności regionu na targach, degustacja 20 produktów dla mediów). Wspiera wydarzenia lokalne np. wystawa stołów wigilijnych - impreza dla kół gospodyń wiejskich, organizuje seminaria nt. przepisów dot. produktów regionalnych i tradycyjnych. Niestety ciągle zbyt małe jest zainteresowanie tematem lokalnych wytwórców. WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE 16 Na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez MRiRW wpisanych jest 100 produktów z woj. Lubelskiego. Prowadzona przez Urząd Marszałkowski Strategia Identyfikacji i Promocji Produktów Tradycyjnych opiera się w głównej mierze na prowadzeniu Listy Produktów Tradycyjnych. Utworzenie Listy Produktów Tradycyjnych ma na celu rozpowszechnianie informacji o produktach wytwarzanych tradycyjnymi, historycznie ugruntowanymi metodami. Na stronie samorządu województwa lubelskiego www.lubelskie.pl w zakładce rolnictwo i obszary wiejskie jest podana Strategia Identyfikacji i Promocji Produktów Tradycyjnych a także lista produktów tradycyjnych z województwa łódzkiego, nie są podane nazwiska ani adresy producentów. Jest odnośnik do strony Tradycyjne Produkty i Nowoczesna Kuchnia Polska i do listy produktów tradycyjnych na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jest też zamieszczona publikacja w krainie lubelskich produktów tradycyjnych, gdzie poszczególne produkty są dość dokładnie opisane, niestety bez dokładnych danych adresowych. W strategii promocji produktu regionalnego i tradycyjnego Regionu Lubelskiego są m.in. wielkie masowe wydarzenia osadzone w bogactwie wielokulturowości regionu, jak: Jarmark Jagielloński, Transgraniczne Dni Dobrosąsiedztwa, Festiwal Trzech Kultur. Są też interesujące lokalne imprezy, organizowane m.in. w Janowie Lubelskim, Nałęczowie, Zwierzyńcu, Wojciechowie, Łążku Garncarskim. Marka Regionalna LUBELSKIE to pionierska inicjatywa w skali kraju, promująca gospodarcze walory Lubelszczyzny poprzez wspieranie rodzimych produktów i usług.

W 2007 r. został opracowany logotyp marki, który zarejestrowano jako znak towarowy LUBELSKIE. Jest on wyróżnieniem dla podmiotów gospodarczych i instytucji, które mogą poszczycić się wysokiej jakości, zdrowymi, ekologicznymi produktami i usługami. Koncepcja promocji obejmuje wspieranie produktów i usług, których wspólną cechą jest pochodzenie geograficzne i jakość ciesząca się uznaniem konsumentów. Atutem marki jest powszechność umożliwiająca przedsiębiorcom reprezentującym wszystkie branże uczestnictwo w procesie wzmacniania konkurencyjności regionu. Marka Regionalna LUBELSKIE po dwóch latach obecności na rynku regionalnym zdobywa znamiona marki pozytywnie kojarzonej i odbieranej wśród mieszkańców Lubelszczyzny, a celem jest promocja markowych produktów nie tylko w województwie lubelskim, ale także poza granicami regionu i kraju. Zgodnie z obranym kierunkiem Marka Lubelskie to nie tylko program, który nagradza prężnie funkcjonujące firmy, ale przede wszystkim projekt integrujący przedsiębiorstwa, które potrafią czerpać z unikalnych zasobów Lubelszczyzny oraz wykorzystują potencjał tkwiący w ludziach oraz ich kreatywność jako kluczowe elementy procesu tworzenia. Priorytetem Marki Lubelskie jest zbudowanie pozytywnego wizerunku produktów i firm pochodzących z Lubelszczyzny poprzez odwoływanie się do miejsca ich wytwarzania oraz funkcjonowania. Urząd Marszałkowski pomaga co roku producentom z terenu Lubelszczyzny zaprezentować się na targach POLAGRA, na największych europejskich targach Biofach i Grune Woche, na rokrocznie organizowanym Jarmarku Jagiellońskim w drugiej połowie sierpnia na Starym Mieście w Lublinie, na Międzynarodowych Tragach Ekologicznych EKOGALA w Rzeszowie, na dożynkach wojewódzkich i krajowych, a także na wielu innych ogólnokrajowych imprezach. UM wprowadził System Identyfikacji Wizualnej Województwa Lubelskiego - to uporządkowany zbiór symboliki (kolorystyka, logo, logotyp, czcionka, itd.), która ma budować łatwo rozpoznawalny i kojarzony przez odbiorców obraz Regionu Lubelskiego. System ma określony zakres reguł i wzorców porządkujących jego zastosowanie. Promocja prowadzona przez LGD: Stowarzyszenie LGD Zielony Pierścień : 24-150 Nałęczów Ul. Stefana Żeromskiego 1 Tel. 81 50 16 140 Tel. 81 50 16 141 e-mail: lgd@zielonypierscien.pl www.zielonypierscien.pl Działania promujące produkty lokalne z obszaru LGD; organizacja Festiwalu Produktu Lokalnego w Nałęczowie; w 2012 powołano zespół roboczy do spraw produktu lokalnego, który będzie zajmować się m.in. identyfikacją produktów lokalnych, promocją, wspieraniem producentów, tworzeniem sieci współpracy wytwórców produktów lokalnych, organizowaniem wystaw i sprzedaży produktów lokalnych. Nie ma na stronie LGD listy produktów regionalnych i lokalnych. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Leśny Krąg 23-300 Janów Lubelski Ul. Ogrodowa 16 Tel. 15 8722-652 email: biuro@lesnykrag.pl email: lesnykrag@interia.p www.lesnykrag.pl Na stronie LGD jest zakładka Informacja Turystyczna > dla podniebienia > Kulinarne specjały Ziemi Janowskiej, gdzie produkty są szczegółowo opisane. Lokalne marki: Marka Regionalna i znak towarowy LUBELSKIE mają nadane m.in. firmy: As-Babuni; Spółdzielnia Mleczarska BIELUCH w Chełmie; Zakład Mięsny Wierzejki J. M. Zdanowscy Spółka Jawna; Herbapol Lublin S.A.; OSM Krasnystaw; Spółdzielnia Pszczelarska APIS w Lublinie; PPH REYPOL - Rejmak Sp. j. w Janowcu ; Popielniccy G i P Popielnicki Sp. j. w Niemcach; Zamojskie Zakłady Zbożowe Sp. z o.o. w Zamościu; Perła Browary Lubelskie S.A.; Buda Henryk - Wyrób i sprzedaż wafli; Klaster Restauratorów i Hotelarzy 20-077 Lublin Ul. Krótka 4 Tel. 607 455 320 e-mail: biuro@krih.pl www.krih.pl 17

Klaster Restauratorów i Hotelarzy skupia ponad 80 podmiotów z Lubelszczyzny, jego zadaniem jest m.in. promocja produktów regionalnych, tradycyjnych i lokalnych produkowanych przez członków Klastra. Na stronie informacja o produktach. Organizuje konferencje, szkolenia, imprezy firmowe, imprezy plenerowe, wypoczynek dla grup zorganizowanych, catering, przyjęcia weselne i imprezy rodzinne, na których wykorzystuje te produkty z Lubelszczyzny. Zdarzenia promocyjne promujące lokalne produkty: Finał regionalny konkursu Nasze Kulinarne Dziedzictwo-Smaki Regionów Janowiec, lipiec Europejski Festiwal Smaku Lublin - październik Ekofestyn Lublin - listopad Festyn W krainie Pierogów Bychawa, maj Święto Wina Janowiec, maj Lubelskie Miodobranie Pszczela Wola, czerwiec Festiwal Flaków Piaski, czerwiec Nadbużańskie Święto Pszczoły Okszów, czerwiec Dzień Miodu i Piroga Biłgorajskiego Biszcza, czerwiec Trawnicka Zaciera Trawniki, lipiec Święto Malin Kraśnik, lipiec Festiwal Kaszy Gryczaki Janów Lubelski, sierpień Chmielaki Krasnystaw, sierpień Święto Karpia Maliniec, sierpień Wojewódzkie Święto Chleba Lublin, wrzesień Żurawinobranie Łążek Garncarski, październik WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE 18 Na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez MRiRW wpisanych jest 13 produktów z woj. lubuskiego. Samorząd bardzo konsekwentnie promuje odradzanie się tradycji winiarskich w regionie, organizując m.in. Forum Winiarskie i przekazując Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Sulechowie dofinansowania na przygotowanie gruntu pod nasadzenia i budowę dróg dojazdowych do winnicy (w sumie 750 tys. zł). W budżecie LRPO przeznaczono 7 mln zł na budowę winiarni. Szlak wina i miodu promowany jest w serialu Rodzinka.pl. oraz poprzez spot reklamowy województwa lubuskiego z motywami winiarskimi. Na stronie UM nie ma informacji ani zakładki kierującej do produktu Regionalnego i Tradycyjnego; informacja na ten temat znajduje się w zakładce Turystyka. Informacja na stronie: http://www.potrawyregionalne.pl/346,4209.lubuskie_produkty_tradycyjne.htm Promocji produktu lubuskiego służą m.in. następujące wydarzania: Finał regionalny konkursu Nasze Kulinarne Dziedzictwo-Smaki Regionów Ochla, Bogdaniec, sierpień Kraszanka. Jarmark Wielkanocny Zielona Góra, marzec Wielkanocny Kogel-Mogel Krosno Odrzańskie, marzec Jarmark Majowy krosno Odrzańskie, maj Święto Pieroga Budachów, czerwiec Święto Konia Mierzęcin, czerwiec Jarmark Kasztelański Drezdenko, czerwiec Agro Targ Kalsk, czerwiec Święto miodu, wina i chleba Ochla, lipiec Festyn Dobre, smaczne bo lubuskie Ochla, sierpień Lubuskie Święto Chleba Bogdaniec, sierpień

Winobranie Zielona Góra, wrzesień Lubuskie Kulinaria Regionalne Gorzów, wrzesień Jarmark Miodu i Wina Żary, wrzesień Święto Młodego Wina Zielonogórskiego Zielona Góra, listopad Odpust Św. Marcina Paradyż, listopad Święto Rydza w Wysowej Jarmark Smakosza, Lubiszyn Święto Pieczonego Ziemniaka, Jarnatów Święto Produktów Regionalnych, Park Mużakowski, Łęknica Sztandarowe produkty woj. lubuskiego: Wino (w krótkim czasie stało się lubuską marką) - czołowe miejsce na liście produktów regionalnych zajmuje wino gronowe z rodzinnej winnicy Kinga w Starej Wsi niedaleko Nowej Soli. Chleby i wypieki - chleb starowiejski, strudel i paska bukowińska Miody - producenci wysokiej jakości produktów pszczelarskich działają w ramach indywidualnej praktyki, ale wielu jest zrzeszonych jest w Polskim Związku Pszczelarskim. Największe skupiska producentów miodu są w gminach: Lipinki Łużyckie, Lubsko, Jasień, Brody. Mimo tych przedsięwzięć ze strony Samorządu, zainteresowanie lokalnych przetwórców jest raczej małe. Wydaje się również, ze wiedza konsumentów i dystrybutorów handlowych jest ciągle niewystarczająca, bowiem niewielu pyta o produkty regionalne, tradycyjne i lokalne. WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE Na Liście Produktów Tradycyjnych MRiRW znajduje się 68 produktów z woj. łódzkiego. Historia sprawiła, że województwo łódzkie jest tyglem kulturowym, w którym wymieszane zostały tradycje, także kulinarne, kilku narodowości. Urząd Marszałkowski w Łodzi świadomy konieczności wykorzystania niszy na rynku produktów żywnościowych podejmuje działania, dzięki którym zidentyfikowane i wypromowane zostaną produkty lokalne, tradycyjne i regionalne. Uważa się, że identyfikacja charakterystycznych dla łódzkiego regionu produktów żywnościowych wpłynie nie tylko na podniesienie świadomości regionalnej społeczeństwa i wyróżni region łódzki wśród pozostałych regionów kraju i Unii Europejskiej, ale co równie ważne utrwali korzystny obraz regionu i umożliwi wyłonienie produktu, który stanie się marką województwa. Na stronie samorządu województwa łódzkiego www.lodzkie.pl jest link do Wojewódzkiego Konkursu Produktów Tradycyjnych Tygiel Smaków, jest link do strony informującej o targach, imprezach i wystawach, na których producenci wyrobów tradycyjnych mogą wystawiać swoje produkty a także link do listy produktów tradycyjnych z województwa łódzkiego, lista przekierowuje na stronę Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, gdzie nie ma podanych adresów producentów. Najważniejszą imprezą promującą produkty tradycyjne i lokalne jest wojewódzki konkurs produktów tradycyjnych Tygiel Smaków. Konkurs jest organizowany w ramach projektu pn. Kreowanie marki ŁÓDZKIE poprzez promocję tradycyjnych smaków regionu dofinansowywanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 Oś priorytetowa III: Gospodarka, innowacyjność i konkurencyjność przedsiębiorstw. Marketing i promocja produktów i marek regionalnych i lokalnych. Celem konkursu jest identyfikacja i promocja produktów o charakterze lokalnym, wytwarzanych tradycyjnymi metodami, stanowiących element dziedzictwa kulinarnego i tożsamości mieszkańców, mogących stanowić rozpoznawalną markę regionu. Konkurs, od pierwszej edycji, jest organizowany pod honorowym patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Wszystkie produkty zakwalifikowane do udziału w konkursie są przebadane przez Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Chłodnictwa i Jakości Żywności w Łodzi, posiadający akredytację unijną. W 2012 roku odbyła się V edycja konkursu. Na stronie UM znajduje w zakładce ROLNICTWO jest hasło Produkty tradycyjne i regionalne z informacjami o przepisach i o produktach zidentyfikowanych w woj. łódzkim wpisanych na Listę Produktów Tradycyjnych MRiRW, nie ma natomiast informacji o producentach i miejscach sprzedaży. W województwie łódzkim obserwuje się duże zainteresowanie produktem zarówno producentów jak i sklepów i konsumentów, którzy poszukują informacji o miejscach sprzedaży. Zwykle w konkursach uczestniczy dużo lokalnych producentów, a imprezy promujące tradycyjne produkty wzbudzają zainteresowanie mieszkańców miast i lokalnych społeczności. Po raz drugi wydany został katalog Produktów Tradycyjnych Województwa Łódzkiego ( pierwsze wydanie w 2009 r.) uzupełniony o nowe produkty w 2011r. Wydano również (w pięciu językach) w ramach projektu Kreowanie Marki katalog z przepisami na produkty i potrawy tradycyjne. Producenci z woj. łódzkiego mogą promować swoje produkty na wielu wydarzeniach zarówno wojewódzkich jak i lokalnych m.in: Jarmark Wojewódzki, Festiwal Dobrego Smaku, Tygiel Smaku, Natura Food, Święto Śledzia, Dzień Ziemniaka, Święto Pieczenia Chleba, - Święto Kapusty, Święto Truskawki, Święto Zalewajki, Święto Kiszenia Kapusty, Święto Cebuli, Święto Pieroga, Święto Chrzanu. 19

WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE 20 W europejskim systemie jakości żywności zarejestrowany jest 11 produktów z woj. małopolskiego (najwięcej w Polsce). Bryndza podhalańska (pierwszy produkt polski na liście produktów regionalnych UE (2007 r.), Oscypek, (2008 r.), Redykołka (2009 r.), Karp zatorski (2011 r.), Fasola Piękny Jaś z Doliny Dunajca (2011 r.), Sucha sechlońska (2010 r.), Kiełbasa lisiecka (2010 r.), obwarzanek krakowski (2010 r.), jabłka łąckie (2010 r.), chleb prądnicki (2011 r.), ). Jagnięcina podhalańska (2012 r.). Na Liście Produktów Tradycyjnych MRiRW znajduje się 66 produktów z woj. Małopolskiego. Na stronie UM zamieszczone jest hasło pt. ODWIEDŹ RÓWNIEŻ wrota Małopolski kulinarne wizytówki Małopolski (http://produkty.wrotamalopolski.pl/) Hasło strony Kulinarne wizytówki Małopolski: zakładki - wydarzenia/produkty tradycyjne/produkty regionalne/ wnioskodawcy/kontakt (kontakt do: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego; Departament Środowiska, Rolnictwa i Geodezji, Zespół Rolnictwa SR.VII, 30-017 Kraków, ul. Racławicka 56, tel. (0-12) 63-03-490, fax (0-12) 63-03-140) Przez Małopolskie smaki link do KSOW Małopolska ze szczegółową informacją o Produkcie Regionalnym i Tradycyjnym Wejście na stronę Wrota małopolski: http://www.malopolska.pl/turysta/malopolskismak/strony/aktualnosci.aspx (Małopolski smak) informacje aktualne o: miejscach gdzie można kupić małopolskie przysmaki: Prezentacja listy miejsc stałej sprzedaży małopolskich rarytasów: produktów regionalnych, tradycyjnych; informacja o produktach dostępnych sezonowo lub na zamówienie i o wydarzeniach związanych z tematem produktu. Promocja i informacja wydarzeń aktualna dot. produktu regionalnego i tradycyjnego poprzez informacje na stronie Promocja: Portal Wrota Małopolski zawiera opisy wydarzeń i produktów, zdjęcia, listy i adresy producentów. Małopolski festiwal smaków: cykliczne przedsięwzięciem realizowane od 2005 roku; największe wydarzenie kulinarne w regionie i w Polsce. Kampania Zasmakuj w Małopolsce prowadzona przez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Małopolskiego (2012 r.) Udział w Targach SMAKI REGIONÓW (2012 r.) Małopolska została laureatem konkursu Najciekawsza Promocja Regionu na targach Smaki Regionów 2012. Stworzono certyfikat Małopolski Produkt Tradycyjny wydawany przez Małopolska Agencję Rozwoju Regionalnego (pierwszy otrzymały Jabłka Raciechowickie produkt Spółdzielni Ogrodniczej GRODZISKO z Raciechowic). Informacja o producentach z Małopolski znajduje się na stronach internetowych: http://www.mtp.pl/all/pl/news/kulinarne_dziedzictwo_docenione/ http://www.mtp.pl/all/pl/news/medale_targow_smaki_regionow_pr Promocji produktu tradycyjnego służą m.in. następujące wydarzenia: Wybór Chłopa Roku Święto kwitnącej jabłoni Półfinał Małopolskiego Festiwalu Smaku Zwyk bacowski Święto karpia Święto owoców i produktów pszczelich Małopolskie Święto czosnku Festiwal oscypka i serów wszelakich Święto Powiśla Dąbrowskiego Dożynki Wojewódzkie Finał Małopolskiego Festiwalu Smaku Małopolskie Święto Warzyw Święto kiełbasy lisieckiej Święto fasoli Charsznickie Dni kapusty Dni Huculskie

Święto suszonej śliwki Babiogórska jesień Święto Ziemniaka Salon Produktów Regionalnych Małopolski Festiwal Zielononóżki WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE W europejskim systemie jakości żywności zarejestrowane są dwa produkty z woj. Mazowieckiego: Miód kurpiowski (2010 r.), Jabłka grójeckie (2011 r.). Na Liście Produktów Tradycyjnych MRiRW znajduje się 49 produktów z woj. Mazowieckiego. Lista Produktów Tradycyjnych jest częścią strategii identyfikacji i promocji kulinarnego dziedzictwa Mazowsza. Zgłaszane przez producentów wyroby są uwzględniane w działaniach promocyjnych Samorządu Województwa Mazowieckiego. Województwo mazowieckie od 2008 r. jest regionem członkowskim Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego (European Network of Regional Culinary Heritage). Aktualnie Sieć Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze zrzesza 51 podmiotów. Rolnicy, przetwórcy i restauratorzy z Mazowsza, tworząc sieć dziedzictwa kulinarnego ułatwiają konsumentom dotarcie do regionalnej żywności. Podstawą do współpracy są wspólne wartości: kultywowanie tradycji kulinarnych regionu, korzystanie z lokalnych surowców w produkcji żywności i potraw oraz chęć aktywnej promocji kulinarnego dziedzictwa Mazowsza. Więcej informacji dotyczących Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego znajduje się na stronie www.culinary-heritage.com. Na stronie samorządu województwa mazowieckiego www.mazovia.pl w zakładce rolnictwo jest podany sposób rejestracji produktu na Liście Produktów Tradycyjnych a także jest podana lista produktów tradycyjnych /aktualizacja: 2011.05.30/, częściowo z adresami producentów, jest także zakładka Sieć Dziedzictwa Kulinarnego Mazowsze, gdzie są podani członkowie sieci a także procedura przyjęcia do sieci. Jest także zakładka Konkursu o Laur Marszałka Województwa Mazowieckiego dla mazowieckich producentów żywności za najlepszy produkt roku. Samorząd Województwa Mazowieckiego organizuje rokrocznie (w 2012 po raz VI) Konkurs o Laur Marszałka Województwa Mazowieckiego dla mazowieckich producentów żywności za najlepszy produkt roku. Konkurs zaplanowany został z myślą o jak najszerszym gronie producentów żywności z terenu województwa mazowieckiego. Szeroka formuła Konkursu pozwala na uczestniczenie w nim tylko do firm komercyjnych, ale także do podmiotów i organizacji zajmujących się wytwarzaniem żywności na mniejszą skalę, takich jak: koła gospodyń wiejskich, stowarzyszenia, gospodarstwa agroturystyczne, gospodarstwa ekologiczne, osoby fizyczne, które mogą udokumentować swoją działalność posiadanymi certyfikatami, dyplomami, zaświadczeniami lub innymi dokumentami np. potwierdzającymi prezentację produktu na targach, wystawach, imprezach lokalnych i regionalnych. Celem konkursu jest wyłonienie i nagrodzenie producentów wyróżniających się wysoką jakością produkcji, kultywowaniem i popularyzowaniem mazowieckiej tradycji kulinarnej, a także oryginalnością w podejściu do tematu żywności i przetwórstwa oraz promocji mazowieckiej żywności. Samorząd Województwa Mazowieckiego w porozumieniu z Mazowieckim Oddziałem Regionalnym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa realizuje cykl terenowych spotkań informacyjnych oraz szkoleniowo-seminaryjnych na temat uwarunkowań formalno-prawnych i organizacyjnych tworzenia i działalności grup producenckich oraz form pomocy ze środków publicznych dla tych grup. Samorząd Mazowsza wspiera uczestnictwo lokalnych producentów na różnorodnych festynach, dożynkach, imprezach okolicznościowych (np. Kurpiowskie miodobranie w Myszyńcu, Święto chleba w Ciechanowcu, Dzień Ziemi w Warszawie). WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE Na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez MRiRW wpisanych jest 52 produktów z woj. opolskiego. W 2012 roku Samorząd Województwa Opolskiego uruchomił Europejską Sieć Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego - międzynarodowy projekt, w którym uczestniczą regiony, producenci i konsumenci (więcej na stronie www.culinary-heritage.com). Jest organizatorem wydarzeń i seminariów na temat produktów tradycyjnych i Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego; wyjazdów studyjnych członków Sieci Dziedzictwa Kulinarnego; udziela patronatu nad wydarzeniami, kieruje zgłoszeniami do rejestracji produktów, informuje na stronach www o wydarzeniach, bierze udział w wydarzeniach: jarmarkach, dożynkach, targach krajowych i międzynarodowych. Obecnie trwają prace związane z rejestracją krupnioka śląskiego w systemie unijnym - Chronione Oznaczenie Geograficzne W województwie opolskim trwa proces identyfikacji produktów o charakterze tradycyjnym, udało się znaleźć ponad 100 takich specjałów. 21