załącznik do uchwały nr XLVII/740/4 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 stycznia 204 r. Sprawozdanie z realizacji w 202 roku Małopolskiego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 200-203 Kraków, listopad 203 r.
Opracowano w Departamencie Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Dariusz Madera, Anita Orzeł-Nowak, Danuta Anita Woźniak, Kinga Karbarz, Anna Młynarczyk W opracowaniu wykorzystano następujące źródło: Anita Orzeł-Nowak, Danuta Anita Woźniak, Anna Młynarczyk, Agnieszka Ciastoń: Sprawozdanie z realizacji Małopolskiego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 200-203, listopad 202. Przy publikowaniu treści zawartych w niniejszym opracowaniu prosimy o podawanie źródła danych Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego ul. Racławicka 56, 30-07 Kraków tel.+48 2 63 03 202, fax. +48 2 630 35 24 www.malopolskie.pl Departament Zdrowia i Polityki Społecznej ul. Radziwiłłowska e-mail: ps.sekretariat@umwm.pl 2
Spis treści. WPROWADZENIE... 4 2. PODSTAWOWE DANE DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNE I EPIDEMIOLOGICZNE... 5 3. REALIZACJA CELÓW OPERACYJNYCH PROGRAMU W 202 ROKU... 0 3.. Rozwój profilaktyki chorób nowotworowych poprzez wdrażanie prewencji pierwotnej i programów profilaktycznych... 0 3.2. Poprawa dostępności do wczesnej diagnostyki i kompleksowego leczenia chorób nowotworowych poprzez rozwój zasobów regionalnego systemu ochrony zdrowia... 6 3.3. Ograniczanie następstw chorób nowotworowych, poprzez rozwój rehabilitacji i opieki długoterminowej 3 3.4. Rozwój i wsparcie opieki hospicyjnej i wolontariatu... 34 4. PODSUMOWANIE... 39 3
. WPROWADZENIE Małopolski Program Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 200-203 został przyjęty przez Zarząd Województwa Małopolskiego uchwałą nr 848/0 z dnia 20 lipca 200 r. Program ten stanowi zwieńczenie, systematycznie podejmowanych z sukcesem od lat wysiłków na rzecz rozwoju onkologii w Małopolsce oraz określa zakres przyszłych działań dla wszystkich podmiotów zaangażowanych w poprawę dostępności do świadczeń zdrowotnych. Jednocześnie stanowi formę strategii rozwoju onkologii w Małopolsce w oparciu o wskazania Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych. Wymieniony dokument przedstawia w formie zwartej sytuację, potrzeby i kierunki dalszego rozwoju w zakresie onkologii i przyczynia się do wprowadzania w życie założeń Europejskiego kodeksu walki z rakiem. Jednocześnie Program stanowi pomocny punkt odniesienia dla wszystkich zainteresowanych podmiotów do pozyskiwania środków finansowych w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych i innych programów, jak również może stanowić pomoc dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Małopolski Program Zwalczania Chorób Nowotworowych ma na celu długoletnie kreowanie rozwoju polityki zdrowotnej w obszarze, którego dotyczy. Dla jego realizacji przewidziano lata 200-203 chociaż zakres działań wymaganych dla rozwoju tego segmentu opieki zdrowotnej jest procesem ciągłym i niewątpliwie daleko wykraczającym poza obowiązujące ramy czasowe. W związku z tym jego realizacja powinna mieć miejsce w dłuższym horyzoncie czasowym, co zostało uwzględnione w opracowywanym projekcie Programu strategicznego ochrony zdrowia, stanowiącym rozwinięcie Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020 roku w obszarze zdrowia. Cel strategiczny Programu został sformułowany następująco: Poprawa stanu zdrowia populacji mieszkańców województwa Małopolskiego poprzez zwiększenie dostępności do profilaktyki, wczesnej diagnostyki i kompleksowego leczenia chorób nowotworowych. Przedmiotem monitorowania Małopolskiego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych są mierniki określone dla każdego zadania w zakresie przyjętych 4 celów operacyjnych, służących osiągnięciu wymienionego celu strategicznego (łącznie 26 parametrów). Dane służące opracowaniu niniejszego sprawozdania pochodzą z wielu źródeł i są to: wyniki badań prowadzonych przez Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego tj.: monitorowanie aktywności stacjonarnych zakładów opieki zdrowotnej w Małopolsce za pomocą arkuszy kontrolnych, począwszy od 999 roku, monitorowanie autorskim kwestionariuszem do badania realizacji Programu, adresowanym do stacjonarnych zakładów opieki zdrowotnej (w badaniu pilotażowym, w 20 r. kwestionariusz uzyskał pozytywną opinię), analizy własne opracowywane przez Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego na podstawie dostępnych danych statystycznych uzyskiwanych od instytucji publicznych, dane Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia, dane Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, ustawa z dnia lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych (Dz. U. Nr 43, poz. 200) 4
dane Urzędu Statystycznego w Krakowie, sprawozdania konsultantów wojewódzkich w dziedzinach medycyny głównie związanych z onkologią 2, organów administracji rządowej i samorządowej. Niniejsze sprawozdanie jest drugim dokumentem monitorującym realizację Programu (pierwsze sprawozdanie zostało przyjęte w listopadzie 202 r.). Prezentowane dane dotyczą, w zdecydowanej większości, stanu obowiązującego w 202 roku. Dane niedostępne w bieżącym okresie sprawozdawczym (I-III kwartał 203 r.) stosownie oznaczono. Natomiast umieralność szczegółowa (na podstawie wstępnej analizy kart zgonu) podlega obowiązkowej weryfikacji w oparciu o karty zgłoszenia choroby nowotworowej wpływające do Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Krakowie. W związku z tym dane dotyczące umieralności szczegółowej (dane weryfikowane) dostępne są przynajmniej z 2-letnim opóźnieniem (w drugiej połowie roku). Obecnie dostępne dane po weryfikacji (w zależności od rodzaju) dotyczą 200 i 20 roku, natomiast dane o umieralności ogólnej opracowane przez Urząd Statystyczny wyłącznie na podstawie kart zgonów, pochodzą z 20 roku (patrz rozdz. 2). Należy również podkreślić, że uprawnione wnioski wynikające z obserwowanych wskaźników epidemiologicznych, w przypadku umieralności szczegółowej dotyczącej chorób nowotworowych, można wyciągać jedynie na podstawie danych weryfikowanych i jest to zgodne z metodami przyjętymi przez Pracownię Epidemiologii, wiodącej placówki jaką jest Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Krakowie. Należy pamiętać, że kompletność rejestracji chorób nowotworowych uwarunkowana jest wysoką kompletnością i jakością rejestracji nowotworów w badanej populacji 3. W dokumencie zaprezentowano podstawowe dane demograficzno-społeczne z zakresu przedmiotowej tematyki i analizę opisową oraz analizę dostępnych wskaźników realizacji poszczególnych celów operacyjnych Programu. Usystematyzowanie i przedstawienie danych dostępnych z wielu źródeł wiąże się z pewnymi trudnościami wynikającymi z różnych sposobów zbierania informacji, co jest szczególnie zauważalne na poziomie jednostek samorządu terytorialnego. 2. PODSTAWOWE DANE DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNE I EPIDEMIOLOGICZNE W 202 roku województwo małopolskie liczyło 3 354 077 mieszkańców, w tym 626 988 (48,5%) mężczyzn i 727 089 (5,5%) kobiet. Liczba zgonów ogółem wynosiła 30 588 (6 3 mężczyzn, 4 475 kobiet). Przyrost naturalny w Małopolsce, w 202 roku wynosił,4 na 000 ludności. W miastach mieszkało 639 330 (48,9 %) osób, a tereny wiejskie zamieszkiwało 74 747 (5,%) osób. Wskaźnik przeciętnego dalszego trwania życia dla mężczyzn w Małopolsce wynosił 74 lata (w Polsce 72,7), a dla kobiet w Małopolsce 8,9 (w Polsce 8) 4. Dalsze przeciętne trwanie życia wolno aczkolwiek systematycznie ulega wydłużeniu. W Małopolsce wartości są wyższe niż średnia dla Polski. Przeciętne dalsze trwanie życia mężczyzny w Polsce jest krótsze od życia kobiety o około 8,3 lata, dalsze trwanie życia mężczyzny w Małopolsce jest krótsze od życia kobiety o około 7,9 lat. Choroby onkologiczne stanowią drugą po chorobach układu krążenia przyczynę zgonów w Polsce oraz w Małopolsce. Występowanie schorzeń nowotworowych jest związane ze starzeniem się populacji i coraz dłuższym czasem ekspozycji na czynniki ryzyka występujące w środowisku życia i pracy, podejmowaniem zachowań ryzykownych, preferowaniem stylu życia sprzyjającego rozwojowi przewlekłych problemów zdrowotnych, w tym schorzeń nowotworowych. Polska jako należąca do tzw. krajów nowej Unii (UE0 od maja 2004 r.) w zakresie epidemiologii chorób nowotworowych 2 konsultanci wojewódzcy w dziedzinach medycyny związanych z onkologią tj.: onkologia kliniczna, radioterapia onkologiczna, chirurgia onkologiczna, onkologia ginekologiczna, onkologia i hematologia dziecięca, hematologia oraz konsultant krajowy w dziedzinie radioterapii onkologicznej 3 J. Rachtan, A. Sokołowski, M. Geleta, A. Widawska, R. Żmurko, Ł. Moląg, Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 200 roku, Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie Oddz. w Krakowie, Kraków 202, s. 3 4 oprac. własne na podst. tablic trwania życia GUS 5
prezentuje cechy charakterystyczne dla tej grupy tj.: wysoka zachorowalność na nowotwory o dużej śmiertelności, zbyt mały wpływ badań przesiewowych, opóźnienie we wdrażaniu bardziej skutecznych metod leczenia 5. W 20 roku w Polsce na nowotwory złośliwe zachorowało (dane po weryfikacji) 7 786 mężczyzn (70 024 w 200 r.) oraz 72 550 kobiet (70 540 w 200 r.), natomiast zmarło 5 554 mężczyzn (5 87 w 200 r.) oraz 40 644 kobiet (40 794 w 200 r.) 6. Podsumowując, w Polsce liczba zachorowań w 20 r. wśród kobiet była wyższa o 764 w porównaniu do liczby zachorowań u mężczyzn, natomiast liczba zgonów wśród mężczyzn była wyższa aż o 0 90 w porównaniu do liczby zgonów u kobiet. W 20 roku standaryzowane współczynniki zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem u mężczyzn najwyższe wartości wykazywały w województwach: pomorskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim, dolnośląskim i świętokrzyskim. Wartości najniższe odnotowano w województwach: zachodniopomorskim, mazowieckim, podlaskim, lubuskim i małopolskim. W populacji kobiet najwyższe wartości standaryzowanych współczynników zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem odnotowano w województwach: wielkopolskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim, dolnośląskim i warmińskomazurskim, a najniższe w województwach: podlaskim, mazowieckim, zachodniopomorskim, podkarpackim i lubelskim. Wykres. Współczynniki standaryzowane 7 zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce, w podziale na województwa w 20 r. 8. W 20 roku standaryzowane współczynniki zgonów na nowotwory złośliwe ogółem u mężczyzn najwyższe wartości wykazywały w województwach: kujawsko-pomorskim, pomorskim, zachodniopomorskim, lubuskim i wielkopolskim. Wartości najniższe odnotowano w województwach: podkarpackim, lubelskim, świętokrzyskim, opolskim i małopolskim. W populacji kobiet najwyższe wartości standaryzowanych współczynników zgonów na nowotwory złośliwe ogółem odnotowano w województwach: lubuskim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim, pomorskim i warmińsko-mazurskim, a najniższe w województwach: podkarpackim, podlaskim, opolskim, lubelskim i małopolskim. 5 red. Zatoński W.A., Wyrównywanie różnic w zdrowiu między krajami Unii Europejskiej polska wersja raportu Closing the health gap in European Union, Warszawa 20, s. 80 6 opracowanie własne na podstawie raportów generowanych (dane po weryfikacji) z Krajowej Bazy Danych Nowotworowych dostępne w drugiej połowie roku z opóźnieniem 7 współczynnik standaryzowany jest miarą ryzyka zachorowania (zgonu) na nowotwór złośliwy i określa, ile zachorowań (zgonów) wystąpiłoby w badanej populacji, gdyby struktura wieku tej populacji była taka sama jak w populacji standardowej świata, jest wyrażany na 00 tys. ludności 8 opracowanie własne na podstawie raportów generowanych (dane po weryfikacji) z Krajowej Bazy Danych Nowotworowych dostępne w drugiej połowie roku z opóźnieniem 6
Wykres 2. Współczynniki standaryzowane zgonów na nowotwory złośliwe w Polsce, w podziale na województwa w 20 r. 9. W Małopolsce, zgony z powodu chorób nowotworowych stanowiły drugą po chorobach układu krążenia przyczynę zgonów ogółem. * objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych laboratoryjnych gdzie indziej niesklasyfikowane Wykres 3. Najczęstsze przyczyny zgonów w Małopolsce, w 20 r. 0. W 20 roku w Małopolsce na nowotwory złośliwe zachorowało (dane po weryfikacji) 5 926 mężczyzn (5 527 w 200 r.) oraz 6 37 kobiet (5 493 w 200 r.), natomiast zmarło 4 23 mężczyzn (4 20 w 200 r.) oraz 3 4 kobiet (3 274 w 200 r.). Podsumowując, w Małopolsce podobnie jak w Polsce wśród kobiet odnotowano wyższą liczbę zachorowań o 2 w porównaniu do liczby zachorowań u mężczyzn, natomiast liczba zgonów wśród mężczyzn była wyższa aż o 072 w porównaniu do liczby zgonów u kobiet. 9 opracowanie własne na podstawie raportów generowanych (dane po weryfikacji) z Krajowej Bazy Danych Nowotworowych dostępne w drugiej połowie roku z opóźnieniem 0 opracowanie własne na podstawie danych (dane przed weryfikacją) Urzędu Statystycznego w Krakowie opracowanie własne na podstawie raportów generowanych (dane po weryfikacji) z Krajowej Bazy Danych Nowotworowych dostępne w drugiej połowie roku z opóźnieniem 7
Wykres 4. Zgony ogółem oraz według płci z powodu chorób nowotworowych w Małopolsce, w latach 2006-20 2. Wśród 049 nowych zachorowań (dane po weryfikacji) na nowotwory złośliwe odnotowanych w Małopolsce w 200 roku, najwyższy odsetek zachorowań u obu płci łącznie dotyczył nowotworów: płuca, piersi, jelita grubego, gruczołu krokowego, pęcherza moczowego. Wśród mężczyzn najczęściej rejestrowano zachorowania na nowotwory złośliwe: płuca, gruczołu krokowego, jelita grubego, pęcherza moczowego i żołądka. U kobiet najczęściej stwierdzano zachorowania na nowotwory złośliwe: piersi, jelita grubego, trzonu macicy, płuca i jajnika. Wśród chorób nowotworowych u osób w wieku 0-9 lat, najczęściej występowały zachorowania na: białaczki, nowotwory mózgu i centralnego układu, co stanowiło ok. 48,0% wszystkich zachorowań odnotowanych w tej grupie wiekowej. Wykres 5. Zachorowania ogółem na najczęściej występujące nowotwory złośliwe w Małopolsce, w 200 r. 3. Najwyższe standaryzowane współczynniki zapadalności na nowotwory złośliwe ogółem u mężczyzn odnotowano w: powiecie wadowickim, powiecie proszowickim, w Tarnowie, powiecie dąbrowskim oraz powiecie oświęcimskim. Najwyższe standaryzowane współczynniki zapadalności na nowotwory złośliwe ogółem u kobiet odnotowano w: Tarnowie, Krakowie, powiecie olkuskim, powiecie wielickim, powiecie dąbrowskim oraz powiecie wadowickim 4. Wśród 7 394 zgonów (dane po weryfikacji) na nowotwory złośliwe odnotowanych w Małopolsce, w 200 roku najwyższy odsetek zgonów u obu płci łącznie dotyczył nowotworów: płuca, jelita grubego, żołądka, piersi i trzustki. Wśród mężczyzn zgony na nowotwory złośliwe najczęściej dotyczyły: płuca, 2 opracowanie własne na podstawie raportów generowanych (dane po weryfikacji) z Krajowej Bazy Danych Nowotworowych dostępne w drugiej połowie roku z opóźnieniem 3 opracowanie własne na podstawie J. Rachtan, A. Sokołowski, M. Geleta, A. Widawska, R. Żmurko, Ł. Moląg, Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 200 roku, Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie Oddz. w Krakowie, Kraków 202, s. 4 4 opracowanie własne na podstawie J. Rachtan, A. Sokołowski, M. Geleta, A. Widawska, R. Żmurko, Ł. Moląg, Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 200 roku, Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie Oddz. w Krakowie, Kraków 202, s. 4 8
jelita grubego, gruczołu krokowego, żołądka i pęcherza moczowego. U kobiet zgony na nowotwory złośliwe najczęściej dotyczyły: piersi, płuca, jelita grubego, jajnika i trzustki. Wśród zgonów na nowotwory złośliwe u osób w wieku 0-9 lat, najwyższy odsetek zgonów u obu płci łącznie dotyczył: nowotworów mózgu i centralnego układu nerwowego. Wykres 6. Zgony ogółem na nowotwory złośliwe w Małopolsce, w 200 r. 5. Najwyższe standaryzowane współczynniki umieralności na nowotwory złośliwe ogółem u mężczyzn odnotowano w: powiecie proszowickim, powiecie wadowickim, powiecie suskim, powiecie myślenickim oraz powiecie chrzanowskim. Najwyższe standaryzowane współczynniki umieralności na nowotwory złośliwe ogółem u kobiet odnotowano w: powiecie proszowickim, powiecie chrzanowskim, powiecie wielickim, w Tarnowie oraz powiecie olkuskim 6. Podsumowując dane epidemiologiczne, można stwierdzić, że obserwowane wskaźniki epidemiologiczne, wykazują umiarkowaną tendencję wzrostową, a w zakresie umieralności na nowotwory złośliwe, wyraźnie niekorzystnie kształtują się w przypadku mężczyzn w Polsce jak również w Małopolsce. 5 opracowanie własne na podstawie J. Rachtan, A. Sokołowski, M. Geleta, A. Widawska, R. Żmurko, Ł. Moląg, Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 200 roku, Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie Oddz. w Krakowie, Kraków 202, s. 5 6 opracowanie własne na podstawie J. Rachtan, A. Sokołowski, M. Geleta, A. Widawska, R. Żmurko, Ł. Moląg, Nowotwory złośliwe w województwie małopolskim w 200 roku, Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie Oddz. w Krakowie, Kraków 202, s. 5 9
3. REALIZACJA CELÓW OPERACYJNYCH PROGRAMU W 202 ROKU 3.. Rozwój profilaktyki chorób nowotworowych poprzez wdrażanie prewencji pierwotnej i programów profilaktycznych Profilaktyka stanowi istotne zagadnienie dla poprawy stanu zdrowia populacji. Są to działania wieloletnie, których rezultaty mogą być widoczne w długiej perspektywie czasowej. Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się dużą aktywność jednostek samorządu terytorialnego różnego szczebla polegającą na organizowaniu, wspieraniu lub dofinansowaniu edukacji zdrowotnej i badań profilaktycznych. Jak wynika z obserwacji prowadzonych przez Departament Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, aktywność ta jest nierównomierna. Dokumenty programowe służące realizacji zadań własnych z zakresu ochrony i promocji zdrowia wśród powiatów i miast na prawach powiatu, w 202 roku posiadało 7 z nich, tzn. stosowało się do zapisów zawartych w art. 8 pkt ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Od 2008 roku kwartalne zestawienia dotyczące realizowanych programów zdrowotnych, zbierane zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 20, poz. 235 z późn. zm.), zostały zastąpione rocznymi, co w pewnym stopniu poprawiło ich czytelność. Niemniej analiza uzyskanego materiału upoważnia do stwierdzenia, że zbieranie tego rodzaju danych stwarza duże trudności podmiotom zobowiązanym do przekazywania informacji, a ich przydatność dla potrzeb niniejszego sprawozdania nie pełni zasadniczej roli. Z prowadzonych badań własnych wynika, że działania podejmowane przez samorządy związane z realizacją programów profilaktycznych i promocji zdrowia, dotyczą najczęściej profilaktyki chorób nowotworowych raka szyjki macicy i raka sutka, propagowania zdrowego stylu życia, profilaktyki antyalkoholowej, itp. Z uwagi na dużą różnorodność otrzymywanego materiału i trudności w klasyfikacji przez podmioty, od których uzyskano informacje, zakres tematyczny realizowanych programów i liczbę uczestników podano ogółem dla programów profilaktycznych i promocji zdrowia. Wśród realizowanych w 202 r. przez powiaty i miasta na prawach powiatu 8 programów ogółem, 26 dotyczyło zapobiegania chorobom nowotworowym. Liczba uczestników została oceniona na 3 306 osób (w 20 r. 6 73). Powiaty i miasta na prawach powiaty w 202 roku na realizację programów związanych z zapobieganiem i wykrywaniem chorób nowotworowych przeznaczyły 68 948,38 zł (w 20 r. 90 274,28 zł) 7. 7 na podstawie badań własnych z materiału uzyskanego od 9 powiatów i 3 miast na prawach powiatu z terenu województwa małopolskiego dla potrzeb monitorowania realizacji Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia na lata 2006-203 0
Wykres 7. Zakres tematyczny programów profilaktycznych i promocji zdrowia finansowanych z budżetów powiatów i miast na prawach powiatu na terenie Małopolski w latach 20-202 r. 8. Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia w Krakowie realizował ogólnopolski program badań przesiewowych i wstępnej diagnostyki w kierunku raka szyjki macicy przeznaczony dla kobiet w wieku 25-59 lat, które w ciągu ostatnich 3 lat nie wykonywały badania cytologicznego. Program obejmuje etap podstawowy badanie cytologiczne i pogłębioną diagnostykę (kolposkopia i ew. badanie histopatologiczne wycinka). Drugi program realizowany przez publicznego płatnika świadczeń zdrowotnych dotyczy profilaktyki raka piersi i przeznaczony jest dla kobiet w wieku 50-69 lat, które w ciągu ostatnich 2 lat nie wykonywały mammografii. Program obejmuje etap podstawowy mammografię i pogłębioną diagnostykę (badanie ultrasonograficzne i ew. biopsję). Zasadniczym problemem w realizacji wymienionych programów jest niska zgłaszalność kobiet 20,32% w przypadku profilaktyki raka szyjki macicy i 35,36% w przypadku profilaktyki raka piersi, a nie brak środków finansowych ponieważ nie są one limitowane w tym rodzaju świadczeń. Tabela. Profilaktyczne programy zdrowotne realizowane przez Małopolski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia w 202 r. 9. Statystyka Screening raka piersi Screening raka szyjki macicy Liczba realizatorów 30 90 Liczba świadczeń 79 023 60 5 Wartość kontraktu na koniec roku 202 6 447 08,75 70 468,4 Zgłaszalność (%) 35,36% 20,32% Liczba wykrytych zmian ogółem 39 30* 94** Odsetek wykrytych zmian ogółem (%) 49,53% 2,25% Odsetek wykrytych zmian onkologicznych (%) 0,6% 2,4%** * w tym: 33 602 zmiany łagodne 32 zmian podejrzanych 4 898 zmian wymagających dalszej diagnostyki, w celu określenia kategorii ** liczba zawiera tylko niżej wymienione zmiany: 8 na podstawie badań własnych, opracowano z materiału uzyskanego od 9 starostw powiatowych i 3 miast na prawach powiatu dla potrzeb monitorowania realizacji Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia na lata 2006-203 9 wg danych MOW NFZ
ASC atypowe komórki nabłonka płaskiego ASC-US atypowe komórki nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu ASC-H atypowe komórki nabłonkowe, w przypadku których nie można wykluczyć obecności zmian dużego stopnia LSIL zmiany małego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego HSIL zmiany dużego stopnia w komórkach nabłonka płaskiego AGC atypowe zmiany w komórkach gruczołowych Zgodnie z informacją uzyskaną z Małopolskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia, należy zwrócić uwagę na fakt, iż dane dotyczące odsetek wykrytych zmian onkologicznych oparte są na wynikach badań histopatologicznych wykonanych w ramach programów profilaktycznych, a ich źródłem jest System Informatycznego Monitorowania Profilaktyki (SIMP). Jednak wiele kobiet, które wykonały badania podczas etapu podstawowego w obydwóch programach, na dalszą diagnostykę zgłasza się już do poradni specjalistycznych w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, co powoduje, że powyższe dane mogą być nieznacznie zaniżone. Samorząd Województwa Małopolskiego finansuje realizację programów zdrowotnych o zasięgu wojewódzkim, adresowanych do mieszkańców Małopolski. W 202 roku realizował 3 programy w zakresie schorzeń nowotworowych i przeznaczył na wymieniony cel 53 000,00 zł (w 20 r. 220 000,00 zł). Jeden z wymienionych programów uzyskał w 202 roku pozytywną opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych (Prozdrowotne oddziaływania edukacyjne na rzecz zmniejszenia umieralności na nowotwory w Małopolsce, realizowany w wersji pilotażowej po raz pierwszy w 202 r.). Pozostałe dwa programy nie wymagały tego rodzaju oceny ponieważ weszły w życie przed dniem 3 sierpnia 2009 r. (realizowane począwszy od 2003 roku i 2009 roku). Ogółem przedmiotowymi programami objęto 684 osoby (w 20 r. 486 osób). Tabela 2. Działalność Województwa Małopolskiego w obszarze profilaktyki chorób nowotworowych w 202 r. 20. Lp. Nazwa programu Wyniki Prozdrowotne oddziaływania edukacyjne na rzecz zmniejszenia umieralności na nowotwory w Małopolsce program pilotażowy 2 Wczesna prewencja i profilaktyka nowotworów złośliwych sutka i jajnika u osób obciążonych genetycznie Programem objęto 07 osób. Wysokość dotacji 40 000,00 zł. Program skierowany do dwóch grup wiekowych 45-65 lat i powyżej 65 roku życia z czynnikami ryzyka (zachorowanie na nowotwór w grupie najbliższych krewnych, palenie papierosów, otyłość, przewlekłe stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, przewlekłe schorzenia jelita grubego, zmiany mastopatyczne piersi). Program obejmuje szkolenie prowadzone przez lekarzy onkologów, kampanię medialną. Wyprodukowano 00 plakatów, 600 broszur informacyjnych, zrealizowano 4 szkolenia dla osób z grup ryzyka, prowadzono onkologiczny telefon zaufania, zrealizowano reportaż telewizyjny w TVP Kraków, wyemitowany w dniu 5 grudnia 202, w programie wystąpił konsultant wojewódzki w dziedzinie chirurgii onkologicznej prof. dr hab. med. Leszek Kołodziejski. O programie informowano w mediach: radio RDN Małopolskie, ESKA oraz portalach internetowych np.: Miasto i ludzie, Nasze miasto, Tarnowskie info. Zaobserwowano większe zainteresowanie ludzi młodych problemami profilaktyki onkologicznej. W programie edukacyjnym uczestniczyło ponad 60% osób w wieku poniżej 45 r. ż., około 30% osób w wieku 45-65 r. ż. i około 0% osób powyżej 65 r. ż. Wyniki realizacji programu pilotażowego wskazują, że ludzie starsi mają utrwalone nawyki, które niechętnie zmieniają i nie są szczególnie zainteresowani edukacją. Z pewnością przyczyną małego zainteresowania programem, był krótki czas jego realizacji (22 dni). W 202 r. przebadano 202 kobiety. Wysokość dotacji 83 000,00 zł. Program skierowany do kobiet, które nie brały udziału w żadnym programie przez ostatnie 2 lata lub/i kwalifikowały się do grupy wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi i jajnika oraz kobiet ze zdiagnozowanymi mutacjami w poprzednich edycjach programu. Program obejmował pakiet badań: badanie mammograficzne alternatywnie usg, usg przezpochwowe, markery nowotworowe, badanie genetyczne, konsultacje lekarskie. Kwalifikacja do programu 20 z danych własnych Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego uzyskanych od podmiotów realizujących 2
z zastosowaniem diagnostyki molekularnej 3 Edukacyjnoprofilaktyczny program wczesnego wykrywania stanów przedczerniakowych i czerniaka skóry odbywała się na podstawie opracowanej ankiety. Stwierdzono: 78 (38,6%) kobiet obciążenie chorobą nowotworową, 3 (,5%) kobiety istotne zmiany w obrębie gruczołu sutkowego BIRADS 3, 9 (4,45%) kobiet torbiele jajnika, 9 (4,45%) kobiet podwyższony poziom markerów, 3 (5,35%) kobiet rozrost mięśniakowaty macicy, 7 (3,46%) kobiet nieprawidłowy obraz błony śluzowej macicy, 50 (24,75%) kobiet globalne istotne zmiany patologiczne w obrębie narządu rodnego. Program cieszył się bardzo wysoką frekwencją (nadkomplet złoszeń). W 202 r. przebadano 375 osób. Wysokość dotacji 30 000,00 zł. Program skierowany do osób powyżej 20 r.ż. nieleczonych z powodu zmian dermatologicznych i obejmował konsultację dermatologiczną, wycięcie zmiany wraz badaniem histopatologicznym. Stwierdzono: 5 osób (40,2%) podejrzane zmiany skórne i skierowano do dalszej diagnostyki, w tym u 47 osób wycięto zmiany. Zmiany histopatologiczne: 2 ogniska czerniaka u jednego pacjenta, 5 stanów przedczerniakowych, stan przedrakowy. Do instytucji wiodących w zakresie wdrażania programów edukacji zdrowotnej należy Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadząca szereg akcji programowych 2 mających na celu wzrost poziomu wiedzy o wielu chorobach. Małopolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny oraz powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne realizowały na poziomie krajowym i wojewódzkim Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Polsce cele i zadania na lata 200-203, poprzez programy edukacyjne: Czyste powietrze wokół nas (w 638 przedszkolach), Nie pal przy mnie proszę (w 502 szkołach podstawowych), Znajdź właściwe rozwiązanie (w 436 szkołach podstawowych i gimnazjalnych). Kontynuowano rozpoczętą w 20 r. realizację ogólnopolskiego projektu pn. Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT. Jednym z sygnatariuszy listu intencyjnego w sprawie wspierania realizacji przedmiotowego projektu, jest również Województwo Małopolskie. Została także podjęta wojewódzka kampania społeczna Małopolska wolna od dymu tytoniowego. Istotnym miejscem upowszechniania wiedzy nt. możliwości oddziaływania na własne zdrowie są placówki oświatowe. Kurator Oświaty, poprzez placówki edukacyjne realizuje zajęcia, kreujące rozwój mody na sport i zdrowe formy wypoczynku oraz popularyzuje wiedzę o tematyce prozdrowotnej organizując seminaria i konferencje we współpracy ze Szkołami Promującymi Zdrowie jak również realizując programy we współdziałaniu z Wojewódzką Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną np. Wybierz życie pierwszy krok, służący profilaktyce raka szyjki macicy. Wdrażanie programów o tematyce związanej z zapobieganiem chorobom nowotworowym potwierdziło również 8 badanych szpitali z terenu Małopolski 22. Umieralność szczegółowa na choroby nowotworowe została opisana w rozdziale 2. 2 na podstawie informacji składanej przez Małopolskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego Sejmikowi Województwa Małopolskiego zgodnie z art. 2a ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jedn. z 2006 r. Dz. U. Nr 22, poz. 85 z późn. zm.), Stan sanitarny województwa małopolskiego w 202 roku, ss. 4-28 22 na podstawie badań własnych, opracowano z materiału uzyskanego od 36 podmiotów leczniczych (w tym: 3 szpitali wojewódzkich, 7 szpitali powiatowych, 6 szpitali resortowych) 3
Zadania Sposób realizacji zadania Realizatorzy Mierniki Cele operacyjne. Rozwój profilaktyki chorób nowotworowych poprzez wdrażanie prewencji pierwotnej i programów profilaktycznych. Opracowanie i wdrożenie, długofalowych, wieloletnich programów profilaktycznych realizowanie wieloletnich programów profilaktycznych (z dającymi się oszacować rezultatami) w zakresie wczesnego wykrywania chorób nowotworowych współpraca z NFZ oraz gminami, starostwami i miastami na prawach powiatów w zakresie finansowania programów, zwiększanie nakładów finansowych na programy profilaktyczne, kierowanie w uzasadnionych przypadkach do onkologicznej poradni genetycznej osób zagrożonych w Centrum Onkologii Oddział w Krakowie, wspieranie rozwoju poradnictwa genetycznego dla osób zagrożonych MZ, NFZ, jednostki ochrony zdrowia, ośrodki kliniczne, lekarze poz, jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli, placówki edukacyjne, samorządy zawodów medycznych, środki masowego przekazu, liczba programów, populacja objęta programem, wysokość środków finansowych przekazanych na programy, liczba wykrytych zmian i ciągłość opieki, umieralność szczegółowa na choroby nowotworowe 4
Zadania Sposób realizacji zadania Realizatorzy Mierniki 2. Opracowanie i wdrożenie, długofalowych, wieloletnich programów edukacji zdrowotnej upowszechniających zdrowy styl życia realizacja programów edukacji zdrowotnej mających na celu upowszechnianie wiedzy o głównych uwarunkowaniach zdrowia i redukcji czynników ryzyka występowania chorób nowotworowych, MZ, MEN, KO, placówki edukacyjne, jednostki ochrony zdrowia, lekarze poz, szpitale, szkoły oraz zakłady pracy promujące zdrowie, jednostki samorządu terytorialnego: powiatowego i gminnego, organizacje pozarządowe liczba programów, populacja objęta programem, liczba instytucji wdrażających programy edukacji zdrowotnej 5
3.2. Poprawa dostępności do wczesnej diagnostyki i kompleksowego leczenia chorób nowotworowych poprzez rozwój zasobów regionalnego systemu ochrony zdrowia Rozpoznanie choroby nowotworowej, w najwcześniejszym stadium determinuje proces leczenia pacjenta i osiągane w jego wyniku rezultaty. Istotne jest systematyczne skracanie okresu od postawienia rozpoznania do podjęcia leczenia systemowego, co jest możliwe poprzez rozwój i poprawę bazy diagnostycznej, skrócenie czasu oczekiwania do ośrodków o najwyższym stopniu specjalizacji. W opinii ekspertów celowy jest rozwój już istniejących ośrodków leczenia oraz modernizacja, co znajduje uzasadnienie terapeutyczne i ekonomiczne. W Polsce odsetek chorych wyleczonych z choroby nowotworowej wynosi 35%. W porównaniu do Europy Zachodniej oraz USA (50%) jest wyraźnie mniejszy. Wśród licznych przyczyn takiego stanu rzeczy (niska świadomość zdrowotna, niska czujność onkologiczna, trudności w dostępie do wczesnej diagnostyki, itp.), znajduje się również utrudniona dostępność do leczenia onkologicznego, a w szczególności do radioterapii. Wydłużający się czas oczekiwania na radioterapię zaburza cykl leczenia skojarzonego oraz dyskwalifikuje chorego wstępnie zakwalifikowanego z radioterapii radykalnej do paliatywnej, natomiast pacjenci wstępnie zakwalifikowani do radioterapii paliatywnej są dyskwalifikowani z tego rodzaju leczenia 23. Udzielanie świadczeń zdrowotnych związanych z leczeniem schorzeń onkologicznych odbywało się w placówkach klinicznych, wojewódzkich podmiotach leczniczych i szpitalach powiatowych oraz resortowych. Ośrodki kliniczne oraz ośrodek onkologiczny mieszczący się w Szpitalu Wojewódzkim im. św. Łukasza w Tarnowie, zapewniały kompleksową diagnostykę i wysokospecjalistyczne leczenie chorób onkologicznych. Szpitale powiatowe pozwalały na poprawę dostępności do świadczeń onkologicznych na poziomie lokalnym. W 202 roku wśród ogólnej liczby 8 88 łóżek w Małopolsce (7 927 w 20 r.), wskaźnik łóżek na 0 000 mieszkańców wynosił 54,2 (53,7 w 20 r.) 24, a rozkład łóżek całodobowych w oddziałach onkologicznych wyraźnie wskazuje na koncentrację w subregionie krakowskim. Szczegółowe dane dotyczące badanych wskaźników realizacji Programu zamieszczono w tabelach poniżej. 23 praca zbiorowa: M. Reinfuss, E. Byrski we współpracy z dyrektorami ośrodków onkologicznych, kierownikami zakładów radioterapii i konsultantami wojewódzkimi w dziedzinie radioterapii onkologicznej, Raport na temat stanu radioterapii w Polsce na dzień 3.2.202 r., luty 203, s. 3 24 na podstawie badań własnych, opracowano z materiału uzyskanego od podmiotów, w tym: 40 szpitali publicznych ogólnych, 2 szpitale publiczne psychiatryczne, 36 szpitali niepublicznych ogólnych, 3 szpitale niepubliczne psychiatryczne, 39 publicznych i niepublicznych zakładów stacjonarnej opieki zdrowotnej oraz publicznych i niepublicznych zakładów opieki długoterminowej tj. zakłady opiekuńczo-lecznicze, zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze, hospicja 6
Tabela 3. Łóżka całodobowe w oddziałach onkologicznych w Małopolsce, w latach 200-202, w publicznych podmiotach leczniczych 25. Subregion 26 krakowski chrzanowski tarnowski sądecko-gorlicki nowotarski razem 200 36 20 20 76 Onkologia 20 76 20 20 26 202 76 20 20 26 Chirurgia onkologiczna Onkologia ginekologiczna Chemioterapia Radioterapia Hematologia Onkologia i hematologia dziecięca 200 6 37 98 20 6 37 98 202 52 37 89 200 32 32 20 32 32 202 32 32 200 6 8 69 20 3 8 39 202 5 8 23 200 32 32 20 32 32 202 32 32 200 66 66 20 66 66 202 65 65 200 59 59 20 53 53 202 59 59 W poniżej zamieszczonych tabelach i mapach, uwzględniono świadczeniodawców i ich rozmieszczenie w Małopolsce. Zakres Tabela 4. Działalność oddziałów onkologicznych w województwie małopolskim, w 202 r. 27. Liczba świadczenio dawców Wartości pierwotne kontraktów [zł] Wykonanie [zł] Wartość kontraktów na koniec roku 202 [zł] Liczba świadczeń zapłaconych Chirurgia onkologiczna 6 27 08 276,00 29 757 923,44 28 906 777,59 6 824 Ginekologia onkologiczna 4 020 06,00 3 390 632,96 3 379 896,00 843 Hematologia 2 6 207 256,00 4 279 48, 4 28 644,00 4 785 Onkologia i hematologia dziecięca 3 73 744,00 2 94 62,77 2 940 720,00 3 852 Onkologia kliniczna 5 2 04 688,00 562 889,03 557 998,06 479 Ośrodki przeszczepowe* 2 7 383 688,00 9 795 36,00 9 795 36,00 97 25 na podstawie danych Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego 26 dla potrzeb realizacji Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia (obydwie edycje) subregion (s. 37 edycja 200-2005) zdefiniowano jako pulę świadczeń zdrowotnych w poszczególnych segmentach opieki zdrowotnej o gwarantowanej dostępności dla mieszkańców (ubezpieczonych), a z drugiej strony jako terytorialnie wyodrębniony obwód profilaktycznoleczniczy obejmujący kilka powiatów i dysponujący wieloprofilowym szpitalem o wysokich możliwościach diagnostycznoleczniczych (z zachowaniem ustawowego prawa wyboru przez pacjenta świadczeniodawcy, a w tym szpitala), zachowano oryginalne nazewnictwo subregionów zgodnie z uprzednio przyjętym Programem, natomiast w opracowywanym Programie strategicznym ochrony zdrowia stanowiącym rozwinięcie Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego do 2020, przejmującym od 204 rolę wybranych programów obowiązujących do końca 203 r., przyjęto nowe nazwy subregionów (krakowski obszar metropolitalny, Małopolska Zachodnia, subregion tarnowski, subregion podhalański, subregion sądecki), niemniej geograficznie odpowiadające dotychczasowym subregionom 27 wg danych MOW NFZ 7
Zakres Liczba świadczenio dawców Wartości pierwotne kontraktów [zł] Wykonanie [zł] Wartość kontraktów na koniec roku 202 [zł] Liczba świadczeń zapłaconych Chemioterapia 4 95 232 30,8 7 206 806,25 7 586 850,59 29 46 95 Programy lekowe onkologiczne 6 49 837 94,3 3927930,7 39 44 933,3 8 789 9 * umowy w zakresach: hematologia hospitalizacja s2,s22,s23 oraz onkologia i hematologia dziecięca hospitalizacja S2,S22,S23 Mapa. Rozmieszczenie oddziałów onkologicznych, w tym hematologii, onkologii klinicznej oraz chirurgii, ginekologii onkologicznej w Małopolsce, w 202 r. 28. miechowski olkuski dąbrowski proszowicki krakowski chrzanowski 2 3 Tarnów Kraków w 2 wielicki brzeski oświęcimski 4 bocheński tarnowski wadowicki myślenicki suski limanowski Nowy Sącz gorlicki nowotarski nowosądecki tatrzański oddział hematologii oddział onkologii klinicznej oddział chirurgii onkologicznej oddział ginekologii onkologicznej 2 2 2 ośrodek przeszczepowy 28 wg danych MOW NFZ 8
Mapa 2. Rozmieszczenie oddziałów onkologii i hematologii dziecięcej w Małopolsce, w 202 r. 29. miechowski olkuski krakowski proszowicki dąbrowski oświęcimski chrzanowski wadowicki Kraków wielicki bocheński myślenicki brzeski Tarnów w tarnowski suski limanowski Nowy Sącz gorlicki nowotarski nowosądecki tatrzański Zakres Tabela 5. Działalność poradni onkologicznych w województwie małopolskim, w 202 r. 30. Liczba świadczenio dawców Wartości pierwotne kontraktów [zł]*** Wykonanie [zł] Wartość kontraktów na koniec roku 202 [zł] Liczba świadczeń zapłaconych Poradnia chirurgii onkologicznej 9 2 25 2,54 3 00 745,00 3 009 270,54 52 67 Poradnia ginekologiczna* 20 44 805 629,36 45 429 886,5 44 628 076,92 849 777 Poradnia hematologii 8 2 300 334,58 2 632 229,79 2 626 55,95 4 789 Poradnia onkologiczna 24 6 327 670,48 7 328 647,86 7 364 689,86 49 54 Poradnia onkologii i hematologii dla dzieci 2 339 520,00 328 20,00 329 20,00 6 350 Poradnia chemioterapii** Poradnia chirurgii onkologicznej dla dzieci 7 020,00 94 560,00 95 030,00 3 60 Chemioterapia w trybie ambulatoryjnym 2 7 30 66,00 6 477 235,65 6 666 505,00 5 546 536 Programy lekowe onkologiczne w trybie 6 35 969 464,73 35 466 620,4 35 507 559,73 9 273 733 ambulatoryjnym * pierwsze rozpoznanie/podejrzenie choroby nowotworowej jest stawiane w poradni ginekologicznej, następnie kobiety ze schorzeniami onkologicznymi objęte są opieką w poradni onkologicznej ** poradnia chemioterapii jest kontraktowana w ramach świadczeń w zakresie onkologii, dane dotyczące poradni są zawarte łącznie w poradni onkologicznej *** z uwagi na dwa okresy rozliczeniowe w 202 r., wartość pierwotna kontraktów jest to wartość I półrocza x 2 29 wg danych MOW NFZ 30 wg danych MOW NFZ 9
Mapa 3. Rozmieszczenie poradni onkologicznych w Małopolsce, w 202 r. 3. miechowski olkuski krakowski proszowicki dąbrowski chrzanowski oświęcimski wadowicki suski 3 0 Kraków 5 wielicki bocheński myślenicki limanowski nowotarski Tarnów w 2 brzeski tarnowski 2 Nowy Sącz nowosądecki gorlicki tatrzański 2 poradnia hematologiczna poradnia onkologiczna poradnia chirurgii onkologicznej Mapa 4. Rozmieszczenie poradni onkologii i hematologii oraz chirurgii onkologicznej dla dzieci w Małopolsce, w 202 r. 32. miechowski olkuski krakowski proszowicki dąbrowski oświęcimski chrzanowski wadowicki Kraków wielicki bocheński myślenicki brzeski Tarnów w tarnowski suski limanowski Nowy Sącz gorlicki nowotarski nowosądecki tatrzański 3 wg danych MOW NFZ 32 wg danych MOW NFZ poradnia onkologii i hematologii dla dzieci 2 2 2 poradnia chirurgii onkologicznej dla dzieci 20
Teleradioterapia Brachyterapia Terapia izotopowa Radioterapia śródoperacyjna* Tabela 6. Świadczenia w zakresie radioterapii w podziale na świadczeniodawców, w województwie małopolskim, w 202 r. 33. Nazwa świadczeniodawcy Wartości pierwotne kontraktów [zł] Wykonanie [zł] Wartość kontraktów na koniec roku 202 [zł] Liczba pacjentów Liczba świadczeń Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 774 032,00 2 027 098,72 2 027 098,72 676 709 X Szpital Uniwersytecki w Krakowie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 925 080,00 784 628,00 784 628,00 266 273 X Szpital Uniwersytecki w Krakowie Centrum Onkologii Instytut im. Marii 27 729 32,00 29 6 063,76 29 6 063,76 2 952 3 460 X Skłodowskiej-Curie Centrum Onkologii Instytut im. Marii 3 452 852,00 3 22 296,00 3 68 52,00 485 559 X Skłodowskiej-Curie Centrum Onkologii Instytut im. Marii 49 556,00 58 58,50 58 58,50 22 23 X Skłodowskiej-Curie Uniwersytecki Szpital Dziecięcy 3 449 472,00 7 089 488,60 7 089 488,60 928 07 X w Krakowie Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza Samodzielny Publiczny Zakład 597 768,00 2 706 959,59 2 707 05,80 665 2 59 X Opieki Zdrowotnej w Tarnowie Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza Samodzielny Publiczny Zakład 272 6,00 459 932,00 463 052,00 98 0 X Opieki Zdrowotnej w Tarnowie * produkt jednostkowy radioterapia śródoperacyjna nie stanowi odrębnego produktu kontraktowego stanowi on część katalogu w zakresie teleradioterapii, w 202 roku nie wykonano żadnej procedury związanej z tym produktem jednostkowym Tabela 7. Świadczenia w zakresie radioterapii w podziale na produkty kontraktowe w województwie małopolskim, w 202 r. 34. Zakres Wartości pierwotne kontraktów [zł] Wykonanie [zł] Wartość kontraktów na koniec roku 202 [zł] Liczba pacjentów Brachyterapia 5 499 000,00 5 708 326,72 5 658 302,72 259 Teleradioterapia 42 776 552,00 48 92 5,95 48 92 604,6 5 545 Terapia izotopowa 974 636,00 842 786,50 842 786,50 288 33 wg danych MOW NFZ 34 wg danych MOW NFZ 2
Tabela 8. Liczba specjalistów w wybranych dziedzinach medycyny na terenie województwa małopolskiego w latach 200-20 (ostatnie dostępne dane w okresie sprawozdawczym) 35. Dziedzina Liczba specjalistów* rok 20 rok 202 Radiologia i diagnostyka obrazowa 35 2 Onkologia kliniczna 22 32 Chirurgia onkologiczna 3 28 Onkologia ginekologiczna 7 0 Chemioterapia 3 8 Radioterapia onkologiczna 4 43 Hematologia 5 4 Onkologia i hematologia dziecięca 6 3 Medycyna paliatywna 8 8 * uwzględniono specjalistów II stopnia i lekarzy specjalistów Tabela 9. Liczba specjalistów w wybranych dziedzinach pielęgniarstwa na terenie województwa małopolskiego w latach 200-202 36. Dziedzina Liczba specjalistów rok 200 rok 20 rok 202 Pielęgniarstwo chirurgiczne 84 85 247 Pielęgniarstwo operacyjne 52 99 00 Pielęgniarstwo ginekologiczne 53 Pielęgniarstwo onkologiczne 46 73 Pielęgniarstwo przewlekle chorych i niepełnosprawnych / opieki długoterminowej 40 40 40 Pielęgniarstwo opieki paliatywnej 59 60 6 Pielęgniarstwo rodzinne dla pielęgniarek 73 73 73 Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna 2 2 2 Tabela 0. Wybrana aparatura specjalistyczna do diagnostyki obrazowej na terenie województwa małopolskiego w 202 roku 37. Aparatura Liczba aparatów Uwagi Systemy rezonansu magnetycznego 22 Systemy tomografii komputerowej 40 Angiografy 5 Mammografy 49 3 systemów wysokopolowych 8 systemów niskopolowych system specjalny 37 systemów spiralnych wielorzędowych 2 systemy spiralne dwurzędowe system spiralny jednorzędowy 35 na podstawie danych Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego 36 na podstawie danych Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Warszawie 37 na podstawie sprawozdania rocznego z działalności konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej, w 202 r. 22
Bardzo istotne informacje, służące pogłębieniu rozeznania dotyczącego dostępności do świadczeń zdrowotnych (zgodnie z art. 0 ust. pkt. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 49 ze zm.), zawarte są w systematycznie analizowanych sprawozdaniach konsultantów wojewódzkich, w dziedzinach medycyny, którzy są odpowiedzialni między innymi za kreowanie rozwoju reprezentowanych dziedzin na terenie Małopolski. Konsultant wojewódzki w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej, wyposażenie w sprzęt ocenia jako dobre. Wskaźnik nasycenia sprzętem MR w Małopolsce, w 202 r. wynosił 6,6 na mln mieszkańców, w przypadku nowoczesnych systemów wysokopolowych wynosi jedynie 3,94 na mln mieszkańców (w UE 3 na mln mieszk., w USA 25 na mln mieszk.). Wskaźnik nasycenia sprzętem TK wynosi 2,2 na mln mieszkańców, w przypadku nowoczesnych systemów wielorzędowych wynosi,2 na mln mieszkańców (w UE nowej 20-25 na mln mieszk., w UE starej 30 na mln mieszk., w USA 34 na mln mieszk., w Japonii 97 na mln. mieszk.). Ze sprawozdania konsultanta wynika również, że wszyscy świadczeniodawcy (30) biorący udział w Populacyjnym Programie Wczesnego Wykrywania Raka Piersi, w 202 r. otrzymali pozytywny wynik audytu klinicznego, a 29 z 33 aparatów mammograficznych otrzymało pozytywny wyniki kontroli technicznej. W zakresie diagnostyki nuklearnej dostępna jest nowoczesna aparatura tj.: urządzenia hybrydowe typu PET-CT i SPEKT-CT. Wszystkie urządzenia są najnowszymi aparatami. Okres oczekiwania na procedury z zakresu medycyny nuklearnej wynosi -4 tygodni i limitowany jest nie tylko wskazaniami płatnika, brakiem specjalistów lecz także typem procedury i możliwością zamówienia odpowiedniego znacznika. Liczba specjalistów w dziedzinie medycyny nuklearnej wynosi 5 osób i zapotrzebowanie będzie systematycznie wzrastało, co związane jest z wprowadzaniem nowych form terapii w niektórych chorobach nowotworowych. Jednocześnie istnieje zapotrzebowanie na diagnostykę wczesnych pierwotnych zmian nowotworowych przy niejednoznacznych wynikach, która nie jest wskazaniem zamieszczonym na liście refundacyjnej NFZ. Ponadto wzrasta zapotrzebowanie na procedury terapeutyczne w chorobach nowotworowych (bolesne przerzuty do kości) oraz nienowotworowych (zmiany zapalne w stawach) 38. Syntetyczne źródło wiedzy nt. dostępności do leczenia onkologicznego stanowi Analiza dostępności do leczenia onkologicznego oraz finansowania świadczeń z zakresu chemioterapii w 202 roku 39, której fragmenty zamieszczono poniżej. Dostępność do świadczeń onkologicznych mierzona wartością umów oraz wartością świadczeń w przeliczeniu na mieszkańca mieściła się w przedziale od 40,90 zł (podkarpackie) do 84,0 zł (mazowieckie) i kształtowała się następująco: największa była w województwach: mazowieckim, śląskim i dolnośląskim, najmniejsza była w województwach: warmińsko-mazurskim, opolskim i podkarpackim. W Małopolsce przedmiotowa wartość wynosiła 50,03 zł. Województwo małopolskie w ogólnej charakterystyce dostępności do leczenia onkologicznego przedstawiało się następująco:. Większość świadczeń (63%) z zakresu chemioterapii jest finansowana w warunkach szpitalnych (hospitalizacja). 2. Centrum Onkologii w Krakowie posiada dopiero trzeci co do wysokości w województwie małopolskim kontrakt w zakresie chemioterapia-hospitalizacja. 38 na podstawie sprawozdania rocznego z działalności konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie medycyny nuklearnej, w 202r. 39 Instytut Organizacji Ochrony Zdrowia Uczelni Łazarskiego, Analiza dostępności do leczenia onkologicznego oraz finansowania świadczeń z zakresu chemioterapii w 202 roku, projekt badawczy realizowany dzięki wsparciu Pfizer Polska, Warszawa, styczeń 203, ss. 94 i 6 23
3. Szpital Uniwersytecki w Krakowie posiada w województwie małopolskim kontrakty o największej wartości (5,5 mln zł) w zakresie chemioterapia-hospitalizacja, chemioterapii w trybie jednodniowym (0,2 mln zł) oraz chemioterapii w warunkach ambulatoryjnych (2, mln zł). 4. Wskaźnik dostępności per capita do leczenia w ramach chemioterapii w warunkach szpitalnych (hospitalizacja) (7,27 zł) poniżej średniej krajowej 9,62 zł (jedenaste miejsce w Polsce). 5. Wskaźnik dostępności per capita do leczenia w ramach chemioterapii w trybie jednodniowym (7,84 zł) poniżej średniej krajowej 9,55 zł (dziewiąte miejsce w Polsce). 6. Wskaźnik dostępności per capita do leczenia w ramach chemioterapii w warunkach ambulatoryjnych (2,06 zł) poniżej średniej krajowej 3,07 zł (dwunaste miejsce w Polsce). 7. Wskaźnik dostępności per capita do leczenia w ramach programu lekowego leczenie raka piersi (4,66 zł) poniżej średniej krajowej 7,68 zł (piętnaste miejsce w Polsce). 8. Wskaźnik dostępności per capita do leczenia w ramach programu lekowego leczenie przewlekłej białaczki szpikowej (7,90 zł) powyżej średniej krajowej 6,3 zł (drugie miejsce w Polsce). 9. Wskaźnik dostępności per capita do leczenia w ramach programu lekowego leczenie raka nerki (,602 zł) poniżej średniej krajowej 2,5 zł (czternaste miejsce w Polsce). 0. Wskaźnik dostępności per capita do leczenia w ramach chemioterapii niestandardowej (3,02 zł) poniżej średniej krajowej 3,8 zł (ósme miejsce w Polsce). Analiza sprawozdań rocznych (202) konsultantów w dziedzinach medycyny związanych z onkologią (onkologia kliniczna, radioterapia onkologiczna, chirurgia onkologiczna, onkologia ginekologiczna, onkologia i hematologia dziecięca, hematologia) 40, wskazuje na poniżej zamieszczone istotne aspekty związane ze stanem bieżącym dziedzin onkologicznych w Małopolsce: Konsultant wojewódzki w dziedzinie onkologii klinicznej ocenia jako stosunkowo dobry dostęp do procedur diagnostyczno-terapeutycznych, w porównaniu do sytuacji w Polsce. W 5 jednostkach dostępne jest leczenie stacjonarne, a w 2 chemioterapia ambulatoryjna w trybie jednego dnia. Małopolska posiada 27 specjalistów z zakresu onkologii klinicznej, 3 specjalistów z zakresu chemioterapii nowotworów oraz 2 aktywnych zawodowo emerytowanych onkologów klinicznych. W Małopolsce specjalista onkologii klinicznej przypada na 00 000 mieszkańców (rekomendowana norma unijna /65 000 mieszk.). Niedobór kadry szacowany jest na 20 specjalistów. Przeciętny czas oczekiwania na konsultację specjalisty onkologa klinicznego wynosił od -5 dni w zależności od placówki (w niektórych placówkach konsultacje onkologiczne dostępne są w dniu zgłoszenia np. w Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Krakowie), czas oczekiwania na rozpoczęcie chemioterapii 7-2 dni, czas oczekiwania na przyjęcie do oddziału 0-2 dni. Konsultant zwraca uwagę, że okresowo występowały niedobory cytostatyków w oddziałach onkologicznych i większej uwagi wymaga program centralnego dostępu do podawania chemioterapii, a niedobór specjalistów onkologów klinicznych odbija się niekorzystnie na profilaktyce. W opinii konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie radioterapii onkologicznej, dostępność do świadczeń jest niewystarczająca, a przyczyny leżą po stronie zbyt małej liczby aparatów, specjalistów i łóżek. Czas oczekiwania na radioterapię w niektórych okresach wynosił 6-7 tygodni, co zaburza proces leczenia systemowego pacjentów chorych na choroby nowotworowe. W 202 roku czynnych było 9 akceleratorów tj.: 4 w Centrum Onkologii Oddział w Krakowie, 3 w Tarnowskim Ośrodku Onkologicznym, 2 w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym, co nawet przy uprzednio zalecanych normach ( aparat/300 tys. ludności, 40 w przedstawionych informacjach wykorzystano dane zawarte w sprawozdaniach rocznych z działalności konsultantów wojewódzkich i krajowych (w miarę dostępności) w dziedzinach onkologicznych, w 202 r. oraz innych pismach o charakterze opinii uzyskiwanych sukcesywnie zgodnie z bieżącymi potrzebami Departamentu Zdrowia i Polityki Społecznej UMWM 24