GMINNY PROGRAM WSPIERANIA RODZINY NA LATA W GMINIE RADZYŃ PODLASKI Diagnoza Diagnoza lokalna dotycząca dysfunkcyjności rodzin w zakresie pełnienia funkcji opiekuńczo-wychowawczych została dokonana w oparciu o dane Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Radzyniu Podlaskim i Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Radzyniu Podlaskim. W 2016 roku z różnych form wsparcia ośrodka pomocy skorzystało 433 rodziny. Powody przyznania pomocy to: - bezrobocie 155 rodzin, - niepełnosprawność 42 rodziny, - długotrwała lub ciężka choroba 124 rodziny, - bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych 42 rodziny, - alkoholizm 15 rodzin. Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych jest bardzo poważnym problemem i niewątpliwie wymaga ingerencji powołanych do tego służb. Część tych rodzin przy zapewnieniu wsparcia GOPS jest w stanie zapewnić dziecku właściwy rozwój fizyczny i duchowy. Daje to szansę na pozostawienie dziecka w rodzinie naturalnej. Po dogłębnej analizie środowisk należy uznać, że istnieje zagrożenie, iż działania podejmowane przez ośrodek okażą się niewystarczające. Może to wynikać z braku chęci lub możliwości rodzin do współpracy. Zatem w sytuacji zagrożenia dobra dziecka sąd opiekuńczy może zarządzić środek zapobiegawczy w formie umieszczenia dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych lub w rodzinach zastępczych. Ważnym instrumentem polityki edukacyjnej i integracyjnej oraz wyrównywania szans rozwojowych jest edukacja przedszkolna. Dla dzieci, których rozwój przebiega nieharmonijnie lub z opóźnieniem, wychowanie przedszkolne jest szansą na wczesne wspieranie rozwoju w sferze poznawczej, funkcjonalnej i społecznej. Opieką w Gminnym Przedszkolu objętych jest 22 dzieci, w oddziałach przedszkolnych 176 dzieci. Działające na terenie naszej gminy niepubliczne przedszkole otacza opieką 18 dzieci. Edukacja szkolna w Gminie Radzyń Podlaskim realizowana jest w szkołach podstawowych łącznie 482 uczniów oraz dwóch gimnazjach łącznie 237 uczniów. Dodatkowo wszystkie chętne dzieci objęte wychowaniem i edukacją z rodzin, których dochód nie przekracza 150% kryterium dochodowego określonego ustawą o pomocy społecznej, mają możliwość korzystania z posiłków ramach programu rządowego Pomoc państwa w zakresie dożywiania. W 2016 r. z nieodpłatnych posiłków korzystało 364 dzieci. Zadania ujęte w programie zmierzają w kierunku wspierania rodziny przeżywającej trudności celem przywrócenia zdolności do prawidłowego wypełniania ról społecznych. Z danych Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie wynika, że na terenie Gminy Radzyń Podlaski funkcjonują 4 rodziny zastępcze spokrewnione, w których przebywa 6 dzieci, 2 rodziny niezawodowe w których przebywa 3 dzieci, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych umieszczone jest 8 dzieci. Istotnym problemem jest również alkoholizm i przemoc domowa. W 2016 roku do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wpłynęło 28 wniosków o
podjęcie działań w kierunku ustalenia stopnia uzależnienia od alkoholu i zastosowania leczenia odwykowego, w 10 przypadkach są to wnioski od rodzin z dziećmi. Zadaniem komisji jest przeprowadzenie rozmów z osobami uzależnionymi, uświadomienie o fakcie krzywdzenia dzieci i braku zachowania niezbędnego bezpieczeństwa. Dobro dziecka jest najważniejsze, dlatego też członkowie komisji starają się zniwelować skutki nieodpowiednich zachowań osób nadużywających alkoholu poprzez działania profilaktyczne. We wszystkich szkołach na terenie naszej gminy prowadzone są programy profilaktyczne,warsztaty, spotkania teatralne z zakresu uzależnień, dzieci z rodzin zagrożonych patologią biorą udział w wycieczkach szkolnych, obozach i koloniach letnich. Analiza SWOT w obszarze wsparcia rodziny MOCNE STRONY - dobre rozeznanie problemów i potrzeb środowiska lokalnego - ścisła współpraca instytucji działających na rzecz rodziny - doświadczenie, wiedza i kwalifikacje pracowników instytucji działających na rzecz rodziny - zatrudnienie asystenta rodziny pozwalające na budowanie efektywnych metod współpracy z rodziną w jej środowisku - doświadczenie w realizacji programów i projektów skierowanych do osób wykluczonych społecznie - organizowanie społeczności lokalnych (zawieranie partnerstw) celem poprawy własnej sytuacji życiowej SŁABE STRONY - brak szybkiego dostępu do poradnictwa specjalistycznego (pomoc prawna, terapeutyczna,psychologiczna, mediacja) - niski poziom wykształcenia osób korzystających z pomocy społecznej - zjawisko marginalizacji społecznej (wykluczenie społeczne) -brak ofert/niewystarczająca oferta ze strony organizacji pozarządowych w obszarze wspierania rodziny z problemami opiekuńczo-wychowawczymi - mała aktywność rodzin do samoorganizacji (grupy wsparcia lub grupy samopomocowe) - brak pozytywnych wzorców osobowych i zaniedbywanie obowiązków opieki i wychowania przez rodziców - brak rodzin wspierających - ograniczone środki finansowe na realizację programów pomocowych - bierna postawa rodziców wobec problemów występujących w rodzinie SZANSE - wzmocnienie współpracy pomiędzy instytucjami wspierającymi rodzinę - wzrost świadomości dotyczącej korzyści z podjęcia przez rodzinę współpracy w wypełnianiu przez nią funkcji opiekuńczo-wychowawczej - wzrost zaangażowania sektora pozarządowego w działania w zakresie pomocy społecznej
ZAGROŻENIA - uzależnienie rodzin od pomocy społecznej oraz zjawisko dziedziczenia ubóstwa - brak świadomości problemu oraz nieumiejętność szukania pomocy przez rodziny dysfunkcyjne - brak chęci współpracy i zaangażowania ze strony rodzin niewydolnych wychowawczo i niespójne przepisy prawa Zadania gminy z zakresu wspierania rodzin i systemu pieczy zastępczej. Zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, gmina winna realizować następujące zadania: 1. opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny; 2. tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny; 3. tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego, oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez: - zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa, 4. finansowanie: - podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny, - kosztów związanych z udzielaniem pomocy, ponoszonych przez rodziny wspierające; 5. współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku 6. sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny 7. prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczej, zamieszkałego na terenie gminy Wymienione zadania ustawodawca określił mianem zadań własnych. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy: 1. wykonywanie zadań wynikających z rządowych programów z zakresu wspierania rodziny. 2. gmina realizuje zadania zlecone z zakresu administracji rządowej zgodnie z wytycznymi przekazanymi przez wojewodę. Wielopłaszczyznowe wsparcie rodzin, które z różnych przyczyn mają problemy w zakresie prawidłowego wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych polega przede wszystkim na diagnozowaniu i analizie środowisk rodzinnych, wzmacnianiu funkcji i ról jakie powinna spełniać rodzina, dążeniu do integracji i reintegracji rodziny, przeciwdziałaniu jej marginalizacji i degradacji społecznej oraz podnoszeniu świadomości z zakresu jej planowania i prawidłowego funkcjonowania.
Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wspieranie rodziny prowadzone jest w formie: 1. Pracy z rodziną; Wspieranie rodziny prowadzone jest za jej zgodą i aktywnym współdziałaniu. Praca z rodziną prowadzona jest głównie poprzez: - konsultacje i poradnictwo specjalistyczne; - terapię oraz mediację; - usługi dla rodzin z dziećmi; - pomoc prawną; - organizowanie grup wsparcia lub grup samopomocowych. W przypadku, gdy ośrodek pomocy społecznej poweźmie informację o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, pracownik socjalny przeprowadza wywiad środowiskowy i po dokonaniu analizy środowiska może zawnioskować o przydzielenie asystenta rodziny. Współpraca między rodziną a asystentem rodziny opiera się na wspólnie opracowanym planie pracy oraz realizacji poszczególnych jego założeń. W zależności od zindywidualizowanej sytuacji rodziny plan pracy obejmuje udzielane przez asystenta wsparcie w następujących obszarach: 1) poprawie sytuacji życiowej, w tym w rozwijaniu i budowaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego, 2) pomocy w rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych oraz wychowawczych z dziećmi, 3) motywowaniu członków rodziny do podnoszenia kwalifikacji zawodowych i pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymaniu pracy zarobkowej, 4) motywowaniu do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych, 5) udzielaniu wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych. Do zadań asystenta rodziny należy także: 1) prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną, 2) sporządzanie okresowej oceny sytuacji rodziny (nie rzadziej niż co pół roku), 3) monitorowanie sytuacji rodziny po zakończeniu pracy z rodziną, 4) sporządzanie na wniosek sądu opinii o rodzinie i jej członkach, 5) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami, które specjalizują się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny, 6) współpraca z zespołem interdyscyplinarnym i grupą roboczą, 7) podejmowanie działań interwencyjnych w sytuacji zagrożenia życia lub bezpieczeństwa dziecka i rodziny. 2. Pomoc w opiece i wychowaniu dziecka może odbywać się w formie: 1) Rodziny wspierającej, która przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w opiece i wychowaniu dziecka, prowadzeniu gospodarstwa domowego, kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych. Pełnienie funkcji rodziny wspierającej może być powierzone osobom z bezpośredniego otoczenia dziecka. Z rodzina wspierającą zawiera się umowę dotyczącą zwrotu
kosztów związanych z udzielaniem przez nią pomocy. Rodzina wspierająca musi posiadać pozytywną opinię ośrodka pomocy społecznej wydaną na podstawie wywiadu środowiskowego. Wspieranie rodziny prowadzone jest za jej zgodą i aktywnym współdziałaniu. 2. Pracownicy socjalni wykorzystując potencjał i zasoby lokalnych środowisk oraz organizacji i stowarzyszeń inicjują nowe formy pomocy osobom i rodzinom mającym trudną sytuację i borykającym się z różnego rodzaju problemami i patologiami społecznymi. Na terenie gminy działa szereg stowarzyszeń, które o zróżnicowanym stopniu referencyjności koncentrują się w obszarze wspierania rodziny.zalicza się do nich : Stowarzyszenie,,Białe Róże, Stowarzyszenie,,Czerwone Korale,Stowarzyszenie,,Czerwone Jabłuszko,Koło Regionalne w Białej, Świetlice, Domy Ludowe na terenie Gminy Radzyn Podlaski. Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzyniu Podlaskim celem realizacji zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemu pieczy zastępczej na stałe współpracuje z : 1. Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 2. Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Radzyniu Podlaskim 3. Gminnym Zespołem Interdyscyplinarnym do Spraw Przeciwdziałania Pomocy w Rodzinie. 4. Komenda Powiatową Policji w Radzyniu Podlaskim 5. Zespołem Kuratorskiej Służby Sądowej przy Sądzie Rejonowym w Radzyniu Podlaskim 6. Poradnia Psychologiczno-pedagogiczną w Radzyniu Podlaskim 7. Placówkami oświatowymi z terenu Gminy Radzyń Podlaski 8. Lokalnymi stowarzyszeniami i organizacjami. Adresaci Założenia Programu Odbiorcami działań ujętych w Programie są rodziny zamieszkałe na terenie Gminy Radzyń Podlaski, które przejawiają problemy opiekuńczo-wychowawcze, zagrożone umieszczeniem dzieci w pieczy zastępczej oraz takie, które wyrażają chęć współpracy na rzecz odzyskania opieki nad dzieckiem, a tym samym ich powrotu do domu rodzinnego. Realizatorzy i partnerzy Koordynatorem GPWR jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, który w partnerstwie, bądź przez wspieranie działań i inicjatyw innych podmiotów, będzie realizował poszczególne zadania w nim ujęte. Wykaz partnerów oraz szczegółowy opis zakresu współpracy 1.Urząd Gminy Radzyń Podlaski Wspieranie inicjatyw i programów lokalnych ukierunkowanych na rzecz rodzin w zakresie upowszechniania prawidłowych wzorców funkcjonowania Rodziny.
2.Gminny Ośrodek Pomocy Rodzinie, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Radzyniu Podlaskim. Zapewnienie osobom uzależnionym i ich rodzinom oraz ofiarom przemocy w rodzinie dostępu do specjalistycznych form wsparcia poprzez konsultacje specjalistów (psycholog, radca prawny, pedagog). Organizowanie i finansowanie i/lub współfinansowanie wypoczynku letniego w formie kolonii z programem profilaktycznym w szczególności dla dzieci z rodzin dotkniętych problemem uzależnienia od alkoholu oraz przemocy w rodzinie. Wspieranie alternatywnych form spędzania czasu wolnego dzieci i młodzieży. 3.Gminny Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.Koordynowanie działań wszystkich instytucji oraz specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Podejmowanie inicjatyw profilaktyczno-edukacyjnych w zakresie przeciwdziałania zjawisku przemocy w rodzinie. Podejmowanie czynności w ramach procedury Niebieskiej Karty. 4.Placówki oświatowe szkoły z terenu gminy Wspieranie rodziny w sprawowaniu jej funkcji, organizowanie czasu wolnego, pomoc w nauce, stała współpraca z różnymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i rodzinnych dzieci, pomoc dziecku w radzeniu sobie w sytuacjach problemowych i kryzysowych, prowadzenie zajęć pozalekcyjnych -zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, koła zainteresowań Realizacja szkolnych programów profilaktycznych,edukacyjnych i wychowawczych. Wsparcie pedagogiczne dla dzieci i rodziców. Pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. 5.Izba Regionalna w Białej Rozpowszechnianie różnych form aktywności kulturowej, wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz wspierania rodzin, prowadzenie zajęć rozwijających zainteresowania i uzdolnienia dzieci i młodzieży, udział w programach służących wspieraniu rodzin 6.Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Radzyniu Podlaskim. Zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej, udzielanie wsparcia osobom usamodzielnianym, prowadzenie konsultacji specjalistycznych. Udział w posiedzeniach stałego zespołu d.s okresowej oceny sytuacji wychowanka w placówce 7.Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej Wykonywanie zadań o charakterze wychowawczo- resocjalizacyjnym, profilaktycznym, diagnostycznym i kontrolnym związanych z wykonywaniem orzeczeń sądu. Cele programu: Cel główny: Wsparcie rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych.
Cele szczegółowe: 1) Wsparcie materialne ubogich rodzin z dziećmi zagrożonych bezradnością; 2) Wspieranie rodzin zagrożonych patologią, rodzin dysfunkcyjnych w rozwiązywaniu ich problemów życiowych oraz wzmocnienie i wyzwalanie zasobów tkwiących w rodzinach; 3) Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. Cel szczegółowy 1.Wsparcie materialne ubogich rodzin z dziećmi zagrożonych bezradnością. ZADANIA REALIZATORZY/PARTNERZY PLANOWANY TERMIN GOPS Pomoc finansowa i praca socjalna skierowana do rodziny o niskim dochodzie i rodzin bezradnych w sprawach opiekuńczo-wychowawczych Prowadzenie pracy socjalnej i GOPS, Urząd Gminy,SOSZW pomoc rodzinom w umieszczeniu dziecka w przedszkolu specjalnym przy SOSZW w Radzyniu Podlaskim Realizacja rządowego GOPS, Urząd Gminy, Szkoły z 2017-1019 programu,,pomoc państwa w terenu gminy zakresie dożywiania na terenie wszystkich szkół z terenu Gminy Radzyń Podlaski Udzielanie pomocy finansowej rodzinom niewydolnym z przeznaczeniem na zakup podręczników i przyborów szkolnych Współorganizowanie wypoczynku dzieciom i młodzieży z ubogich rodzin, rodzin zagrożonych patologią Organizacja wypoczynku letniego w formie kolonii z programem profilaktycznym dla dzieci z rodzin dotkniętych problemem alkoholizmu Udzielanie informacji o możliwościach uzyskania świadczeń rodzinnych, wychowawczych i pielęgnacyjnych GOPS, Szkoły z terenu gminy GOPS, GKRPA, Szkoły z terenu gminy GOPS,GKRPA, Szkoły z terenu gminy 2017-2019 GOPS
2. Wspieranie rodzin zagrożonych patologią, rodzin dysfunkcyjnych w rozwiązywaniu ich problemów życiowych oraz wzmocnienie i wyzwalanie zasobów tkwiących w rodzinach. ZADANIA REALIZATORZY/PARTNERZY TERMIN REALIZACJI Systematyczna praca socjalna z rodzinami z problemem opiekuńczo wychowawczym polegająca m.in. na diagnozie deficytów w zakresie pełnienia ról rodzicielskich, wydolności opiekuńczo wychowawczej, zaniedbań względem dzieci oraz ocenie sytuacji dziecka w rodzinie, środowisku szkolnym i rówieśniczym Rozbudowa sieci poradnictwa rodzinnego oraz prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów uzależnień od alkoholu i od innych środków psychoaktywnych. Realizacja warsztatów i programów profilaktycznych, terapeutycznych skierowanych do rodziców i dzieci z poszczególnych szkół na terenie gminy GOPS, Poradnia Psychologiczno-pedagogiczna, Szkoły, Kuratorzy sądowi, Psycholog z CPI w Radzyniu Podlaskim GOPS, GKRPA, Szkoły, Policja, Kuratorzy sądowi, prawnik i psycholog z CPI w Radzyniu Podlaskim GOPS, GKRPA, Szkoły,Urząd Gminy Kontynuowanie pracy z asystentem skierowanym do rodzin z deficytami, niewydolnych wychowawczo Dalsza rozbudowa placów zabaw dla dzieci na terenie poszczególnych wsi z terenu gminy Prowadzenie działalności kulturalnej skierowanej do rodzin w Domach Ludowych, Strażnicach na terenie gminy Działania pomocowe skierowane do rodzin z problemem przemocy. Zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez sport, rekreację i kulturę, zajęcia pozalekcyjne GOPS Urząd Gminy Urząd Gminy GOPS. Urząd Gminy, Gminny Zespół Interdyscyplinarny Szkoły z terenu gminy, Centrum Rekreacyjno- Kulturalne w Branicy Radzyńskiej
3.Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. ZADANIA REALIZATORZY/PARTNERZY PLANOWANY TERMIN REALIZACJI Współpraca ze szkołami w GOPS, Szkoły z terenu gminy zakresie rozwiązywania problemów wychowawczych poprzez ścisły kontakt z wychowawcami klas, pedagogiem szkolnym Wspieranie dzieci z rodzin nie posiadających możliwości finansowych w rozwijaniu uzdolnień. GOPS, Urząd Gminy, Szkoły Nawiązanie współpracy asystenta z rodziną wymagająca wsparcia w zorganizowaniu pomocy dziecku w szkole Praca socjalna skierowana na rodziny otrzymujące świadczenie wychowawcze 500 + w celu prawidłowego wykorzystania środków z przeznaczeniem na zwiększenie szans edukacyjnych dzieci GOPS, Szkoły z terenu gminy GOPS, Szkoły z terenu gminy Realizacja programów terapeutycznych,profilaktycznych i edukacyjnych skierowanych do uczniów szkół i nauczycieli pracującymi w poszczególnych szkołach GOPS, Urząd Gminy, Szkoły, Policja Organizowanie zajęć pozaszkolnych i pozalekcyjnych dla uczniów szkół z terenu gminy Szkoły z terenu gminy Radzyń Podlaski Ewaluacja Ewaluacja będzie oparta na analizie i interpretacji danych pozyskanych przez GOPS Wskaźniki : 1. Liczba rodzin objętych pomocą asystenta 2. Liczba rodzin korzystająca z porad specjalistów
3. Liczba rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi objęta pomocą i praca socjalna pracownika socjalnego 4. Liczba dzieci biorących udział w koloniach letnich 5. Liczba dzieci otrzymujących nagrody za dobre wyniki w nauce 6. Liczba dzieci otrzymujących pomoc materialna o charakterze socjalnym 7. Liczba dzieci korzystających z dożywianie w szkole 8. Liczba dzieci uczęszczająca do przedszkoli 9. Liczba rodzin korzystająca z pomocy społecznej 10. Liczba rodzin otrzymująca świadczenia wychowawcze 500+ Sposób kontroli realizacji programu 1. Wójt przedstawi radzie gminy roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawi potrzeby związane z realizacją zadań. Oczekiwane rezultaty: 1. Podniesienie poziomu i rozwój profesjonalnych form pomocy dla rodziny. 2. Poprawa funkcjonowania rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym. 3. Konsolidacja działań różnych grup społecznych, organizacji pozarządowych, instytucji celem przywrócenia rodzin społeczeństwu lokalnemu. 4. Poprzez pomoc asystenta rodziny odnajdą swoje role i będą je wypełniać. 5. Reintegracja rodziny naturalnej poprzez powrót dziecka do rodziny. 6.Podniesienie świadomość osób pobierających świadczenie wychowawcze 500+do jego prawidłowego wykorzystywania.