AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA dla Gminy Chrząstowice KIEROWNIK PROJEKTU: MGR INŻ. KSENIA CZACHOR KONSULTANT WIODĄCY: MGR INŻ. HUBERT PLITA ZESPÓŁ PROJEKTOWY: MGR KATARZYNA KĘDZIERSKA MGR INŻ. KRZYSZTOF OKRASIŃSKI Opole, kwiecień 2009 r. 1

Spis treści Rozdział I. WSTĘP... 3 I.1. Przedmiot i cel opracowania... 3 I.2. Zakres i metodyka wykonania opracowania... 3 Rozdział II. CHARAKTERYSTYKA GMINY CHRZĄSTOWICE... 3 Rozdział III. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA... 8 III.1. Wody powierzchniowe i podziemne......... 8 III.2. Gospodarka odpadami............ 8 III.3. Powietrze atmosferyczne.......... 8 III.4. Klimat akustyczny............ 9 III.5. Promieniowanie elektromagnetyczne......... 9 III.6. Ochrona przyrody............ 10 III.7. Poważne awarie, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz klęski żywiołowe. 13 Rozdział IV. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE CHRZĄSTOWICE... 13 IV.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi......... 13 IV.2. Gospodarka wodno- ściekowa......... 14 IV.3. Gospodarka odpadami............ 15 IV.4. Ochrona powietrza atmosferycznego......... 15 IV.5. Ochrona przed hałasem...... 16 IV.6. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym...... 16 IV.7. Ochrona przyrody............ 17 IV.8. Ochrona przed skutkami poważnych awarii oraz bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne............ 17 IV.9. Edukacja ekologiczna... 18 Rozdział V. PROGRAM WYKONAWCZY... 19 V.1. Instytucje odpowiedzialne... 19 V.2. Narzędzia realizacji programu... 19 V.3. Źródła finansowania............ 21 V.4. Harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu...... 25 V.5. Monitoring i ocena realizacji programu... 34 2

Rozdział I. WSTĘP I.1. Przedmiot i cel opracowania Przedmiotem opracowania jest aktualizacja programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Chrząstowice. Niniejszy program został sporządzony jako realizacja obowiązków gminy wynikających z zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150, z późn.zm.) oraz ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity: Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 251, z pó źn.zm.), dotyczących sporządzania gminnych programów ochrony środowiska oraz gminnych planów gospodarki odpadami. Dokumenty te służą realizacji polityki ekologicznej państwa na szczeblu lokalnym. Przyjęte w programie priorytety oraz zadania gminy Chrząstowice służyć będą realizacji obowiązujących wymogów ustawowych w dziedzinie ochrony środowiska, zasad wynikających z programów rządowych, zasad zrównoważonego rozwoju Polski oraz innych dokumentów strategicznych w gminie. Efektem realizacji programu będzie poprawa stanu środowiska oraz wdrożenie efektywnego zarządzania środowiskiem w gminie. I.2. Zakres i metodyka wykonania opracowania Zakres opracowania spełnia wymagania określone w przepisach ustawy Prawo ochrony środowiska. Program obejmuje działania gminy na najbliższe cztery lata, tj. 2008-2011 oraz obejmujące w perspektywie kolejne cztery lata, tj. 2012 2015. Treść programu jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa, programami rządowymi z zakresu ochrony środowiska oraz odpowiednich dokumentów programowych rangi regionalnej i lokalnej. Aktualizacja programu zawiera ogólną charakterystykę gminy oraz charakterystykę i ocenę aktualnego stanu środowiska, sporządzoną na podstawie inwentaryzacji i analizy zagadnień związanych z ochroną środowiska w gminie Chrząstowice. Analizę przeprowadzono w oparciu o: - informacje uzyskane bezpośrednio z gminy, - studium zebranych materiałów wejściowych, - dostępne wyniki monitoringu środowiska, Opracowanie określa cele, priorytety i zadania ochrony środowiska w zakresie: ochrony gleb i powierzchni ziemi, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza atmosferycznego, ochrony przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, ochrony przed skutkami poważnych awarii oraz edukacji ekologicznej. Założone cele podzielono na cele krótkoter minowe, do realizacji w latach 2008 2011 oraz średnioterminowe, do realizacji w perspektywie kolejnych czterech lat, czyli do roku 2015. Podstawą formułowania celów i priorytetów były wyniki przeprowadzonej analizy stanu środowiska oraz identyfikacja potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska. Przy formułowaniu priorytetów i celów ekologicznych kierowano si ę wytycznymi zawartymi w obowiązujących przepisach prawa polskiego, obowi ązujących dokumentów rządowych oraz innych dokumentów strategicznych. Opracowanie zawiera program wykonawczy, tj. określa: instytucje odpowiedzialne za realizację programu, narzędzia realizacji programu, źródła jego finansowania, harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu oraz procedury kontroli realizacji programu. ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA GMINY CHRZĄSTOWICE Ogólna charakterystyka. Położenie administracyjne i geograficzne Gminy Gmina Chrząstowice położona jest w centralnej części województwa opolskiego, na wschód od stolicy regionu w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Opola. Administracyjnie gmina należy do powiatu opolskiego. Poza Opolem Gmina Chrząstowice graniczy z gminami: Turawa gmina wiejska (powiat opolski), Ozimek gmina miejsko-wiejska (powiat opolski), Izbicko gmina wiejska (powiat strzelecki), Tarnów Opolski gmina wiejska (powiat opolski). W skład gminy wchodzi 9 sołectw: Chrząstowice 8,68 km2, Daniec 22,04 km2, Dąbrowice 2,82 km2, Dębie 7,89 km2, Dębska Kuźnia 9,73 km2, Falmirowice 9,48 km2, Lędziny 10,72 km2, Niwki 7,43 km2, Suchy Bór 3,25 km2. 3

Pod względem podziału fizyczno-geograficznego Polski gmina Chrząstowice położona jest w makroregionie Niziny Śląskiej i jej mezoregionie Równina Opolska. Mezoregion obejmuje w znacznym stopniu zalesione obszary zalegania utworów wodnolodowcowyc h, na znacznych obszarach wtórnie zwydmionych, poprzecinane równolegle przebiegaj ącymi dolinami rzek. Lokalnie, w szczególności w granicznych obszarach mezoregionu z innymi jednostkami, wyst ępują ostańcowe formy trzeciorzędowe i triasowe. Od zachodu do analizowanego obszaru przylega mikroregion Garbu Opolskiego zbudowany ze skał węglanowych górnej kredy. Powierzchnia gminy wynosi 8 231 ha, w tym: tereny rolne zajmują 3 940 ha, a tereny leśne 3 470 ha. Gmina Chrząstowice położona jest pomiędzy dwoma ważnymi szlakami komunikacji drogowej: w kierunku Częstochowy (Warszawy) - droga nr 46 oraz w kierunku Katowic - droga A-4. Długość dróg krajowych na terenie gminy wynosi 10,5 km, sieć 9 dróg powiatowych wynosi 47 km, natomiast sieć 105 dróg gminnych stanowi odcinek o łącznej długości 72 km. Budowa geologiczna i hydrogeologiczna W wyniku występowania licznych procesów geologicznych gmina charakteryzuje si ę znacznym zróżnicowaniem budowy litologicznej. W powierzchniowych utworach wyst ępują zarówno formacje kenozoiczne jak i mezozoiczne. Mezozoik reprezentowany jest przez ska ły górnotriasowe (południowa część gminy), natomiast na kenozoik składają się skały wulkaniczne (trzeciorzęd bardzo niewielkie izolowane obszary w obrębie intruzji żyłowych skał magmowych) oraz liczna grupa utworów glacjalnych, fluwioglacjalnych, eolicznych i fluwialnych czwartorzędu (najistotniejszy, dominuje na terenie gminy). Sieć hydrograficzna Gmina Chrząstowice leży w dorzeczu rzek Odry. Przez jej teren przepływa rzeka Jemielnica z dopływami: Sucha, Swornica związana z Jemielnicą Ptaszkówka (Cienka), oraz szereg mniejszych cieków, kanałów i rowów melioracyjnych. Na terenie gminy wyst ępują nieliczne, małe zbiorniki wodne związane są z wyrobiskami poeksploatacyjnymi, torfowiskami, namuli skami i nieckami bezodpływowymi. Obszar gminy należy do Bytomsko-Olkuskiego Regionu Hydrogeologicznego z poziomami wodonośnymi w środkowym i dolnym triasie (poziom główny) oraz czwartorzędzie. Na zachodnich krańcach gminy występuje strefa graniczna tego regionu z Regionem Opolskim, dla którego w analizowanej części charakterystyczny jest dodatkowy górnokredowy poziom wodono śny. Pod obszarami gminy zalegają 4 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, w tym 2 objęte są najwyższą ochroną (ONO) (Kleczkowski red. 1990): GZWP 333 - obejmuje południową część gminy, GZWP 336 - graniczy z zachodnią częścią gminy w zasięgu skał górnej kredy, GZWP 335 - obejmuje całą gminę, GZWP 334 - obejmuje całą gminę. Społeczność lokalna Gminę zamieszkuje 6 641 osób (według stanu na 31.12.2007 r.). Gęstość zaludnienia gminy Chrząstowice w 2007 roku wynosiła 81 osoby/km 2. To wartość około 31% mniejsza od wartości gęstości zaludnienia dla województwa opolskiego - 112 osób/km 2. Gęstość zaludnienia gminy Chrząstowice jest dość wysoka jak na gminy wiejskiej ze względu na znaczny wpływ bezpośredniego sąsiedztwa aglomeracji opolskiej. Według Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego, mieszkańców gminy Kolonowskie zakwalifikowano do mieszkańców terenów wiejskich. Prognoza liczby ludności w latach 2007-2015 przedstawia się następująco: Rok 2007 2011 2015 Liczba ludności 6 641 6 600 6 564 Źródło: GUS (stan na dzień 31.12.2007 r.) Charakterystyka rolniczego i pozarolniczego sektora gospodarczego W gminie dominuje funkcja rolni cza i mieszkaniowa. Funkcją uzupełniającą są usługi. W gminie istnieją dobre warunki dla rozwoju rzemiosła i handlu. W ostatnich latach powstało wiele nowych podmiotów gospodarczych. Obecnie na terenie gminy zarejestrowanych jest oko ło 600 podmiotów gospodarczych, są to przede wszystkim małe i średnie zakłady rodzinne. Branżami dominującymi jest: obróbka drewna (tartaki, zakłady stolarskie), gastronomia, przetwórstwo owoców i warzyw, mechanika i blacharstwo samochodowe oraz usługi budowlane i ślusarskie. Jeden z większych zakładów na terenie gminy to m.in.: ROLNIK Sp. z o.o. w Dańcu. Gmina posiada mało korzystne warunki do produkcji rolnej oraz słabą strukturę gospodarstw rolnych. Głównym kierunkiem produkcji indywidualnych gospodarstw rolnych jest produkcja zwierzęca i mleka. Z upraw roślinnych dominują 4

zboża, ziemniaki i rośliny pastewne. W przyszłości rolnictwo gminne cechować powinien rozwój gospodarstw specjalistycznych oraz dostosowanie kierunków produkcji ro ślinnej i zwierzęcej oraz poziomu usług do wymogów rynku lokalnego i unijnego (rozwój agroturystyki). W kierunku rozwoju przestrzennego gminy należy dążyć do rozwoju funkcji rekreacyjnej. Na rozwój w/w funkcji ma wpływ sąsiedztwo Jezior Turawskich. Struktura gruntów: Grunty orne 2382; Sady 10; Łąki 1626; Pastwiska 127; Lasy 3488; Grunty zadrzewione i zakrzewione 10; Pozostałe grunty i nieużytki 430 Sytuacja gospodarcza. Dominującą dziedziną gospodarki gminy jest rolnictwo. Ze wzgl ędu na niską jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej i położenie, gmina predysponowana jest do rozwoju pozarolniczych dziedzin gospodarki, głównie usług i turystyki. Gmina jest w nieznacznym stopniu uprzemysłowiona. Podstawowe branże przemysłowe to: przemysł drzewny (tartaczny), przemysł rolno-spożywczy, przemysł materiałów budowlanych. W gminie zarejestrowanych jest ok. 300 podmiotów gospodarczych, są to przede wszystkich małe i średnie przedsiębiorstwa rodzinne. Znaczącym atutem dla rozwoju przemysłu jest położenie gminy - sąsiedztwo miasta Opola a także dogodne położenie w układzie sieci komunikacyjnych zwiększa rynek zbytu towarów i usług. Infrastruktura techniczna. Komunikacja drogowa Komunikacja drogowa oparta jest na dwóch drogach krajowych przebiegaj ących przez gminę Chrząstowice: nr 4 Zgorzelec Medyka oraz nr 46 Opole Warszawa. Drogi te nie posiadają ograniczonego tonażu w przeciwieństwie do dróg gminnych, z których droga nr 27714 Dębska Kuźnia Falmirowice posiada ograniczenie do 5 ton. Długość dróg krajowych na terenie gminy wynosi 8,8 km. Przez południowe tereny gminy przebiega droga krajowa nr 4 (III klasy technicznej) o znaczeniu międzyregionalnym Zgorzelec-Przemyśl. Długość odcinka na terenie gminy wynosi 1,7 km. Sieć 9 dróg powiatowych o łącznej długości 47 km. Sieć 105 dróg gminnych o łącznej długości 72 km. W przyszłości planuje się budowę obwodnicy Lędzin i Dębskiej Kuźni. W najbliższej perspektywie jest przebudowa. Komunikacja kolejowa Linia kolejowa PKP nr 144 Opole - Fosowskie (odcinek długości 14 km), przy niej 1 stacja Chrząstowice i 2 przystanki osobowe: D ębska Kuźnia i Suchy Bór. Łączy Opole z Częstochową. Sieć dróg, ich stan ilościowo-jakościowy Sieć dróg krajowych (ich przebieg w pkt.1) w stanie dobrym; nawierzchnia drogi nr 4 aktualnie modernizowana. Droga nr 46 na odcinku Dębska Kuźnia Chrząstowice posiada znaczne koleiny. Sieć dróg powiatowych posiada nawierzchnię bitumiczną z wyjątkiem odcinka drogi nr 27748 o nawierzchni tłuczniowej utwardzonej. Sieć 105 dróg gminnych o łącznej długości 72 km, w tym: - 17 km o nawierzchni bitumicznej; - 33 km o nawierzchni gruntowej; - 22 km o nawierzchni twardej nie ulepszonej. Telekomunikacja Gmina jest całkowicie stelefonizowana. W roku 1997 TPSA posiadała na terenie gminy 844 abonentów, w roku 1999 1226 abonentów. Centrala znajduje się w placówce TPSA w dobudowanym budynku gminnym. Przewiduje si ę do roku 2010 zwiększenie central do 1340 abonentów. Planowana inwestycja pozwoli na uzyskanie wska źnika gęstości 20 telefonów na 100 mieszkańców gminy. Elektroenergetyka Dwutorowa napowietrzna linia 110kV relacji Dobrzeń-Ozimek. Długość linii przebiegającej w granicach gminy wynosi około 13km; 5

Dwutorowa napowietrzna linia 110kV relacji Opole Proszowice -Ozimek. Długość linii przebiegającej w granicach gminy wynosi około 10km; Zapotrzebowanie mocy szczytowej odbiorców z terenu gminy wyliczono na oko ło 2 MW. Przesył tej mocy dokonywany jest ciągami liniowymi 15kV, w które włączonych jest przelotowo lub na odczepie 47 stacji transformatorowych 15/0,4kV. Wi ększość stacji to stacje typu słupowego zasilane doczepowo z istniejących ciągów liniowych 15kV. Siec 15kV w przeważającej części wykonana jest jako napowietrzna (niewielkie odcinki linii kablowych wyst ępują w Suchym Borze oraz na trasie Dębska Kuźnia Niwki). Długość istniejących linii 15kV wynosi około 38km, w tym około 6km linii kablowych. Pracujący układ sieci elektroenergetycznych jest w dobrym stanie technicznym i w pełni zaspokaja istniejące potrzeby. Gazownictwo Przy wschodnio-południowej granicy gminy przebiega gazoci ąg Ř 250 mm relacji Zdzieszowice Ozimek o ciśnieniu nominalnym 6.3 Mpa. Na granicy sołectwa Suchy Bór przechodzi tranzyt gazociągu Kluczbork - Przywory. Sieci gazowych i ciepłowniczych brak. Wodociągi Gmina zaopatrywana jest w wodę z użytkowego poziomu wodonośnego zbiornika wód podziemnych Grotowice Krupski Młyn. Woda rozprowadzana jest wodociągami zbiorczymi w całej gminie. Wodociągi występują w każdej wsi. Wszystkie sołectwa zwodociągowano w latach 1976-1992. 6 sołectw zasilanych jest ze stacji w Dębskiej Kuźni, 1 sołectwo (Niwki) ze stacji lokalnej i 2 sołectwa (Daniec i Dąbrowice) z przepompowni zasilanej ze studni w Dańcu. - długość sieci wodociągowej wynosi 73 km, wykonana z rur PCV; - długość przyłączy wynosi 43 km - odbiorców wody jest ok. 2000. Kanalizacja Miejscowości Lędziny, Suchy Bór, Chrząstowice oraz Dębska Kuźnia są skanalizowane, ścieki transportowane są kolektorem ciśnieniowym na oczyszczalnię w Opolu. Ścieki komunalne z pozostałych miejscowości wywożone są do punktu zlewnego w Chrząstowicach oraz na oczyszczalnię w Ozimku - Antoniów i w Opolu. Oczyszczalnie ścieków Ścieki z terenu gminy kierowane są na oczyszczalnię w Opolu rurociągiem tłocznym. Nie istnieje potrzeba budowania oczyszczalni na terenie gminy. Zlokalizowana jest tylko jed na oczyszczalnia działająca dla potrzeb Ośrodka Resocjalizacji Monar w Zbicku. Na terenach nie skanalizowanych proponuje si ę propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków komunalnych. Urządzenia techniczne w zakresie gospodarki komunalnej Urządzeń technicznych w zakresie gospodarki komunalnej na terenie gminy brak, oprócz punktu zlewnego w Chrząstowicach. Wysypisko śmieci na terenie miejscowości Dębie-nieczynne od 1996 roku zostało zrekultywowane w 2003 roku. Zabytki architektury i stanowiska archeologiczne Zabytki architektury i budownictwa występują na terenie całej gminy Chrząstowice. Są to: kościoły, plebanie, budynki mieszkalne i gospodarcze, wiejskie aleje, za łożenia dworskie i parki. Zachowały one elementy pierwotnych układów urbanistycznych. W okresie powojennym stopień zachowania historycznie ukształtowanych układów zabudowy poszczególnych miejscowości nie uległ zasadniczym zmianom. W rejestrze zabytków województwa opolskiego ujęte są dwa obiekty zabytkowe położone na terenie gminy: pałac (obecnie Ośrodek Resocjalizacji MONAR) w Zbicku, pochodzący z 1930 roku nr rej. 2012/77 oraz park pałacowy nr rej. 296/94. Pałac zachowany jest w dobrym stanie, natomiast park jest zupe łnie zdewastowany. Obiekty wpisane do rejestru zabytków podlegają ścisłej ochronie konserwatorskiej, a obiekty znajdujące się w ewidencji ochronie w zakresie ich architektury zewnętrznej. Gminny zasób wartości kulturowych podlegaj ących ochronie uzupełniają 58 stanowiska archeologiczne. Żadne z nich nie zostało wpisane do rejestru. Walory kulturowe chronione są prawem miejscowym przez ustanowienie stref ochrony konserwatorskiej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Obecnie na terenie gminy Chrząstowice obowiązuje strefa "A" ścisłej ochrony konserwatorskiej wokół obiektów wpisanych do rejestru zabytków. W strefie "A" zakłada się bezwzględny priorytet wymagań i ustaleń konserwatorskich nad względami wynikającymi z działalności inwestycyjnej, gospodarczej i usługowej. Działania konserwatorskie w strefie A zmierzają do zachowania i uczytelnienia historycznego uk ładu przestrzennego oraz do konserwacji jego głównych elementów. Wszelka działalność inwestycyjna, budowlana, jak również przebudowy, remonty, adaptacje, dostosowywania do wspó łczesnych funkcji, 6

czy też rozbiórki oraz dokonywania podziałów nieruchomości znajdujących się w obszarze strefy, wymagają uzgodnienia z wojewódzkim konserwatorem zabytków. Turystyka i rekreacja Atrakcje turystyczne gminy Chrząstowice związane są głównie z walorami krajobrazowymi północnej i wschodniej części województwa opolskiego, to jest rozległych kompleksów leśnych, objętych ochroną w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko Turawskie. Naturalny krajobraz powinien przyci ągać coraz większe rzesze turystów. Znajdą oni tutaj piękne krajobrazy, czystą wodę, kompleksy leśne, użytki ekologiczne, pomniki przyrody oraz inne urokliwe zakątki. Ponadto atrakcje turystyczne uzupełnia bogaty zasób zabytków z zespołem pałacowym oraz parkami podworskimi na czele. Na t erenie gminy Chrząstowice wytyczono 5 tras rowerowych, w tym 2 o charakterze tranzytowym. Powstały na podstawie porozumienia komunalnego gmin Chrząstowice, Dobrodzień, Jemielnica, Kolonowskie, Ozimek, Turawa i Zawadzkie w celu oznakowania i utrzymania systemu rowerowych ścieżek turystycznych w dolinie rzeki Mała Panew. Trasy zostały wytyczone w ramach projektu Rowerem po Śląsku, który ma stworzyć ofertę turystyczną dla mieszkańców województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego Strategia i wizja rozwoju Gminy Wizja rozwoju gminy została sformułowana w Strategii Rozwoju Gminy Chrząstowice opracowanej w 2004 r., zostały sformułowane cele w rozpiciu na plan krótkookresowy, średnio i długookresowy. Plan Krótkookresowy Cele: Poprawa warunków życia na wsi; Poprawa ochrony środowiska; Obniżanie stopy bezrobocia; Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy; Pozyskanie inwestorów krajowych i zagranicznych; Podwyższenie jakości produktów rolnych; Poprawa warunków zdrowotnych; Podnoszenie świadomości i umiejętności pośród społeczności lokalnej; Plan średniookresowy Cele: Poprawa warunków życia na wsi; Poprawa ochrony środowiska; Przeciwdziałanie skutkom powodzi; Zwiększanie miejsc pracy; Zmniejszenie stopy bezrobocia; Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy; Pozyskanie inwestorów krajowych i zagranicznych; Podwyższenie jakości produktów rolnych; Poprawa dochodowości gospodarstw rolnych; Poprawa warunków zdrowotnych i kondycyjnych; Podnoszenie świadomości i umiejętności pośród społeczności lokalnej; Plan długookresowy Cele: Poprawa warunków życia na wsi; Poprawa ochrony środowiska; Przeciwdziałanie skutkom powodzi; Zwiększanie ilości miejsc pracy; Obniżanie stopy bezrobocia; Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy; Pozyskanie inwestorów krajowych i zagranicznych; Podwyższenie jakości produktów rolnych; Poprawa dochodowości gospodarstw rolnych; Poprawa warunków zdrowotnych i kondycyjnych; Podnoszenie świadomości i umiejętności pośród społeczności lokalnej; 7

ROZDZIAŁ III. OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA III.1. Wody powierzchniowe i podziemne Występujące na terenie gminy cieki powierzchniowe były ostatnio badane w ramach monitoringu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu, w roku 2006. Celem wykonywania badań było stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacj ą powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szc zególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Oceny stanu wód powierzchniowych będą wykorzystywane do zintegrowanego zarządzania wodami w układzie dorzeczy. W poniższej tablicy zestawiono wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych przep ływających przez gminę Chrząstowice, wg badań przeprowadzonych w 2007 r. Tabela 3.1.1: Wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych przep ływających przez teren gminy Chrząstowice w 2007 r. Wyniki klasyfikacji Lp. NAZWA CIEKU przekrój wskaźniki decydujące klasa o klasie 1. Sucha powyżej Chrząstowic IV BZT5, Azot, bakterie fekalne 2. Swornica IV Substancje rozpuszczalne Na terenie gminy nie zostały przeprowadzone badania wód podziemnych. III.2.Gospodarka odpadami Szczegółową analizę stanu gospodarki odpadami w gminie Chrząstowice przedstawiono w równolegle opracowywanej integralnej części niniejszego opracowania - Aktualizacji planu gospodarki odpadami dla gminy Chrząstowice. III.3. Powietrze atmosferyczne Jakość powietrza atmosferycznego na terenie gminy Chrząstowice kształtowana jest przez emisję pyłów i gazów, których źródłem są: - procesy energetyczne i przemysłowe, - emisja niska, - komunikacja samochodowa, - emisja niezorganizowana. Dla celów oceny jakości powietrza w gminie Chrząstowice założono, że stopień zanieczyszczenia powietrza kształtuje się na poziomie odniesionym do powiatu opolskiego. Według wyników rocznej oceny jakości powietrza za 2008 rok, powiat opolski został zaliczony do klasy C (pod względem wskaźnika PM 10 i benzo a pirenu), co oznacza, że poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną/docelową powiększoną o margines tolerancji; niezb ędne jest opracowanie programu ochrony powietrza POP. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego Procesy energetyczne i przemysłowe Głównymi zanieczyszczeniami z procesów energetycznych i procesów przemysłowych na terenie gminy Chrząstowice są zanieczyszczenia pyłowe i gazowe ze spalania paliw, pyły mechaniczne, związki organiczne z procesów obróbki metali, procesów spawalniczych, pochodz ące ze stosowania farb i lakierów itp. Na terenie gminy Chrząstowice są nieliczne zakłady emitujących ww. zanieczyszczenia do powietrza: Zakład Stolarski w Dębie przy ul. Wiejskiej 21; zakład ten emituje tylko pył, a źródłem tej małej emisji są maszyny stolarskie do szlifowania, frezowania i cięcia drewna. Rolnik Sp. z o.o. - Przetwórnia w Dańcu przy ul. Dąbrowickiej 50; źródłem emisji jest kotłownia posiadająca dwa kotły typu KMR 350 z rusztem stałym o mocy sumarycznej poniżej 0,5 MW. Emisja niska Źródła tzw. emisji niskiej stanowią w gminie indywidualne domowe systemy grzewcze oraz niewielkie kotłownie pracujące na potrzeby zakładów produkcyjnych i budynków użyteczności publicznej, opalanych paliwami stałymi (koks, węgiel kamienny). 8

Charakterystyczną cechą indywidualnych palenisk węglowych jest ich niska sprawność oraz niepełny proces spalania powodujący nadmierną emisję zanieczyszczeń. Ponadto niewielka wysokość emitorów powoduje koncentracj ę zanieczyszczeń w bezpośrednim otoczeniu miejsc przebywania ludzi. Zanieczyszczenia z komunikacji samochodowej Trasy komunikacyjne stanowią liniowe źródła emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia powietrza tworzą produkty spalania benzyn, olejów napędowych oraz w znacznie mniejszym stopniu gazu LPG. Do zanieczyszczeń atmosfery pochodzących z komunikacji samochodowej zalicza się również pyły powstające podczas zużywania się nawierzchni jezdni oraz podzespołów pojazdów (opony, klocki hamulcowe) mają one jednak marginalny udział w ogólnym bilansie zanieczyszczeń powietrza pochodzących z transportu samochodowego. Wpływ na wielkość emisji z transportu powierzchniowego mają stan jezdni, konstrukcja i stan techniczny pojazdów, rodzaj spalanego paliwa, p łynność ruchu. Toksycznymi produktami spalania paliw są: tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki, pył PM10 (zawierający sadzę oraz śladowe ilości związków ołowiu) oraz lotne związki organiczne (głównie węglowodory alifatyczne). Emisja niezorganizowana Źródłami emisji niezorganizowanej o minimalnej uciążliwości jest znajdująca się w gminie lokalna oczyszczalnie ścieków przy Ośrodku Resocjalizacji MONAR w Lędzinach-Zbicku, oraz nieczynne, zrekultywowane składowisko odpadów komunalnych. Głównym źródłem uciążliwych zapachów na terenie gminy jest natomiast rolnictwo, z którego utrzymuje się znaczna część mieszkańców. Rolnictwo może stanowić zagrożenie dla środowiska zwłaszcza hodowla bydła oraz zabiegi agrotechniczne, które mają znaczny udział w zanieczyszczeniu powietrza amoniakiem, podtlenkiem azotu i metanem. Źródła zanieczyszczeń powietrza pochodzące z tej części gospodarki to: zapylenie wynikające głównie z erozji wietrznej, ruchu maszyn i narzędzi rolniczych po powierzchni suchej gleby oraz transportu i stosowania niektórych nawozów, szczególnie wapna nawozowego i superfosfatu pylistego, III.4. Klimat akustyczny Na klimat akustyczny gminy Chrząstowice decydujący wpływ ma hałas pochodzący z transportu powierzchniowego oraz obiektów przemysłowych, z czego decydujący wpływ ma emisja hałasu z transportu samochodowego. Przez teren gminy przebiegają uczęszczane szlaki komunikacyjne. Poziom hałasu komunikacyjnego, szczególnie odczuwalnego w tych miejscach wi ąże się z kilkoma czynnikami, wśród których najważniejsze to stan i sposób eksploatacji pojazdów oraz nawierzchni jezdni. Stan techniczny dróg, który w pojedynczych miejscach nie jest doskona ły, powoduje dodatkowe wstrząsy oraz zmniejsza płynność poruszających się pojazdów, co pośrednio wpływa na klimat akustyczny gminy. Źródła hałasu występującego w środowisku podzielić można na dwie podstawowe kategorie: hałas komunikacyjny oraz hałas przemysłowy. Źródłem hałasu komunikacyjnego są drogowe i kolejowe korytarze transportowe. Z kolei do źródeł hałasu przemysłowego można zaliczyć wiele drobnych źródeł, których oddziaływanie jest odczuwalne jedynie w postaci skumulowanej (same w sobie źródła nie stanowią uciążliwości, ale sytuacja ta może wyglądać inaczej w sytuacji pokrywania się oddziaływań od kilku indywidualnych źródeł). Pełna ocena stopnia zagrożenia środowiska hałasem nie jest możliwa ze względu na brak prowadzonego monitoringu hałasu komunikacyjnego na terenie gminy. III.5. Promieniowanie elektromagnetyczne Źródłami promieniowania elektromagnetycznego (PEM) na terenie gminy Chrz ąstowice jest infrastruktura elektroenergetyczna, a także przebiegające przez teren gminy linie przesyłowe wysokich i niskich napięć. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są również anteny nadawczoodbiorcze telefonii komórkowej (zlokalizowane na terenie Gminy) oraz anteny nadawcze sygna łu radiowego. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Opolu przeprowadzi ł pomiary natężenia promieniowania elektromagnetycznego w 11 punktach monitoringowych bior ąc pod uwagę tereny o wysokiej gęstości zaludnienia w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM. Po przeprowadzeniu pomiarów w badanych punktach, nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych wartości natężenia pól elektromagnetycznych. Lokalizacja punktów pomiarowych nie obj ęła Gminy Chrząstowice. Obecnie WIOŚ w Opolu nie posiada wykazu terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. 9

III.6. Ochrona przyrody Szata roślinna Obszar gminy Chrząstowice w związku z dość znacznym zróżnicowaniem siedlisk, obfituje w chronione i rzadkie gatunki roślin. Bogactwo roślinności gminy Chrząstowice jest odzwierciedleniem dużej ilości siedlisk, jakie wykształciły się tu w wyniku zróżnicowanej rzeźby terenu, różnego typu gleb, warunków klimatycznych i wilgotnościowych. Zróżnicowanie ww. warunków umożliwiło rozwój wielu zbiorowiskom roślinnym, takim jak: zbiorowiska wodne i szuwarowe, łąki, zbiorowiska leśne, zbiorowiska polne, zbiorowiska antropogeniczne związane z terenami zabudowanymi, okrajkami, zrębami leśnymi, miejscami wydeptywanymi. Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie o powierzchni 179305 ha został powołany w 1988 roku w centralnej i zachodniej części województwa opolskiego. W 1999 roku w jego zachodniej i centralnej części utworzono Stobrawski Park Krajobrazowy. W granic ach tego obszaru znajduje się północna i wschodnia część gminy Chrząstowice. W granicach Lasów Stobrawsko-Turawskich znalazło się kilka zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz kilkadziesiąt użytków ekologicznych i pomników przyrody. Niezliczona ilość cieków, stawy hodowlane, źródła, polodowcowe moreny i wydmy stanowią o wysokich walorach krajobrazowych i przyrodniczych tego terenu. Na obszarze Lasów Stobrawsko-Turawskich stwierdzono występowanie wielu chronionych gatunków roślin i zwierząt. Jednym z najciekawszych obiektów położonych na tym terenie jest Jezioro Turawskie. Jego najbli ższe otoczenie jest miejscem gniazdowania wielu ciekawych gatunków ptaków. Zbiornik stanowi też ważne miejsce odpoczynku i żerowania dla ptaków migrujących. Z tego względu został zaliczony do ostoi ptactwa wodnego o randze europejskiej. W myśl postanowień ustawy o ochronie przyrody obszar chronionego krajobrazu to obiekt pe łniący poza funkcją przyrodniczo-krajobrazową funkcję turystyczno-rekreacyjną. Lasy Stobrawsko-Turawskie, ze względu na przewagę borów sosnowych mających duże walory bioterapeutyczne (działają kojąco, przeciwastmatycznie i odkażająco), posiadają duże znaczenie dla turystyki i wypoczynku mieszkańców okolicznych miast. Indywidualne formy ochrony przyrody Torfowisko Dębska Kuźnia - użytek ekologiczny o powierzchni 5,19 ha uznany Rozporządzeniem nr P/2/97 Wojewody Opolskiego z dnia 3 lutego 1997 roku. Jest to podmok ły nieużytek z interesującymi zbiorowiskami rolśinnymi w trakcie naturalnej sukcesji. Miejsce bytowa nia i żerowania bociana czarnego Ciconia nigra. Pomniki przyrody Na terenie gminy Chrząstowice znajduje się obecnie 14 pomników przyrody. Są to: 1. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 15 d Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice w sąsiedztwie Tartaku w Suchym Borze (nr rej. woj. 44). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 470 cm; wysokość: 24 m; wiek: około 270 lat. 2. Buk zwyczajny Fagus sylvatica rosnący w oddziale 178 f Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 175). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 480 cm; wysokość: 31 m; wiek: około 220 lat. 3. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris rosnąca w oddziale 180 d Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 176). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 268 cm; wysokość: 26 m; wiek: około 180 lat. 4. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris rosnąca w oddziale 212 c Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko na skraju lasu koło Dańca (nr rej. woj. 193). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 260 cm; wysokość: 23 m; wiek: około 220 lat. 5. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 91 c Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 194). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m.: 550 cm; wysokość: 27 m; wiek: około 220 lat. 6. Sosna zwyczajna Pinus sylvestris rosnąca w oddziale 238 h Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko (nr rej. woj. 333). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m.: 260 cm; wysokość: 23 m; wiek: około 180 lat. 7. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 7 c Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice na skraju lasu, w odległości około 50 m od drogi Opole - Chrząstowice (nr rej. woj. 440). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m.: 425 cm; wysokość: 25 m; wiek: około 320 lat. 8. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 15 g Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice (nr rej. woj. 503). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 490 cm; wysokość: 31 m; wiek: około 250 lat. 9. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 15 b Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice (nr rej. woj. 504). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 433 cm; wysokość: 28 m; wiek: około 250 lat. 10. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący w oddziale 7 b Nadleśnictwa Opole, obręb Grudzice (nr rej. woj. 505). Obwód pnia na wysokości 1, 3 m: 442 cm; wysokość: 24 m; wiek: około 250 lat. 11. Sosna wejmutka Pinus strobus rosnąca w oddziale 239 b Nadleśnictwa Krasiejów, obręb Zbicko, objęta ochroną uchwałą nr XXXII/178/2001 Rady Gminy w Chrząstowicach z dnia 27 lutego 2001 10

roku (Dz. Urz. Woj. Op. nr 26 z 2001 r.). Obwód pnia na wysoko ści 1, 3 m.: 320 cm; wysokość: 25 m; wiek: około 120 lat. 12. Aleja dębów szypułkowych pomiędzy miejscowościami Dębie i Daniec. 13. Dąb szypułkowy Quercus robur rosnący przy ul. Wiejskiej w Dębiu, powołanego Uchwałą Nr XXIX/201/2005 Rady Gminy Chrząstowice, z dnia 30 sierpnia 2005 w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. 14. Dęby szypułkowe przy ul. Szkolnej w Lędzinach, powołanego Uchwałą Nr XXIX/202/2005 Rady Gminy Chrząstowice z dnia 30 sierpnia 2005 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody. Rezerwaty przyrody Srebrne Źródło Rezerwat leśny o powierzchni około 23 ha. Obszar ten ma bardzo duże walory przyrodnicze związane zarówno z biotopem jak i biocenozami. Do największych walorów przyrody nieożywionej należy występowanie rozległej strefy źródliskowej niewielkiego dopływu Jemielnicy. Strefa obejmuje bardzo liczne wysięki i skoncentrowane wypływy wód podziemnych o łącznej bardzo wysokiej wydajności. Wypływy wód podziemnych pochodzą z naturalnego drenażu rozległego pasa pagórów wodnomorenowych, wodnolodowcowych i eolicznych zlokalizowanych między Ozimkiem i Dębską Kuźnią. Wody opadowe na tym zalesionym terenie zazwyczaj szybko przedostają się przez łatwo przepuszczalne warstwy skalne, by w spągu gromadzić się na nieprzepuszczalnych iłach i iłowcach górnego triasu. W związku z występowaniem w spągu nieprzepuszczalnego podłoża płyną następnie równolegle, by w sposób skoncentrowany przedostać się na powierzchnię. Silnie zaznaczona erozja wodna, która towarzyszy wypływom doprowadziła do wykształcenia się płaskiej w dnie zawodnionej niecki. Rezerwat obejmuje fragment masywu leśnego porośniętego łęgiem wiązowo-jesionowym Ficario-Ulmetum campestris, łęgiem jesionowo-olszowym Circaeo-Alnetum i grądem subkontynentalnym Tilio-Carpinetum. Na jego obszarze znajduje si ę znacznych rozmiarów źródło, na którego brzegach wykształciły się płaty zespołu z dominacją lepiężnika białego Petasitetum albi. Znajduje się tu jedyne na Równinie Opolskiej stanowisko cisa pospolitego Taxus baccata w naturalnym siedlisku. Występują tu również dosyć licznie inne rzadkie gatunki, np. żywiec dziewięciolistny Dentaria enneaphyllos, żywiec cebulkowy D. bulbifera, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, porzeczka czarna Ribes nigrum, kwitn ące okazy bluszczu pospolitego Hedera helix, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine. Obszar ten nale ży objąć ochroną częściową Projektowane formy ochrony przyrody Łęg w Dębiu Niewielki powierzchniowo fragment łęgu jesionowo-olszowego Circaeo-Alnetum. Miejsce masowego występowania bardzo rzadkiej w województwie opolskim chronionej paproci - pióropusznika strusiego Matteucia struthiopteris. Łąki koło Dębskiej Kuźni Pas podmokłych łąk w dolinie Jemielnicy na południowy-wschód od Dębskiej Kuźni z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i turzycowymi. Miejsce występowania kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis, bobrka trójliskowego Menyanthes trifoliata, siedmiopalecznika błotnego Comarum palustre, sitowia lenego Scirpus sylvaticus, ostro żenia łąkowego Cirsium rivulare, wełnianki wąskolistnej Eriophorum angustifolium i innych Proponowane formy ochrony przyrody Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Kamionka Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy obejmuje interesujący pod względem krajobrazowym i przyrodniczym dawny kamieniołom bazaltów Kamionka. Obszar ten jest jednym z kilkunastu występujących na Opolszczyźnie wystąpień intruzji żyłowych trzeciorzędowego wulkanizmu. Występujący w kamieniołomie druzgot bazaltowy stanowi warte zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych świadectwo przeszłości geologicznej okolic. Obszar ten obfituje w rzadkie w skali regionu gatunki grzybów i ro ślin oraz zbiorowiska roślinne. Spośród grzybów występuje tu koralówka czerwonowierzchołkowa Ramaria botrytis, której stanowisko to jest jedynym obecnie istniejącym na Śląsku Opolskim. Na terenie tym występuje wiele rzadkich i ginących roślin. Do najciekawszych należy m.in.: wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, wyka kaszubska Vicia cassubica, wyka zaroślowa Vicia dumetorum, bluszcz pospolity Hedera helix. Do najbardziej interesujących zbiorowisk roślinnych należy rzadki na Śląsku Opolskim zespół z dominacją wyki kaszubskiej Agrimonio-Vicietum cassubicae, i zespół wyki leśnej i wyki zaroślowej Vicietum sylvatico- 11

dumetorum. Występują tu również chronione i rzadkie gatunki zwierząt: ropucha zielona Bufo viridis, rzekotka drzewna Hyla arborea, traszka zwyczajna Triturus vulgaris, zaskroniec Natrix natrix, zimorodek Alcedo atthis i wiele innych. Łąka koło Dąbrowic Jest to kompleks podmokłych, niekoszonych łąk miedzy Dąbrowicami i Dańcem z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi i turzycowymi. Są to: zespół kosaćca żółtego Iridetum pseudacori, zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis, zespół turzycy sztywnej Caricetum gracilis, zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis i zespół sitowia lenego Scirpetum silvatici. Jest to miejsce licznego występowania kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis, sitowia lenego Scirpus sylvaticus, ostrożenia łąkowego Cirsium rivulare i innych. Na łąkach tych ma swoje stanowisko lęgowe derkacz Crex crex, gatunek zagrożony w skali światowej. Celem jego ochrony jest zachowanie unikalnych biotopów łąkowych i turzycowych, walorów krajobrazowych oraz zasobów genowych chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Łąka koło Dańca Jest to niewielki kompleks podmokłych, koszonych łąk w północno-wschodniej części Dańca z wieloma dobrze wykształconymi zbiorowiskami łąkowymi, turzycowymi i torfowiskowymi. Są to: zespół turzycy błotnej Caricetum acutiformis, zespół turzycy dzióbkowatej Caricetum rostratae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis, zespó ł turzycy sztywnej Caricetum gracilis, zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis, zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici, zespół kwaśnych młak turzycowych Carici canescentis-agrostietum caninae oraz rzadki w województwie opolskim zespół turzycy nitkowatej Caricetum lasiocarpae. Jest to miejsce licznego występowania kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis, sitowia leśnego Scirpus sylvaticus, ostrożenia łąkowego Cirsium rivulare, wełnianki wąskolistnej Eriophorum angustifolium i innych. Na tym terenie ma również stanowisko lęgowe derkacz Crex crex. Celem jego ochrony jest zachowanie unikalnych biotopów łąkowych, turzycowych i torfowiskowych, walorów krajobrazowych oraz zasobów genowych chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Stanowisko dokumentacyjne przyrody nieo żywionej Bazalty koło Dębskiej Kuźni. Proponuje się objąć ochroną fragment twardziela denudacyjnego zlokalizowanego w widłach Jemielnicy i Suchej. Niewielki pagórek zbudowany jest z bazaltów będących żyłową intruzją magmową, która występowała na tym obszarze w trzeciorzędzie. Obszar ostańca był miejscem eksploatacji bazaltu jednakże kamieniołom został po jej zaprzestaniu zamieniony w składowisko odpadów. Jedynie na zboczach pagórka zachowały się pokrywy druzgotu bazaltowego, które świadczą o historii geologicznej gminy. Pokrywy te proponuje si ę zachować jako stanowisko dokumentujące działalność wulkaniczną na badanym obszarze. OBSZAR NATURA 2000 Na terenie gminy znajduje się potencjalny specjalny obszar ochrony siedlisk Natura 2000 Łąki w okolicach Chrząstowic. W czasie tworzenia niniejszej prognozy nie było ustalone, czy i w jakich granicach obszar ten wejdzie do ostatecznej krajowej propozycji sieci obsza rów siedliskowych. Łąki w Chrząstowicach, szczególnie ich fragmenty w pobliżu drogi krajowej są atrakcyjnym miejscem zagospodarowania. W związku z tym podstawowym zagrożeniem, poza ich zabudową, jest zmiana stosunków wodnych mogąca mieć miejsce przy zmianach przeznaczenia gruntów. Również wkraczanie w koryto i brzegi Chrząstawy nie powinno mieć miejsca. W okresie kwitnienia rosnące tutaj gatunki odwiedzane są przez liczne gatunki owadów: chronione trzmiele, rusałki (pawik, pokrzywnik, admirał, kratkowiec, dostojki, przeplatki i inne), modraszki (kilka gatunków), pazie królowej, po łówce szachownica oraz przedstawicieli innych grup owadów. Przepływająca w pobliżu Chrząstawa stanowi system wzbogacający cały obszar o gatunki związane ze środowiskiem wodnym, nie tylko z rzędu owadów. Pojawiają się tutaj również żaba jeziorowa oraz, żaba trawna. W kępach wierzb odnaleźć można rzekotki. Rzeka jest niewielka, miejscami mocno zaro śnięta. Łąki rozciągają się po obu stronach drogi krajowej nr 46 Opole -Częstochowa. Jest to duży kompleks, ok. 220 ha miejscami koszonych, miejscami od łogowanych użytków zielonych. Na całym areale miejscami występują kępy zadrzewień złożone z wierzb i olch lub pojedyncze okazy tych drzew. W niektórych fragmentach pojawiaj ą się także brzozy. Znaczne obszary reprezentują dobrze zachowane zbiorowiska z rzędu Molinietalia caeruleae. Z pośród rosnących tutaj gatunków można wymienić wiązówkę błotną, trzęślicę modrą, ostrożenia warzywnego. W miejscach bardziej podsuszonych, przy drodze w znacznych ilościach występują osty. Miejscami licznie pojawia się krwiściąg lekarski. Na obrzeżach kompleksu i w otoczeniu stacji benzynowej przeważają zbiorowiska ruderalne. W okresie letnim fragmenty nie koszone są trudno dostępne ze względu na zagęszczenie 12

i wysokość roślin. Rzeka Chrząstawa jest niewielkim ciekiem płynącym w zachodniej części omawianego obszaru. Nawadnia ona obszar przez który przepływa utrzymując znaczną jego część w dobrej kondycji siedliskowej. W budowie geologicznej wyst ępują mady, lokalnie namuły. Na większości obszaru wody gruntowe występują na głębokości 0,5-1 m. Poniżej przedstawiono mapę z zaznaczonymi granicami proponowanego obszaru Natura 2000 Łąki w okolicach Chrząstowic [Źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Opolu]. III.7. Poważne awarie, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz klęski żywiołowe W gminie Chrząstowice, rozpatrując potencjalne zagrożenia dla środowiska należy wziąć pod uwagę zagrożenia pożarowe, zagrożenia związane ze skutkami innych klęsk żywiołowych takich jak powódź, huragany, śnieżyce itp. oraz zagrożenia związane z magazynowaniem i transportem niebezpiecznych środków chemicznych i toksycznych środków przemysłowych. Lasy znajdujące się na terenie gminy Chrząstowice, zaliczają się do I kategorii zagrożenia pożarowego. Zlokalizowane na terenie Nadle śnictwa punkty czerpania wody są wystarczające do celów pożarowych. Obiekty budowlane na terenie gminy Chrząstowice w większości wykonane są z materiałów niepalnych. W budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, wielorodzinnych lub gospodarstwach rolnych korzystaj ących z gazu (butle gazowe) może wystąpić zagrożenie związane z wybuchem gazu. Na terenie gminy Chrząstowice nie ma zakładów zaklasyfikowanych do kategorii zak ładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Ryzyko wystąpienia awarii dotyczy również obiektów i terenów stacji z etyliną, olejem napędowym i gazem propan-butan. Ze względu na przebieg przez teren gminy dróg komunikacyjnych i linii kolejowych, trasami tymi prowadzony może być również transport toksycznych środków przemysłowych, niebezpiecznych substancji chemicznych oraz materiałów szczególnie niebezpiecznych. Zagrożenie stanowi także tzw. transport dziki, czyli prowadzony nieprzystosowanymi środkami transportu, bez odpowiednich zabezpieczeń, w ilościach ponad normatywnych, przez kierowców nie posiadaj ących stosownych uprawnień. ROZDZIAŁ IV. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE CHRZĄSTOWICE IV.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi W gminie Chrząstowice dominują gleby piaszczyste oraz gliniaste i pylaste. Na tym pod łożu wykształciły się gleby bielicowe i pseudobielicowe, gleby brunatne, czarne ziemie i gleby bagienne. 13

Gleby na terenie gminy są wrażliwe na wpływ czynników zewnętrznych (np. woda, wiatr, zanieczyszczenia), które mogą wywierać negatywny wpływ na stan tych gleb. Popraw ę jakości gleby w warunkach produkcji rolniczej można uzyskać poprzez zwiększenie ilości masy organicznej lub ekstensywne użytkowanie. Negatywny wpływ czynników erozyjnych można ograniczyć przez zwiększenie ilości zadrzewień śródpolnych oraz przez przekształcenie gruntów ornych w trwałe użytki zielone. Koniecznością jest również przeprowadzenie waloryzacji rolniczej w celu wyeliminowania zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem produktów rolniczych z przeznaczeniem na cele spo żywcze. Tereny, które nie mogą stanowić bazy do produkcji rolniczej na cele konsumpcyjne, można przeznaczyć pod uprawę roślin energetycznych, które będą źródłem biomasy na cele opałowe. Eksploatacja złóż surowców naturalnych powinna odbywać się zgodnie z wymogami ochrony środowiska, obowiązującymi przepisami i zasadami zrównoważonego rozwoju. Istnieje potrzeba monitorowania obiektów, w których prowadzona jest eksploatacja surowców naturalnych pod kątem ochrony powierzchni ziemi i gleb. Cele krótkookresowe do 2011 roku Cele krótkoterminowe w zakresie ochrony ziemi i gleb obejmuj ą następujące działania: identyfikacja gruntów zanieczyszczonych w celu podj ęcia działań w celu doprowadzenia ich do stanu właściwego, zapobieganie degradacji i erozji gleb poprzez racjonaln ą gospodarkę zasobami naturalnymi. Cele średniookresowe do 2015 roku Cele średniookresowe w zakresie ochrony ziemi i gleb obejmuj ą następujące działania: okresowa kontrola zawartości metali ciężkich, składników nawozowych oraz odczynu ph w glebach użytkowanych rolniczo, ochrona i wykorzystanie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych w celach turystycznych, promocja rolnictwa ekologicznego, organizacja cyklu szkoleń dla rolników obejmujących zasady kodeksu dobrych praktyk rolniczych, wykorzystanie nieużytków na uprawy energetyczne, rekultywacja terenów zdegradowanych przez przemys ł wydobywczy. IV.2. Gospodarka wodno- ściekowa Z analizy aktualnego stanu gospodarki wodno -ściekowej w gminie Chrząstowice wynika, że potencjalne źródło zagrożenia jakości wód powierzchniowych i podziemnych stanowi ą przede wszystkim: - ścieki bytowo-gospodarcze z zabudowy mieszkaniowej na obszarach nieskanalizowanych, - ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, brak urządzeń podczyszczających, - zanieczyszczenia spływające z pól, szczególnie w okresach po nawożeniu gruntów rolnych, W związku z powyższym należy podjąć w gminie działania mające na celu wyeliminowanie tych zagrożeń. Priorytetowym zadaniem w zakre sie gospodarki ściekowej w gminie Chrząstowice jest propagowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków komunalnych w miejscach nieskanalizowanych i nie obj ętych planami kanalizacji, których na chwilę obecną jest 13, rozbudowa sieci komunalnej. Docelowo należy założyć również rozbudowę istniejącej kanalizacji deszczowej, tak aby wszystkie ulice na terenach zurbanizowanych były w nią wyposażone. Przy odprowadzaniu ścieków deszczowych z terenów zanieczyszczonych (stacje benzynowe, parkingi itp.) nale ży przewidywać wykonanie odpowiednich systemów oczyszczających. Z analizy stanu istniejącego w zakresie zaopatrzenia w wodę wynika, że cały teren gminy zamieszkały obecnie przez ludzi jest zwodociągowany. Planowane na najbliższe lata inwestycje obejmują działania modernizacyjne i usprawniające istniejący system zaopatrzenia w wodę, tj.: wymianę awaryjnych odcinków sieci oraz uzbrojenie w sieć wodociągową i kanalizacyjną terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Produkcję rolną należy prowadzić w sposób ograniczający i zapobiegający zanieczyszczeniu wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Należy upowszechniać dobre praktyki rolnicze, w szczególności na drodze organizowania szkoleń dla rolników. Na terenie gminy brak jest kompleksowo rozpoznanego i sp recyzowanego zakresu niezbędnych przedsięwzięć dotyczących ochrony przed powodzią i suszą. Cele krótkookresowe do 2011 roku Realizacji przyjętych priorytetów ekologicznych w zakresie gospodarki wodno -ściekowej na terenie gminy Chrząstowice służyć będą następujące cele krótkookresowe: 14

- budowa kanalizacji sanitarnej na obszarach nieskanalizowanych, - identyfikacja i zalegalizowanie nielegalnych kolektorów i rowów służących do odprowadzania ścieków bytowych i komunalnych, - inwentaryzacja istniejących systemów kanalizacji deszczowych wraz z oceną ich stanu technicznego, - kontrola istniejących zabezpieczeń wodnych i rozpoznanie potrzeb w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, - magazynowanie obornika i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach rolnych w sposób zapewniający wymogi ochrony środowiska, - promocja rolnictwa ekologicznego oraz Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych. Cele średnioookresowe do 2015 roku Do wytypowanych celów średniookresowych w perspektywie do 2015 r. w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej należą: - modernizacja istniejącej oraz budowa nowej (na terenach przeznaczonych pod budownictwo) sieci wodociągowej, - edukacja oraz propagowanie postaw i zachowa ń motywujących ludność do oszczędzania wody, - propagowanie budowy lokalnych i przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania, - budowa kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi, - prowadzenie monitoringu oddzia ływania składowiska odpadów w Dębskiej Kuźni - prowadzenie akcji informacyjnej i propagowanie wśród rolników tzw. Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej, - utrzymanie przeciwpowodziowej funkcji terenów zalewowych, IV.3. Gospodarka odpadami Zagadnienia dotyczące celów, priorytetów i zadań ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami omówiono szczeg ółowo w równolegle opracowywanej integralnej części niniejszego opracowania: Aktualizacji planu gospodarki odpadami gminy Chrz ąstowice. IV.4. Ochrona powietrza atmosferycznego Z analizy aktualnego stanu w zakresie ochrony powietrza na terenie gminy Chr ząstowice wynika, iż poprawy stanu powietrza należy wiązać przede wszystkim z działaniami w zakresie ograniczania: - emisji niskiej, - emisji pochodzącej z procesów energetycznych i przemysłowych, - emisji pochodzącej z transportu powierzchniowego, - emisji niezorganizowanej. Redukcji emisji z procesów spalania paliw energetycznych, w tym emisji niskiej nale ży się spodziewać przede wszystkim wskutek prowadzenia działań na rzecz rozwoju i modernizacji systemów sieci ciepłowniczej i gazu przewodowego w gminie oraz w związku z prowadzeniem działań na rzecz obniżenia energochłonności obiektów. Należy podjąć akcje zachęcające do wykonywania termomodernizacji budynków i instalacji ciepłowniczych (docieplenia budynków, wymiana okien, wymiana kot łowni węglowych na ekologiczne olejowe lub gazowe). Konieczne będzie również przeprowadzenie działań edukacyjnoinformacyjnych w zakresie: korzyści płynących ze stosowania paliw ekologicznych, poszanowania energii cieplnej i elektrycznej, szkodliwości spalania odpadów komunalnych w paleniskach domowych. Zgodnie ze Strategią rozwoju energetyki odnawialnej przyjmuj ącej jako cel strategiczny zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym do 7,5% w 2010 r. należy wykonać analizę możliwości wykorzystania biomasy (głównie drewna i słomy) jako źródła energii odnawialnej w zakładach produkcyjnych, gospodarstwach rolnych, szklarniach, fermach znajdujących się na terenie gminy Chrząstowice. W przypadku pozytywnych wyników analizy należy rozpocząć akcje promującą wykorzystanie biopaliw jako źródła zastępczego dla tradycyjnych kotłowni węglowych. W ramach działań ograniczających emisję zanieczyszczeń z transportu drogowego należy przeprowadzić remonty dróg gminnych, wprowadza ć do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego pasów zieleni pomi ędzy drogami, a zabudową mieszkaniową. Na ograniczenie emisji z transportu samochodowego wpłynie usprawnienie systemu komunikacji samochodowej oraz promocja komunikacji zbiorowej. Do ograniczenia emisji zanieczyszczeń z transportu samochodowego przyczyni się również opracowanie gminnego programu budowy ścieżek rowerowych i promocja komunikacji rowerowej. Cele krótkoterminowe do 2011 roku Cele krótkoterminowe w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego stanow ią: - systemowe działania na rzecz ograniczenia niskiej emisji, 15