WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT INSPEKCJI HANDLOWEJ we WROCŁAWIU 5-69 Wrocław, ul. Ofiar Oświęcimskich 15A tel. (71) 344-2-3, 38, 39; fax. (71) 344-26-2 SPRAWOZDANIE DOLNOŚLĄSKIEGO WOJEWÓDZKIEGO INSPEKTORA INSPEKCJI HANDLOWEJ WE WROCŁAWIU Z KONTROLI JAKOŚCI PALIW CIEKŁYCH W RAMACH STAŁEGO SYSTEMU MONITOROWANIA PALIW CIEKŁYCH I BIOPALIW CIEKŁYCH W ROKU 26 NA TERENIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO WROCŁAW 27 1
Akcje monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych w roku 26 prowadzone były przez Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej we Wrocławiu w oparciu o ustawę z dnia 23 stycznia 24 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych (Dz. U. Nr 34, poz. 293 ze zm.). W trakcie kontroli w roku 26 miały zastosowanie także inne ustawy i rozporządzenia, takie jak m.in.: ustawa z dnia 15 grudnia 2 r. o Inspekcji Handlowej (Dz. U. z 21 r. Nr 4, poz. 25 z późniejszymi zmianami), ustawa z dnia 2 lipca 24 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 187 ze zm.), rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 25 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. Nr 216, poz. 1825 ze zm.), rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 sierpnia 24 r. w sprawie metod badania jakości paliw ciekłych (Dz. U. Nr 192, poz. 197), rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 marca 24 r. w sprawie sposobu pobierania próbek (Dz. U. Nr 64, poz.595), rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 lutego 22 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania organów Inspekcji Handlowej, wzoru legitymacji służbowej pracowników Inspekcji oraz trybu wydawania i wymiany legitymacji (Dz. U. Nr 39, poz. 356), rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 22 r. w sprawie szczegółowego trybu pobierania i badania próbek produktów przez organy Inspekcji Handlowej (Dz. U. Nr 57, poz.522), rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 17 września 24 r. w sprawie sposobu monitorowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych (Dz. U. Nr 211, poz. 2146). Podstawą prawną przeprowadzania przez organy Inspekcji Handlowej kontroli jakości paliw ciekłych w 26 r. był art. 1 ust. 1 ustawy cyt. wyżej w związku z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 grudnia 2 r. o Inspekcji Handlowej. Kontrole zlecane były przez Zarządzającego Systemem Monitorowania i Kontrolowania Jakości Paliw Ciekłych i Biopaliw Ciekłych tj. Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który realizował swoje ustawowe zadania przy pomocy Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej i podległych mu właściwych miejscowo Wojewódzkich Inspektorów. Procedura kontroli przedstawiała się następująco: o terminie przyszłych kontroli Główny Inspektorat Inspekcji Handlowej w Warszawie informował z kilkudniowym wyprzedzeniem, celem przygotowania niezbędnych przyrządów oraz środków transportowych, w dniu kontroli z Wojewódzkim Inspektorem Inspekcji Handlowej kontaktował się specjalista Wydziału Kontroli Paliw GIIH Warszawa uzyskując dane inspektorów uczestniczących w kontroli oraz przekazując dane adresowe pierwszej stacji paliw lub hurtowni, po przybyciu na wskazaną stację paliw lub hurtownię paliw kontrolujący okazywali legitymacje służbowe, stałe imienne upoważnienia do kontroli jakości paliw ciekły i biopaliw ciekłych. Ustalano także dane adresowe stacji, osobę upoważnioną do uczestnictwa w kontroli, a także rodzaje oferowanych lub gromadzonych paliw, stany ilościowe paliw, rodzaje dystrybutorów, rodzaje i wielkości zbiorników, wskazania liczników dystrybutorów, po ustaleniu w/w danych jeden z inspektorów przystępował do pobierania prób paliw wskazanych wcześniej przez Specjalistę z GIIH Warszawa, 2
próby paliw z dystrybutorów inspektor pobierał do schłodzonych 5 litrowych metalowych pojemników po około 4 litry próbki podstawowej i około 4 litry próbki kontrolnej danego produktu. Przed pobieraniem prób paliw oczyszczano końcówkę przewodu wlewowego odmierzacza paliw a następnie przepłukiwano ją ok. 4 litrami danego produktu. Do pobierania prób benzyn pobierający paliwo używał specjalnej mosiężnej przystawki, która ograniczała wzburzanie paliwa i utratę lekkich frakcji, po pobraniu próbki paliw zostawały zaplombowywane i oznaczone kodami wiadomymi inspektorom kontrolującym oraz Dyspozytorowi w GIIH w Warszawie; z w/w czynności kontrolujący sporządzali protokół pobrania próbek paliw pozostawiając jeden egzemplarz kontrolowanemu lub jego przedstawicielowi, po skończonych kontrolach pobrane próbki i próbki kontrolne paliw przekazywano do akredytowanego laboratorium wyznaczonego przez Zarządzającego Systemem. W przypadku stacji zakładowych procedura pobierania prób paliwa przebiegała identycznie jak w przypadku stacji ogólnodostępnych. W przypadku baz i hurtowni paliw procedura była o wiele bardziej złożona, gdyż są to tereny o ścisłym rygorze bezpieczeństwa, gdzie należy poruszać się w specjalnej odzieży antyelektrostatycznej, według regulaminów BHP panujących w tych placówkach i posiadając specjalistyczne badania oraz szkolenia w zakresie pobierania próbek paliw ze zbiorników nadziemnych i podziemnych. Próbki paliw ze zbiorników pobiera się za pomocą zgłębnika (bardzo często) lub jeżeli na to pozwala budowa zbiornika koszem z butelką szklaną. Ilość próbek benzyn i oleju napędowego zależy od takich elementów jak: - rodzaju zbiornika (stojący (nadziemny, podziemny), cylindryczny leżący (nadziemny, podziemny), eliptyczny), - rodzaju instalacji zamontowanej w hurtowni lub bazie paliw, - wysokości słupa cieczy w zbiorniku, - warunków technicznych zbiorników i pogodowych. W myśl opisanej wyżej procedury kontrolnej przeprowadzono w 26 r. na zlecenie Zarządzającego Systemem kontrole w 191 placówkach, w tym: - 185 stacjach ogólnodostępnych, - 2 stacjach zakładowych, - 4 hurtowniach i bazach paliw zlokalizowanych na terenie działania Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej we Wrocławiu oraz podległych Delegatur w Legnicy, Jeleniej Górze i Wałbrzychu. W ramach działań kontrolnych pobrano do badań jakościowych w akredytowanym laboratorium - na stacjach ogólnodostępnych, zakładowych oraz w bazach i hurtowniach paliw - 348 próbek paliw, w tym: - 15 próbek oleju napędowego, - 148 próbek benzyny bezołowiowej 95, - 5 próbek benzyny bezołowiowej 98. Kontrola jakości paliw ciekłych odbywała się w dwóch okresach: - od 1 maja do 3 września (okres letni), - od 1 października do 3 kwietnia (okres zimowy), oraz dwóch systemach: - w ramach systemu europejskiego - celem było monitorowanie pod względem statystycznym jakości paliw tj.: benzyny (bezołowiowa 95 oraz 98), oleju napędowego, 3
- w ramach systemu krajowego - celem było przeciwdziałanie magazynowaniu, wprowadzaniu do obrotu, a także gromadzeniu w stacjach zakładowych paliw tj. benzyn i oleju napędowego, które nie spełniają wymagań jakościowych określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy. W rozbiciu na system, w jakim badano próbki paliw (krajowy lub europejski) pobrano próbki jak niżej: Rodzaj paliwa\ system badania Krajowy Europejski olej napędowy ON 136 14 benzyna bezołowiowa 95 135 13 benzyna bezołowiowa 98 28 22 W wyniku działań kontrolnych stwierdzono oferowanie do sprzedaży paliw nie spełniających wymagań jakościowych określonych w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19.1.25 r. w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. Nr 216, poz. 1825 z późniejszymi zmianami) w 12 stacjach paliw, hurtowniach i stacjach zakładowych, kwestionując jakość: - oleju napędowego w 6 placówkach. - benzyny Pb 95 w 5 placówkach, - benzyny Pb 98 w 1 placówce. W oparciu o wyniki kontroli tutejszy Inspektorat skierował do właściwych miejscowo Prokuratur 5 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art. 23 cyt. wyżej ustawy, natomiast: - w 2 przypadkach stacji gdzie kwestionowano Pb 95 kontrola odbywała się przy asyście przedstawiciela Prokuratora, - w 2 przypadkach stacji gdzie kwestionowano Pb 95 przekroczony był parametr prężności par paliwo przebadane było dla okresu letniego natomiast paliwo pochodziło z okresu przejściowego (kontrola 5 maja) dlatego odstąpiono od kierowania zawiadomienia, - w 1 przypadku stacji gdzie kwestionowano ON badanie próbki kontrolnej nie potwierdziło złej jakości ON w zakresie temperatury zapłonu, - w 1 przypadku stacji gdzie kwestionowano Pb 98 oraz 1 stacji gdzie kwestionowano ON przedsiębiorcy złożyli wnioski o przebadanie próbek kontrolnych sprawy w toku. Najczęściej kwestionowane parametry: - w oleju napędowym: zawartość siarki i skład frakcyjny, - w benzynach: prężność par, zawartość siarki, skład frakcyjny i motorowa liczba oktanowa. W okresie od 1.1.26 r. do 31.12.26 r. do Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej we Wrocławiu wpłynęło 149 informacji o podejrzeniu oferowania na stacjach złej jakości paliwa, w tym: - 33 informacje imienne, - 95 informacji anonimowe, - 21 informacji od instytucji państwowych (tj. m.in. Policji, UKS, UC, itp.). 4
Uwzględniając rodzaj stacji (prywatna lub koncernowa) informacje dotyczące podejrzenia oferowania złego paliwa na stacjach przedstawia się następująco: PRYWATNE PKN ORLEN BP STATOIL SHELL LOTOS JET 9 34 11 4 3 3 4 Wszelkie informacje jakie wpływały do Wojewódzkiego Inspektoratu niezwłocznie przekazywano do Głównego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w Warszawie, gdzie w porozumieniu z Zarządzającym Systemem były ewentualnie ujmowane w planach kontroli. Dlatego też trudno jest podać dokładne dane odnośnie wykorzystania konkretnych informacji w poszczególnych kontrolach stacji paliw. Porównując daty informacji od konsumentów z datami przeprowadzenia kontroli w zakresie jakości paliw można podać następujące dane: - na 33 stacje z informacji imiennych skontrolowano 29 stacji a informacje o 4 stacjach przesłane zostały według właściwości miejscowej do innych wojewódzkich inspektoratów, - na 95 stacji z informacji anonimowych skontrolowano 66 stacji, nie objęto planem kontroli 27 stacji, a stacje z 2 informacji przesłane zostały według właściwości miejscowej do innych wojewódzkich inspektoratów. * * * * * Od 1 stycznia 27 r. podstawę prawną funkcjonowania systemu monitorowania i kontrolowania jakości paliw stanowi ustawa z 25 sierpnia 26 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. Nr 169, poz. 12). Nowa regulacja prawna, w stosunku do poprzedniej, rozszerza zakres kontroli ze stacji ogólnodostępnych, zakładowych oraz baz i hurtowni paliw który istniał pod rygorami poprzedniej ustawy na kontrolę całego łańcucha dystrybucji paliw począwszy od producenta poprzez hurtownie i bazy paliw a skończywszy na stacja ogólnodostępnych i zakładowych. Dodatkowo ustawa wprowadziła możliwość kontrolowania paliwa dostarczanego do stacji i baz paliw transportem drogowym autocysterny. Utrzymane zostały uprawnienia jakie posiadał Zarządzający Systemem Prezes UOKiK oraz Główny Inspektor Inspekcji Handlowej. Dodatkowo mogą oni niezwłocznie wyznaczyć do kontroli dostawcę paliwa do tego przedsiębiorcy, u którego stwierdzono paliwo niewłaściwej jakości. W przypadku braku zbiornika stacjonarnego paliwa, Inspekcja Handlowa będzie mogła podjąć czynności kontrolne w celu ustalenia innego przedsiębiorcy, od którego pochodzi zakwestionowane paliwo, a który posiada zbiornik stacjonarny. Kontrole, tak jak poprzednio, będą przeprowadzane w dwóch okresach: letnim (od 1 maja do 3 września) oraz zimowym (od 1 października do 3 kwietnia), a także w ramach dwóch systemów: europejskiego i krajowego, i tak: - w ramach europejskiej części systemu - kontrolowane będą benzyny ogólnodostępne na rynku tj. benzyna bezołowiowa 95 i 98 oraz olej napędowy i biopaliwa ciekłe dostępne na stacjach ogólnodostępnych i zakładowych; w próbach benzyn i oleju napędowego badane będą wszystkie parametry jakie mają wpływ na środowisko naturalne, a o których jest mowa w Dyrektywie 98/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 października 1998 r. w sprawie jakości benzyn i olejów napędowych zmienionej dyrektywą 23/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 3 marca 23 r. 5
- w ramach krajowej części sytemu kontrolą objęci zostaną: producenci paliw, przedsiębiorcy magazynujący paliwa, przedsiębiorcy wykonujący działalność gospodarczą w zakresie transportowania paliw (na wniosek Policji oraz w toku czynności prowadzonych przez Policję), właściciele i użytkownicy wybranych flot pojazdów, rolnicy wytwarzający biopaliwa ciekłe na własny użytek, hurtownie i bazy paliw, stacje paliwowe ogólnodostępne i zakładowe, w których sprzedawane lub gromadzone są paliwa ciekłe, biopaliwa ciekłe, gaz skroplony (LPG) oraz sprężony gaz ziemny (CNG) oraz przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu lekki olej opałowy. W próbkach paliwa badane będą przez akredytowane laboratoria wszystkie lub wybrane parametry określone w wymaganiach jakościowych dla poszczególnych rodzajów paliwa. W stosunku do poprzednich okresów monitorowania jakości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych, który istnieje od 24 roku, przepisy nowej ustawy rozszerzyły wachlarz paliw objętych kontrolą jakościową i będzie się on kształtował następująco: benzyny (bezołowiowa 95 bezołowiowa 98), olej napędowy, biopaliwa ciekłe, gaz skroplony (LPG), sprężony gaz ziemny (CNG), lekki olej opałowy. * * * * * * * * * MONITORING PALIW W DANYCH TABELARYCZNYCH NA TERENIE DOLNEGO ŚLĄSKA Ilość skontrolowanych stacji paliw i hurtowni w IH Wrocław oraz poszczególnych Delegaturach IH z podziałem na stacje prywatne i należące do dużych koncernów paliwowych Ilość stacji i hurtowni Prywatne PKN ORLEN BP SHELL JET LOTOS STATOIL Wrocław 73 37 17 5 4 4 4 2 Legnica 43 25 1 2 3 1 2 Jelenia Góra 47 28 14 2 1 1 1 Wałbrzych 28 13 13 1 1 RAZEM 191 13 54 1 9 5 5 5 6
Ilość pobranych i skontrolowanych próbek paliwa z podziałem na gatunek i system w jakim były badane (krajowy lub europejski) ON Pb 95 U 95 Pb 98 Kraj Europa Kraj Europa Kraj Europa Kraj Europa Razem Wrocław 54 7 5 6 15 7 139 Legnica 29 3 34 3 5 5 79 Jelenia Góra 34 2 32 1 8 7 84 Wałbrzych 19 2 19 3 3 46 Razem 136 14 135 13 28 22 Razem Ilość skontrolowanych stacji ogólnodostępnych, zakładowych i hurtowni paliw w IH Wrocław i Delegaturach Stacje ogólnodostępne Stacje zakładowe Hurtownie paliw WROCŁAW 73 LEGNICA 4 3 JELENIA GÓRA 45 1 1 WAŁBRZYCH 27 1 RAZEM 185 2 4 Monitoring Paliw w wykresach na terenie Dolnego Śląska ILOŚĆ KONTROLI W WIIH WROCŁAW ORAZ W POSZCZEGÓLNYCH DELEGATURACH 25% 15% 37% Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych 23% 7
ILOŚĆ POBRANYCH PRÓB PALIW WIIH WROCŁAW ORAZ W POSZCZEGÓLNYCH DELEGATURACH 24% 13% 4% Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych 23% STOSUNEK PRZEBADANYCH PRÓB POZYTYWNYCH DO NEGATYWNYCH 3% Pozytywne Negatywne 97% PROCENTOWY UDZIAŁ STACJI PRYWATNYCH I KONCERNOWYCH OBJĘTYCH KONTROLAMI W ROKU 26 3% 28% 5% 5% 3% 3% 53% Prywatne PKN "ORLEN" LOTOS BP SHELL JET STATOIL 8
STOSUNEK POBRANYCH PRÓB W SYSTEMIE KRAJOWYM DO POBRANYCH W SYSTEMIE EUROPEJSKIM 12 119 1 8 68 74 6 38 4 2 2 11 1 8 Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych Krajowy Europejski ILOŚĆ POBRANYCH PRÓB PALIW W ROZBICIU NA POSZCZEGÓLNE GATUNKI PALIWA SYSTEM KRAJOWY 12 1 8 6 4 2 14 5 54 5 34 29 8 32 34 19 19 Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych ON Pb 95 Pb 98 U 95 9
Ilość pobranych prób paliw w rozbiciu na poszczególne gatunki paliwa system europejski 2 15 1 5 7 6 7 3 3 5 2 1 7 3 3 Wrocław Legnica J. Góra Wałbrzych 2 ON Pb 95 Pb 98 U 95 1