Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych 7 ZAGADNIENIA EKSLOATACI MASZYN Zeszyt (5) 7 MAIA MACIĄG * Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych badań eksperymentalnych, cz. II Słowa kluczowe ierwsza zasada termodynamiki, system tribologiczny, stałe kompleksowe systemowe C i D, opracowanie wyników badań. Key-words First principle of thermodynamics, tribologic system, system comple constants C and D, eperimental results. Streszczenie W drugiej części pracy wykorzystano wyniki standardowych badań tarcia i zużycia [,, ] do ilościowego opisu wybranych systemów tribologicznych na podstawie modelu termodynamicznego przedstawionego w pierwszej części pracy []. rzedstawiono stałe kompleksowe systemowe C i D oraz opracowano sposób ich wyznaczania. Następnie wyznaczono: pracę właściwą zużycia, intensywność zużywania, prawdopodobieństwo powstania strumienia masy produktów zużycia tribologicznego oraz stosunek masy zużytej do masy nagrzanej do temperatury błysku jako funkcje temperatury. W podsumowaniu objaśniono znaczenie i zalety opisu systemów tribologicznych za pomocą stałych kompleksowych systemowych C i D. Na podstawie otrzymanych charakterystyk przedstawiono wnioski dotyczące przebiegu zjawisk zachodzących w styku tarciowym dwóch metali. Wykaz ważniejszych oznaczeń a dyss praca właściwa dyssypacji mechanicznej [/g], C stała systemu tribologicznego [/g], c p ciepło właściwe [/g K], D stała systemu tribologicznego [K], * Katedra Informatyki, olitechnika adomska, ul. Malczewskiego 9, - adom.
8 M. Maciąg e praca właściwa zużycia [/g], df elementarna powierzchnia styku trących się ciał [m ], intensywność zużywania [g/m s], m zużycie tribologiczne systemu [g], m o masa o temperaturze błysku nie usuwana ze strefy tarcia [g], m strumień masy produktów zużycia [g/s], p nacisk jednostkowy [a], v prędkość poślizgu względnego elementów systemu tribologicznego [m/s], Θ temperatura styku tarciowego ciał [K], Θ o temperatura styku mikronierówności powierzchni [K], µ współczynnik tarcia kinetycznego, prawdopodobieństwo powstania strumienia masy produktów zużycia tribologicznego, stosunek mas m i m o.. Wprowadzenie W pracy [] przedstawiono model termodynamiczny ustabilizowanego tarcia i zużywania ciał stałych [5,, 7, 8]. Model ten opisuje m.in. gęstości strumieni: ciepła, ciepła dyssypacji i entalpii oraz wielkości określające intensywność zużywania i odporność na zużywanie tribologiczne w zależności od: współczynnika tarcia, nacisku jednostkowego, prędkości poślizgu i temperatury. Na jego podstawie zostały sformułowane i zinterpretowane nowe wielkości określone jako stałe kompleksowe systemowe C i D. Dzięki tym stałym uzyskano znacznie uproszczoną wersję modelu, bardziej przydatną do wykorzystania w badaniach eksperymentalnych [, 5, 7]. W niniejszej pracy korzystając z wyników badań tarcia i zużycia [,, ] oraz uproszczonego modelu ze stałymi C i D otrzymano częściowy opis zbadanych systemów tribologicznych. Uzyskano charakterystyki: intensywności zużywania, pracy właściwej zużycia e, prawdopodobieństwa powstania strumienia masy produktów zużycia tribologicznego i stosunku mas w funkcji temperatury.. Stałe kompleksowe systemowe C i D Uzyskany w pracach [, 5,, 7, 8] system zależności stanowi ogólny, makroskopowy, analityczny opis procesów związanych z ustabilizowanym tarciem. Na jego podstawie wyznaczono dwie nowe wielkości fizyczne: stałą kompleksową systemu C:
Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych 9 i stałą kompleksową systemu D: D = C = c p Θ o () a dyss c p + Θ o () Stała C, o wymiarze dżul na gram, jest maksymalnym ciepłem jednostkowym dla danego systemu, bowiem odnosi się do maksymalnego zakresu zmian temperatury w tym systemie. Stała D, wyrażana w kelwinach, jest to temperatura, większa od temperatury błysku, do której nagrzałaby się strefa styku nierówności powierzchni, gdyby praca tworzenia produktów zużycia została zamieniona na ciepło tarcia. Stałe C i D można wyznaczyć z badań eksperymentalnych. Dzięki nim możliwe jest znaczące uproszczenie opisu systemu tribologicznego. Umożliwiają one również uzyskanie charakterystyk ilościowych (intensywności zużywania, pracy właściwej zużycia, prawdopodobieństwa powstania strumienia masy produktów zużycia tribologicznego i stosunku mas m i m o ) dla systemu na podstawie wyników badań eksperymentalnych bez zastosowania kalorymetru. Wystarczą dużo prostsze badania pracy właściwej zużycia z pomiarem temperatury. Znaczenie stałych systemowych C i D jest zasadnicze dla uzyskania poprawy powtarzalności i odtwarzalności wyników badań tribologicznych.. Zastosowanie nowych, stałych wielkości systemowych do opisania procesów zachodzących w systemie tribologicznym na podstawie wyników standardowych badań tarcia i zużycia [5] W tej części artykułu zostaną opisane, na podstawie opracowanego modelu termodynamicznego procesu tarcia i zużywania ustabilizowanego metali, systemy tribologiczne, których badania zawierają informacje o pracy tarcia (nacisk jednostkowy, współczynnik tarcia, prędkość poślizgu, droga tarcia), temperaturze styku tarciowego, o zużyciu tribologicznym i o odporności na zużywanie. Nieznane pozostają jednak informacje o strukturze bilansu energetycznego, gdyż nie przeprowadzono odpowiednich badań. ako przykłady systemów tribologicznych wybrano systemy opisane w pracach [,, ]. Ich ważną cechą jest zaplanowanie eksperymentu w sposób umożliwiający uwzględnienie termodynamicznej natury tarcia. W szczególności ważna rola przypadła temperaturze styku tarciowego, która była ustalana na żądanym poziomie za pomocą wymiennika ciepła. Była więc niezależnym parametrem procesu. Opracowanie i wprowadzenie do opisu systemu tribologicznego kompleksowych stałych C i D dało nową możliwość jego scharakteryzowania. owstała w ten sposób charakterystyka jest korzystna ze względu na jednoznaczność,
M. Maciąg powtarzalność i porównywalność opisu. Wybrane przykłady systemów tribologicznych zaczerpnięto z prac [, ]. Mając dane trzy wartości pracy właściwej zużycia i odpowiadające im trzy wartości temperatury styku tarciowego, można skorzystać z zależności na pracę właściwą zużycia () w celu ustalenia wartości stałych C i D: e D Θ C D = C = C Θ Θ () o sprowadzeniu jej do następującej postaci: e Θ = C D C Θ, zapisujemy równanie gdzie:y = : e Θ oraz X = Θ. Y = C X + C D () Tabela. Table. Wyniki obliczeń stałych systemowych C i D dla przypadku systemu scharakteryzowanego w pracy [] oraz gęstość strumienia d mo df esults of calculations over system constants C and D only for system characterized in work [] and flu density d mo df Współczynnik tarcia µ,,,5 rędkość poślizgu v [m/s],5,5,,5,5,,5,5, Naciski jednostkowe p [Ma],,,,,,,,,,,,,,,,,, C 7 [/g],7,,9,,7,7,,7,57,7,7,,7,7,,,95, s ( C ) [/g] 8,89,7,9,,,98,7,5,9 5,,8,9 5, 7,5,79,,,77 D [K] 58,8 5,7 599,59,5 9,88 5, 5,,5 57,, 5,9,8 8, 8, 8,9 7,9 9, 7, s ( CD ) 8 [K] 8,8 5,5,, 7,8 8,8,8,, 7, 7,7,9,8,,5 7, 9, 5,5 Współczynnik korelacji k,877,997,995,579,99,957,9989,9999,9999,988,995,999,99,9,9995,987,955, d mo df - [ g ] s m,,98,,8,,98,7,5,5,899,75,58,,55,8,8,,
Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych Dysponując trzema wartościami Y i trzema wartościami X tworzymy układ trzech równań: Y = C X + C D Y = C X + C D (5) Y = C X + C D z którego wynikają, na podstawie analizy regresji metodą najmniejszych kwadratów stałe C oraz iloczyn C D, a więc również stała D [9]. oniżej w tabelach oraz zestawiono wyniki obliczeń stałych C i D, ich odchylenia standardowe i współczynnik korelacji. Stałe te mogą służyć również do opisu intensywności zużywania (wzór ): = d m Θ = µ p v df C ( D -Θ ) () Na rysunkach przedstawiono zależności pracy właściwej zużycia i intensywności zużywania wynikające z zaproponowanego opisu systemu tribologicznego wzory () i () na przykładzie wyników badań. Ciecieląga []. W niniejszej pracy zostały zaprezentowane tylko wybrane charakterystyki z pracy [5]. Na rysunkach 7 i 8 zilustrowano te zależności charakteryzujące systemy tribologiczne, które zbadali. Sadowski i W. Żurowski [].
M. Maciąg e [/g] 5E+8.5E+8 [g/m. s].. e [/g].5e+8 E+8 [g/m. s]..8 E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8 e...8...5e+8 E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8 e.....8.. 5E+7. 5E+7. 5 5 5 5 ys.. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of wear systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma 5 5 5 5 ys.. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of wear systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma e [/g].5e+8 E+8.5E+8 e [g/m. s]... e [/g].5e+8 E+8.5E+8 E+8 e [g/m. s].8. E+8.5E+8.8..5E+8 E+8. E+8 5E+7...5E+8 E+8 5E+7. 5 5 5 5 ys.. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of wear systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma 5 5 5 5 ys.. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of wear systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma
Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych e [/g] 5E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8 5E+7 e [g/m. s].... e [/g].5e+8 E+8 5.5E+8 5E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8.5E+8 E+8 5E+7 e [g/m. s].8.7..5......9.8.7..5.... 5 5 5 5 ys. 5. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =, m/s i p =, Ma Fig. 5. Temperature Θ dependence of wear systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =, m/s and p =, Ma 5 5 5 5 ys.. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =, m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of wear systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =, m/s and p =, Ma e [/g] 5E+9.5E+9 E+9.5E+9 E+9.5E+9 E+9.5E+9 e [g/m. s]....8.. e [/g].8e+9.e+9.e+9.e+9 E+9 8E+8 E+8 e 5 [g/m. s]...8.. E+9 5E+8. E+8 E+8. 5 5 5 5 ys. 7. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla przypadku tarcia stopów żelaza: żelazo armco, stal gat. 5, stal gat. N8E (według danych z tabeli ) Fig. 7. Temperature Θ dependence of wear case of friction the alloys of iron: iron armco, steel 5, steel N8E (according to data from table ) 5 5 5 5 ys. 8. Zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia e od temperatury Θ dla przypadku tarcia stopów nieżelaznych: miedź, glin, cynk, ołów, 5 stop LC (według danych z tabeli ) Fig. 8. Temperature Θ dependence of wear case of friction of non ferrous alloys: copper, alluminium, zinc, lead, 5 alloy LC (according to data from table )
M. Maciąg Według wcześniej przeprowadzonych rozważań, możliwa jest jeszcze dalsza charakterystyka systemów tribologicznych na podstawie znajomości stałych C i D. Mianowicie stałe te występują we wzorze (7) na gęstość strumienia masy d mo nagrzewanej ciepłem dyssypacji do temperatury błysku przy założeniu, że df nie zachodzi zużywanie, we wzorach (8) na stosunek gęstości strumieni masy d m i d mo i (9) na prawdopodobieństwo, że nagrzaniu materiału obszaru df df styku nierówności do temperatury błysku będzie towarzyszyło utworzenie cząstki zużycia []: d m µ p v = df C (7) Θ = D -Θ (8) Θ = D (9) wy- W tabelach i zamieszczono wartości gęstość strumienia masy znaczone dla poszczególnych systemów tribologicznych. o d m df 8.8 8.8...... 5 5 5 5 ys. 9. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig. 9. Temperature Θ dependence of probability and quotient for systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma 5 5 5 5 ys.. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of probability and quotient for systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma
Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych 5 Tabela. Table. Wyniki obliczeń stałych systemowych C i D dla przypadku systemu scharakteryzowa- d mo nego w pracy [] oraz gęstość strumienia df esults of calculations over system constants C and D only for system characterized in work [] and flu density o d m df
M. Maciąg 8.8 8.8...... 5 5 5 5 ys.. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of probability and quotient for systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma 5 5 5 5 ys.. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v =,5 m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of probability and quotient for systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v =,5 m/s and p =, Ma 8.8.8...... 5 5 5 5 ys.. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v = m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of probability and quotient for systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v = m/s and p =, Ma 5 5 5 5 ys.. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla systemów scharakteryzowanych przez współczynnik tarcia µ =,(), µ =,() i µ =,5() dla parametrów tarcia v = m/s i p =, Ma Fig.. Temperature Θ dependence of probability and quotient for systems characterized by friction factor µ =,(), µ =,() and µ =,5() to friction parameter v = m/s and p =, Ma
Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych 7 8.8 5 5.8. 5.. 5... 5 5 5 5 5 ys. 5. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla przypadku tarcia stopów żelaza: żelazo armco, stal gat. 5, stal gat. N8E (według danych z tabeli ) Fig. 5. Temperature Θ dependence of probability and quotient for case of friction the alloys of iron: iron armco, steel 5, steel N8E (according to data from table ) 5 5 5 5 ys.. Zależność prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla przypadku tarcia stopów nieżelaznych: miedź, glin, cynk, ołów, 5 stop LC (według danych z tabeli ) Fig.. Temperature Θ dependence of probability and quotient for case of friction the alloys of non ferrous alloys: copper, alluminium, zinc, lead, 5 alloy LC (according to data from table ) Na rysunkach 9 zilustrowano zależności prawdopodobieństwa i stosunku od temperatury Θ dla przypadku scharakteryzowanych powyżej systemów tribologicznych.. Wnioski W pierwszej części pracy [] zaprezentowany został oryginalny model termodynamiczny tarcia ustabilizowanego, który umożliwił głębsze poznanie tego procesu. Wprowadzono do niego dwie nowe stałe kompleksowe, systemowe C i D, których sens fizyczny został zinterpretowany. W niniejszym opracowaniu zastosowano uproszczoną wersję modelu ze stałymi C i D oraz wyniki badań tribologicznych pracy właściwej zużycia z pomiarem temperatury [,, ] do uzyskania częściowego opisu badanych systemów. Otrzymano charakterystyki: intensywności zużywania, pracy właściwej zużycia e, prawdopodobieństwa powstania strumienia masy produktów zużycia tribologicznego i stosunku mas w funkcji temperatury. rzedstawiono częściowy opis ilościowy systemów tribologicznych. Uwzględniając pierwszą część opisu ilościowego (rys. 8) z wyjątkiem przypadku zilustrowanego na rys. stwierdzono prawidłowość, polegającą na
8 M. Maciąg zwiększaniu się intensywności zużywania i maleniu pracy właściwej zużycia ze wzrostem współczynnika tarcia. Z kolei badania W. Żurowskiego [, ] ujawniają zależność intensywności zużywania i pracy właściwej zużycia od struktury stopu żelaza (przy zachowaniu niemal jednakowego współczynnika tarcia). Najbardziej odporny na zużywanie jest perlit, następnie ferryt, a najmniejszą odporność wykazuje struktura mieszana ferrytyczno-perlityczna. Z rysunku 8 wynika, że metale nieżelazne: miedź, glin i cynk wykazują zbliżoną do siebie odporność na zużywanie (przy zbliżonych do siebie wartościach współczynnika tarcia). Odporność ta dla metali bardzo miękkich ołowiu i stopu LC (przy zbliżonej do siebie twardości) jest znacznie mniejsza, przy czym dodatek cyny do ołowiu poprawił własności przeciwzużyciowe otrzymanego stopu w odniesieniu do ołowiu. onadto stwierdza się na podstawie badań. Ciecieląga [], że w przypadku tarcia stali gat. 5 większym współczynnikom tarcia odpowiadają większe wartości prawdopodobieństwa i stosunku. odobnie, przy niemal tych samych wartościach współczynnika tarcia, zauważa się niemal takie same wartości i jak w przypadku tarcia stopów żelaza rys. 5 według badań. Sadowskiego i W. Żurowskiego []. Natomiast temperaturowe zależności i są do siebie bardzo zbliżone rys.. Opisy różnych systemów tribologicznych, na podstawie ustalonych stałych C i D, uzyskano dla szeregu wyników badań eksperymentalnych bez użycia kalorymetru. Wykazano w ten sposób nowe możliwości charakteryzowania tych systemów, sprzyjające zwiększeniu porównywalności i powtarzalności badań tribologicznych. Szczególna rola przypada tu nowym wielkościom fizycznym C i D. Uwzględniają one pośrednio elementarne stałe systemowe: c p, a dyss i Θ o. rzez wprowadzenie stałych C i D do zaproponowanego modelu upraszcza się opis systemu tribologicznego i ułatwia jego badanie eksperymentalne. Opracowane charakterystyki mają znaczenie zarówno poznawcze, jak i utylitarne (jako źródło wytycznych przy projektowaniu eksperymentu tribologicznego dla poprawienia powtarzalności i odtwarzalności badań tarcia i zużywania). Dzięki wykorzystaniu modelu termodynamicznego [, 5] możliwe jest bardziej jednoznaczne zdefiniowanie warunków eksperymentów tribologicznych, czego efektem jest znacząca poprawa powtarzalności, a zwłaszcza odtwarzalności wyników. Specjalnie zaprogramowane badania [] uwzględniające równolegle strukturę bilansu energetycznego i odporność na zużywanie tribologiczne są przydatne do opracowania pełnego, ilościowego opisu tarcia zaprezentowanego w pracy []. W tym zakresie literatura przedmiotu oferuje niezwykle skromne dane, ponieważ dotyczą one bardzo skomplikowanych badań kalorymetrycznych. raca wpłynęła do edakcji..7 r.
Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładzie wybranych 9 Literatura [] Ciecieląg.: Energetyczne uwarunkowania odporności metali na zużywanie tribologiczne. ozprawa doktorska. olitechnika Świętokrzyska, Kielce 99. [] Żurowski W.: Energetyczny aspekt wzrostu odporności metali na zużywanie w procesie tarcia technicznie suchego. ozprawa doktorska. olitechnika Świętokrzyska, Kielce 99. [] Sadowski., Żurowski W.: Thermodynamische Aspekte über die Verschleißbeständigkeit von Metallen. Tribologie und Schmierungstechnik 99, Nr, S. 5 59. [] Maciąg M.: Analiza termodynamiczna cech systemu tribologicznego na przykładach wybranych badań eksperymentalnych. ZEM /. [5] Maciąg M.: Model termodynamiczny ustabilizowanego tarcia i zużywania metali. ozprawa doktorska. olitechnika adomska, adom 5. [] Maciąg M.: Model termodynamiczny procesu tarcia i zużywania ustabilizowanego. Tribologia, nr. [7] Maciąg M.: Stałe kompleksowe charakteryzujące system tribologiczny. Tribologia, nr 5. [8] Maciąg M.: Model termodynamiczny zużywania ściernego metali. Tribologia, nr. [9] Volk W.: Statystyka stosowana dla inżynierów. WNT, Warszawa 95. [] Sarnowicz L.: Analiza procesu tarcia metali na podstawie badań kalorymetrycznych. ozprawa doktorska. olitechnika Świętokrzyska, Kielce 999. Thermodynamic analysis of tribological system properties, part II Summary In second part of the work, there have been taken advantage of eperimental, standard results of friction and wear [,, ] for quantitative description of chosen tribologic systems on the basis of thermodynamical model, which has been introduced in first part of work []. System comple constants C and D have been presented and compiled together with their way of determination. Then, it has been assignated: specific work of wear, wear severity, probability of flu of mass of tribologic wear products formation, relation between used up mass and mass, which was brought up to flash temperature as the temperature functions. At the end, meaning and advantages of definition of tribologic system have been eplained with the help of system comple constants C and D. On the basis of received profiles, the conclusions concerning the course of phenomena proceeding in the frictional contact of two bodies have been also presented.
5 M. Maciąg