Wymagania edukacyjne: Przyroda klasa VI Program : Tajemnice przyrody Temat z podręcznika Numer i temat lekcji Zakres treści podręcznikowych Wymagania podstawowe (dopuszczający, dostateczny) Wymagania ponadpodstawowe (R rozszerzające dobry, D dopełniające bardzo dobry, W wykraczające celujący) 1 2 3 4 5 7 Uwagi Dział: ZIEMIA CZĘŚCIĄ WSZECHŚWIATA Teoria heliocentryczna Kopernika 1. W jaki sposób będziemy poznawać przyrodę w VI klasie? 2. Poznajemy heliocentryczną teorię Mikołaja Kopernika Gwiazdy, gwiazdozbiory, planety kalendarz teoria heliocentryczna Uczeń: opisuje sposoby poznawania przyrody objaśnia, w jaki sposób korzystać z informatora o egzaminie po VI klasie szkoły podstawowej (standardy) omawia budowę kalendarza wskazuje zastosowania kalendarza omawia główne założenia teorii heliocentrycznej Uczeń: proponuje metody i sposoby poznawania wybranych zagadnień, korzystając z wiedzy zdobytej w IV i V klasie (R) uzasadnia, że obserwacja jest głównym sposobem poznawania świata (R) opisuje zasługi Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych (R) wyjaśnia pojęcie orbita (R) Zapoznanie uczniów z: zakresem materiału nauczania wymaganiami programowymi na poszczególne oceny sposobami sprawdzania i oceniania osiągnięć Pole grawitacyjne 3. Pole grawitacyjne rozwój nauk o ruchach ciał i ich przyczynach prawo powszechnej podaje przykłady świadczące o istnieniu pola grawitacyjnego podaje jednostkę siły i masy wyznacza masę wskazanego przedmiotu wyjaśnia, co nazywamy polem grawitacyjnym (R) określa, od czego zależy wartość siły grawitacji (D) wyjaśnia, dlaczego ciężar ciała zmienia się w zależności od odległości od środka (D)
Układ Słoneczny 4. Poznajemy Układ Słoneczny: Słońce i bliższe planety grawitacji pole grawitacyjne powstanie Układu Słonecznego planety typu warunki panujące na Księżycu na podstawie doświadczenia objaśnia zależność między masą ciała a jego ciężarem podaje różnice między planetami a gwiazdami opisuje warunki umożliwiające istnienie życia na wymienia planety Układu Słonecznego opisuje, w jaki sposób powstał Układ Słoneczny (D/W) porządkuje planety Układu Słonecznego od najbliższej Słońcu do najdalszej (R) wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie ma atmosfery (D/W) Podsumujmy 5. Poznajemy dalekie ciała niebieskie 6. a częścią Wszechświata podsumowanie planetoidy meteoryty planety olbrzymy komety znaczenie lotów i badań kosmicznych wskazuje różnice między planetoidami a meteorytami wyjaśnia, co to są galaktyki podaje przykłady wykorzystania sztucznych satelitów wymienia różnice między ą a planetami olbrzymami (R) wyjaśnia, w jakim celu podejmuje się loty w kosmos (R/D) Kula ziemska 7. Kula ziemska model globus ruch obrotowy wymiary Dział: ZIEMIA NASZA PLANETA wskazuje na globusie bieguny ziemskie i oś wyjaśnia związek pozornej wędrówki Słońca po niebie z ruchem obrotowym podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej wymienia skutki ruchu obrotowego (R) wykreśla koło odpowiadające wymiarom we wskazanej przez nauczyciela skali (R)
Pole magnetyczne Jak określić położenie geograficzne? 8./9. Poznajemy oddziaływania elektrostatyczne i magnetyczne 10. Pole magnetyczne 11. Co to jest siatka geograficzna? 12. Współrzędne geograficzne 13. W jaki sposób określamy położenie geograficzne? Podsumujmy 14. a nasza planeta. Podsumowanie oddziaływania elektrostatyczne przykłady oddziaływań magnetycznych bieguny magnetyczne dowody na istnienie pola magnetycznego bieguny magnetyczne i geograficzne magnesy naturalne południki i równoleżniki równik półkula północna i południowa szerokość geograficzna długość geograficzna południk zerowy położenie geograficzne ćwiczenia w określaniu położenia geograficznego podaje przykłady oddziaływań elektrostatycznych nazywa bieguny magnetyczne rysuje linie pola magnetycznego wymienia 3 4 przykłady przedmiotów przyciąganych przez magnes wyjaśnia, kiedy magnesy przyciągają się, a kiedy odpychają podaje przykład zjawiska mającego związek z istnieniem pola magnetycznego podaje przykład magnesu naturalnego za pomocą kompasu wyznacza bieguny wskazuje na globusie południki i równoleżniki wskazuje równik pokazuje półkulę północną i południową wskazuje południk zerowy pokazuje półkulę wschodnią i zachodnią określa w stopniach położenie geograficzne wskazanych miejsc wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez tarcie (R) wyjaśnia pojęcie pola magnetycznego (R) wykazuje istnienie pola magnetycznego wokół magnesów (R) objaśnia, na czym polegają oddziaływania magnetyczne (R/D) wyjaśnia, dlaczego igła magnetyczna ustawia się w kierunku północ południe (R/D) zaznacza na rysunku bieguny magnetyczne (R) pokazuje na rysunku rozmieszczenie biegunów magnetycznych i geograficznych (R) objaśnia zależność między ziemskimi biegunami magnetycznymi a geograficznymi (D) podaje przykłady materiałów, z których można wykonywać magnesy (R) wyjaśnia, do czego służy siatka geograficzna (R) wymienia cechy odróżniające równik od innych równoleżników (R) wskazuje kierunki świata na mapie, posługując się południkami i równoleżnikami (W) wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna i szerokość geograficzna (R) określa w stopniach i minutach położenie geograficzne wskazanych miejsc (R/D) odszukuje punkty na globusie, mając podane współrzędne geograficzne (R/D)
15. Sprawdzian tematy 2 14 Dział: ROLA SŁOŃCA Światło i zjawiska świetlne 16. Poznajemy źródła 17. Prostoliniowe rozchodzenie się 18. Jakie są skutki prostoliniowego rozchodzenia się? naturalne źródła sztuczne źródła energia elektryczna prostoliniowe rozchodzenie się promień świetlny ciała przezroczyste i nieprzezroczyste cień i półcień dzień i noc podaje przykłady źródeł potrafi wskazać naturalne i sztuczne źródła buduje prosty obwód elektryczny wyjaśnia, jak zachować się w czasie burzy podaje przykłady przewodników i izolatorów rysuje, jak rozchodzi się światło podaje przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych wyjaśnia, jak powstaje cień wyjaśnia, co oznacza grot strzałki narysowanej przy promieniu świetlnym wyjaśnia zjawisko następowania dnia i nocy oblicza długość dnia i nocy, mając podane godziny wschodu i zachodu Słońca rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego (R) określa podstawowe właściwości przewodników i izolatorów (R) wyjaśnia pojęcie promienia świetlnego (R) wyjaśnia, dlaczego promień świetlny przedstawia się za pomocą strzałki (D) tłumaczy zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca (R/D) przedstawia schematycznie powstawanie cienia i półcienia (D) wyjaśnia przyczynę różnic w długości dnia i nocy (D) 19./20. Odbicie i załamanie 21. Światło białe i barwne odbicie rozproszenie załamanie zjawisko rozszczepienia widmo białego rysuje odbicie od powierzchni lustrzanych płaskich wyjaśnia, kiedy następuje rozproszenie wyjaśnia, kiedy następuje załamanie wskazuje, gdzie w przyrodzie można zaobserwować zjawisko rozszczepienia określa, na czym polega zjawisko rozszczepienia białego wyjaśnia, jaki obraz nazywamy pozornym (D) tłumaczy zjawisko załamania (R/D) rysuje promień świetlny przechodzący z powietrza do innego ośrodka przezroczystego (R) wymienia przykłady zjawisk związanych z odbiciem i załamaniem (R) wykazuje, że światło białe jest mieszaniną wielu barw (D) objaśnia, dlaczego światło białe ulega rozszczepieniu (R) potrafi zademonstrować powstawanie widma białego (R)
Czy dzień może trwać pół roku? Podsumujmy 22. Barwy ciał w przyrodzie 23./24. Pory roku jako następstwo ruchu obiegowego 25. Strefy oświetleniowe 26. Rola Słońca podsumowanie barwy podstawowe i dopełniające pochłanianie widzenie barw ruch dzienny Słońca w różnych porach roku przesilenie letnie i zimowe ruch obiegowy zrównanie dnia z nocą charakterystyka stref oświetleniowych wymienia barwy podstawowe i dopełniające wyjaśnia powstawanie barw widzianych ciał wskazuje zastosowanie filtrów podaje przyczyny następowania pór roku wymienia daty przesilenia letniego i zimowego wyjaśnia, dlaczego niektóre lata są przestępne pokazuje na globusie strefy oświetleniowe wyjaśnia, co to są filtry świetlne (R) opisuje budowę oka (D) wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę czarną, a kiedy białą (R) objaśnia rysunek przedstawiający oświetlenie w pierwszych dniach pór roku (R/D) wyjaśnia zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej (R/D) charakteryzuje poszczególne strefy oświetleniowe (D) 27. Sprawdzian tematy 17 25 Dział: WSZECHOCEAN Kontynenty i oceany Cztery oceany 28. Kontynenty i oceany na 29. Co to jest Wszechocean? nazwy kontynentów i oceanów położenie kontynentów i oceanów na mapie oraz na globusie odkrycie Ameryki przez K. Kolumba granice oceanów morza zasięg lądów i pokazuje na mapie oraz na globusie kontynenty i oceany pokazuje na mapie, jakie kontynenty oblewa każdy z oceanów odczytuje z mapy nazwy mórz pokazuje na mapie trasę pierwszej wyprawy Krzysztofa Kolumba (R) pokazuje na mapie wyspy odkryte przez Krzysztofa Kolumba (D) pokazuje granice poszczególnych oceanów (R) pokazuje na mapie typy mórz (R) podaje przyczyny zmiany zasięgu lądów i oceanów (D/W)
Czynniki wpływające na warunki życia w morzu Ukształtowanie dna morskiego Ruch wody morskiej Podsumujmy 30. Czynniki wpływające na warunki życia w morzu 31. Jak ukształtowane jest dno morskie? 32. Ruch wody morskiej 33. Morza i oceany podsumowanie oceanów przed milionami lat oraz dziś zasolenie wody morskiej pochłanianie przez wodę morską i jego skutki temperatura wód morskich szelf rafy koralowe podmorskie łańcuchy górskie rowy oceaniczne elementy fali przypływy i odpływy prądy morskie Prąd Zatokowy oblewających Europę wyjaśnia, dlaczego woda morska jest słona wyjaśnia, dlaczego na głębokości poniżej 100 m panują ciemności wskazuje czynniki wpływające na przezroczystość wód morskich opisuje warunki panujące na szelfie odszukuje na mapie: rowy oceaniczne, podmorskie wyspy i łańcuchy górskie wymienia przyczyny falowania wody pokazuje na mapie Prąd Zatokowy rysuje schemat fali wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia wód morskich (R) omawia wpływ zasolenia wody na warunki życia w morzu (W) wymienia różnice między warunkami panującymi przy powierzchni i w głębiach oceanicznych (D) wyjaśnia, co nazywamy szelfem (R) opisuje rafę koralową (D) wymienia konsekwencje budowy platform wiertniczych na szelfie (D) opisuje falę (R) wyjaśnia przyczynę przypływów i odpływów (R) objaśnia przyczynę powstawania prądów morskich (D) podaje przykłady wpływu prądów morskich na żeglugę oraz klimat (R/D) Dział: CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU Charakterystyk a stref życia w morzu Strefa przybrzeżna 34. Charakterystyka stref życia w morzu 35. Poznajemy strefę warunki życia w wodzie strefy życia organizmów w morzu warunki świetlne i termiczne w poszczególnych strefach zwierzęta bezkręgowe strefy nazywa strefy życia w morzu opisuje warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach życia w morzu klasyfikuje zwierzęta na kręgowce i bezkręgowce charakteryzuje warunki (świetlne, termiczne) panujące w poszczególnych strefach (R/D) wyjaśnia przyczyny zróżnicowania świata organicznego w poszczególnych strefach (D) wskazuje charakterystyczne cechy polipa i meduzy (R) opisuje przystosowania w budowie chełbi do warunków
morza Strefa otwartej toni wodnej Strefa denna Co to jest dźwięk? Poznanie i znaczenie oceanów przybrzeżną morza 36./37. Strefa otwartej toni wodnej 38. Zwierzęta strefy dennej 39. Co to jest dźwięk 40. W jaki sposób poznano oceany? przybrzeżnej budowa chełbi koralowce symbioza ukwiała z pustelnikiem przystosowania w budowie ryb do życia w wodzie czynności życiowe ryb rozmnażanie się ryb przystosowania ssaków do życia w wodzie skorupiaki morskie małże źródła dźwięków fala dźwiękowa rozchodzenie się fal dźwiękowych echo ultradźwięki dawne wyprawy morskie nowoczesne badania naukowe odróżnia polipa od meduzy rysuje chełbię wyjaśnia, na czym polega symbioza ukwiała z pustelnikiem opisuje budowę zewnętrzną ryby wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie wymienia przykłady ssaków żyjących w morzach opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków morskich na przykładzie homara podaje przykłady skorupiaków morskich omawia znaczenie małży w przyrodzie wymienia źródła dźwięków zaznacza na rysunku rozrzedzenie, zagęszczenie i długość fali tłumaczy, kiedy powstaje echo podaje przykłady zastosowania echosondy opisuje podróż Ferdynanda Magellana wyjaśnia, do czego służy batyskaf życia (R) charakteryzuje koralowce (R/D) charakteryzuje czynności życiowe ryb (R/D) wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb (R) objaśnia, na czym polega jajorodność i żyworodność ryb (R/D) opisuje przystosowania ssaków do życia w wodzie (R/D) tłumaczy, na czym polega zjawisko linienia skorupiaków (R) rozpoznaje wybrane skorupiaki morskie (R/D) opisuje zależność budowy małży od warunków środowiska i trybu życia (D) wyjaśnia, co nazywamy falą dźwiękową (R) podaje przykłady ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych (R) wyjaśnia, dlaczego fale dźwiękowe nie mogą się rozchodzić w próżni (D) wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali (R) objaśnia zjawisko echolokacji (R) podaje przykłady wykorzystywania zjawiska echa przez zwierzęta (R/D) pokazuje na mapie szlak, którym płynął Ferdynand Magellan (R) opisuje znaczenie wypraw dawnych żeglarzy dla poznania świata (D) wyjaśnia, w jakim celu ludzie badają dno mórz i oceanów (R/D)
41./42. Jakie znaczenie mają oceany? Podsumujmy 43. Charakterystyk a stref życia w morzu podsumowanie znaczenie oceanów dla człowieka transport morski połowy ryb hodowla organizmów morskich bogactwa mineralne turystyka nadmorska wymienia korzyści, które człowiek czerpie z mórz i oceanów wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem podaje przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów (R/D) wyjaśnia, dlaczego wprowadzane są limity połowów (R) analizuje skutki korzystania przez człowieka z zasobów morskich (D) 44. Sprawdzian tematy 28 43 Dział: Z WODY NA LĄD Życie w jeziorze 45. Warunki życia w jeziorze w zależności od pór roku czynniki warunkujące życie w jeziorze opisuje warunki niezbędne do życia zwierząt w jeziorze opisuje zmiany warunków życia w jeziorze w zależności od pór roku wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne (D/W) 46./47. Poznajemy mikroświat zwierzęcy jeziora pierwotniaki budowa komórki zwierzęcej jamochłony stułbia opisuje budowę pierwotniaków na przykładzie pantofelka omawia budowę komórki zwierzęcej omawia budowę stułbi tłumaczy, dlaczego organizmy zwierzęce nazywamy cudzożywnymi (R) odróżnia komórkę zwierzęcą od roślinnej (R/D) charakteryzuje pierwotniaki (D) wymienia przystosowania stułbi do trybu życia (R)
Wyjście zwierząt na ląd Podsumujmy 48./49. Inne zwierzęta żyjące w jeziorze 50./51. Wyjście zwierząt na ląd 52. Życie w jeziorze podsumowanie skorupiaki pajęczaki pająk topik ślimaki ryby cechy budowy zewnętrznej płazów przedstawiciele płazów bezogonowych i ogoniastych wymienia charakterystyczne cechy budowy stawonogów wylicza przykłady zwierząt żyjących w jeziorze podaje przykłady zależności pokarmowych w jeziorze nazywa części ciała żaby opisuje czynności życiowe płazów wymienia 2 3 przykłady płazów chronionych odróżnia stawonogi od innych zwierząt wodnych (R) rozpoznaje wybrane zwierzęta występujące w jeziorze (R/D) charakteryzuje faunę występującą w różnych strefach jeziora (D) wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać tylko w czystych wodach (D) wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów będące przystosowaniem do życia na lądzie (R) opisuje rozwój żaby (R) klasyfikuje, popierając przykładami, płazy na bezogonowe i ogoniaste (R/D) 53./54. Podsumowanie oraz sprawdzian wiadomości i umiejętności zdobytych w I semestrze Dział: WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LĄDOWYM Jak gady przystosowały się do życia w środowisku lądowym? 55./56. Jak gady przystosowały się do życia w środowisku lądowym? cechy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie czynności życiowe gadów jajorodność charakterystyka porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie omawia cechy budowy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży wyjaśnia, jak należy postępować po omawia proces rozmnażania się gadów (R/D) porównuje czynności życiowe płazów i gadów, uwzględniając przystosowania tych zwierząt do warunków życia (D/W) charakteryzuje budowę żółwi, jaszczurek i węży (R/D) podaje charakterystyczne cechy żmii zygzakowatej (R)
Ptaki latające i śpiewające kręgowce Ssaki najdoskonalsze kręgowce Małe zwierzęta lądowe 57./58. Poznajemy ptaki 59. Wędrówki ptaków 60. Poznajemy ssaki 61. Małe zwierzęta lądowe pierścienice żółwi, jaszczurek, węży postępowanie po ukąszeniu przez żmiję podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi stałocieplność rodzaje piór typy dziobów i kończyn tylnych ptaków jajorodność, gniazdowniki i zagniazdowniki przyczyny wędrówek ptaków zróżnicowanie pór odlotów i przylotów obrączkowanie ptaków ptaki chronione charakterystyczne cechy ssaków ssaki występujące w różnych środowiskach rozmnażanie się i rozwój ssaków budowa zewnętrzna pierścienic sposób poruszania się dżdżownicy rola w użyźnianiu gleby ukąszeniu przez żmiję opisuje budowę zewnętrzną ptaka wymienia cechy będące przystosowaniem ptaka do lotu rozpoznaje rodzaje piór opisuje budowę pióra na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy dziobów i kończyn wskazanych ptaków (w tym ptaków drapieżnych) podaje przykłady ptaków odlatujących z Polski omawia znaczenie ptaków w przyrodzie wymienia 3 przykłady gatunków ptaków chronionych wymienia charakterystyczne cechy ssaków podaje przykłady ssaków z różnych środowisk rozpoznaje wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce wymienia charakterystyczne cechy pierścienic wyjaśnia rolę dżdżownic w użyźnianiu gleby wskazuje podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi (R/D) wyjaśnia, jakie znaczenie ma stałocieplność dla ptaków (R) opisuje rozmnażanie się ptaków (D) objaśnia, popierając przykładami, pojęcia: gniazdowniki i zagniazdowniki (R) wymienia przyczyny wędrówek ptaków (R) charakteryzuje wybraną grupę ptaków (D) na wybranych przykładach wykazuje związek między budową a trybem życia ptaków (D) wymienia wytwory skóry ssaków (R) charakteryzuje rozmnażanie się i rozwój ssaków (R/D) opisuje cechy przystosowujące dżdżownicę do życia w glebie (R/D) opisuje czynności życiowe dżdżownicy (D)
Podsumujmy 62. Poznajemy pajęczaki 63. Owady najliczniejsza grupa zwierząt lądowych 64. Ślimak winniczek przedstawiciel ślimaków lądowych 65. Warunki życia w środowisku lądowym podsumowanie budowa zewnętrzna pająka przedstawiciele pająków roztocze części ciała owada różnorodność budowy owadów rozmnażanie się owadów znaczenie owadów w przyrodzie przykłady ślimaków lądowych (i wodnych) części ciała ślimaka winniczka rola muszli rozmnażanie się ślimaka winniczka opisuje budowę zewnętrzną pająka opisuje sposób postępowania w wypadku przyczepienia się kleszcza nazywa części ciała owada opisuje poszczególne części ciała owada wskazuje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia owadów dla człowieka nazywa części ciała ślimaka winniczka opisuje przystosowania pająka do zdobywania pokarmu (R) charakteryzuje inne pajęczaki roztocze, np. kleszcze (R/D) określa rolę szkieletu zewnętrznego u owadów (R) rozpoznaje typy aparatów gębowych owadów (R/D) opisuje modyfikacje skrzydeł owadów (R/D) opisuje rozwój owadów (R/D) omawia rolę owadów w przyrodzie (R) opisuje zachowania ślimaka w zależności od czynników zewnętrznych (R) omawia rozmnażanie się ślimaka winniczka (D) 66. Sprawdzian tematy 55 64 Dział: KRAJOBRAZY ZIEMI Co to jest klimat? Strefy geograficzne 67. Co to jest klimat? 68. Ogólna charakterystyka obserwacje pogody klimat przebieg pór roku zróżnicowanie klimatu i szaty wymienia podstawowe elementy klimatu odczytuje dane z wykresów podaje kryteria podziału kuli ziemskiej na strefy krajobrazowe wyjaśnia, w jaki sposób określa się klimat danego obszaru (R/D) wykonuje obliczenia, wykorzystując dane zawarte na wykresie, i na ich podstawie określa cechy klimatu (R/D) na podstawie analizy wykresów porównuje klimaty (D/W) opisuje strefy krajobrazowe na terenie Europy (R) opisuje krajobraz wybranej strefy (D/W)
Wilgotne lasy równikowe strefa bez pór roku Dwie pory roku w strefie sawann stref geograficznych 69. Zdobywcy lasów równikowych 70. Klimat i gleby w strefie lasów równikowych 71. Rośliny i zwierzęta wilgotnego lasu równikowego 72./73. Gospodarka człowieka w lesie równikowym 74. Pory roku w strefie sawann roślinnej na granice stref geograficznych (krajobrazowych) strefy krajobrazowe w Europie granice strefy wilgotnych lasów równikowych ekspedycje i podróżnicy charakterystyczne cechy klimatu dzień w lesie równikowym gleby poziomy lasu równikowego przystosowania roślin wilgotnego lasu równikowego fauna lasu równikowego plemiona plantacje eksploatacja lasów równikowych bogactwa mineralne charakterystyka pory suchej i deszczowej zmiany w wyglądzie roślin w zależności od pory roku pokazuje na mapie rozmieszczenie stref krajobrazowych pokazuje na mapie granice strefy wilgotnych lasów równikowych wyjaśnia cel ekspedycji do lasów równikowych w XIX wieku charakteryzuje klimat równikowy na podstawie danych z wykresów podaje 2 3 przykłady roślin, które można spotkać w wilgotnym lesie równikowym podaje przykłady zwierząt żyjących w lesie równikowym podaje przykłady roślin uprawianych na plantacjach w strefie równikowej opisuje znaczenie gospodarcze lasów równikowych pokazuje na mapie strefę sawann odczytuje z wykresu temperaturę oraz opady w porze deszczowej i suchej opisuje krajobraz sawanny podaje przyczyny istnienia różnych stref krajobrazowych (D) wskazuje przyczyny odchylenia granic stref krajobrazowych od równoleżników (D) opowiada o wyprawach mających na celu poznanie lasów równikowych (R/D) opisuje przebieg dnia w lesie równikowym (R) wyjaśnia przyczynę małej żyzności gleb w lesie równikowym (D) charakteryzuje warunki świetlne panujące w lesie równikowym (R) omawia wybrane przystosowania roślin do życia w lesie równikowym (R/D) charakteryzuje przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym (R/D) opisuje wpływ klimatu i roślinności na sposób gospodarowania mieszkańców strefy (D) wskazuje przyczyny zmniejszania się obszaru lasów równikowych (R/D) analizuje skutki zmniejszania się obszaru lasów równikowych (D/W) omawia przystosowania roślin do warunków panujących w porze deszczowej i suchej (R) porównuje wygląd sawanny w porze deszczowej i suchej (D)
Całoroczna susza w strefie pustyń 75. Rośliny i zwierzęta sawanny afrykańskiej 76. Gospodarka w strefie sawann 77. Poznajemy strefę pustyń 78. Rośliny i zwierzęta pustyni 79. Mieszkańcy pustyni 80. Życie w dolinie Nilu roślinność sawanny owady sawanny zwierzęta roślinożerne sawanny drapieżniki rośliny uprawne i hodowla zwierząt w strefie sawann Sahel warunki klimatyczne pustyń położenie pustyń krajobrazy pustyń przystosowania roślin do warunków klimatycznych pustyni fauna pustyni koczownicy i ich zajęcia oazy uprawa roli ropa naftowa i wpływ jej wydobycia na zmiany krajobrazu pustyni osadnictwo w dolinie i delcie Nilu rolnictwo w dolinie Nilu krokodyl nilowy wymienia 5 gatunków zwierząt występujących na sawannach wymienia rośliny uprawiane w strefie sawann pokazuje strefę pustyń na mapie charakteryzuje klimat pustynny wymienia 3 4 gatunki zwierząt żyjących na pustyni wymienia zajęcia mieszkańców pustyń pokazuje na mapie Nil wyjaśnia, dlaczego w dolinie Nilu od tysięcy lat rozwija się rolnictwo charakteryzuje faunę sawanny (R/D) omawia przystosowania zwierząt sawanny do zdobywania pokarmu (R/D) opisuje rolnictwo tradycyjne w strefie sawann (R) charakteryzuje Sahel (D) wymienia rodzaje pustyń (R) porównuje krajobrazy różnych rodzajów pustyń (D) omawia przystosowania roślin do życia w warunkach pustynnych (R/D) charakteryzuje faunę pustyń (R/D) opisuje przystosowania zwierząt do życia na pustyni (R/D) opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania i gęstość zaludnienia (R/D) przewiduje dalsze zmiany środowiska na skutek eksploatacji złóż ropy naftowej (D/W) opisuje współczesne warunki życia w dolinie Nilu (R)
Upalne i suche lato w strefie śródziemnomorskiej 81./82. Klimat i rośliny strefy śródziemnomorskiej 83. Rośliny uprawne i zwierzęta strefy śródziemnomorskiej cechy klimatu śródziemnomorskiego charakterystyczne cechy roślinności śródziemnomorskiej makia śródziemnomorska oliwki winorośl figi inne rośliny uprawne fauna śródziemnomorska pokazuje na mapie strefę śródziemnomorską opisuje klimat śródziemnomorski, wykorzystując dane zawarte na wykresach wymienia typowe rośliny uprawne strefy śródziemnomorskiej charakteryzuje roślinność śródziemnomorską (R) opisuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych (R/D) wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemnomorskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach (D) charakteryzuje makię śródziemnomorską (R/D) charakteryzuje uprawy w strefie śródziemnomorskiej (R) charakteryzuje faunę śródziemnomorską (R/D) 84. Strefa śródziemnomorska kolebką cywilizacji europejskiej i atrakcyjnym regionem turystycznym kultura kreteńska i jej spadkobiercy turystyka regiony turystyczne konsekwencje rozwoju turystyki wyjaśnia, co powoduje, że basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji (R) wymienia wady i zalety rozwoju turystyki w strefie śródziemnomorskiej (D) 85./86. Podsumowanie i sprawdzian tematy 67 84 Strefa lasów liściastych zrzucających 87./88. Strefa lasów liściastych granice strefy lasów liściastych charakterys- pokazuje na mapie strefę lasów liściastych opisuje charakterystyczne cechy wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (D/W) charakteryzuje wybrane gatunki zwierząt (R/D)
liście na zimę Strefa stepów morza traw Długie i mroźne zimy w strefie północnych lasów iglastych Zimna i bezleśna strefa tundry zrzucających liście na zimę 89./90. Strefa stepów 91./92. Strefa północnych lasów iglastych 93. Klimat tundry 94. Rośliny, zwierzęta oraz mieszkańcy tundry tyczne cechy klimatu przystosowania drzew do zmiennych warunków klimatycznych rośliny i zwierzęta poszczególnych warstw lasu granice strefy stepów uprawa pszenicy klimat stepu rośliny i zwierzęta stepu klimat strefy północnych lasów iglastych wieczna zmarzlina rośliny i zwierzęta tajgi gospodarka leśna południowa granica tundry zima i lato w tundrze dzień polarny i noc polarna przedstawiciele świata roślin tundry zwierzęta tundry Eskimosi i ich zajęcia Lapończycy i ich zajęcia klimatu strefy lasów liściastych nazywa warstwy lasu podaje przykłady gatunków roślin i zwierząt, które występują w poszczególnych warstwach lasu rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt, które występują w lasach liściastych pokazuje na mapie granice strefy stepów charakteryzuje klimat stepowy opisuje roślinność stepową wymienia cechy drapieżników pokazuje na mapie strefę północnych lasów iglastych opisuje krajobraz tajgi wymienia gatunki zwierząt żyjących w tajdze charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze wskazuje na mapie południową granicę tundry opisuje klimat tundry wymienia gatunki roślin występujące w tundrze omawia przystosowania lisa polarnego do warunków klimatycznych opisuje zajęcia mieszkańców tundry omawia zależności pokarmowe występujące w lesie (R) opisuje typy lasów występujące w Polsce (D/W) wyjaśnia, dlaczego obszary strefy stepów odgrywają ważną rolę w wyżywieniu ludności świata (R) wskazuje przystosowania roślin do warunków stepowych (R) charakteryzuje przystosowania zwierząt do życia na stepie (R/D) opisuje klimat strefy północnych lasów iglastych (R) charakteryzuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych panujących w tajdze (R) omawia przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w tajdze (R/D) wyjaśnia, co to jest wieczna zmarzlina (R) porównuje pory roku w tundrze (R/D) charakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków klimatycznych panujących w tundrze (R/D) opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania mieszkańców tundry (R/D)
Wieczne mrozy w strefie pustyń lodowych Podsumujmy 95. Ropa naftowa i gaz ziemny w strefie tundry 96./97. Poznajemy Antarktydę 98. Arktyka obszar wokół bieguna północnego 99. Podsumowanie złoża ropy naftowej i gazu ziemnego w strefie tundry warunki eksploatacji eksploatacja złóż ropy naftowej na Alasce położenie Antarktydy dzień polarny i noc polarna klimat strefy pustyń lodowych rośliny i zwierzęta Antarktydy i wód przybrzeżnych odkrycia i badania naukowe położenie Arktyki warunki klimatyczne wyprawy polarne w Arktyce tematy 87 98 wymienia główne bogactwa mineralne występujące w tundrze pokazuje na mapie Antarktydę pokazuje biegun zimna opisuje warunki klimatyczne panujące na Antarktydzie omawia przystosowania pingwinów do życia w klimacie polarnym pokazuje na mapie Arktykę charakteryzuje klimat Arktyki opisuje zmiany w środowisku spowodowane eksploatacją bogactw (R/D) wyjaśnia, dlaczego Antarktyda nazywana jest pustynią lodową (R/D) opisuje warunki panujące w oazach (R) charakteryzuje faunę wód przybrzeżnych Antarktydy (R) wyjaśnia, dlaczego fauna wód przybrzeżnych Antarktydy jest bogatsza niż w głębi kontynentu (W) wymienia badaczy Antarktydy (R/D) pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D) omawia wkład Polaków w badania Antarktydy (R/D) porównuje Antarktydę i Arktykę (D) pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D) omawia wkład Polaków w badania Arktyki (R/D) 100. Sprawdzian tematy 87 98 Dział: ZIEMIA WSPÓLNE DOBRO Zagrożenia i szanse przyrody 101./102. Zagrożenia i szanse przyrody przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym zanieczyszczenia i ich skutki wymienia przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym opisuje skutki zanieczyszczenia środowiska charakteryzuje zanieczyszczenia wyjaśnia przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza, wody, gleby (R) charakteryzuje wybrane parki narodowe (R/D) przewiduje skutki niewłaściwego składowania odpadów radioaktywnych i substancji trujących (D/W)
działania na rzecz ochrony przyrody środowiska wymienia formy ochrony przyrody podaje przykłady gatunków chronionych podaje przykłady działań międzynarodowych na rzecz ochrony przyrody (D)