Assessment of siga, IgG and IgM immunoglobulin levels in the saliva of children with type 1 diabetes*

J Stoma 2012; 65, 5: 667-675 http://www.jstoma.com 2012 Polish Dental Society http://www.czas.stomat.net Assessment of siga, IgG and IgM immunoglobulin levels in the saliva of children with type 1 diabetes* Ocena poziomu immunoglobulin siga, IgG i IgM w ślinie dzieci z cukrzycą typu 1* Anna Zalewska 1, Anna Kuźmiuk 1, Małgorzata Knaś 2, Danuta Waszkiel 1 1 Department of Pediatric Dentistry, Medical University in Białystok, Poland Head: prof. dr hab. D. Waszkiel 2 Independent Cosmetology Lab of the Department of Pharmacy, Medical University in Białystok, Poland Head: dr n. med. M. Knaś Summary Introduction. Testing the biochemical properties of saliva makes it possible to evaluate changes in the oral cavity and morphology of the salivary glands in patients with type 1 diabetes. Aim of the study. Assessing the influence of type 1 diabetes on the levels of siga, IgG and IgM in the saliva of children and adolescents. Material and methods. Unstimulated saliva obtained from 60 patients aged 7-17 years with controlled type 1 diabetes. The control group consisted of 30 healthy children corresponding to the experimental group in gender and age. The levels of siga, IgG and IgM were assessed. The levels of siga, Streszczenie Wprowadzenie. Badania właściwości biochemicznych śliny pozwalają ocenić zmiany w jamie ustnej oraz morfologii gruczołów ślinowych u chorych z cukrzycą typu 1. Cel pracy. Oceniono wpływ cukrzycy typu 1 u dzieci i młodzieży na poziom immunoglobulin siga, IgG, IgM w ślinie. Materiał i metody. Mmateriał stanowiła ślina niestymulowana uzyskana od 60 pacjentów w wieku 7-17 lat z uregulowaną cukrzycą typu 1. Grupę kontrolną stanowiło 30 zdrowych dzieci, odpowiadających pod względem płci i wieku badanej grupie. Oceniono poziom siga, IgG i IgM. Badanie poziomu immunoglobulin siga, IgG i IgM wykonano IgG and IgM immunoglobulins were determined by metodą immunodyfuzji radialnej, przy użyciu means of radial immunodiffusion. Also determined were the concentrations of immunoglobulins (mg/ml) and the amounts of immunoglobulin secreted into the oral cavity within a time unit, i.e. output (one-minute secretion). Results. The results showed significant differences in immunological specificity of saliva in children suffering from type 1 diabetes, as compared with a group of healthy children. Conclusion. Type 1 diabetes affects the levels of siga, IgG and IgM gotowych zestawów BINDARID. Określono stężenie immunoglobulin (mg/ml) i ilość immunoglobulin wydzielonych do jamy ustnej w jednostce czasu, czyli output (wydzielanie minutowe). Wyniki. Uzyskane wyniki wykazały znamienne różnice w immunologicznej odporności swoistej śliny u dzieci chorych na cukrzycę typu 1 w porównaniu z grupą dzieci zdrowych. Podsumowanie. Cukrzyca typu 1 wpływa na zmianę poziomu immunoglobulin siga, IgG i IgM w ślinie. immunoglobulins in saliva. KEYWORDS: diabetes, saliva immunoglobulins: siga, IgG, IgM *The study was funded by Medical University in Białystok resources for own research. *Praca finansowana z funduszy Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku na badania własne. HASŁA INDEKSOWE: cukrzyca, immunoglobuliny w ślinie: siga, IgG, IgM 667

J Stoma 2012; 65, 5 Zalewska A., Kuźmiuk A., Knaś M., Waszkiel D. Introduction Diabetes (diabetes mellitus) is a disease with a multifactorial etiology and variable clinical course. Currently, an etiopathogenic classification is applied. We distinguish: type 1 diabetes (A autoimmune, B idiopathic) and type 2 diabetes (genetic disorder of β cells function, genetic disorder of insulin function, exocrine pancreatic insufficiency, endocrinopathies, induced by medication and other chemical substances, infections, rare forms of diabetes in the course of various immunological processes, genetic syndromes sometimes linked with gestational diabetes). and teenagers suffer almost exclusively from type 1 diabetes. 1 Metabolic disorders occurring in diabetes are caused by the lack of biological function of insulin, as a result of disorders of its secretion or changes in its activity. This causes hyperglycemia, hyperlipidemia and hyperaminoacidemia. Long-lasting hyperglycemia causes numerous further disorders generally referred to as glucose toxicity. Late complications in type 1 diabetes may include lesions in small and large blood vessels (microangiopathia, macroangiopathia diabetica) and in nervous tissue (neuropathia diabetica). 1 Saliva is a secretion with a highly varied composition and various functions in the oral cavity. It contains non-specific antibacterial factors and specific immune defense mechanisms. Proteins, including immune system proteins, are organic components of saliva. They may derive from blood plasma, glandular cells and the epithelial lining of the salivary gland ducts. Immunoglobulins contained in saliva are specific immunity factors. 2 So far, three classes of immunoglobulins have been detected in saliva: siga, IgG and IgM. The role of all components of the immune system involves limiting bacterial colonization of dental surfaces and the mucous membrane, and preventing harmful substances from infiltrating the body. The common feature of immunoglobulins in saliva is their function as antibodies and ability to bind with antigenic determinants of oral cavity bacteria. This way, the antibodies may block 668 Wprowadzenie Cukrzyca (diabetes mellitus) jest zespołem chorobowym o niejednolitej etiologii i zróżnicowanym przebiegu klinicznym. Obowiązująca obecnie klasyfikacja cukrzycy ma charakter etiopatogenetyczny. Wyróżniamy: cukrzycę typu 1 (A-autoimmunologiczna B-idiopatyczna) i cukrzycę typu 2 (genetycznie uwarunkowane zaburzenia funkcji komórek β, genetycznie uwarunkowane zaburzenia działania insuliny, choroby zewnątrzwydzielnicze trzustki, endokrynopatie, wywołana przez leki i substancje chemiczne, zakażenia, rzadkie postaci w przebiegu różnych procesów immunologicznych, zespoły genetyczne niekiedy związane z cukrzycą ciężarnych). U dzieci i młodzieży występuje prawie wyłącznie cukrzyca typu 1. 1 Zaburzenia metaboliczne występujące w cukrzycy wynikają z braku biologicznego działania insuliny, wskutek zaburzeń jej wydzielania bądź też zmiany jej aktywności. W wyniku tego dochodzi do hiperglikemii, hiperlipidemii i hiperaminoacydemii. Długotrwała hiperglikemia powoduje wiele dalszych zaburzeń określanych ogólnym mianem toksyczności glukozy. W cukrzycy typu 1 mogą występować odległe powikłania, związane ze zmianami w drobnych i dużych naczyniach krwionośnych (microangiopathia, macroangiopathia diabetica) oraz w tkance nerwowej (neuropathia diabetica). 1 Ślina jest wydzieliną o bardzo zróżnicowanym składzie i pełni różnorodne funkcje w jamie ustnej. Zawiera ona niespecyficzne czynniki antybakteryjne i specyficzne mechanizmy obronne. Składnikiem organicznym śliny są białka, a wśród nich białka odpornościowe. Mogą one pochodzić z osocza, komórek gruczołowych oraz nabłonka wyścielającego przewody wyprowadzające ślinianek. Immunoglobuliny zawarte w ślinie należą do czynników odporności swoistej. 2 Dotychczas wykazano obecność 3 klas immunoglobulin: siga, IgG i IgM. Rolą wszystkich składowych układu obronnego jest ograniczenie bakteryjnej kolonizacji na powierzchniach zębów i błonie śluzowej oraz zapobieganie przenikaniu szkodliwych substancji do ustroju. Wspólną cechą immunoglobulin zawartych

Assessment of siga, IgG and IgM immunoglobulin levels in the saliva of... J Stoma 2012; 65, 5 determinants that are significant for bacterial adhesion. They can also inhibit enzymes taking part in bacterial metabolism, which contributes to the antibacterial effect. Immunoglobulins in saliva take part in controlling the natural environment of the oral cavity, increasing immunity to infection. 3,4 Saliva is a body fluid with physical and chemical properties undergoing constant change. These changes in the properties of saliva may be caused by endo- or exogenous factors. Endogenous factors include type 1 diabetes, which can affect the composition and properties of saliva. 5-7 Aim of the study The aim of the study was to assess siga, IgG and IgM immunoglobulin levels in children with type 1 diabetes. Materials and methods The study included 60 patients, aged 7-17 years, with controlled type 1 diabetes, treated with insulin. The comparative group consisted of 30 healthy patients treated at the s Outpatient Dentistry Clinic, corresponding to the experimental group in gender and age. The subjects were divided into two groups: children at mixed dentition stage and children with permanent teeth. There were no statistically significant differences in the immunoglobulin concentrations in saliva between girls and boys, so these parameters were assessed without division into genders. Mixed, unstimulated saliva was collected by spitting, which was always performed under the same conditions, 2 hours after the last meal in the amount of up to 6 ml. The saliva samples were centrifuged and frozen at -80ºC. The levels of siga, IgG and IgM immunoglobulins were determined by means of radial immunodiffusion with readyto-use kits from The Binding Site. The plates contained evenly distributed monovalent immune serum with specific antibodies targeted against the tested immunoglobulin. 10 µl of saliva were applied at designated sites. The immunoglobulins in saliva diffused in a circular manner from the wells to the layer of agarose gel, where they w ślinie jako przeciwciał, jest wiązanie się z determinantami antygenowymi bakterii jamy ustnej. Przeciwciała te mogą blokować determinanty istotne dla ich przyczepności. Działają też antybakteryjnie przez hamowanie enzymów biorących udział w metabolizmie bakterii. Immunoglobuliny zawarte w ślinie biorą udział w kontrolowaniu naturalnego środowiska jamy ustnej, zwiększając odporność ustroju na zakażenie. 3,4 Ślina jest płynem ustrojowym, którego właściwości fizyczne i chemiczne ulegają ciągłym zmianom. Przyczyną zmian właściwości śliny mogą być czynniki endo lub egzogenne. Do czynników endogennych należy cukrzyca typu 1, która może wpływać na zmianę składu i właściwości śliny. 5-7 Cel pracy Celem pracy była ocena poziomu immunoglobulin siga, IgG i IgM w ślinie dzieci z cukrzycą typu 1. Materiał i metody Zbadano 60 pacjentów w wieku 7-17 lat z uregulowaną cukrzycą typu 1, objętych opieką diabetologiczną, leczonych insuliną. Grupa porównawcza to 30 zdrowych pacjentów, leczonych w Poradni Stomatologii Dziecięcej, odpowiadających pod względem płci i wieku grupie badanej. Badanych podzielono na dwie grupy: dzieci z uzębieniem mieszanym i dzieci z uzębieniem stałym. Brak statystycznie istotnych różnic w stężeniu immunoglobulin w ślinie pomiędzy grupą dziewcząt i chłopców pozwolił na ocenę tych parametrów bez podziału na płeć. Materiałem badawczym była ślina mieszana, niestymulowana pobrana metodą odpluwania, zawsze w tych samych warunkach, po upływie 2 godzin od ostatniego posiłku, w ilości do 6 ml. Pozyskaną ślinę odwirowano i zamrożono w temp. -80 o C. Badanie poziomu immunoglobulin siga, IgG i IgM wykonano metodą immunodyfuzji radialnej, z użyciem gotowych zestawów firmy The Binding Site. Płytki zawierały równomiernie rozprowadzoną monowalentną surowicę odpornościową ze swoistymi przeciwciałami 669

J Stoma 2012; 65, 5 Zalewska A., Kuźmiuk A., Knaś M., Waszkiel D. reacted with the antibodies, forming ring-shaped precipitates. The surface and diameter of the rings were directly proportional to the concentration of immunoglobulins in the tested samples. The immunoglobulin concentrations were read from the calibration curve. The following parameters were determined: concentrations of immunoglobulins and the amounts of immunoglobulin secreted into the oral cavity within a time unit, i.e. output one-minute secretion. The degree of metabolic stabilization in diabetes was shown by fasting glycemia, which should range from 90 to 130 mg/dl and glycated hemoglobin (HbA1c), which should be 6.5%. 1 These parameters fell within the normal ranges in the subjects suffering from diabetes (Tab. 1, 2). Statystical analysis Statistical analysis was performed using Statistica 10.0 (Statsoft, Cracov, Poland) using the Mann-Whitney test at the significance level of p<0.05. skierowanymi przeciwko badanej immunoglobulinie. W wyznaczonych miejscach aplikowano po 10 µl śliny. Zawarte w ślinie rozpuszczone immunoglobuliny dyfundowały koliście z dołków do warstwy żelu agarowego, gdzie reagowały z przeciwciałami, tworząc precypitaty w kształcie pierścieni. Powierzchnia i średnica uzyskanych pierścieni była wprost proporcjonalna do stężenia immunoglobulin w badanych próbkach. Stężenie immunoglobulin odczytywano z krzywej kalibracyjnej. Określono stężenie immunoglobulin i ilość immunoglobulin wydzielonych do jamy ustnej w jednostce czasu, czyli output wydzielanie minutowe. O stopniu wyrównania metabolicznego cukrzycy świadczyły wartość glikemii, która przed posiłkiem powinna wynosić 90-130 mg/dl i wartość hemoglobiny glikowanej (HbA1c) 6,5%. 1 Parametry te u badanych z cukrzycą mieściły się w granicach normy (Tab. 1, 2). Analiza statystyczna Analizę statystyczną przeprowadzono przy T a b l e 1. Glycaemia in children with type 1 diabetes with diabetes SD standard deviation. Glycaemia (mg/dl) Mixed dentition Permanent dentition Total n mean SD n mean SD n mean SD 30 115.5 46.4 30 107.2 37.3 60 111.35 41.9 T a b l e 2. The value of glycosylated hemoglobin in children with type 1 diabetes with diabetes SD standard deviation. 670 HbA1c (%) Mixed dentition Permanent dentition Total n mean SD n mean SD n mean SD 30 7.5 1.46 30 8.3 2.03 60 7.9 1.8

Assessment of siga, IgG and IgM immunoglobulin levels in the saliva of... J Stoma 2012; 65, 5 Results The results show significant differences in siga concentrations in children suffering from type 1 diabetes, compared to the group of healthy children (Tab. 3). The average siga concentration in children with diabetes was significantly higher than in healthy children. Significant differences were found in the group of children with permanent teeth. In the group of children with mixed teeth, the siga level was insignificantly higher than in children suffering from diabetes (Tab. 3). We demonstrated a significantly higher concentration of IgG in the saliva of children with type 1 diabetes, as compared to the IgG concentration in the control group. Significant differences were found in the group of children with permanent teeth. In the mixed dentition group, the average IgG concentration values in children with diabetes and healthy subjects were comparable (Tab. 3). The average values of IgM concentrations in children suffering from type 1 diabetes showed an upward trend, as compared with the control group values (Tab. 3). The average value of one-minute siga secretion in the saliva of children with type 1 diabetes, as użyciu pakietu Statistica 10,0 (Statsoft Cracov) posługując się testem test Manna-Whitney a, przy poziomie istotności p<0,05. Wyniki Wyniki badań wskazują na różnice w stężeniu siga u dzieci chorych na cukrzycę typu 1 w porównaniu z grupą kontrolną dzieci zdrowych. Średnie stężenie siga u dzieci z cukrzycą było istotnie wyższe niż u dzieci zdrowych. Znamienne różnice wystąpiły w grupie dzieci z uzębieniem stałym. W grupie dzieci z uzębieniem mieszanym poziom siga był nieistotnie wyższy u dzieci chorych na cukrzycę (Tab. 3). Wykazaliśmy istotnie wyższe stężenie IgG w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę typu 1 w porównaniu ze stężeniem IgG w grupie kontrolnej. Znamienne różnice wystąpiły w grupie dzieci z uzębieniem stałym, w grupie dzieci z uzębieniem mieszanym średnie stężenia IgG u dzieci z cukrzycą i dzieci zdrowych były porównywalne (Tab. 3). Średnie wartości stężeń IgM w ślinie u dzieci chorych na cukrzycę typu 1 wykazały tendencję wzrostową w porównaniu do wartości grupy kontrolnej (Tab. 3). T a b l e 3. Concentration of siga, IgG and IgM in saliva n siga (mg/ml) IgM (mg/ml) IgG (mg/ml) mean SD p mean SD p mean SD P Mixed dentition Control children with diabetes 15 448.79 243.88 2.63 1.10 56.71 51.99 0.068 0.52 30 590.13 186.20 2.81 0.83 56.74 35.12 0.53 Permanent dentition Control children with diabetes SD standard deviation. 15 479.43 214.08 0.022 2.44 0.87 0.053 30.92 15.50 30 624.93 207.47 3.02 0.80 69.89 48.94 0.002 671

J Stoma 2012; 65, 5 Zalewska A., Kuźmiuk A., Knaś M., Waszkiel D. T a b l e 4. Output of siga, IgG and IgM into the oral cavity n siga (mg/min) IgM (mg/min) IgG (mg/min) mean SD p mean SD p mean SD P Mixed dentition Permanent dentition Control children with diabetes Control children with diabetes SD standard deviation. 15 337.70 185.31 0.00432 1.85 1.04 0.00005 40.22 41.77 30 187.64 110.26 0.86 0.44 18.08 15.23 15 479.43 214.08 0.00016 1.93 0.69 0.00329 26.25 14.51 30 231.27 133.14 1.18 0.70 26.83 26.374 0.02013 0.53919 compared to the control group, was statistically lower both in the mixed dentition and permanent teeth groups (Tab. 4). The average value of one-minute IgG secretion in the saliva of children with type 1 diabetes was statistically significantly lower, compared to the control group. Significant differences were observed in the mixed dentition group, while the values of one-minute IgG secretion in children with permanent teeth were comparable in groups with and without diabetes (Tab. 4). The average value of one-minute IgG secretion in the saliva into the oral cavity was significantly lower in children with type 1 diabetes, both with mixed dentition and with permanent teeth (Tab. 4). Analysis of the results and discussion Type 1 diabetes is a metabolic disease affecting the structure and function of salivary glands and the amount and composition of saliva secreted. Hypofunction of the secretory pancreatic β cells results in the diabetic microangiopathies, which also affect blood vessels of the salivary glands, leading to parenchymal ischemia and, as a result, to lowering the amount of the saliva secreted. 7 A higher concentration of immunoglobulins in a unit of volume is caused by the decrease in 672 Średnia wartość wydzielania minutowego siga w ślinie u dzieci z cukrzycą typu 1 w porównaniu z grupą kontrolną była statystycznie niższa zarówno w grupie dzieci z uzębieniem mieszanym, jak i stałym (Tab. 4). Średnia wartość wydzielania minutowego IgG w ślinie u dzieci z cukrzycą typu 1 w porównaniu z grupą kontrolną była istotnie statystycznie niższa. Znamienne różnice wystąpiły w grupie dzieci z uzębieniem mieszanym, natomiast w grupie dzieci z uzębieniem stałym wartość wydzielania minutowego IgG była porównywalna u dzieci chorych i zdrowych (Tab. 4). Średnia wartość wydzielania minutowego IgM w ślinie do jamy ustnej była znamiennie niższa u dzieci chorych na cukrzycę typu 1 zarówno w grupie dzieci z uzębieniem mieszanym, jak i stałym (Tab. 4). Omówienie wyników i dyskusja Cukrzyca typu 1 jest chorobą metaboliczną mającą wpływ na strukturę i funkcję ślinianek, jak również na ilość i skład wydzielanej śliny. Niedoczynność komórek wydzielniczych b trzustki powoduje powstanie mikroangiopatii cukrzycowych, dotyczących również naczyń krwionośnych ślinianek, w wyniku czego

Assessment of siga, IgG and IgM immunoglobulin levels in the saliva of... J Stoma 2012; 65, 5 the secretory ability of the salivary glands. It was shown that the structure of the glandular tissue undergoes hypertrophy and epithelial cells of the glandular ducts undergo glycogenic degeneration. The number of beta-1 adrenergic receptors is reduced on the surface of the secretory cells of the parotid and submandibular glands with simultaneous impaired glandular reactivity, as well as B- and T-cell infiltration. 8 The aforementioned pathologies lead to secretory disorders and affect the composition of saliva. They pertain to, among other things, the glucose level, changes in the concentrations of proteins, ions and specific immunity factors. 9-11 Changes in the concentrations of immunoglobulins in patients suffering from type 1 diabetes mostly apply to the siga level; the levels of IgG and IgM are less affected. 11 This is probably due to the different origins of the tested proteins. IgA is synthesized by plasmocytes located in the epithelium of salivary glands ducts. IgG and IgM are produced by T-lymphocytes and plasmocytes. 2 Tests of saliva secretion in patients suffering from type 1 diabetes provided divergent results. Numerous clinical observations show that the secretory activity of salivary glands decreases in diabetic patients. 9,11-13 Attempts to determine the cause of changes in saliva secretion in such patients have not been successful. The possible causes may be the neuropathy of the nerves of the salivary gland autonomous system and damage to the secretory structures of the salivary glands, as well as to their ducts and blood vessels. Reduced reactivity of the salivary glands, resulting from lower numbers of beta-1 receptors on the surface of the cells of the gland, may also have some influence. Salivary secretion is also affected by polyuria, which accompanies diabetes. 8 Water balance disorders and medication used in the treatment of diabetic complications are also of some importance. 1 The results obtained in this study show that saliva secretion is reduced in the subjects with type 1 diabetes and confirm the quoted results reported by other authors. The determination of the immunoglobulin concentration at a reduced salivary secretion dochodzi do niedokrwienia ich miąższu, a w następstwie do obniżenia ilości wydzielanej śliny. 7 Większa koncentracja immunoglobulin w jednostce objętości spowodowana jest spadkiem zdolności wydzielniczych ślinianek. Wykazano, że struktura tkanki gruczołowej ulega hipertrofii, zwyrodnieniu glikogenowemu ulegają komórki nabłonka przewodów gruczołowych. Dochodzi do zmniejszenia ilości receptorów beta-1 adrenergicznych na powierzchni komórek wydzielniczych ślinianek przyusznych i podżuchwowych z towarzyszącym upośledzeniem reaktywności gruczołów oraz nacieków z limfocytów B i T. 8 Powyższe patologie prowadzą do zaburzeń w wydzielaniu, jak również skutkują zmianami składu śliny. Dotyczą one między innymi poziomu glukozy, zmiany stężenia białek, jonów oraz czynników odporności swoistej. 9-11 Zmiany stężenia immunoglobulin u chorych na cukrzycę typu 1 dotyczą głównie poziomu siga, natomiast w mniejszym stopniu stężenia IgG i IgM. 11 Przyczyną może być różne źródło pochodzenia badanych białek. IgA syntetyzowana jest przez komórki plazmatyczne, zlokalizowane w nabłonku przewodów wyprowadzających gruczołów ślinowych, źródłem IgG i IgM są limfocyty T i plazmocyty 2. Badania dotyczące sekrecji śliny u osób chorych na cukrzycę typu 1 wykazywały rozbieżne rezultaty. Wiele obserwacji klinicznych wskazuje na spadek czynności wydzielniczej gruczołów ślinowych u osób chorych na cukrzycę. 9,11-13 Przyczyny zmian wydzielania śliny u diabetyków nie udało się ściśle ustalić. Przypuszcza się, że znaczącą rolę odgrywa neuropatia nerwów układu autonomicznego ślinianek, uszkodzenie struktur wydzielniczych ślinianek, a także ich przewodów i naczyń krwionośnych, jak również spadek reaktywności ślinianek na skutek zmniejszenia ilości receptorów beta-1 na powierzchni komórek gruczołu. Na spadek wydzielania śliny wpływa również towarzysząca cukrzycy poliuria. 8 Nie bez znaczenia jest też zaburzenie gospodarki wodnej oraz leki stosowane w leczeniu powikłań cukrzycy. 1 Uzyskane przez nas wyniki badań wskazują na zmniejszone wydzielanie śliny u badanych 673

J Stoma 2012; 65, 5 Zalewska A., Kuźmiuk A., Knaś M., Waszkiel D. rate does not reflect the actual amount of the tested protein. The determination of one-minute immunoglobulin secretion in saliva (i.e. the product of the concentration of these proteins and the salivary secretion rate) appears to be more reliable. The result obtained reflects the amount of immunoglobulins supplied to the oral cavity in a unit of time. Decreased salivary secretion in children with type 1 diabetes leads to reduced oneminute secretion of immunoglobulins. Based on literature data, it can be concluded that type 1 diabetes modulates the structure of salivary glands. It needs to be emphasized, however, that changes in the saliva parameters show various intensity levels and they are not characteristic of diabetes. They largely depend on the patient s age, general condition, diabetes control, disease progression, its duration, as well as compliance with dietary and hygienic recommendations. 14-19 Mechanisms of the influence of diabetes on the salivary glands and saliva in patients suffering from this disease have not been unambiguously explained so far. The fact that numerous factors affect the function of salivary glands and other structures producing specific resistance factors constitutes a significant difficulty in research. Conclusions Significantly higher levels of siga, IgG and IgM immunoglobulins in the saliva of children with type 1 diabetes are caused by decreased salivary secretion in these subjects. Lower one-minute secretion, i.e. the secretion of immunoglobulins into saliva within a unit of time, in children with type 1 diabetes indicates reduced bio-availability of immunoglobulins in saliva. 674 z cukrzycą typu 1 i potwierdzają przytoczone wyniki innych autorów. Oznaczenie stężenia immunoglobulin przy zmniejszonej szybkości wydzielania śliny nie jest wartością odzwierciedlającą rzeczywistą ilość badanego białka. Bardziej miarodajne wydaje się oznaczenie wydzielania minutowego immunoglobulin w ślinie, czyli iloczynu stężenia tych białek i szybkości wydzielania śliny. Uzyskany wynik jest wartością obrazującą ilość immunoglobulin dostarczanych do jamy ustnej w jednostce czasu. Zmniejszenie wydzielania śliny u dzieci z cukrzycą typu 1 prowadzi do zmniejszonego wydzielania minutowego immunoglobulin. Na podstawie danych z piśmiennictwa można stwierdzić, że cukrzyca typu 1 modeluje strukturę ślinianek, jednak należy podkreślić, że zmiany parametrów śliny wykazują zróżnicowany stopień nasilenia i nie są charakterystyczne dla cukrzycy. Zależą one w dużej mierze od wieku pacjenta, jego stanu ogólnego, wyrównania cukrzycy, stopnia zaawansowania choroby, czasu jej trwania, jak również przestrzegania diety i higieny. 14-19 Mechanizmy oddziaływania cukrzycy na ślinianki i ślinę osób obciążonych tą chorobą nie zostały dotąd jednoznacznie wyjaśnione. Dużą trudność w badaniach stanowi fakt wpływu wielu czynników na funkcjonowanie ślinianek, jak również różne źródła pochodzenia czynników odporności swoistej. Wnioski Istotnie wyższy poziom immunoglobulin siga, IgG i IgM w ślinie u dzieci z cukrzycą typu 1 spowodowany jest zmniejszoną jej sekrecją u tych badanych. Niższe wydzielanie minutowe, którego miarą jest wydzielanie do śliny immunoglobulin w jednostce czasu, u dzieci z cukrzycą typu 1 świadczy o mniejszej ich dostępności biologicznej w ślinie.

Assessment of siga, IgG and IgM immunoglobulin levels in the saliva of... J Stoma 2012; 65, 5 References 1. Janeczko-Sosnowska E: Cukrzyca typu 1. Lublin: Wydawnictwo CZELEJ; 2008. p. 17, 49, 51. 2. Jankowska A, Waszkiel D, Kobus A, Zwierz K: Ślina jako główny składnik ekosystemu jamy ustnej. Część II. Mechanizmy odpornościowe. Wiad Lek 2007; 60: 253-257. 3. Lenander-Lumikari M, Loimaranta V: Saliva and Dental Caries. Adv Dent Res 2000; 14: 40-47. 4. Zalewska A, Borzym M, Marcinkiewicz M, Zwierz K: Glikoproteiny śliny ludzkiej. Mag Stomatol 1999; 10: 28-35. 5. Lachowicz L, Turska E: Biochemia jamy ustnej. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2008. p. 51-53. 6. Kaczmarek U, Mysiak-Dębska M: Peroxidase Activity in Mixed Saliva of with Type 1 Diabetes Mellitus. Dent Med Probl 2006; 43: 499-503. 7. Laskus-Perendyk A, Lenczewska-Kulikowska H, Górska R, Perendyk J: Schorzenia błony śluzowej jamy ustnej związane z zaburzeniami ilościowymi i jakościowymi wydzielania śliny. Mag Stomatol 1995; 2: 36-41. 8. Mata AD, Marques D, Rocha S, Francisco H, Santos C, Mesquita MF, et al: Effects of diabetes mellitus on salivary secretion and its composition in the human. Mol Cell Biochem 2004; 261: 137-142. 9. Belazi MA, Galli-Tsinopoulou A, Drakoulakos D, Fleva A, Papanayiotou PH: Salivary alterations in insulin-dependent diabetes mellitus. Int. J Pediatr Dent 1998; 8: 29-33. 10. Tenovuo J, Alasen P, Larjava H, Viikari J, Lehtonen P: Oral health of patients with insulin-dependent diabetes mellitus. Scand J Dent Res 1986; 94: 338-346. 11. Tenovuo J, Lehtonen O, Viikari J, Larjava H, Vilja P, Tuohimaa P: Immunoglobulins and innate antimicrobial factors in whole saliva of patients with insulin-dependent diabetes mellitus. J Dent Res 1986; 65: 62-66. 12. Cinguini I, Calisti L. Fierabracci V, Marrapese E, Egea IC, Masiello, et al: Enzymatic markers of salivary cell injury in saliva of type 1 diabetic children. Clin Oral Investig 2002; 6: 21-23. 13. Ben-Aryeh H, Cohen M, Kanter Y, Szanger R, Laufer D: Salivary composition in diabetic patients. J Diabet Complications 1988; 2(2): 96-99. 14. Swanljung O, Meurman J, Torkko H, Sandholm L, Kaprio E, Maenpa A: Caries and saliva in 12-18-year-old diabetic and controls. Scand J Dent Res 1992; 100: 310-313. 15. Madajczyk M, Bachanek T: Zdrowie jamy ustnej u pacjentów chorych na cukrzycę przegląd piśmiennictwa. Wiad Lek 2001; 54: 557-561. 16. Witek E, Bogusławska-Kapała A, Żółtkowska A, Zedler E, Jaworowska G: Niektóre zmiany patologiczne w jamie ustnej w przebiegu cukrzycy. Wpływ cukrzycy na strukturę i czynności gruczołów ślinowych oraz na ilość i jakość wydzielania śliny. Czas Stomatol 1999; 52: 528-532. 17. Siudikiene J, Machiulskiene V, Nyvad B, Tenovuo J, Nedzelskiene I.: Dental caries increments and related factors in children with type 1 diabetes mellitus. Caries Res 2008; 42: 354-362. 18. Lopez ME, Colloca ME, Paez RG, Schallmach JN, Koss MA, Chervonagura A: Salivary characteristic of diabetic children. Braz Dent J 2003; 14: 26-31. 19. Reznick AZ, Shehadeh N, Shafir Y, Nagler RM: Free radicals related effects and antioxidants in saliva and serum of adolescents with type 1 diabetes mellitus. Arch Oral Biol 2006; 51: 640-648. Address: 15-274 Białystok, ul. Waszyngtona 15a Tel./Fax: +4885 7450956 e-mail: annazalewska74@yahoo.com Received: 30 th April 2012 Accepted: 16 th July 2012 675