POLSKA AKADEMIA NAUK MUZEUM I INSTYTUT ZOOLOGII FRAGMENTA Tm 39 Warszawa. 31 11996.1' GE/R E E. SC:JI./ FAUNISTICA Nr8 Waldemar MIKOf.AJC2YK Mycetphilidae (Diptera) Rztcza. L Wybrane Mycetphilidae RztczańskiegParku Nardweg Abstraet. Results are presented f studies in Rztczański NaUnal Park (SE Pland) n species cmpsiun. abundance and frequency f selected fungus-gnals. 89 species f Mycetphilidae s.l. (excl. Mycetphilinael frm six difterent frest-plant cmmunities were recrded. 12 species are new t the Plish fauna. WSTĘP Mycetphilidae. grupa typw leśnych muchówek, nie były dtychczas z Rztcza wykazywane. W ramach prwadznych w latach 1986-1990 badań reginalnych. krdynwanych prtez Instytut Zlgii PAN w Warszawie, pdjąłem pracwanie fauny bedliszkwatych teg terenu. w pierwszym rzędzie Rztczańskieg Parku Nardweg. Park. ze względu na becnśćw nim stsunkw naturalnych zbirwisk leśnych. reprezentatywnych dla reginu był dgdnym biektem badań. pzwalających na pznanie i prównanie składu gatunkweg. zróżnicwania. struktury dminacyjnej i liczebnści mawianej grupy w wybranych zespłach rślinnych. Materiały, będące pdstawą teg pracwania. zbierałem metdą czerpakwania. stsując w miarę prównywalną. 30-minutwą próbę ilściwą. Próby pbierałem systematycznie w ciągu trzech seznów wegetacyjnych (kwiecień październik) w 11 slanwiskach badawczych. usytuwanych w wybranych zbirwiskach leśnych RztczańskiegParku Nardweg. Tylk jedn z nich. bór bagienny w Majdanie Kasztelańskim. leżał na granicy Parku. Stanwiska badawcze mają pełną dkumentację fitscjlgiczną (IZDEBSKI i współaut. 1992).. ;1," :'1 Li.il1 '1.1 ::. i'.lii 'li,i J! ;!i I! " l., : r I 1111 H, I"li "f: r l,: 1:1 I li :I!t.1 li ;!1 1 j: PRZEGLĄD STANOWISK W pr.tedstawianym przeglądzie stanwiska zgrupwane są według zespłów rśllnilych. P nazwie stanwiska pdan numer ddziału leśneg w Parku (w na\l,;asach numeracjęsprzed rku 1987)
104 W. Mikłajczyk Mycetphilidae RPN 105 a następnie ewentualny numer stanwiska według wykazu sprządzneg przez rganizatrów badań (LIANA i współaul 1992). A. Kntynentalny grąd lipw-grabwy - Tili-Carpinetum - rezerwat Jarugi. ddział 13 (65) - stanwisk nr 33 B. Buczyna karpacka - DentariD glandu/sae-fagetum - rez. Bukwa Góra. dclz. 176 (76) - rez. Jarug!. dclz. 24 (82) - stan. nr 34 - rez. Nart. ddz. 265 (170) - stan. nr 11 C. Wyżynny bór jdłwy - Abietetump/nicum - rez. Bukwa Góra. ddz. 164 (59) - stan. nr 2 - Stkwa GÓrd. dclz. 140 (241) - stan. nr 31 - rez. CzerkJes. ddz. 194 (l00) D. Bór ssnwy świeży - Leucbry-Pinetum - Bukwa Góra. dclz. 155 (38) - stan. nr l - Krugl1k. dclz. 284 (195) - stan. nr 8 E. Bór bagienny - Vaccini uliginsi-pinetum - KrugUk. ddz. 285 (196) - Majdan Kasztelański P. Ols typwy - Rib nigri-alnetum - Biały Słup. dclz. 213 (119) - stan. nr 5 ZESTAWIENIE I OMÓWIENIE ZEBRANYCH MATERIAŁów W wymieninych stanwiskach zebrałem 145 prób. Oznaczny materiał, zestawiny według statni wydaneg katalgu (506s. PAP? 1988), zawiera 89 gatunków (tab. I i II), z teg 12 (znaczne gwiazdką) nwych dla fauny Plski. zasbnśćbadanych zbirwisk. ich bgactw. zarówn pd względemliczby gatunków. jak i sbników przedstawia tab. III. Najbgatszy. wyróżniający się kmpleks zbirwisk stanwią buczyna. jedlina i grąd. Wykazuję z nich 81 gatunków. c stanwi 84% złwinych we wszystkich badanych zbirwiskach. Wyłącznie tu występujągatunki z rdziny Ditmyiidae. prawie wyłączniegatunki z rdziny Diadcidiidae. Pnadt pwszechne są gatunki z rdzajw Blitphila MG.. Mycmya ROND.. Mnclna MIK, Bletina 5TAEG. Najprawdpdbniej decyduje tym stpień żyznści zbirwisk. a przede wszystkim ich umiarkwana wilgtnść. Zdecydwanie ubższe są zarówn zbirwiska suche - bry świeże. jak i bardz wilgtne - ls i bry bagienne Uak również trfwiska. na których w kilkakrtnie pbieranych próbach nie był Mycetphilidae). Jedynie bry bagienne charakteryzują się dść wyską liczebnścią i frekwencją Neuratelia nemralis i Bletina trivittata, gdzie indziej występującychpjedyncz. Nie widać. na razie. isttnych różnic między pszczególnymi zbirwiskami. wyraźnej drębnściktóregklwiek z nich. Różnią się wprawdzie liczbą wykazanych gatunków, ale dnsi się t również d pszczególnych stanwisk w tym samym typie zbirwiska. Wiele gatunkówjest reprezentwanych przez pjedyncze kazy. trudn zatem wykluczyć przypadkwśćich występwaniaw tym akurat zbirwisku. Mżna t traktwaćjedynie jak gólny wskaźnikbgactwa badaneg zespłu. Mim t, widać kreślne preferencje bedliszkwatych w stsunku d pszczególnych zbirwisk rślinnych (tab. III). Najbgatszym stanwiskiem zarówn pd względemliczby gatunków (42-47% złwinych w góle), jak i sbników jest buczyna w rezerwacie Nart i prawie e<l' ';j' >:: ;:l 00>:: c.. <fi '0 @ gj ('j Ol s:: s:: N.- 'g' s1 C.,."::.:;20>:: 'E d: E >.N' s:: ;:l 0 :l :a.9 s:: s:: '" ::2 g s::... ;:l c.. >. :l s:: 0.00. s::... B '" I. () e<l'''' >:: gj "0.;.., 6 C ::i "'>:: >.<fi. '" ;;!!2 <fi E... >. N"O -5 >..0 -() @2.c.!l ::l '0.cO>:: g.c. " <fi _..0 N co.s:! ]- 6 2'E.<:l :l j.sj. -..<:l l Ci:! O) I:: ' :205 E:: e- 8 >:: <fi. 8 d :1S /\ IS >:: v ;:l c <fi., /\ :g I Ol., V N () <.:J co /\ l... >:: v.9 (fj d Ol /\.;j' I t"-... >:: V ;:l c /\ I Z v. _ I L!") 'J v <.:J :1S /\ I.;j' >:: v ;:l c QD/\ ;:l I O') 'J /\ 0>::.0 (/'J 0.. a. 6,; _? b :: (fj,. es 5 li i l' O') - :f?:f? -!!l. ọ... l'!!l. L!") -!!l. -... 0)- t"- -.;j'- -m-... 00- li)... :'!... O') -... 0') 00... L!") m...... --l' c;:) =.-l:. O)... mm... N';; -... O') =N'!2:f? l...... ci;ici;i:g." :J) "'" Cl "'" Cl.<:l. ::l.- "'" f-' "'" W ::;, :J) :>.c "" -:::... ;;> g.i5qg.sg :::.Sj!l 15 Ci.S E= :J'l :J) es I:: c.q"2,-:::oq.:j),g,g iłłłłłł s:: 1 1.c.c ci.! I... ;,... L!")t"-OO...J - m :: 00 - Q ci g :g f';'sl :l '" 8 a2.g a(j) '" ::;, l ọ... :... l'-... <XJ --... E : - O') m!!l. "'t"- -0 C'ł-e:r...-l... 0):0- : =- ;; 0')... EEE c;:)l'-!2- ;;.;j' : ;;... ; O') _ C """":'w. Ol N d' :ggad'g-: -m -O') -ci ci -[g _ 8;6.Ji,,<::'... - () Q Vi - 8;:; 9,g6d'..9 s u "g Q e!l 8 -. 1::::" ::>... :j.sj E c: g 2'?Cl u es,g,g'21::-'<::'- Q Q. a.gg.g.slg 3 e e. 3' (l5::n6'6' _C'łC'1LD(Ot"-COÓ'lO....-l l' L!")Ol...... O) = L!") m L!") O)... - O') m: -.;j'.... 6g :g '" g ::l f qg.ggg ]!l].. aaa...o')
l 2 3 4 5 6 7 8 9 10 J... O (j) Macrceridae 24 A1acrcera w"lgulaia MG. 6 (19) 25 Macrcera centralis MG. 2 (12) 26 Macrcera lutea MG. 2 (l2) 4 (19) 5 (31) 6 (25) 4 (21) 10 (l7) 14 (13) 1(8) 27 Macrcera pilsa l.andr. l (6) 12 (12) l (8) 28 Macrcera stigma CURT. l (8) 6 (29) 4 (13) 29 Macrcera stigmides EDW. 16 (31) 26 (25) 14 (25) 43 (42) 29 (43) 48 (33) 79 (40) 19 (25) 30 Macrcera vittata MG. 11 (44) 19 (37) 12 (l9) 2) (42) 10 (21) 16 (33) 21 (40) 4 (25) MycetphiLidae (Sciphilinae) Mycmyini 31 Mycmya afmis (STAEG.) l (6) 45 (8) l (6) 32* Mycmya auala VAIS. 1 (6) 33 Mycnlya cinerascens (MeG.) 6 (31) 2 (12) l (6) 2 (17) 2 (14) 2 (17) 5 (27) 1 (8) 34 Mycnlya circufndata (STAEG.) 3 (l9) 4 (12) 11 (3I) 11 (33) 35 A1ycrnya danielae MATILE l (8) 36 Mycmya dziedzickii VA.J.s. 3 (17) 37 MyclTlya egregia (Dz.) l (8) l (6) 38 Myclnyafunbriata (MG.) l (7) 2 (I3) 39 Mycrnya maculata (MG.) l (6) 40 Mycnlya n-.arginata (MG.) 2 (12) l (7) 1 (8) 41 1Vlycnl!)a nehyalinaia VAls. 2 (8) l (7 l (6) 42 MycTnya paradentata VAIS. l (8) 43 Mycmya parva (Dz.) l (6) 2 (17) 44 Mycrnya pemlixia VAIs. l (6) l (8) 2 (8) 45 A1ycnlya prnlinens (LUNDSTR.) 1 (6) 1 (6) l (6) l (7) 46 Myclnya tridens (LUNDSTR.) l (5) l (6) 47 Mycmya iriviltata (ZE'IT.) 1 (8) 48 Mycmya Lumida (WINN.) l (6) l (7) 49 Mycmya wankwiczii (Dz.) l (6) l (6) 2 (8) 2 (13) 1 (8) 50 Mycrnya winnertzi (Dz.) 3 (6) l (8) 51 Neernpheria bimaculata (v. Rs.) 1 (8) f)2 Neempheria pictipennis (HAL.) l (6) 2 (6) 3 (14) 4 (33) 3 (20) 3:: fi Sciphilini 53 Acnemia. nitidicllis (MG.) 1 (6) 1 (6) 54 Allctcera pulcheua CURT. l (7) l (8) 55 Leptmrphus walkeri CURT. l (6) 3 (25) 2 (14) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 56 Megalpelma nigrclavatwtl (STROBL) 1 (6) 1 (6) 1 (7) 57 A1nclna rujuatera (WALK.) 1 (6) 5S* Mnclna silvatica Wil. 2 {6} 3 (8) 4 (7) 5 (20) 59 Neuratelia nemralis (MG.) 2 (12) l (8) 2 (13) 60 Phthinia hu1nilis WINN. I (6) 3 (19) 309} 4 (25) l (7) 3 (6) 61 Phtl1inia winnertzi MIK l (6) l (S) 62 Plylepta guuivenlris (ZErr.) l (6) 5 (31) l (S) 4 (29) I (8) 4 (20) l (8) 63 Sciphila hirta MG. 3 (S) 64* Scwphila quadriterga HurSON l (6) 65 SynteTTlna sp. l (6) l (7) Gnristini 66 AplephtJlisa subincana (CURT.) 4 (l2) 67 Bletuła basalis (MG.) 2 (12) 4 (6) 3 (12) 7 {I7} 8 (7) 6 (14) 6 (20) 68 Blelina gripha (Dz.) 2 (12) l (6) 2 (6) 1 (8) 69 BleLina griphides EDW. 1 {8} 70 Bletina nitida GRZEG. l (6) 3 (8) 71 Blelina piana (WALK.) 2 (7) l (8) 72 Bletina sciarina STAEG. 5 (6l 1 (8) 2 (14) 73 Bleiina Lrivitlata (MG.) l {7} 74 Celphihinia thracica (WINN.) l {7} 75 S9nap/la viljipennis (MG.) l (8) e.t:.g ;:r Z Leiini 76 Ecirepesthneura hirta (WINN.) 1 (8) 77 Leia bilineala (WINN.) 1 (6) 78 Leia cylindrica (WINN.) 2 (12) l (6) l {6} 2 (8) l (7) 79 Leia pieta (MG.) I (8) l (6) 80 Leia winihetni LEHM. l (8) l (7) 81 RndanieUa dimidiata (MG.) l (8) Razem: gatunków 28 41 29 42 34 24 32 16 sbników 137 136 125 267 130 128 213 40 O '-l
1 I '" Tabela II. Mycetphilidae brów i lsu. Liczba prządkwaw nawiasie znacza gatunki nie wymienine w lab. rt z gwiazdką - gatunki nwe dla fauny Plski Zbirwisk Leucbry- Vaccini uliginsi- Rib nigri- Pinetum Pinetum AInetum Stanwisk Kruglik Kruglik Majdan Biały Słup Kasztelański Lp. Taksn <liczba p rób> <7> <6> <9> <10> (1) Blitphila maculipennis WALK. l (17) 2 Blitphila pseudhybrida LANDR. l (17) l (11) 3 Blitphila cinerea M. 3 (28) 26 (67) 6 (44) l (10) 4 Blitphila saundersi CURT. 2 (lo) 5* Certelin humeralis (ZE.LT.) l (li) 6 Orfeliajlava. (McQ.) l (11) 7 Orjelia chracea (M.) l (11) 8 Dial10cidiajerruginsa (M.) l (lo) (9) Macrcerajasciata M. l (11) 10 Macrcera stigmides EDW. 6 (43) 6 {17} 11 (33) 2 (lo) 11 Macrcera uittata MG. 2 (28) l (17) 24 (22)' 3 (30) (12) Mycmya annu1ata (MG.) 5 (14) 11 (17) 11 {li} 13- Mycmya cinerascens {NIcQ.} 3 (33) 14 Mycmya maculata (MG.) 2 (11) 15 Mycmya marginata (MG.) l (14) (16) Mycmya nitida (ZEn.) l (l l) (17) Mycmya sigma JOH. l (14) {l8) Acnem.ia lngipes WINN. 2 (17) 19 Acnem.ia niti.dicllis (NIG.) l (17) 20 AUctcera pulcheua CURT. l (11) 21 lveuratelia nemtuus (MG.) 1 (14) 8 (17) 74 (22) 22 Phthinia humilis WL'JN. 2 (l7) 23 Plylepta guttivent.ris (ZITr.) 2 (28) l (17) 5 (l l} 24 Bletina gripha (Dz.) 1 (14) l (17) 25 BIetina trivittata (MG.) 5 {17} 4 (li) (26)* Celsia truncata LUNDSTR. l (14) 27 Lefa cylindrica (WINN.) 1 (17) 28 Leia winthemi LEru'\t. l {lo} 29 RndanieUa dimidiata (MG.) l (ll) Razem: gatunków 10 15 16 6 sbników 23 70 145 la równie zasbna w rezerwacie Bukwa Góra. W jedlinach najwięcej gatunków (34-380/0) stwierdziłem także na Bukwej Górze. D najliczniejszych i jedncześnie najczęściej występujących gatunków we wszystkich badanych zbirwiskach leśnych należy Macrcera vittata raz Blitphila cinereai Macrcera stigmides (pwyżej 300/0 frekwencji w stsunku d gólnej liczby prób). D grupy częstych, chć nie zawsze liczebnych gatunków (15-10 0 /0 frekwencji) - Blitphila saundersi, Mycmya cinerascens i Plylepta guttiventris raz występujące wyłącznie lub prawie wyłącznie w kmpleksie zbirwisk "zasbnych" (buczyna, jedlina, grąd): Blitphila tenella, Diadcid.ia spinsula, D.je1TIlf)insa i Macrcera lutea. Duża grupa gatunków występującychna badanym terenie ma bardz niską frekwencję i liczebnść. (J'J ' 2 E N..c u 8 ij r.. '<:.I -(/) E r v., 'c:..5... 6 2.. 3..5. a....!... u :J) g :.5 g.9.s:ł ] a rj1. e.9 L. I I./) 8 ej.-.- c: c: :j -J r (/) <.j0 (O 1(,0 en c LD C'l <O ::s (/). m e. E ;.:::.s rj'j '3 - (.) -a::s -J <O.- (O LO ;3 LO IJ:) cyi Cfj - 5 '0.0 r. (/), ' 1-; g.-l 5. j (.) - (/) 2.. -if) c LO ọ....- C'l,...I f' ld,...i :.,.;t:.- ';:1.... '. 1..0. 8 r....?j.- -- -;:;... I.- 2.- c,_ c '0.0 \j <U N <U :,J),J) (O Ó C'i cń C'-. C'l '0 c ::s '0.1) Cfj cń,;... <O 00.- en C'i ' '2. rj1
W. wliklajczyk Pelniejszq cen zrznicwania i struktury badanej grupy utrudnia t, ze nie jest W becnym stanie pznania tej rdziny mzliwe znaczenie samic wielu gatunkw. Ma t niewqtpliwie negatywne znaczenie w przypadku badail i analiz ilsciwych, zaciemnia rzeczywisty ich braz, zmusza d strzneg wyciqgania wnisk6w. Tabela IV. Prwnanie liczby zlwinych MycetphUidae w trzech klejnych latach badail Wparkach nardwych: Rztczanskim i Switkrzyskim Liczba prb Srednia liczba sbnikw/prb Rztczariski SWitkrzyski Rztczanski Switkrzyski Park Nardwy Park Nardwy Park Nardwy Park Nardwy 47 58 32 20 67 67 45 24 54 68 41 34 Bardziej kmpletny braz bgactwa faunistyczneg Mycetphilidae Rztczanskieg Parku Nardweg bdzie mzna uzyskac p statecznym pracwaniu duzej pdrdziny Mycetphilinae. W sume, jesli chdzi 0 Mycetphilidae, juz teraz mzna stwierdzic, ze badane zbirwiska lesne RPN Sq bgate i interesujqce: bgatsze, jesli idzie liczb zlwinych sbnik6w w pdbnych zesplach lesnych SwitkrzyskiegParku Nardweg (tab. IV) i pr6wnywalne z faunq Mycetphilidae Bieszczadzkieg Parku Nardweg (tab. V). Zdecydwanie bgatsze Sq grqdy Bialwieskieg Parku Nardweg, ale i tam w tr ech r6znych stanwiskach lwilem dpwiedni: 52, 51 i 30 gatunk6w. Tabela V. Prwnanie liczby gatunkw zlwinych w pdbnych zbirwiskach trzech parkw nardwych Parki nardwe Rztczariski Bialwieski Bieszczadzki Zbirwisk grqd 28 79 32 buczyna 62-58 UWAGI 0 GATUNKACH NOWYCH DLA FAUNY POLSKI - BlitphilaJumida. Znany z plncnej, zachdniej i srdkwej Eurpy. Jedneg samca zlwilem w buczynie w Jarugach, 18 V 1987. - Certelin humeralis. Znany z p6lncnej i srdkwej Eurpy. Jedneg samca zlwilem w brze bagiennym w Majdanie Kasztelanskim, 21 VI 1988. - Macrrrhyncha rstrata. Rzadki gatunek, many ze Skandynawii, Francji, Nieiniec i Wgier. Jednq samic zlwilem w buczynie w rez. Bukwa G6ra, 2 VII 1987.
-, W SUMMARY [Title: Mycetphilidae (Diptera) f Rztcze. 1. Sme MycetphiIidae f the Rztczailski Natinal Park} Fungus gnats had never been recrded frm Rztcze in the past. Frm 1989 t 1990 during faunistical investigatins 89 species f Mycetphilidae were recrded (Tables I and II). They came frm 11 sites situated in the Rztczanski Natinal Park in 6 phytscilgically defined frest-plant cmmunities: lindenhrnbeam frest Tili-Carpinetum, beech wd Dentari glanduisae-fagetum, fir-frest Abietetwn plnicum, pine wd Leucbry-Pinetum, marshy cniferus frest Vaccinia uliginsi-pinetwnand wet alder frest Rib nigri-alnetum 12 species (marked in Tables I and II with an asterisk) are new t the Plish fauna. The material was cllected by the sweep net methd, using 30-min. samples. The richest plant cmmunity in the Park was Dentari glandulsae-fagetum - 470/0 f species came frm there. Mst numerus and frequent fungus gnats were: Macrcer.vittata, M. stigmidesand Blitphila cinerea, in Vaccinia uliginsi Pinetwn Neuratelld nemralis and Bletina trivittata were very numerus, t. Table III presents the richness fmycetphilidae in particular plant cmmunities (number f species, mean number f species per site, mean number f species per plant cmmunity, mean number fspecies and specimens per sample). Tables N and V cmpare the richness f MycetphUidae in different Parks. Redaktr pracy - dc. dr hab. A. Liana