KSIĘGA OCHRZCZONYCH KODEKS PRAWA KANONICZNEGO

KSIĘGA OCHRZCZONYCH KODEKS PRAWA KANONICZNEGO KSIĘGA IV: UŚWIĘCAJĄCE ZADANIE KOŚCIOŁA ZAPISANIE PRZYJĘTEGO CHRZTU Kan. 875 Udzielający chrztu powinien zatroszczyć się, jeśli nie ma chrzestnego, ażeby był przynajmniej jeden świadek, który by mógł stwierdzić udzielenie chrztu. Kan. 876 Do udowodnienia chrztu, jeśli to nie przynosi nikomu szkody, wystarczy oświadczenie jednego wiarygodnego świadka albo przysięga samego ochrzczonego, gdy przyjmował chrzest jako dorosły. Kan. 877 1. Proboszcz miejsca udzielenia chrztu powinien bezzwłocznie i dokładnie zapisać w księdze ochrzczonych nazwisko ochrzczonego, czyniąc wzmiankę o szafarzu, rodzicach, chrzestnych oraz o świadkach, jeśli występują, jak również o miejscu i dacie udzielonego chrztu, podając również datę i miejsce urodzenia. 2. Jeśli idzie o dziecko zrodzone z matki niezamężnej, należy wpisać nazwisko matki, gdy fakt jej macierzyństwa jest publicznie stwierdzony albo ona sama z własnej woli o to prosi na piśmie lub wobec dwóch świadków. Należy wpisać także nazwisko ojca, gdy jego ojcostwo potwierdza jakiś dokument publiczny, albo oświadczenie złożone przez niego wobec proboszcza i dwóch świadków. W pozostałych wypadkach wpisuje się ochrzczonego, bez żadnej wzmianki o ojcu lub rodzicach. 3. W wypadku dziecka adoptowanego należy wpisać nazwiska adoptujących oraz przynajmniej jeśli tak czyni się w akcie cywilnym regionu nazwiska rodziców naturalnych, zgodnie z l i 2, przy uwzględnieniu przepisów Konferencji Episkopatu. Kan. 878 Jeśli chrzest nie był udzielony przez proboszcza ani też w jego obecności, wtedy szafarz chrztu, kimkolwiek jest, ma obowiązek powiadomić proboszcza parafii, na terenie której udzielono chrztu, aby mógł zapisać chrzest, zgodnie z kań. 877, 1. Rodzaje ksiąg ochrzczonych 1) Dawniej z uwagi na to, że Urzędy Parafialne pełniły zarazem funkcję Urzędów Stanu Cywilnego, prowadzono kilka rodzajów ksiąg dla ochrzczonych. I tak. Odrębną księgę prowadzono dla urodzonych i ochrzczonych na terenie parafii nosiła ona nazwę Liber natorum et baptisatorum ; odrębną księgę dla urodzonych poza parafią był to Liber natorum et baptisatorum pro extraneis ; odrębną księgę dla ochrzczonych dopiero po kilku latach od urodzenia lub w wieku dojrzałym był to Liber natorum et baptisorum pro adultis ; odrębną księgę dla

nawróconych nosiła nazwę Liber natorum et baptisatorum pro conversis przy czym przez nawróconych" rozumiano nawróconych z herezji, tj. tych, którzy urodzili się z rodziców niekatolickich, np. schizmatyków czy protestantów, jak i tych, którzy urodzeni z rodziców katolickich i ochrzczeni w Kościele rzymskokatolickim, później od Kościoła odpadli, a potem zgłosili swój powrót. Natomiast pogan nawróconych i ochrzczonych w wieku dojrzałym, np. Żydów, mahometan i innych, wpisywano do księgi pro adultis a nie "pro conversis". 2) Obecnie prowadzi się tylko jeden rodzaj ksiąg dla wszystkich ochrzczonych, gdzie wpisuje się kolejno każdy przypadek udzielonego chrztu św. Jedyny wyjątek stanowi tzw. księga metryk zastępczych. 3) Zgodnie z uchwałą Konferencji Episkopatu Polski z dnia 18.VI.1964 r. w sprawie zastępczych metryk chrztu św. w razie nie zapisania chrztu do księgi metrykalnej parafii urodzenia lub w razie niemożności wydostania metryki chrztu, proboszcz chwilowego zamieszkania petenta wystawia, gdy zaistnieje potrzeba, na podstawie wiarygodnych i zaprzysiężonych świadków zastępczą metryką chrztu". Obowiązuje przy tym następujący sposób postępowania: proboszcz wystawiający zastępczą metrykę chrztu" powinien fakt ten zapisać w księdze metryk zastępczych pod bieżącym numerem. Dokumenty odnoszące się do tej metryki należy przechowywać w osobnej teczce według bieżącej kolejności metryk lub w księdze metryk zastępczych. We właściwej ogólnej księdze metrykalnej, należy pod datą roku urodzenia umieścić adnotację o odnośnym zapisie w księdze zastępczych metryk chrztów, z podaniem odnośnego numeru metryki. Odpis podstawowych dokumentów i zastępczej metryki chrztu należy przesłać, jeżeli to jest możliwe, do parafii miejsca urodzenia petenta, aby dokonano odpowiedniego zapisu w tamtejszej księdze metrykalnej. Wpis danych personalnych 1) Przyjmuje się jako zasadę ogólną, że wpisu wszelkich danych personalnych dokonuje się do ksiąg metrykalnych tylko na podstawie dokumentów. Wpisu imion dziecka oraz imion i nazwisk rodziców dziecka dokonuje się wyłącznie na podstawie przedstawionego do wglądu odpisu aktu urodzenia z Urzędu Stanu Cywilnego, zaś pozostałe dane personalne rodziców dziecka, wyłącznie na podstawie przedłożonych dowodów osobistych oraz metryki ślubu kościelnego. Jeśli rodzice dziecka brali ślub w tej samej parafii, nie potrzebują przedstawiać osobnej metryki ślubu. Wpisu daty ich ślubu kościelnego dokonuje się na podstawie zapisu w księdze zaślubionych.

2) Powyższych danych nie wolno nigdy wpisywać z ustnego zapodania, z własnej pamięci lub z innych dokumentów. 3) Uzyskanie powyższych dokumentów może być połączone z pewnymi trudnościami i wymagać pewnego czasu, dlatego poleca się zaprowadzenie praktyki zapisywania dzieci do chrztu" w kancelarii co najmniej na tydzień przed terminem chrztu św. 4) Poza przypadkiem nagłej potrzeby, nie wolno udzielać chrztu św., dopóki konieczne dokumenty nie zostaną przedłożone. 5) Jeżeli dla jakichś ważnych powodów odstąpiono do powyższej zasady, należy zawsze wpisać: dokładny adres rodziców oraz adres parafii, w której brali ślub kościelny (aby, gdy nie wywiążą się ze złożonego przyrzeczenia i nie dostarczą odnośnych dokumentów, można się było samemu o nie postarać). 6) Nie wolno zapisywać chrztu dziecka na luźnych kartkach, lecz albo w osobnej księdze tzw. brudnopisie, albo w zeszycie przechowywanym w zakrystii. Wpis imion dziecka 1) Do ksiąg metrykalnych wpisuje się tylko te imiona i w tej samej kolejności, jak są one wpisane w dokumencie z Urzędu Stanu Cywilnego. Nie wolno ani dodawać innych imion, ani zmieniać ich kolejności, pisowni lub brzmienia. Jeżeli chrztu udzielono w nagłej potrzebie, wpisu do księgi należy dokonać dopiero po dostarczeniu wszystkich wymaganych dokumentów. 2) Jeżeli dziecko posiada więcej imion, wpisuje się je kolejno wszystkie, dodając cyfrowo oznaczenie tej ilości, np. Jan Paweł (2 im.) tak, by liczba imion była zamknięta i by nikt w przyszłości nie mógł dopisać nowego imienia. Prawość pochodzenia 1) Sprawa prawości potomstwa" wymaga specjalnej uwagi. W tej kwestii przyjmuje się następujące zasady; zgodnie z kan. 1137 za dzieci prawego pochodzenia uważa się dzieci poczęte lub narodzone z małżeństwa ważnego lub mniemanego. Tak więc prawość pochodzenia w prafialnych księgach metrykalnych wynika tylko ze ślubu kościelnego rodziców dziecka; przy przyjmowaniu zgłoszenia dziecka do chrztu, należy zawsze żądać metryki ślubu kościelnego rodziców, aby się przekonać, czy rodzice dziecka są małżeństwem katolickim, a dziecko jest prawego pochodzenia"; za dzieci prawego pochodzenia w znaczeniu kościelnym uważa się te, które

urodziły się przynajmniej po 180 dniach od zawarcia małżeństwa, albo w ciągu 300 dni od dnia rozwiązania życia małżeńskiego (kan. 1138, 2). Wpis rodziców naturalnych i chrzestnych 1) Jeżeli rodzice dziecka mają ślub kościelny, w rubryce ojciec" (Pater) wpisuje się imię i nazwisko ojca oraz jego rodziców, datę i miejsce jego urodzenia, adres zamieszkania i zawód. Podobne dane wpisuje się w rubryce matka" (Mater). Równocześnie pod danymi personalnymi rodziców (lub w ostatniej rubryce) wpisuje się, kiedy i gdzie zawarli kościelny związek małżeński. 2) Jeżeli rodzice dziecka mają tylko kontrakt cywilny, powinni przedłożyć metrykę kontraktu cywilnego z USC i na jej podstawie wpisuje się ich jako rodziców naturalnych dziecka z tym, że pod ich danymi personalnymi lub w osobnej rubryce odnotowuje się: matrimonium civile tantum małżeństwo tylko cywilne. 3) Jeżeli dziecko urodziło się z matki nie pozostającej ani w kościelnym, ani w cywilnym związku małżeńskim, wobec przyjęcia przez prawo cywilne zasady: nie ma dziecka bez ojca" w rubryce ojciec" wpisuje się imię, jakie poda matka dziecka. Dziecko nosi wtedy nazwisko matki, ale w dokumencie ma podane także imię ojca. Wpisu tego dokonuje się zgodnie z aktem urodzenia USC. 4) W rubryce rodzice chrzestni" (Patrini) wpisuje się imiona i nazwiska ojca i matki chrzestnej, ich adresy i zawód, a także jeśli matka chrzestna jest mężatką, imię jej męża. Wpisu tego należy dokonywać tylko na podstawie dowodów osobistych, a nigdy z ustnego zapodania lub z pamięci. Wprowadzenie praktyki wcześniejszego zapisywania dzieci do chrztu pozwala również zbadać, czy kandydaci na rodziców chrzestnych odpowiadają wymogom prawa kościelnego. Wpis zmian w stanie cywilnym ochrzczonego. 1) W rubryce Uwagi (Adnotationes) wpisuje się dane dotyczące zmiany stanu cywilnego, a więc: otrzymał świecenia" przy czym podaje się datę i miejsce święceń; wstąpił do zakonu" przy czym podaje się datę złożenia uroczystej profesji zakonnej i nazwę zakonu; zawarł związek małżeński" przy czym podaje się imię i nazwisko współmałżonka oraz datę i miejsce ślubu kościelnego; jeśli nadejdzie zawiadomienie o zgonie, wpisuje się zmarł dnia... w..." itp. 2) O zmianie stanu cywilnego zawiadamiają: o udzielonych święceniach Seminarium Duchowne lub Kuria, o przyjęciu do zakonu Przełożony Zakonu względnie Zgromadzenia zakonnego, o zawartym małżeństwie parafia, w której małżeństwo zostało zawarte poprzez zawiadomienie tzw. ne temere". Jeśli ktoś wystąpił z zakonu i został zwolniony ze ślubów, adnotację o tym

umieszcza się tuż obok poprzedniego wpisu o złożeniu profesji zakonnej, z powołaniem się na zawiadomienie wyższego przełożonego. Podobnie należy uczynić, jeśli wyświęcony na diakona lub kapłana utracił stan duchowny (kan. 290). Jeśli ktoś owdowiał, wpisuje się fakt zgonu współmałżonka do księgi ochrzczonych tuż obok wpisu o zawarciu małżeństwa, na podstawie zawiadomienia o śmierci współmałżonka od proboszcza, gdzie był załatwiany pogrzeb i dokonany wpis do księgi zmarłych. Jeżeli została stwierdzona nieważność małżeństwa" (declaratio de nullitate matrimonii) lub papież udzielił dyspensy super matrimonio rato non consummato", postanowienia te, na polecenie Sądu Biskupiego, odnotowuje się obok wpisu o zawartym małżeństwie. Zawsze należy też wpisać fakt bierzmowania, niezależnie od tego, czy miało ono miejsce w parafii, gdzie bierzmowany był ochrzczony, czy też poza parafią chrztu. 3) Przy wszystkich omówionych wyżej wpisach należy umieścić: datę wpisu i czytelny podpis dokonującego wpisu. Otrzymane z Kurii zawiadomienie lub zezwolenie na wpis, należy zachować w archiwum parafialnym lub wkleić w tym miejscu do księgi. Uzyskanie prawości pochodzenia w wyniku zawartego później małżeństwa 1) Jeżeli rodzice zawarli ślub kościelny po urodzeniu dziecka, należy wpisać uwagę: Dziecko uzyskuje swą prawowitość przez małżeństwo jego rodziców zawarte w dniu... w kościele... ( infans legitimatur per subsequens matrimonium parentum, contractum die... in ecclesia..."). 2) Jeżeli małżeństwo rodziców zostało zawarte w parafii, w której było ochrzczone dziecko, powyższą uwagę wpisuje proboszcz prowadzący kancelarię parafialną z tym, że ojciec dziecka powinien złożyć protokolarne oświadczenie, że on jest naturalnym ojcem tego dziecka i chce być wpisanym jako jego ojciec. Protokół powyższy, podpisany własnoręcznie i czytelnie przez zeznającego ojca i przyjmującego to zeznanie kapłana, należy przechować w archiwum parafialnym lub wkleić w miejscu zapisu aktu chrztu dziecka. 3) Jeżeli rodzice dziecka urodzonego przed ślubem zawierają ślub kościelny poza parafią, w której był wpisany chrzest tego dziecka, wówczas przedkładają metrykę o zawartym małżeństwie kościelnym, a ojciec dziecka składa protokolarne oświadczenie jak powyżej. Oświadczenie to, podpisane własnoręcznie i czytelnie przez zeznającego i przez odbierającego zeznanie, powinno być przechowane w archiwum parafialnym, a ponadto w księdze chrztu powinna być dokonana adnotacja o zawartym ślubie kościelnym rodziców tego dziecka.

4) Jeśli rodzice dziecka zawarli znacznie później małżeństwo katolickie, legitymowanie ich dziecka, albo też wszystkich dzieci, odbywa się na zasadach podanych wyżej. Na późniejszy wpis tego rodzaju nie potrzeba osobnego zezwolenia Kurii. 5) Jeśli prowadzący kancelarię parafialną dowiedział się, że rodzice dziecka wpisanego jako nieślubne zawarli ślub kościelny, ale dowiedział się o tym w czasie gdy ci rodzice już nie żyją, względnie nie żyje jedno z nich, wówczas należy sprawę przedłożyć do rozstrzygnięcia Kurii, załączając metrykę ślubu kościelnego rodziców dziecka oraz aktualną jego metrykę i postąpić w sposób zalecony przez Kurię. Ojcostwo dziecka 1) Według kan. 1138 1 ojcem jest ten, na którego wskazuje prawny związek małżeński, chyba że przy pomocy niezbitych argumentów udowodni się co innego. Dlatego podstawę wpisu ojca do ksiąg metrykalnych stanowi z reguły metryka ślubu kościelnego. 2) Jeżeli rodzice dziecka mieszkają razem, ale nie mają nawet kontraktu cywilnego, albo w ogóle nie mieszkają razem, podstawę wpisu dziecka do ksiąg metrykalnych ochrzczonych stanowi to, co jest podane w jego metryce. 3) Jeżeli matka dziecka przeprowadziła przez Sąd ustalenie ojcostwa, wówczas przedkłada odpis skrócony aktu urodzenia wydany przez USC. Na odwrocie odpisu" podana jest decyzja Sądu państwowego w kwestii ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego. Sprawę przedstawia się Kurii, a po uzyskaniu pozwolenia na wpis w rubryce ojciec" wpisuje się dane personalne ojca, którego ustalił Sąd, łącznie z adnotacją: Ojciec naturalny na mocy decyzji Sądu Cywilnego z dnia... 4) Gdyby zgłosił się inny mężczyzna i oświadczył, że on jest faktycznie ojcem dziecka, a nie ten, którego ustalił Sąd, nie wolno go wpisywać, lecz należy sprawę odesłać do USC lub do Sądu, aby tam rozstrzygnąć tę sprawę. Ewentualnej zmiany wpisu można dokonać dopiero po przedłożeniu tej sprawy do Kurii i uzyskaniu stamtąd zgody.