Warszawa, dnia 08-09-2017 r. MINISTER ŚRODOWISKA DGO.V.070.5.2017.JK Pan Marek Kuchciński Marszałek Sejmu RP Szanowny Panie Marszałku, W odpowiedzi na interpelację Pana Posła Bogdana Latosińskiego, o numerze K8INT14429, w sprawie gospodarowania popiołem ze spalania komunalnych osadów ściekowych zaliczanych do odpadów innych niż niebezpieczne, przedstawiam następujące wyjaśnienia. Odnosząc się do pytania (1) dotyczącego rocznych kosztów usuwania odpadów o kodzie 19 01 14 - popioły lotne inne niż wymienione 19 01 13, z 10 krajowych monospalarni osadów ściekowych przez uprawnione firmy, pragnę wyjaśnić, że Ministerstwo Środowiska nie dysponuje informacjami odnoszącymi się do kwestii finansowych w poszczególnych oczyszczalniach ścieków oraz spalarniach komunalnych osadów ściekowych. Nawiązując natomiast do pytania (2) dotyczącego ilości wytwarzanych popiołów w Stacjach Termicznego Unieszkodliwiania Osadów Ściekowych oraz ich zagospodarowywania w kraju i poza granicami, należy poinformować, z danych za rok 2015 dostępnych w Centralnym Systemie Odpadowym wynika, że odpady o kodzie 19 01 14 zostały wytworzone w ilości 13 926,464 Mg. Należy jednak przy tym wyjaśnić, że podana ilość była wytworzona nie tylko w instalacjach związanych z przedsiębiorstwami z sektora gospodarki wodno- ściekowej. Z informacji przekazanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska wynika, że w Rejestrze Transgranicznego Przemieszczania Odpadów nie odnotowano wywozu poza granice kraju odpadów o kodzie 19 01 14, w tym popiołów ze spalania komunalnych osadów ściekowych. Odnosząc się do pytania (3) dotyczącego ilości fosforu jaka jest zawarta w wytwarzanych popiołach i jaka jego część jest wykorzystywana w krajowym rolnictwie, należy wyjaśnić, że skład chemiczny komunalnych osadów ściekowych zależy od wielu czynników, a wśród nich w dużym stopniu od skali aglomeracji i stopnia jej uprzemysłowienia, w tym udziału
ścieków przemysłowych w procesie ich oczyszczania. Niezaprzeczalnym jest, że komunalne osady ściekowe są źródłem cennego składnika mineralnego, jakim jest fosfor i jego związki. Przemysłowy odzysk fosforu z osadów, w tym głównie z popiołów powstających w procesie ich spalania, został zapoczątkowany i będzie się rozwijał jeżeli stanie się ekonomicznie uzasadniony. Stąd też postrzeganie osadów, jako surowca do odzysku fosforu coraz częściej staje się przyczyną decyzji wskazujących na wybór metod termicznych, jako technologii końcowego ich zagospodarowania. Należy dodać, że kwestie dotyczące produkcji i gospodarowania nawozami, pozostają poza kompetencją resortu środowiska. Odpowiadając na pytanie (4) dotyczące potrzeby uzupełnienia art. 96 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2016 r. poz. 1987 z późn. zm.) o odzysk polegający na stosowaniu popiołów z komunalnych osadów ściekowych, należy wyjaśnić, że art. 96 reguluje kwestie odzysku ustabilizowanych komunalnych osadów ściekowych (klasyfikowanych jako odpady o kodzie 19 08 05) polegającego na bezpośrednim ich rozprowadzaniu na powierzchni ziemi lub wprowadzaniu ich do gleby. Natomiast popioły ze spalania komunalnych osadów ściekowych stanowią odpad o kodzie 19 01 14 i należą do odpadów o innych właściwościach i wymagają innego rodzaju działań i sposobów postępowania z nimi. Jeżeli chodzi o popioły po spalaniu komunalnych osadów ściekowych warto zwrócić uwagę, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. z 2014 r., poz. 1923), kod odpadów 19 01 14 popioły lotne inne niż wymienione w 19 01 13 obejmuje wszystkie odpady ze spalarni odpadów, w tym z instalacji do pirolizy odpadów, a nie tylko popioły ze spalania komunalnych osadów ściekowych i biomasy. Popioły zaklasyfikowane pod ww. kodem mogą zatem charakteryzować się różnym składem. Należy przypomnieć, tak jak opisano to w odpowiedzi na interpelację o numerze K8INT7478, że odzyskowi na powierzchni ziemi odpadów innych niż ustabilizowane komunalne osady ściekowe dedykowane są inne przepisy niż art. 96 ustawy o odpadach. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o odpadach jako odzysk należy traktować jakikolwiek proces, którego głównym wynikiem jest to, aby odpady służyły użytecznemu zastosowaniu przez zastąpienie innych materiałów, które w przeciwnym przypadku zostałyby użyte do spełnienia danej funkcji, lub w wyniku którego odpady są przygotowane do spełnienia takiej funkcji w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce. Jednym z procesów odzysku wymienionym w załączniku nr 1 do ww. ustawy jest proces odzysku R10 Obróbka na powierzchni ziemi przynosząca korzyści dla rolnictwa lub poprawę stanu środowiska. Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o odpadach zakazuje się przetwarzania odpadów poza instalacjami lub urządzeniami. Jednakże zgodnie z ust. 2 tego artykułu dopuszcza się odzysk poza instalacjami i urządzeniami w przypadku odzysku w procesie odzysku R10, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz.U. z 2015 r., poz. 132). W rozporządzeniu tym wymieniono rodzaje odpadów dopuszczone do odzysku w procesie odzysku R10 oraz określono również warunki jakie muszą być spełnione, aby wskazane odpady mogły być zastosowane w ramach tego procesu.
W ww. rozporządzeniu w sprawie procesu odzysku R10 nie wymieniono odpadów o kodzie 19 01 14, a zatem, w obecnym stanie prawnym odpady te nie są one dopuszczone do stosowania na powierzchni ziemi w procesie odzysku R10. Niezależnie od powyższego wykorzystanie odpadów do produkcji nawozu lub środka wspomagającego uprawę roślin jest regulowane przez ustawę z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2015 r. poz. 625, 1893) oraz wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. 2008 nr 129, poz.76). Produkty wytworzone z odpadów (nawozy albo środki wspomagające uprawę roślin) mogą być wprowadzone do obrotu zgodnie z ww. przepisami po uzyskaniu pozwolenia ministra właściwego do spraw rolnictwa. Aby uzyskać pozwolenie należy przedstawić wyniki badań właściwości fizykochemicznych, chemicznych, biologicznych wykonanych przez laboratorium akredytowane oraz opinie właściwych instytutów badawczych o spełnianiu wymagań jakościowych i o przydatności produktu. Wobec powyższego należy wyjaśnić, że nie istnieje bariera prawna w wykorzystaniu nawozów wytworzonych z popiołów. Istnieją prawne możliwości oraz określone są procedury pozwalające na wykorzystanie popiołów powstałych ze spalenia komunalnych osadów ściekowych, spełniających wymagania określone w przepisach prawa, do produkcji nawozów albo środków wspomagających uprawę roślin do nawożenia gleb uprawnych. Podjęcie działań w kierunku uregulowania kwestii stosowania na powierzchni ziemi, odpadów w postaci popiołu z komunalnych osadów ściekowych, poza ww. przepisami o nawozach i nawożeniu, wymagałoby wnikliwej analizy obowiązujących przepisów z zakresu gospodarki odpadami, jak również z zakresu uprawy i nawożenia gleb. Obecnie brak jest podstaw merytorycznych do prowadzenia tego rodzaju zmiany przepisów. Biorąc pod uwagę stanowisko MŚ, o którym mowa w pytaniu (5), uprzejmie wyjaśniam, że jeżeli chodzi o uznanie komunalnych osadów ściekowych za produkt uboczny, to zgodnie z art. 10 ustawy o odpadach uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny uzależnione jest od kumulatywnego spełnienia wymienionych w ww. ustawie następujących warunków: 1) dalsze wykorzystywanie przedmiotu lub substancji jest pewne; 2) przedmiot lub substancja mogą być wykorzystywane bezpośrednio bez dalszego przetwarzania, innego niż normalna praktyka przemysłowa; 3) dany przedmiot lub substancja są produkowane jako integralna część procesu produkcyjnego; 4) dana substancja lub przedmiot spełniają wszystkie istotne wymagania, w tym prawne, w zakresie produktu, ochrony środowiska oraz życia i zdrowia ludzi, dla określonego wykorzystania tych substancji lub przedmiotów i wykorzystanie takie nie doprowadzi do ogólnych negatywnych oddziaływań na środowisko, życie lub zdrowie ludzi. Jeden z warunków koniecznych do zrealizowania mówi o tym, że dany przedmiot lub substancja są wytwarzane jako integralna część procesu produkcyjnego. Trudno zatem w przypadku oczyszczalni ścieków mówić o procesie produkcyjnym, w ramach którego obok głównego produktu wytwarzany jest jednocześnie produkt uboczny.
W związku z powyższym komunalne osady ściekowe powstające w oczyszczalni ścieków nie mogą być traktowane jako produkt uboczny. Odnosząc się do pytania (6) dotyczącego opinii Instytutu Nawozów Sztucznych (od 2014 r. zmiana nazwy na Instytut Nowych Syntez Chemicznych) odnośnie braku przyswajalności związków fosforu zawartych w popiołach ze spalania komunalnych osadów ściekowych, należy poinformować, że zgodnie ze stanowiskiem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nie jest celowe podejmowanie badań nad przyswajalnością fosforu dla roślin przez instytucje nie związane z branżą nawozową. Jednostki związane z branżą nawozową, z uwagi na cel ich funkcjonowania, mają największy potencjał i możliwości oraz doświadczenie w zakresie oceny przydatności różnych produktów do celów nawozowych. Odnośnie ww. opinii Instytutu należy wyjaśnić, że zgodnie z przepisami 4 pkt 1 lit. b oraz pkt 2 lit. b rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 119, poz. 765 z późn. zm.) jednostką upoważnioną do prowadzenia badań fizycznych, fizykochemicznych i chemicznych nawozów oraz środków wspomagających uprawę roślin jest właśnie Instytut Nowych Syntez Chemicznych w Puławach. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi upoważniając dane jednostki organizacyjne (instytuty) do przeprowadzania badań nawozów lub środków wspomagających uprawę roślin brał pod uwagę obiekty i wyposażenie, jakimi powinna dysponować jednostka organizacyjna, aby zapewnić właściwe prowadzenie badań, stosowane przez tę jednostkę procedury badawcze oraz doświadczenie zawodowe osób zatrudnionych w tych jednostkach, zgodne z zakresem prowadzonych badań. Należy również podkreślić, że Instytut Nowych Syntez Chemicznych w Puławach, od wielu lat związany z branżą nawozową, spełnia te wymagania. Odpowiadając na pytanie (7) dotyczące projektu konsultowanej rządowej nowelizacji ustawy o nawozach i nawożeniu do którego, zdaniem Pana Posła, można włączyć obok produktów biogazowych również granulaty nawozowe na bazie popiołów ze spalania biomasy i komunalnych osadów ściekowych, informuję, że zgodnie z informacją przekazaną przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi granulaty nawozowe na bazie popiołów ze spalania biomasy i komunalnych osadów ściekowych, nie były dotychczas w Polsce wykorzystywane rolniczo, a więc jest to substancja nieznana w nawożeniu. Skład chemiczny popiołów jest prawdopodobnie zmienny i konieczne są badania w tym zakresie w celu sprecyzowania zaleceń odnośnie ich stosowania i określenia wielkości dawek. Zakłada się, że popioły są źródłem fosforu, ważnego składnika pokarmowego, ale nie jest znana forma i przyswajalność dla roślin pierwiastka pochodzącego z tego źródła. Istnieje również ryzyko, że popioły z osadów ściekowych mogą charakteryzować się podwyższoną zawartością niektórych metali ciężkich i innych zanieczyszczeń (w zależności od źródła pochodzenia osadów). Z uwagi na brak informacji z tego zakresu właściwym jest również przeprowadzenie badań rolniczych w celu dokonania oceny przyswajalności składników pokarmowych oraz wpływu popiołów na właściwości gleby oraz plonowanie roślin. W związku z powyższym, nie jest zasadne umożliwienie niekontrolowanego wprowadzania do rolnictwa popiołów z osadów ściekowych. Natomiast popioły tego rodzaju mogą być wprowadzone do obrotu, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 lipca 2007 r.
o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2017 r. poz. 668), po uprzednim zbadaniu ich właściwości chemicznych, a więc zgodnie z procedurą obowiązującą dla mineralnych nawozów i środków poprawiających właściwości gleby oraz po uzyskaniu pozwolenia ministra właściwego do spraw rolnictwa. Natomiast produkty biogazowe, zgodnie z przygotowywanym projektem ustawy o zmianie ustawy o nawozach i nawożeniu, nie będą objęte procedurą uzyskiwania pozwoleń ministra właściwego do spraw rolnictwa na wprowadzenie ich do obrotu. Będą to produkty otrzymywane tylko jako pozostałości z produkcji biogazu powstającego z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierzęcych, produktów ubocznych, odpadów lub pozostałości z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego lub biomasy leśnej lub biomasy roślinnej zebranej z terenów innych niż zewidencjonowane jako rolne lub leśne. Ponadto, produkcja biogazu rolniczego jest działalnością nadzorowaną przez Agencję Rynku Rolnego i wyklucza możliwość zastosowania innych substratów niż wyżej wymienione. Powstawanie produktów biogazowych w warunkach nadzorowanych i ze znanych surowców, było podstawą do decyzji o możliwości liberalizacji zasad ich wprowadzania do obrotu i wykorzystania rolniczego. Nawiązując do pytania (8) dotyczącego możliwości finansowania badań i wdrożenia technologii wykorzystującej makroelementy zawarte w popiołach dla celów nawozowych należy poinformować, że Ministerstwo Środowiska nie dysponuje środkami finansowymi, które mogłyby zostać przeznaczone na działania badawczo-wdrożeniowe w tym zakresie. Pytanie takie należałoby skierować do jednostki powołanej do tego celu, a mianowicie do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Z poważaniem, Z up. Ministra Sławomir Mazurek Podsekretarz Stanu Ministerstwo Środowiska / podpisany cyfrowo/ Do wiadomości: Departament Spraw Parlamentarnych w KPRM