Kaszubskie malarstwo na szkle Część 1
1.Geneza malarstwa na szkle Malowidła na szkle to sztuka stara, sięgająca prawdopodobnie XVII wieku i zarazem współczesna. Pierwotnie naklejano na szkło obrazki świętych, przeważnie drzeworyty, które obramowywano kwiatowym ornamentem, kolorowym malowanym bezpośrednio na szkle. Sztuka ta zanikła. Wskrzeszono ją dopiero w latach pięćdziesiątych, gdy Wojewódzki Dom Twórczości Ludowej w Gdańsku zorganizował w 1958 roku kurs malowania na szkle. Może nawet nie tyle wskrzeszono, co stworzono nową gałąź sztuki, wszak od tego czasu na szkle maluje się pełne obrazy, i to przeważnie świeckie, "landszafty" i sceny rodzajowe z życia codziennego. Jest to technika witrażowego rysunku, bez cieniowania. Najbardziej znaną malarką na szkle jest hafciarka i wytwórczyni szmacianych chodników, Anna Basmann z Gnieżdżewa (ur. 1924). W jej ślady poszli Zbigniew Stankowski z Brodnicy Dolnej (ur. 1951), Halina Krajnik z Kościerzyny (ur. 1953) i Józef Chełmowski z Brus (ur. 1934). Prawdziwym mistrzem w malarstwie na szkle okazał się Czesław Hinc z Wdzydz Kiszewskich, a także sporadycznie malujący Franciszek Sychowski i Bolesław Ciepliński z Wejherowa oraz Zdzisław Krauze z Redy 2.Geneza kaszubskiego malarstwa na szkle Kaszubskie malarstwo na szkle należy do ewenementów polskiej sztuki ludowej i zasługuje na naukowe opracowanie. Dotychczasowa literatura jest rozproszona, pełna luk i błędnych supozycji. Chcąc przedstawić choćby krótko dzieje, specyfikę techniczną i artystyczną, stan zbiorów i współczesność tej gałęzi sztuki ludowej na Kaszubach nie można ograniczyć się do artykułu popularyzatorskiego, gdyż w konwencji popularnej znowu, chcąc nie chcąc, trzeba by powtórzyć kilka stereotypowych informacji, które dotąd oparte były bardziej na domysłach niż dokładnie poznanych faktach. Problematyka kaszubskiego malarstwa na szkle jest pełna niejasności i pomyłek, nie ma więc pewnych i gotowych konkluzji do upowszechnienia. Autor niniejszego tekstu po kilku latach badań zaproszony do napisania o tej gałęzi sztuki ludowej na Kaszubach stanął przed dylematem: napisać gładki szkic bez dokumentacji pozostawiając poza publikacją to, co musi być wyjaśnione i docieczone czyli skazać zainteresowanych tematem na osobiste przebycie żmudnej, czasochłonnej drogi badań, analiz, dociekań prawdy, czy też przedstawić źródła i dokumentację tak, by następni autorzy mogli już tylko posuwać wiedzę do przodu. 3.Aktualny stan zbiorów muzealnych: W sumie do wytworów rodzimych kaszubskich można zaliczyć dwanaście następujących obrazów: Święta Rozalia ( Muzeum Etnograficzne w Toruniu), Boża Opatrzność, Chrystus Ukrzyżowany ( dwa różne), Święty Ignacy, Matka Boska Bolesna ( nazywany przez T. Seweryna i J. Grabowskiego Święta ), Św. Antoni, Św. Barbara ( wszystkie spalone we Wdzydzach); Ecce Mater, Św. Barbara, Św. Mateusz, Pan Jezus (Muzeum Kaszubskie w Kartuzach).
Dotychczasowa literatura: O kaszubskim malarstwie na szkle pisali : Izydor Gulgowski, Tadeusz Seweryn, Bożena Stelmachowska, Józef Grabowski i Longin Malicki. Izydor Gulgowski Po raz pierwszy o obrazach na szkle wspomina I. Gulgowski w Von einen unbekannten Volke in Deutschland (1911). Szerzej opisuje obrazy zebrane przez siebie w chacie muzealnej we Wdzydzach Kiszewskich w wydawnictwie Kaszubskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Charakterystykę tych obrazów dokonaną przez Gulgowskiego streszcza Bożena Stelmachowska w książce o kaszubskiej sztuce ludowej. Opis malatur jest dosyć uproszczony, niemniej jednak pozwala zidentyfikować wizerunki obrazów reprodukowanych przez Gulgowskiego i Tadeusza Seweryna. W czasie, gdy B. Stelmachowska pisze Sztukę ludową na Kaszubach, zbiory we Wdzydzach już nie istnieją ( spłonęły w 1932 roku), opiera się więc na opisach Gulgowskiego i nie reprezentuje własnej charakterystyki kolekcji wdzydzkiej. I.E.Gulgowscy Grób Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich Tadeusz Seweryn omawia tę kolekcję wybiórczo i bardzo schematycznie. Dokonał analizy stylowej poszczególnych obiektów kolekcji wdzydzkiej, a znając śląskie, pokuckie i podhalańskie malarstwo wyselekcjonował obrazy, które wydały mu się kaszubskie. We wspominanym artykule w Kuryerze Literacko-Naukowym zaprezentował, niestety, tylko wybrane przykłady.
Bożena Stelmachowska nie powołuje się na Seweryna, chociaż zapewne korzystała z jego publikacji. Stelmachowska też nie odróżnia rodzimej kaszubskiej twórczości od obcej i traktuje wszystkie spotykane na Kaszubach obrazy jako wytwór lokalny. W swojej książce, prócz wspomnianej fotografii zamieściła schematycznie i nie całkiem wierne rysunki przedstawiające obrazy Św. Ignacego i Chrystusa Ukrzyżowanego. Prawdopodobnie były wykonane na podstawie reprodukowanych przez T. Seweryna dokumentalnych akwarel. Znamienne jest, że ta autorka w ogóle pominęła milczeniem publikacje T. Seweryna Józef Grabowski pisał i mówił najbardziej kompetentnie i obiektywnie o kaszubskim malarstwie na szkle. Był on najlepszym w Polsce znawcą problematyki ludowego malarstwa na szkle, a także dokładnie poznał relikty malarstwa kaszubskiego w zbiorach Kartuz i Torunia. Badacz ten opierając się na szerokim materiale porównawczym stwierdził, że kaszubskie obrazy na szkle należą do typu występującego w Polsce centralnej ( Kieleckie, Mazowieckie, Lubelskie) oraz w okolicach Lwowa i określa ten typ jako wytwór własny ducha sztuki ludowej polskiej. Autor ten wykazuje pokrewieństwo, wręcz analogie między obrazami kaszubskimi i powstałymi w centralnej Polsce. Właśnie sposób kształtowania ornamentu jest tutaj niemal identyczny, a bardzo różny od stylizacji typowych dla malarstwa znanego z polskich gór. Grabowski uważał, że malarzom kaszubskim, wrażliwym na barwę, nie odpowiadały skromne ornamenty obrazów śląskich, które podobnie jak w Wielkopolsce importowano z Dolnego Śląska na Pomorze i Warmię. Niektóre problemy warsztatu i formy: Analiza obrazów kaszubskich pozwala stwierdzić, że w zasadzie, ich twórcy nie podejmowali się samodzielnego przedstawienia postaci ludzkich i korzystali z drzeworytów podkładając je pod szkło. Czasem pokrywali uprzednio szybę farbami laserunkowymi, czasem pozostawiali szkło czyste, rzadziej traktowali drzeworyt jak karton do pociągnięcia pędzlem linii sylwety danej postaci na szkle i w ten sposób mogli go używać wielokrotnie. Izydor Gulgowski sądził, że kaszubscy twórcy obrazków na szkle unikali samodzielnego rysowania postaci ludzkich z powodu braku ku temu zdolności. Bożena Stelmachowska uważała, że niezwykła religijność nakazywała Kaszubom posługiwanie się dewocjonaliami pochodzącymi z klasztorów, gdyż sądzili, iż człowiek grzeszny nie był godzien wykonywania oblicza świętych. Interesujące jest, że starsze obrazy kaszubskie zdobione były swobodnie, nie zawsze symetrycznie komponowanym ornamentem roślinnym o cechach realistycznych, a nowsze, z reprodukcjami drukowanymi posiadają dekoracje malarską budowaną symetrycznie, z motywów roślinnych uproszczonych i zgeometryzowanych tak silnie, że wręcz doprowadzonych do form abstrakcyjnych. W starszych i nowszych obrazach można dostrzec z jednej strony wpływ różnych wzorców, z drugiej strony swobodę inwencji dyscyplinowaną niezwykle konsekwentnym kształtowaniem jednolitego stylu dekoracji. To intuicyjne znalezienie oryginalnego stylu przekształcenia kwiatów w anaturalistyczny ornament stanowi doskonały przykład spontanicznego, swobodnego, a równocześnie precyzyjnie celowego formowania dekoracji przez kaszubskich
malarzy na szkle. Ten oryginalny styl przejawia się zarówno w rysunku jak i doskonale komponowanej kolorystyce. Paleta stosowana w obrazach starszych jest stosunkowo skromna: przeważają zielenie, żółcienie i brązy. Tła były jasne, białe, kremowe, szare. Rozmiary bywały najrozmaitsze- na przykład Św. Ignacy miał około 20 x 15 cm, a Chrystus Ukrzyżowany około 30 x 17 cm. Rozmiary obrazów wdzydzkich ustalono na podstawie odnoszących się do jednego obrazu danych zanotowanych przez T. Seweryna Współczesne kaszubskie malarstwo na szkle: Anna Basmannn z Gnieżdżewa( urodzona 1924r.) kontynuuje malowanie na szkle i czyni to konsekwentnie trzydzieści sześć lat. W końcu lat sześćdziesiątych za jej wzorem malarstwem zajmowały się jej cztery córki, ale po założeniu rodzin zarzuciły malowanie. A. Basmann po prostu malowała obrazki, w których kaszubska była tylko tematyka. Czesław Hinc z Wdzydz Kiszewskich zachęconego do malowania na szkle na konkursie organizowanym przez Zrzeszenie Kaszubsko- Pomorskie od 1970 r. pt. Ludowe talenty. Zbigniew Stankowski z Brodnicy Dolnej ( urodzony 1951r.) i Halina Krajnik z Kościerzyny ( urodzona 1953r.) Józef Chełmowski z Jaglii koło Brus ( urodzony 1934) rozpoczął malowanie obrazów na tekturze, płótnie i szkle w latach siedemdziesiątych i samodzielnie starał się opanować technikę, wprowadził też innowacje, składając równolegle dwa szkła, co pozwalało uzyskać wrażenie przestrzeni. Wszyscy oni malowali sceny rodzajowe i krajobrazy. W połowie lat osiemdziesiątych twórcy ci zaczęli na konkursy sztuki ludowej wykonywać również obrazy o tematyce religijnej, przede wszystkim kaszubskie Madonny: Piasecką, Swarzewską i Sianowską.Prócz wymienionych twórców kaszubskich w warsztatach brali udział Kociewiacy Edmund Zieliński i Wojciech Lesiński z Tczewa, warszawianka Wacława Poździk od wielu lat zamieszkała w Słupsku oraz Zygmunt Kędzierski zamieszkały w Przymuszewie na ziemi Kosznajdrów. Wszyscy oni z powodzeniem kontynuują malowanie na szkle. Jan Czupryniak Przygoda Jana Czupryniaka z warsztatem plastycznym zaczęła się już w szkole podstawowej. Po jej ukończeniu zaproponowano mu dalszą naukę w Liceum Plastycznym w Zakopanem, jednak los zadecydował inaczej. Ukończył Technikum Budowlane w Bydgoszczy, a potem został zauważony przez Józefa Spornego, z którego inicjatywy w 1992 roku zorganizowano jego pierwszą wystawę. Pan Jan jest niezwykle barwną postacią. Jego rzeźby można oglądać w całej Polsce, od Zieleńca na południu, po Gdańsk.
Po zdobyciu wyróżnienia w ogólnopolskim Konkursie Twórców Ludowych w Lublinie Jan Czupryniak został zweryfikowany do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Swego czasu był też członkiem zarządu głównego stowarzyszenia w Lublinie. Od tamtej chwili jego życie diametralnie się zmieniło. Z wykształcenia budowlaniec poświęcił się pracy artysty. Jan Czupryniak znany jest nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Wykonał między innymi kapliczkę dla byłego prezydenta Austrii, a jego prace trafiły nawet do Meksyku i Australii. Jest również twórcą rzeźby, która była podarkiem dla strażaków z Nowego Jorku od Straży Pożarnej z Minikowa. Stworzył najwyższą, 8-metrową rzeźbę w województwie kujawskopomorskim nazwaną Diabelska rodzina młynarzy, która znajduje się w Grudziądzu. Był komisarzem pleneru Europejskich Dni Dziedzictwa Kulturowego w Szydłowie w 2007 roku oraz organizowanych corocznie od 2004 roku w Bysławiu Międzynarodowych Plenerów Rzeźbiarsko-Malarskich. Alicja Serkowska urodzona w 1955 roku w Kartuzach. Twórczyni ludowa w dziedzinie haftu kaszubskiego oraz kaszubskiego malarstwa na szkle. Mieszka i pracuje w Kartuzach. Jest córką Leona i Jadwigi Grot. Umiłowanie do haftu i zainteresowanie twórczością ludową wyniosła z domu rodzinnego. W wieku 18 lat otrzymała wyróżnienie za haft kaszubski w konkursie Młodych Twórców Ludowych Pomorza Gdańskiego Ludowe Talenty oraz dyplom uznania za osiągnięcia hafciarskie. Od 1993 r. zajęła się również malarstwem na szkle. Także w tej dziedzinie osiąga sukcesy w postaci nagród i wyróżnień w konkursach regionalnych i ogólnopolskich. Obrazy na szkle Alicji Serkowskiej zdobią wiele pomorskich instytucji kultury, a także znajdują się w zbiorach prywatnych w kraju i zagranicą. W 2003 r. została odznaczona
Medalem za zasługi w upowszechnianiu twórczości ludowej, nadanym przez Oddział Gdański Stowarzyszenia Twórców Ludowych im. Longina Malickiego. W tym samym roku została nominowana do nagrody Perła Kaszub nadawanej przez Kapitułę i Starostę Powiatu Kartuskiego, natomiast w 2006 r. odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi za działalność twórczą z okazji jubileuszu 50-lecia Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Bierze udział w wielu plenerach i wystawach sztuki ludowej w kraju i zagranicą. Uczestniczy w festynach, jarmarkach ludowych oraz innych imprezach folklorystycznych. Swoją pasję haftowania oraz malowania na szkle przekazała córce Karolinie. Prace Alicji Serkowskiej LONGIN MALICKI (12 I 1908 Sławno koło Gniezna 19 XI 1986 Gdańsk), etnograf, muzealnik, uważany za twórcę współczesnej gdańsko-pomorskiej etnografii. Maturę zdał w 1927 roku w gimnazjum w Chodzieży, w latach 1927 1933 studiował antropologię i etnografię na Uniwersytecie Poznańskim. Na przełomie 1933 i 1934 roku pracował jako wolontariusz w Muzeum Śląskim w Katowicach, w okresie 1934 1939 asystent, zajmował się kompletowaniem eksponatów etnograficznych z terenu Polski. Podczas II wojny światowej w
Krakowie. Od kwietnia 1945 dyrektor wielodziałowego Muzeum Okręgowego w Bytomiu. Od 1952 roku doktor, w tym roku zwolniony bez prawa pracy w swoim zawodzie. Od roku 1958 z rodziną w Gdańsku, został kierownikiem działu etnograficznego Muzeum Pomorskiego (q Muzeum Narodowe). Rozpoczął zbieranie zabytków głównie z terenu Kaszub, Kociewia i Powiśla, z których w 1961 powstała pierwsza ekspozycja, otwarta w budynku przy ul. Toruńskiej. Pod jego nadzorem merytorycznym rozpoczęto odbudowę spalonego w marcu 1945 roku dawnego pałacu opatów w Oliwie, przeznaczonego na docelową siedzibę działu etnograficznego. Działalność w nowej siedzibie zainaugurował otwarciem 29 IX 1965 w części parterowej odbudowanego gmachu pierwszej stałej ekspozycji Sztuka Ludowa Pomorza od XVIII do XX wieku. Wraz z zespołem pozyskał tysiące eksponatów obrazujących kulturęmaterialną ludności Pomorza. Od roku 1973 na emeryturze. Publikował z zakresu pomorskiej etnografii w pismach branżowych oraz czasopismach q Litery, q Pomerania, q Jantarowe Szlaki MARIAN KÓŹMIŃSKI Najliczniejszą grupę stanowią rzeźbiarze. Część z nich, o eksponowanej pozycji w środowiskach rzeźbiarskich, jak Zygmunt Kędzierski (1949) z Przymuszewa, Marian Kuźmiński (1946) z Kiełpina, Włodzimierz Ostoja Lniski (1949) z Czerska, uprawia również malarstwo na szkle, sięgając do tradycji sąsiednich Kaszub. Dwaj pierwsi z wymienionych oraz Jan Czupryniak (1945), Adam Korthals (1954), Marian Łazarewicz (1954) z Tucholi są też autorami wielkoformatowych figur świętych do kapliczek, kościołów, na ołtarze. JÓZEF CHEŁMOWSKI Urodził się 26 lutego 1934 roku w Brusach - Jagliach, gdzie mieszkał przez całe swoje życie. Tam rzeźbił, malował oraz opowiadał o swoich pracach i życiu. Jego dzieła poruszają zagadnienia filozoficzne, polityczne, regionalne, historyczne, patriotyczne oraz wiary. Zasłynął jako twórca aniołów. Dom i zabudowania artysty otoczone są ze wszystkich stron pięknym ogrodem, w którym artysta stworzył fascynujący, wykreowany przez siebie Świat, wypełniony
różnorodnymi przedmiotami. Zagroda i całe jej otoczenie sprawia wrażenie muzeum na wolnym powietrzu. W ogrodzie przylegającym do budynku stoi pasieka, wypełniona wieloma przeróżnymi, nawet kilkumetrowej wysokości ulami figuralnymi i twarzowymi, wyobrażającymi m. in. postacie Starców, Kaszubów i Kaszubek. Są tu także zdobione malowidłami ule domkowe oraz wykonane ze słomy tzw. koszki, jak również różnorodne ule z naturalnych drewnianych kłód z wizerunkami demonów. Józef Chełmowski posługiwał się językiem południowych Kaszub, znanym z rodzinnego domu. Przywrócił i spopularyzował zanikającą na Pomorzu sztukę malowania na szkle. Był twórcą przydrożnych kapliczek, trzech rzeźb, które znalazły się w Ołtarzu Papieskim w Sopocie. Największym dziełem jego życia jest obraz Apokalipsa, którego długość wynosi 55 m i jest to zobrazowanie Apokalipsy św. Jana. Wielokrotnie doceniany i nagradzany. W 1995 roku otrzymał w Warszawie nagrodę im.oskara Kolberga. W 1996 roku Klub Studencki Pomerania uhonorował go Medalem Stolema. W 1998 roku Uchwałą Rady Miejskiej w Brusach Nr XXXV-206/98 z dnia 30.01.1998 przyznano mu tytuł Zasłużonego Obywatela Miasta i Gminy Brusy. Wielokrotnie był nagradzany za swoją twórczość w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. Teofila Ociepki w Bydgoszczy. Doceniano go w roku 1996, 2008 oraz 2013. W 2004 roku został laureatem Pomorskiej Nagrody Artystycznej w kategorii Kultura regionalna. W 2006 roku, za wieloletnią pracę twórczą i zasługi dla kultury ludowej, został odznaczony przez Ministra Kultury srebrnym medalem Gloria Artis. W 2013 roku został doceniony przez kapitułę chojnickich Dokonań Roku 2012 i podczas uroczystej gali otrzymał nagrodę specjalną. Najliczniejsze zbiory jego prac znajdują się w Muzeum Etnograficznym w Toruniu, Muzeum Zachodnio-Kaszubskim w Bytowie, Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Muzeum Etnograficznym w Chojnicach. W sobotę 6 lipca 2013 roku zmarł artysta ludowy Józef Chełmowski. 26 lutego br. ukończył 79 lat. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 9 lipca br. o godzinie 10:30 w kościele parafialnym pw. Wszystkich Świętych w Brusach. Prace Józefa Chełmowskiego
ZYGMUNT KĘDZIERSKI Zygmunt Kędzierski urodził się w 1949 roku w Wałbrzychu. Od 1982 mieszka w rodzinnych stronach zony. W życiu uprawiał wiele zawodów, m.in. był kierowcą, strażakiem, kierownikiem domu kultury, dźwigał nawet wyczynowo ciężary. Jako dziecko spotkał się z pracami Jana Konarskiego, twórcy ludowego z Kluczborka (rzeźba ludowa). Od tamtego czasu zaczęło rosnąć jego zainteresowanie tego rodzaju sztuką. Odkrył, że potrafi pracować z drewnem i ma do tego prawdziwy talent. Obecnie prace Zygmunta Kędzierskiego obejmują różną tematykę i dotyczą różnych materiałów. Są wśród nich: tradycyjne rękodzieło, rzeźba i malarstwo, rzeźby sakralne, maski, gwiazdy kolędnicze, obrazy na szkle, drewniane figury, postacie, rzeźby świętych (anioły, postacie świętych, krzyże, rzeźby Chrystusa), itp.
Jego działalność ma na celu m.in.: dbałość o zachowanie tradycji ludowej. Artysta prowadzi zatem zajęcia dla młodzieży, warsztaty, zajęcia dla nauczycieli i występy okolicznościowe (muzea etnograficzne). W swej karierze rzeźbiarskiej ma około 20 wystaw o większym znaczeniu artystycznym. Zygmunt Kędzierski jest prezesem Stowarzyszenia Twórców Ludowych oddziału bydgosko-toruńskiego oraz członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie. W dzieciństwie spotkał się z pracami Jana Konarskiego, twórcy ludowego z Kluczborka, który specjalizował się w rzeźbie ludowej. Od tamtego czasu zaczęło rosnąć jego zainteresowanie tego rodzaju sztuką. Zygmunt Kędzierski specjalizuje się głównie w rzeźbie w drewnie oraz malarstwie na szkle niemniej jego prace obejmują różną tematykę i dotyczą różnych materiałów. Są wśród nich: tradycyjne rękodzieło, rzeźba i malarstwo, rzeźby sakralne, maski, gwiazdy kolędnicze, obrazy na szkle, drewniane figury, postacie, rzeźby świętych (anioły, postacie świętych, krzyże, rzeźby Chrystusa), itp. Artysta prowadzi również zajęcia dla młodzieży, warsztaty, zajęcia dla nauczycieli i występy okolicznościowe (muzea etnograficzne). W swej karierze rzeźbiarskiej miał około 20 wystaw o większym znaczeniu artystycznym. EDMUND ZIELIŃSKI Edmund Edward Zieliński urodził się w 1940 r. w Białachowie, mieszka w Gdańsku. Rzeźbiarz i malarz na szkle, 2001 r. - laureat nagrody im. Oskara Kolberga Od 1960 r. wykonuje rzeźby w drewnie. W jego długoletniej działalności rzeźbiarskiej dominuje tematyka sakralna, przedstawienia postaci świętych. Artysta osiągnął perfekcję warsztatu rzeźbiarskiego, wypracował indywidualny styl i własną, oryginalną formę wypowiedzi artystycznej, utrzymaną w konwencji rzeźby ludowej. Jego rzeźby są statyczne, wykonane w jednej zwartej bryle, schematyczne, z opracowaniem jedynie najprostszych szczegółów. Rzeźbiarz z powodzeniem łączy prostotę formy z malarską ekspresją. W jego dorobku, oprócz rzeźby figuralnej, znajdują się także ptaszki, szopki bożonarodzeniowe, zabawki oraz ludowe instrumenty muzyczne. W ostatnim dziesięcioleciu wiele rzeźb Edwarda Zielińskiego znalazło miejsce w kościołach i kaplicach Gdańska i Gdyni, na Kaszubach i Kociewiu. Prace rzeźbiarza zgromadzone zostały w kolekcjach muzealnych (oddziału etnograficznego Muzeum Narodowego w Gdańsku) oraz w kolekcjach prywatnych.
Od 1976 r. Edward Zieliński wykonuje także obrazy na szkle, nawiązujące do wzorów tradycyjnego kaszubskiego malarstwa na szkle. Cechuje go pasja społecznika, niezwykła aktywność i sprawność organizacyjna, przejawiana szczególnie w działaniach na rzecz Stowarzyszenia Twórców Ludowych, którego jest członkiem od 1972 r. Szczególną wagę przywiązuje do udziału artystów ludowych w edukacji regionalnej dzieci i młodzieży. Organizuje i prowadzi, wspólnie z innymi twórcami, zajęcia warsztatowe z rzeźby, malarstwa na szkle, plastyki zdobniczo-obrzędowej, m.in. w ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niesłyszących w Wejherowie, w Studium Medycznym dla instruktorów terapii zajęciowej w Gdańsku, w Szkole Podstawowej nr 23 w Gdańsku Oliwie. Wykazał ogromne zaangażowanie przy realizacji projektu (autorstwa Mariana Kołodzieja) budowy Ołtarza Papieskiego w Sopocie z okazji pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. Wykonał siedem monumentalnych figur, które po uroczystościach trafiły do kościołów w Gdańsku Zaspie, Wielkim Kacku (Gdyni) oraz do Sanktuarium Matki Boskiej Brzemiennej w Matemblewie koło Gdańska. Edward Zieliński od lat opisuje i dokumentuje działalność twórców ludowych oraz wydarzenia kulturalne w regionie kaszubskim. WOJCIECH LESIŃSKI Z TCZEWA Malować zaczął w 1986 roku. Wtedy ogłoszono konkurs Współczesna Sztuka Ludowa Kociewia. Nie podobało mu się, że w regulaminie było tylko malarstwo na szkle. Malował wtedy na płótnie, desce Wojtek był skromnym człowiekiem, nie obnosił się ze swoim talentem, który odkrył bardzo późno, bo w 1984 roku. Nie uważał siebie za artystę. Ze skromnością mawiał, że jest dobrym rzemieślnikiem. Jego bardzo kruche prace wędrowały w świat i cieszyły wielu znawców. Obraz "Kociewie" został przekazany Papieżowi Janowi Pawłowi II w czasie jego pelplińskiej pielgrzymki, w 1999 roku. Madonny urzekały bogactwem barw, kociewskich ornamentów i szkoda, że nie pozostawały w tczewskiej galerii. Kolejnych Wojtek już nie namalował. Chyba, że w niebie też jest szkło i farby? - W technice malarstwa na szkle pomorskiego twórca wykonywał kolorowy ornament wokół świętego obrazu - mówi Lesiński. - To było jego zasadniczym zadaniem.
Mówi, że dlatego było mu łatwiej zacząć malować na szkle. Wyjaśnia, że zadaniem malującego na szkle nie jest wykonanie obrazu podobnego do olejnych. Twierdzi, że malarstwo na szkle jest bardzo prostą, ale i piękną sztuką zdobniczą. Obecnie stało się sztuką samą w sobie. Maluje zwyczaje na Kociewiu takie jak dyngus, baby żniwne, wizerunki świętych. Lubi o nich opowiadać. W 1992 roku wystawił 34 Madonny Polskie. Inspiracją była muzyka, z którą obcował jako dziecko i młodzieniec, a szczególnie Ave Maria wykonywana na skrzypcach przez jego ojca. WŁODZIMIERZ OSTOJA LNISKI ur. 1949 r. w Tucholi, zam. w Czersku, z zawodu nauczyciel, twórca rzeźb, obrazów malowanych na szkle, drzeworytów ludowych. Rzeźbą zajmuje się od początku lat 70.; jego twórczość w tej dziedzinie ewoluowała, tak pod względem formy, jak i treści, od pojedynczych figur z surowego drewna, bejcowanych, do kompozycji wielofiguralnych, pokrytych bogatą polichromią. Przedstawienia postaci z życia dawnej wsi zastępowały tematy religijne i interesujące sceny biblijne. Jest autorem kapliczek przydrożnych, m.in. w Leśnie ze św. Izydorem (1999), stacji plenerowej Drogi Krzyżowej w Sianowie, figury św. Wojciecha do ołtarza papieskiego w Sopocie (1999). Od 2003 roku tworzy indywidualne obrazy na szkle, twórczo nawiązujące do klimatu i stylizacji XIX-wiecznego kaszubskiego malarstwa, również z wykorzystaniem drzeworytu ludowego (2008). Autor prezentował swoje prace na kilku wystawach indywidualnych, licznych zbiorowych w kraju i za granicą. Brał udział w konkursach i przeglądach twórczości regionalnych i ogólnopolskich. Za obrazy na szkle otrzymał prestiżowe nagrody w tematycznych konkursach, w dużej konkurencji wybitnych polskich twórców ludowych (2008-2012). Prezentuje się na ogólnopolskich jarmarkach sztuki ludowej. Prace jego znajdują się w kilku polskich muzeach oraz w Muzeum Kaszubskim w Winonie (USA). Przekrojowa kolekcja prac, reprezentująca wszystkie dziedziny twórczości, znajduje się w chojnickim muzeum. Z zamiłowaniem kolekcjonuje zabytkowe przedmioty kultury materialnej. Jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych.
Prace artysty