Obywatelstwo Unii - wprowadził TM ruch w kierunku unii politycznej - stworzenie silniejszej podstawy dla praw przepływu, pobytu i równego traktowania obywateli UE - zebranie istniejących uprawnień pod jednym tytułem obywatelstwa - wprowadzenie kilku nowych praw politycznych i wyborczych/ obecne art. 20-25 TFEU 1
- TL połączył ściślej obywatelstwo z zakazem dyskryminacji ze względu na przynależność państwową oraz umieścił obywatelstwo w kontekście demokracji przedstawicielskiej i uczestniczącej/ europejska inicjatywa obywatelska/ działania Komisji promowanie czynnego uczestnictwa - art. 9 TEU + prawa obywateli część druga TFUE Niedyskryminacja i Obywatelstwo Unii è zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową art. 18 TFUE Artykuł 18 (dawny artykuł 12 TWE) W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, mogą przyjąć wszelkie przepisy w celu zakazania takiej dyskryminacji. 2
3
Artykuł 9 TUE We wszystkich swoich działaniach Unia przestrzega zasady równości swoich obywateli, którzy są traktowani z jednakową uwagą przez jej instytucje, organy i jednostki organizacyjne. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego i nie zastępuje go - prawo UE nie normuje zasad nabywania i utraty obywatelstwa Artykuł 20 (1) TFUE Ustanawia się obywatelstwo Unii. Obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo Państwa Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa krajowego, nie zastępując go jednak. 4
Artykuł 20 (2) TFUE Obywatele Unii korzystają z praw i podlegają obowiązkom przewidzianym w Traktatach. Mają między innymi prawo do: a) swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich; b) głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach lokalnych w Państwie Członkowskim, w którym mają miejsce zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa; c) korzystania na terytorium państwa trzeciego, w którym Państwo Członkowskie, którego są obywatelami, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozostałych Państw Członkowskich, na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa; d) kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego, odwoływania się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz zwracania się do instytucji i organów doradczych Unii w jednym z języków Traktatów oraz otrzymywania odpowiedzi w tym samym języku. Prawa te są wykonywane na warunkach i w granicach określonych przez Traktaty i środki przyjęte w ich zastosowaniu. 5
- Dyrektywa 2004/38 skonsolidowała dotychczasowe przepisy dot. swobodnego przepływu poszczególnych grup: pracowników, samozatrudniających się, szukających pracy, studentów, rodzin zaliczanych do kategorii obywateli UE/ ale TSUE podkreślił, że nadal istotny jest podział osób na gospodarczo aktywne i nieaktywne 6
Znaczenie orzecznictwa TSUE - postanowienia Traktatu dot. obywatelstwa tworzą pewne autonomiczne prawa, niezależne od innych postanowień traktatowych dot. przemieszczania się i pobytu - połączył obywatelstwo z niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową w sposób, który wzmocnił prawa obywateli UE i ich rodzin zarówno w państwie pobytu jak i własnym państwie w sprawach np. pomocy społecznej, podatkowych, postępowania karnego, podwójnego obywatelstwa C-184/99 R. Grzelczyk Status obywatela Unii stanowi podstawowy status obywateli państw członkowskich, pozwalający tym spośród nich, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji, korzystać z takiego samego traktowania wobec prawa w ramach określonych Traktatem, bez względu na przynależność państwową. 7
C 499/06 Halina Nerkowska przeciwko ZUS/Koszalin C-413/99 Baumbast i R oraz C-200/02 Zhu i Chen Obywatele są uprawnieni do przebywania na terytorium innego państwa członkowskiego już z tego tylko powodu, że są obywatelami Unii. TSUE uznał tym samym obywatelstwo UE za źródło praw do swobodnego przemieszczania się. C-34/09 Gerardo Ruiz Zambrano przeciwko Office national de l emploi 8