Retinopatia cukrzycowa Retinopatia cukrzycowa jest w krajach rozwiniętych jedną z głównych przyczyn ślepoty. Rozwija się u znacznej liczby pacjentów długo chorujących na cukrzycę, która może być przyczyną upośledzenia bądź utraty wzroku. Cukrzyca należy do grupy chorób, w której zdolność organizmu do regulowania stężenia cukru we krwi jest zaburzona. Przyczyną podwyższonego poziomu cukru we krwi czyli hiperglikemii jest nieprawidłowość w wydzielaniu bądź działaniu insuliny. Wyróżniamy cukrzycę typu 1 (insulinozależną) oraz cukrzycę typu 2 (insulinoniezależną). Cukrzyca typu 1 zwana jest cukrzycą?młodzieńczą?, gdyż znacznie częściej dotyka ludzi młodych. Spowodowana jest niedoborem wytwarzania insuliny w skutek uszkodzenia komórek beta, odpowiedzialnych za jej produkcję. Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) zwykle występuje po 50 r.ż. i związana jest z opornością komórek organizmu na insulinę. Cukrzyca typu 2 zostaje zwykle zdiagnozowana zbyt późno, gdy retinopatia cukrzycowa jest już najczęściej w zaawansowanym stadium. W Polsce na cukrzycę typu 1 choruje około 0,4 % osób, natomiast na cukrzycę typu 2 około 4%, czyli 10 razy więcej niż na cukrzycę typu 1. Cukrzyca zwiększa ryzyko wystąpienia retinopatii cukrzycowej, jaskry, zaćmy. Retinopatia cukrzycowa wynika z uszkodzenia naczyń krwionośnych, które dostarczają niezbędnych składników odżywczych koniecznych do prawidłowego funkcjonowania siatkówki. Długość trwania cukrzycy jest jednym z głównych czynników ryzyka wystąpienia retinopatii cukrzycowej, ponieważ dotyka ona około 90 % pacjentów, którzy chorują na cukrzycę ponad 25 lat. Dlatego istotne znaczenie ma regularna kontrola oczu u specjalisty, a w przypadku zmian jak najwcześniej podjęte leczenie. 1 / 6
Patogeneza Cukrzyca powoduje zmiany w składzie krwi, budowie erytrocytów oraz uszkodzenie ścian naczyń? mikroangiopatii. Niedotlenienie siatkówki czyli niewystarczający dowóz substancji odżywczych w stosunku do potrzeb powoduje, iż organizm stara się temu przeciwdziałać poprzez tworzenie nowych naczyń krwionośnych, mających zapobiec niedotlenieniu. Jednak powstające naczynia mają patologiczną budowę co powoduje, iż łatwo pękają i stają się przyczyną krwawień do ciała szklistego. Krwotoki te powodują powstanie struktur, które kurczą się i rozrywają siatkówkę, co jest przyczyna odwarstwień siatkówki, prowadzących do upośledzenia widzenia. Objawy Większość pacjentów zarówno z początkową postacią retinopatii, jak i pacjenci z retinopatią proliferacyjną nie mają żadnych objawów choroby, najczęściej wykrywane są one zbyt późno, aby można ją było leczyć. Gdy wystąpi krwawienie obraz może stać się zamazany, pokryty plamkami, może nawet całkowicie zniknąć. Mimo, że stan ten się sprawia dolegliwości bólowych, retinopatia cukrzycowa wymaga szybkiej diagnostyki i pomocy specjalistycznej. Rodzaje retinopatii cukrzycowej 2 / 6
Rozwój retinopatii cukrzycowej obejmuje zasadniczo dwa główne stadia: retinopatię nieproliferacyjną, retinopatia przedproliferacyjna oraz retinopatię proliferacyjną. Retinopatia nieproliferacyjna (zwykla) Pierwszym objawem retinopatii cukrzycowej jest powstanie mikronaczyniaków. Następnie pojawiają się przecieki, wysięki twarde, wylewy śródsiatkówkowe. Widzenie jest prawidłowe. Retinopatia przedproliferacyjna W tym stadium występują objawy niedrożności naczyń, krwotoki, strefy braku przepływu, wysięki miękkie jako białawe ogniska zwane kłębkami waty. Widzenie może być prawidłowe. Retinopatia proliferacyjna 3 / 6
Niedokrwienie siatkówki prowadzi do uwolnienia czynników wzrostu i w rezultacie dochodzi do neowasularyzacji? tworzenia nowych naczyń. Jest to stan zagrażający widzeniu. Zaawansowana retinopatia proliferacyjna prowadzi do dalszych zmian proliferacyjnych oraz związanych z nimi powikłań. Może dochodzić do odwarstwienia siatkówki wskutek pociągania jej przez kurcząca się, proliferującą tkankę włóknistą towarzyszącą rozrostowi nowych naczyń. Masywny rozplem naczyń na powierzchni tęczówki powoduje zamknięcie kąta przesączania, a w konsekwencji jaskrę neowaskularną. Ostrość wzroku może być znacznie osłabiona, a nawet może dojść do nieodwracalnej ślepoty. Makulopatia cukrzycowa jest najczęstszą przyczyną utraty ostrości wzroku. Wysięki i krwotoki obejmują okolice plamki. Zmianom tym może towarzyszyć obrzęk siatkówki oraz obecność obszarów jej niedokrwienia. Makulopatia cukrzycowa może występować w retinopatii zwykłej. Badanie Retinopatia cukrzycowa może na początku nie dawać żadnych objawów choroby, co opóźnia właściwy moment jej wykrycia oraz rozpoczęcia leczenia. Najlepszym sposobem zapobiegania utracie wzroku u pacjentów chorych na cukrzycę jest jego regularna kontrola, przynajmniej raz w roku. W zależności od zmian okresy między kolejnymi wizytami mogą być krótsze. W diagnozowaniu retinopatii cukrzycowej wykorzystuje się biomikroskop stereoskopowy oraz pośrednie badanie dna oka przez rozszerzoną źrenicę. Niektóre przypadki wymagają bardziej specjalistycznych badań jak angiografia fluoresceinowa. Podczas tego badania podaje się do krwiobiegu barwnik fluoresceine, następnie przy użyciu promieni otrzymuje się zdjęcie systemu naczyń krwionośnych siatkówki. Stosowane jest to do oceny naczyń krwionośnych a także w laseroterapii. 4 / 6
Leczenie Chirurga laserowa We wczesnych postaciach retinopatii cukrzycowej do zatrzymania zmian zwykle wykorzystywane jest leczenie laserowe. Jest ono stosowane do zamykania oraz uszczelniania naczyń u pacjentów z obrzękiem plamki żółtej. Lasery są również stosowane w celu zahamowania nieprawidłowego wzrostu naczyń krwionośnych u pacjentów z retinopatią cukrzycowa proliferacyjną. Okulista koaguluje powierzchnię siatkówki (około 2000-5000 punktów). Zmniejszone zapotrzebowanie siatkówki na tlen (poprzez zniszczenie części komórek receptorowych) powoduje zatrzymanie wydzielania czynnika wzrostu nabłonka naczyniowego przez siatkówkę, co skutkuje zatrzymaniem powstawania nowych naczyń (neowasularyzacji). Wykonanie tego zabiegu w odpowiednim czasie zmniejsza ryzyko utraty widzenia nawet do 90%. Witrektomia Jest to chirurgiczne usunięcie zmienionego patologicznie ciała szklistego. Stosuje się ją w ciężkich przypadkach proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej po obfitych krwotokach. Rokowanie zależy od stanu wyjściowego oka oraz od wcześniejszego leczenia. 5 / 6
Zapobieganie Najistotniejszym sposobem zapobiegania rozwojowi retinopatii cukrzycowej jest utrzymywanie prawidłowego poziomu cukru we krwi oraz właściwa kontrola ciśnienia tętniczego. Regularne wizyty u lekarza diabetologa, stosowanie się do jego zaleceń oraz zdrowy tryb życia są najlepszym sposobem kontroli cukrzycy. Duże znaczenie ma także regularne badanie wzroku u okulisty, gdyż dużo łatwiej jest zapobiegać dalszym konsekwencjom retinopatii cukrzycowej niż je leczyć. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek zaburzeń w widzeniu należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą. 6 / 6