EDUKACJA MUZYCZNA VIII

EDUKACJA MUZYCZNA VIII

RADA NAUKOWA ks. doc. ThDr. Rastislav ADAMKO, PhD. prof. Katolickiego Uniwersytetu w Ru omberku (S owacja) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Paw a II w Lublinie doc. PhDr. Stanislav BOHADLO, CSc., Uniwersytet Hradec Kralove (Czechy) dr hab. Robert GAWRO SKI, prof. Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie prof. Viktor PORTNOI, Konserwatorium im. Aleksandra G azunowa w Pietrozawodsku (Rosja) dr hab. Remigiusz PO PIECH, prof. Uniwersytetu Wroc awskiego i Uniwersytetu Opolskiego dr hab. Maciej ZAGÓRSKI, prof. Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie LISTA RECENZENTÓW ks. doc. ThDr. Rastislav ADAMKO, PhD. prof. Katolickiego Uniwersytetu w Ru omberku (S owacja) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Paw a II w Lublinie prof. Andrzej DZIADEK, Akademia Muzyczna im. Stanis awa Moniuszki w Gda sku prof. dr hab. Luba KYJANOWSKA-KAMI SKA, Lwowska Narodowa Akademia Muzyczna im. M.W. ysenki we Lwowie (Ukraina) prof. dr hab. Leon MARKIEWICZ, Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach doc. mgr. art. Karol MED ANSKÝ, PhD Uniwersytet Preszowski w Preszowie (S owacja) prof. Iwona MELSON, Akademia im. Karola Szymanowskiego w Katowicach prof. dr hab. Barbara SMOLE SKA-ZIELI SKA, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach prof. dr hab. Jolanta SZULAKOWSKA-KULAWIK, Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach dr hab. Magdalena DZIADEK, prof. UJ, Uniwersytet Jagiello ski w Krakowie dr hab. Czes aw GRAJEWSKI, prof. UKSW, Uniwersytet Kardyna a Stefana Wyszy skiego w Warszawie dr hab. Krzysztof ROTTERMUND, prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydzia Pedagogiczno-Artystyczny w Kaliszu dr hab. Monika WOLI SKA, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie Nades ane do redakcji artyku y s oceniane anonimowo przez dwóch Recenzentów

PRACE NAUKOWE AKADEMII IM. JANA D UGOSZA W CZ STOCHOWIE EDUKACJA MUZYCZNA VIII pod redakcj MARTY POPOWSKIEJ Cz stochowa 2013

Redakcja Marta POPOWSKA (redaktor naczelny) Paulina PIASECKA (redaktor j zykowy) Redaktor naczelny wydawnictwa Andrzej MISZCZAK Korekta Paulina PIASECKA Redaktor techniczny Piotr GOSPODAREK Projekt ok adki S awomir SADOWSKI PISMO RECENZOWANE Podstawow wersj periodyku jest publikacja ksi kowa Czasopismo dost pne równie online Strona internetowa czasopisma www.edukacjamuzyczna.ajd.czest.pl Na ok adce wykorzystano fragment r kopisu Edwarda Bogus awskiego Sekwencje na sopran i zespó kameralny (2003) Copyright by Akademia im. Jana D ugosza w Cz stochowie Cz stochowa 2013 ISBN 978-83-7455-395-7 ISSN 1895-8079 Wydawnictwo im. Stanis awa Podobi skiego Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie 42-200 Cz stochowa, ul. Waszyngtona 4/8 tel. (34) 378-43-29, faks (34) 378-43-19 www.ajd.czest.pl e-mail: wydawnictwo@ajd.czest.pl

SPIS TRE CI CONTENTS Wst p... 7 Anna STACHURA-BOGUS AWSKA Kompozycje na akordeon solo w twórczo ci Edwarda Bogus awskiego... 11 Accordion Solo Compositions in the Works of Edward Bogus awski (Summary)... 25 Maryla RENAT Rodzaje faktury w utworach dla dwóch pianistów w twórczo ci wspó czesnych kompozytorów l skich... 27 Kinds of Texture in Pieces for Two Pianists in the Works of Contemporary Silesian Composers (Summary)... 45 Magdalena STOCHNIOL Ostatnie kompozycje Aleksandra Glinkowskiego. W tonie noworomantycznej ekspresji... 47 Last Compositions by Aleksander Glinkowski in the Neo-Romantic Tone of Expression (Summary)... 57 Mateusz ANDRZEJEWSKI wi ci Cyryl i Metody w kulturze muzycznej XIX i pierwszej po owy XX wieku w kontek cie oddzia ywania idei s owia skiej... 59 Saints Cyril and Methodius in the Musical Culture of the 19th and the First Half of the 20 th Century in the Context of the Influence of the Slavic Idea (Summary)... 79 Mateusz MEISNER Realizacja tre ci programowych podr czników przedmiotu Muzyka w wybranych placówkach o wiatowych w Polsce... 81 Implementation of Curricular Contents of the Music Handbook in Selected Educational Institutions in Poland (Summary)... 97 Ma gorzata KANIOWSKA Wybrane problemy interpretacyjne w VI Symfonii h-moll Patetycznej Piotra Czajkowskiego uwagi dyrygenta... 99 Selected Interpretation Problems in Pyotr Tchaikovsky s Symphony No. 6 in h-minor Pathétique Conductor s Remarks (Summary)... 123 Noty o Autorach... 125

Wst p W ósmym zeszycie Edukacji Muzycznej prezentujemy sze artyku ów. Trzy pierwsze dotycz wybranych utworów wspó czesnych kompozytorów l skich. Reprezentuj zatem tematyk wci niewystarczaj co zbadan i omówion w dotychczasowej literaturze muzykologicznej. Pierwszy z tekstów, autorstwa Anny Stachury-Bogus awskiej, zatytu owany Kompozycje na akordeon solo w twórczo ci Edwarda Bogus awskiego, jest kolejnym opracowaniem publikowanym na amach naszego rocznika po wi conym twórczo ci zmar ego w 2003 roku wspó czesnego polskiego kompozytora. Tym razem Autorka zaj a si przedstawieniem kompozycji na akordeon solo Bogus awskiego. Lista wszystkich dzie tego twórcy z udzia em akordeonu liczy kilkana cie. S to pozycje, które w znacz cy sposób wzbogaci y polsk literatur akordeonow, wszystkie powsta y po 1980 roku. Nale do nich dzie a solowe, kameralne, wokalno-instrumentalne, a tak e koncert na akordeon i orkiestr. W pracy gruntownej analizie poddane zosta y nast puj ce utwory na akordeon solo: Trzy postludia (1980 1981), Capriccioso per accordeono (1985) oraz Continuo II per accordeono solo (1988). Utwory te w literaturze muzykologicznej dotychczas nie doczeka y si szerszego omówienia by y jedynie wzmiankowane. W omówieniu wybranych dzie Autorka szczególnie koncentruje si na materiale d wi kowym, kszta cie formalnym oraz ogólnym wyrazie emocjonalnym. Kre li proces drogi twórczej Bogus awskiego w kszta towaniu w asnego j zyka muzycznego. Wskazuje na fascynacje kompozytora brzmieniem akordeonu. Ukazuje najbardziej charakterystyczne cechy j zyka d wi kowego, obecne tak e w innych dzie ach Bogus awskiego skomponowanych w latach 80. XX wieku. Maryla Renat podejmuje problematyk analizy faktury w fortepianowych utworach twórców l skich z lat 1953 2008 w pracy zatytu owanej Rodzaje faktury w utworach dla dwóch pianistów w twórczo ci wspó czesnych kompozytorów l skich. Autorka podda a badaniom 6 kompozycji na dwa fortepiany lub cztery r ce takich kompozytorów, jak: Józef wider, Allegro. Moderato na dwa fortepiany (1953); Henryk Miko aj Górecki, Toccata na dwa fortepiany (1955) i Pi utworów na dwa fortepiany op. 13 (1959); Jan Wincenty Hawel, Capriccio- -Fantasia na dwa fortepiany (1975); Aleksander Glinkowski, Dialogos na fortepian na cztery r ce (1976), Andrzej Dziadek, Klavierstücke na fortepian na cztery r ce (2008). Celem przeprowadzonych analiz jest próba odpowiedzi na szereg pyta dotycz cych modeli faktury instrumentalnej. Dotycz one relacji pomi dzy wspó wykonawcami dzie a muzycznego. Autork interesuje m.in. to, jaki model faktury wynika z wzajemnych relacji wspó wykonawców oraz jakie s

8 Wst p uwarunkowania tych relacji i za o enia kompozytorskie? Rozwi zanie tej problematyki jest poprzedzone przedstawieniem zarysu l skiej szko y kompozytorskiej. Nast pnie Autorka dokonuje oddzielnego omówienia i oceny muzyki fortepianowej ka dego z twórców na tle ich ca ego dorobku kompozytorskiego. Ustosunkowuj c si do g ównych problemów badawczych, stwierdza, e relacje pomi dzy partiami dwóch wykonawców determinuj faktur dzie a muzycznego wyp ywaj z ró nych uwarunkowa oraz za o e stylistycznych kompozytora. Prac wie cz wnioski ko cowe, w których Autorka definiuje ró ne faktury analizowanych utworów dla dwóch wykonawców. Kolejny artyku, autorstwa Magdaleny Stochniol, pt. Ostatnie kompozycje Aleksandra Glinkowskiego. W tonie noworomantycznej ekspresji stanowi prób omówienia wybranych dzie A. Glinkowskiego (1941 1991), skomponowanych w ostatnich latach ycia kompozytora. Charakterystyce poddane zosta y kompozycje: Concerto notturno na klawesyn i zespó kameralny, kantata Chwila westchnienia oraz Sinfonia mesta e tranquilla na alt (baryton) chór i orkiestr symfoniczn. Omawiane utwory Glinkowskiego zosta y nies usznie zapomniane, obecnie nie funkcjonuj w szerszym obiegu wykonawczym. Z pewno ci stanowi cenny dorobek kompozytorski regionu l skiego, nieust puj cy takim twórcom, jak Henryk Miko aj Górecki, Wojciech Kilar czy Eugeniusz Knapik. Zasadniczy walor artyku u sprowadza si do przypomnienia i opisu tych dzie. Mateusz Andrzejewski w pracy wi ci Cyryl i Metody w kulturze muzycznej XIX i pierwszej po owy XX wieku w kontek cie oddzia ywania idei s owia skiej przedstawia rzadko poruszane w polskim pi miennictwie muzykologicznym zagadnienie dotycz ce muzyki religijnej S owian. Autor przedstawia kult, jaki otacza w krajach s owia skich postacie wi tych Cyryla i Metodego. Kult tych wi tych w XIX wieku wykroczy poza ramy religijne. Pod wp ywem ideologii s owianofilskiej nast pi a jego transformacja, polegaj ca na przeniesieniu akcentów ze sfery religijnej na narodow. wi ci Cyryl i Metody, jako pierwsi Aposto owie S owia szczyzny, stali si symbolami zjednoczenia i braterstwa narodów s owia skich. Artyku przedstawia historyczne i spo eczne pod o e tego zjawiska oraz jego zwi zek z kultur muzyczn, zw aszcza z twórczo ci kompozytorsk. Tekst zawiera równie przegl d utworów po wi conych wi tym Cyrylowi i Metodemu autorstwa takich kompozytorów, jak: Pavel K ížkovský kantata Sv. Cyril a Method j ( w. Cyryl i Metody), Piotr Czajkowski Gimn w czest swjatych Kiri a i Mefodija (Hymn ku czci wi tych Cyryla i Metodego), Božidar Širola oratorium Život i spomen slavnih u itelja, svete bra e irila i Metodija apostola slavenskih ( ycie i wspomnienie s awnych nauczycieli, wi tych braci Cyryla i Metodego aposto ów S owian), Leoš Janá ek Hlaholská mše (Msza g agolicka). Tematyk z zakresu dydaktyki przedmiotu Muzyka w polskim szkolnictwie porusza Mateusz Meisner. Jego artyku pt. Realizacja tre ci programowych podr czników przedmiotu muzyka w wybranych placówkach o wiatowych

Wst p 9 w Polsce jest rodzajem sprawozdania z w asnych bada ankietowych dotycz cych problemu realizacji tre ci programowych podr czników do przedmiotu muzyka, obowi zuj cych w polskim szkolnictwie o wiatowym na prze omie XX/XXI wieku. Podstaw analiz by y: tre ci programowe wybranych podr czników dla szkó podstawowych (klasy IV VI) i gimnazjów (klasy I III), akty prawne z 1999 roku dotycz ce reformy systemu o wiaty, podstawy programowe przedmiotu muzyka na drugim i trzecim poziomie etapu edukacyjnego oraz wyniki bada w asnych przeprowadzonych w 2011 roku w wybranych polskich miastach, m.in. w: Krakowie, odzi, Poznaniu, Warszawie, Wroc awiu oraz w rodowisku wiejskim. Ich celem by o okre lenie jako ci i efektywno ci prowadzenia przedmiotu muzyka w szko ach. Odpowiedzi 368 respondentów oraz analiza dokumentów pozwoli y stwierdzi szereg trudno ci w prowadzeniu skutecznej realizacji tre ci programowych. S nimi m.in. zbyt ma a liczba godzin przeznaczonych na nauk przedmiotu muzyka, zró nicowany stopie zdolno ci i umiej tno ci muzycznych uczniów, wyposa enie szkó niespe niaj ce wymogów podstawy programowej itd. Zeszyt zamyka artyku Ma gorzaty Kaniowskiej, która podejmuje zagadnienie interpretacji wykonawczej dzie a muzycznego. Tekst zatytu owany Wybrane problemy interpretacyjne w VI Symfonii h-moll Patetycznej Piotra Czajkowskiego stanowi z o one studium analizy wykonawczej, po wi cone ostatniej symfonii tego twórcy. Wst pem do rozwa a jest rys historyczny rozwoju symfonii od jej zarania a po czasy wspó czesne, z zaznaczeniem punktów stanowi cych momenty zwrotne w rozwoju tego gatunku. Nast pnie Autorka koncentruje si na charakterystyce j zyka symfonicznego Piotra Czajkowskiego oraz omawia VI Symfoni Patetyczn, pocz wszy od jej genezy po zwi z analiz formy. Wskazuje na elementy, które s istotne w kreowaniu satysfakcjonuj cej interpretacji dyrygenckiej dzie a. W tym aspekcie w ostatniej cz ci pracy Autorka porównuje sze rejestracji fonograficznych VI Symfonii Czajkowskiego, powsta ych w XX wieku: Tchaikovsky, Symphony No. 6 Pathetique/Ozawa; Boston Symphony Orch. (CD, Erato 6702372), 1991; Czajkowski, Symfonia nr 6 Patetyczna/Semkow, WOSPRiTV w Katowicach (LP Muza SX 1808), 1979; Tchaikovsky, Symphony No. 6 Pathetique/Bernstein & New York Philharmonic (CD DG 419 604 2), 1987; Tchaikovsky, Symphony 6 Pathetique/Karajan, Berlin PO (CD, DG 427 862-2), 1964; Tchaikovsky, Symphony No. 6 Pathetique/Nanut, Ljubljana Radio Sym Orch (CD, Jan-1990, Pilz Vienna Masters Series), 1990; Tchaikovsky, Symphony No. 6 Pathetique/Ormandy, Philadelphia Orch (LP, Columbia ML 4544), 1953. Najbli sze idea owi wykonawczemu, wed ug subiektywnej oceny Autorki, jest nagranie New York Philharmonic pod batut L. Bernsteina. Wszystkie publikowane w czasopi mie artyku y zawieraj angielskoj zyczne abstrakty. Marta Popowska

Noty o Autorach mgr Mateusz ANDRZEJEWSKI doktorant Katedra Nauk Humanistycznych Wydzia Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie dr hab. Ma gorzata KANIOWSKA Zak ad Dyrygowania i Wokalistyki Instytut Muzyki Wydzia Artystyczny Uniwersytet l ski w Katowicach mgr Mateusz MEISNER doktorant Katedra Muzyki Wydzia Pedagogiczny Katolicki Uniwersytet w Ru omberku (S owacja) dr Maryla RENAT adiunkt Zak ad Teorii i Pedagogiki Muzycznej Instytut Muzyki Wydzia Sztuki Akademia im. Jana D ugosza w Cz stochowie dr Anna STACHURA-BOGUS AWSKA adiunkt Zak ad Teorii i Pedagogiki Muzycznej Instytut Muzyki Wydzia Sztuki Akademia im. Jana D ugosza w Cz stochowie dr Magdalena STOCHNIOL adiunkt Katedra Kompozycji Dyrygentury i Teorii Muzyki Wydzia Kompozycji Interpretacji Edukacji i Jazzu Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach