Scenariusz zogniskowanego wywiadu grupowego (FGI) do badania pracodawców z sektora prywatnego z otwartego rynku pracy niezatrudniających niepełnosprawnych pracowników Narzędzie przygotowane w ramach projektu Zatrudnienie osób niepełnosprawnych perspektywy wzrostu Projekt współfinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Warszawa 2013
Aranżacja 1. Powitanie, podziękowanie za przyjęcie propozycji udziału w badaniu. 2. Przedstawienie się moderatora. 3. Przedstawienie tematu spotkania. Szanowni Państwo. Będziemy rozmawiali o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Moderator rozdaje KARTĘ 0 4. Reguły działania grupy: Nie obowiązuje jednomyślność, każdy uczestnik może pozostać przy własnych poglądach, przy własnym zdaniu nie chodzi nam o uzgodnienie wspólnego poglądu, ale o poznanie maksymalnie wielu różnych opinii na omawiane tematy. Każda wypowiedź jest ważna i cenna ze względu na cel spotkania. Przede wszystkim chodzi o czytelne i szczere wyrażenie Państwa opinii. Ja będę podsuwała kolejne tematy do dyskusji Proszę o zabieranie głosu pojedynczo, ponieważ będziemy rejestrować przebieg spotkania za pomocą magnetofonu. Rejestracja jest konieczna, gdyż nie ma możliwości dokonywać zapisywania wypowiedzi uczestników badania w trakcie dyskusji. Ani zapis magnetofonowy, ani żadne inne materiały dotyczące uczestników spotkania nie zostaną ujawnione nikomu spoza zespołu badawczego. 4. Przedstawienie uczestników: Szanowni Państwo. Ponieważ spędzimy ze sobą najbliższe 2 godziny, proszę, aby każdy z Państwa podał swoje imię, I. Wstęp. Informacje o firmie Od ilu lat działają Państwa firmy? W jakiej (jakich) branży (branżach) działają? Ile osób zatrudniają? II. Przyczyny niezatrudniania niepełnosprawnych Dlaczego Państwa firmy obecnie nie zatrudniają osób Jeśli nie pojawi się spontanicznie: Czy ostatnio (w latach 2012 2013) Państwa firma była zainteresowana zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej? (tzn. np.. szukała informacji na temat pracy niepełnosprawnych, zasad zatrudnienia itp.) Jeśli TAK dlaczego była zainteresowana, z jakich powodów; dlaczego ostatecznie nie zatrudniono takiej osoby/osób. Jeśli NIE - dlaczego NIE była zainteresowana? 2
Czy ostatnio (w latach 2012 2013) w Państwa firmie myślano o zatrudnieniu osoby niepełnosprawnej? (tzn. czy w ogóle przyszło im na myśl, że można zatrudnić taką osobę?) Dlaczego Tak? Dlaczego Nie? III. Bezpośrednie doświadczenia związane z zatrudnianiem niepełnosprawnych Czy kiedykolwiek Państwa firmy zatrudniały osoby niepełnosprawne? A. Jeśli NIE zatrudniały dlaczego nigdy nie zatrudniały takich osób? Dlaczego nie były zainteresowane zatrudnianiem takich osób? Czy nigdy w firmie nie myślano o zatrudnieniu Dlaczego NIE? B. Jeśli TAK (zatrudniały) kiedy to było, ile lat temu? Jakiego rodzaju niepełnosprawność miały zatrudnione osoby? Proszę sobie przypomnieć, czy zatrudnienie osób niepełnosprawnych wymagało podjęcia inwestycji infrastrukturalnych o charakterze ogólnym np.: przygotowania podjazdów, toalet? związane było z koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów związanych z przystosowaniem stanowiska pracy? Jakiego rodzaju inwestycje zostały dokonane? Czy wymóg dostosowania stanowiska pracy do potrzeb osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z nadzorem PIP w tym zakresie stwarzał w praktyce istotne problemy? Dlaczego te osoby niepełnosprawne już nie pracują w firmie - czy to firma z nich zrezygnowała czy same odeszły? Jeśli firma z nich zrezygnowała z jakich powodów? dopytać jeśli uczestnicy spontanicznie nie wymienią: czy nie dawały sobie rady w pracy? czy z powodów finansowych np. firma ubiegała się o refundacje lub dofinansowanie wynagrodzenia, ale ich nie otrzymała? Jeśli firma ubiegała się o refundacje: o jakie? dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego refundację (zwrot kosztów) przystosowania stanowiska pracy refundację kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej refundację racjonalnych usprawnień miejsca pracy refundację kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego refundację kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy 3
Czy firma korzystała z możliwości obniżenia wpłat na PFRON? [UWAGA. Jeśli zatrudniali wtedy poniżej 25 osób nie mieli obowiązku wpłat na PFRON pytanie to i pozostałe w tym bloku nie dotyczą tych firm]) Tak/Nie. Jeśli TAK - Czy jest to rozwiązanie atrakcyjne? IV. Pośrednie doświadczenia związane z zatrudnianiem niepełnosprawnych - Znajomość firm zatrudniających niepełnosprawnych Czy znają Państwo jakaś firmę/ firmy (poza własną) zatrudniające Jeśli TAK, to czy znają powód zatrudniania przez nich osób V. Planowane zatrudnienie Czy ta firma/firmy są zadowoleni z pracowników Czy ta firma/firmy korzystają z refundacji lub dofinansowań z PFRON-u? Czy można powiedzieć, że te firmy/instytucje wychodzą na swoje? Czy Państwa firma planuje w najbliższym czasie zatrudnić nowych pracowników? Jeśli TAK jakich pracowników planuje zatrudnić o jakich kwalifikacjach? Czy bierze się pod uwagę/planuje możliwość zatrudnienia osoby/osób niepełnosprawnej/ych? A. Jeśli TAK firma bierze pod uwagę możliwość zatrudnienia osoby/osób niepełnosprawnej/ych: z jakiego rodzaju niepełnosprawnością i jakim stopniem niepełnosprawności? na jakich stanowiskach będą pracowali? w jaki sposób będą poszukiwani niepełnosprawni kandydaci do pracy? czy uwzględniają Państwo możliwość poniesienia dodatkowych kosztów związanych z przystosowaniem stanowiska pracy? Jeśli tak, to o jakie inwestycje chodzi? B. Jeśli NIE, - firma nie bierze pod uwagę/nie planuje zatrudnienia osoby/osób niepełnosprawnej(ych) Dlaczego firma nie bierze pod uwagę możliwości zatrudnienia osoby/osób niepełnosprawnych). VI. Ocena wysokości składki wpłacanej do PFRON UWAGA. Firmy zatrudniające poniżej 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy nie mają obowiązku wpłaty do PFRON. Jeśli na FGI są obecni wyłącznie 4
przedstawiciele firm nie mających obowiązku wpłat na PFRON proszę przejść do bloku VII. Jeśli grupa jest mieszana czyli są firmy zatrudniające poniżej 25 osób oraz 25 i więcej pozostałe pytania z bloku VI zadajemy tylko tym, którzy zatrudniają 25 osób lub więcej. Czy Państwa firmy płacą składki do PFRON-u z tytułu niezatrudniania osób Jeśli Tak płacą składki, jak oceniają Państwo poziom (wysokość) obowiązującej obecnie składki? (Moderator odczytuje dla ewentualnego przypomnienia, jakie zasady obowiązują). Każdy pracodawca, zatrudniający ogółem co najmniej 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, który nie osiąga 6% wskaźnika zatrudnienia, ma obowiązek dokonywać miesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Kwota składki jest równa iloczynowi liczby pracowników niepełnosprawnych brakujących do osiągnięcia wymaganego wskaźnika i zmieniającej się co kwartał kwoty równej 40,65% przeciętnego wynagrodzenia ( w okresie III-V 2013r. kwota ta wynosi 1500,11 zł za jednego brakującego pracownika).) Wszyscy pracodawcy mogą zmniejszyć obowiązkowy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych, o ile zatrudniają osoby niepełnosprawne (w stopniu umiarkowanym lub znacznym) z następującymi schorzeniami specjalnymi: choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, paraplegia, tetraplegia, hemiplegia, znaczne upośledzenie widzenia (ślepota) oraz niedowidzenie, głuchota i głuchoniemota, nosicielstwo wirusa HIV oraz choroba AIDS, epilepsja, przewlekłe choroby psychiczne, upośledzenie umysłowe, miastenia, późne powikłania cukrzycy. Czy podniesienie poziomu składki zachęciłoby Państwa firmy do zatrudnienia osób Jeśli TAK, podniesienie składki zachęciłoby do zatrudnienia niepełnosprawnych: jaka wysokość składki zmotywowałaby Państwa firmy do zatrudnienia osoby/osób niepełnosprawnej(ych)? Jeśli NIE, żadne podniesienie składki nie zachęciłoby do zatrudnienia niepełnosprawnych: dlaczego - czy to wynika ze specyfiki branży Państwa firmy, w której nie ma miejsc pracy dla niepełnosprawnych czy z jakiś innych powodów? z jakich? VII. Ocena wysokości dofinansowania do wynagrodzenia Pracodawcy zobowiązani do wpłat na PFRON nie mogą korzystać z dofinansowań do wynagrodzenia dla pracowników niepełnosprawnych (Dofinansowanie nie przysługuje pracodawcom zatrudniającym w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy co najmniej 25 5
pracowników i nie osiągającym wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%) Niezależnie od tego prosiłabym wszystkich o ocenę wysokości tego dofinansowania. Jak Państwo oceniają wysokość dofinansowania do wynagrodzenia, którą może uzyskać pracodawca zatrudniający niepełnosprawnego pracownika? 6
(Moderator rozdaje kartę 1 z tabelą) Tabela zawiera maksymalne kwoty dofinansowań do wynagrodzeń dla pracodawców z otwartego rynku pracy: Stopień niepełnosprawności ZNACZNY osoba niepełnosprawna bez schorzeń specjalnych 126 % najniższego wynagrodzenia z poprzedniego roku- (1890 zł w 2013r.) osoba niepełnosprawna cierpiąca na schorzenia specjalne 198% najniższego wynagrodzenia z poprzedniego roku (2970 zł w 2013r.) UMIARKOWANY 70 % najniższego wynagrodzenia z poprzedniego roku (1050 zł w 2013r.) LEKKI 28 % najniższego wynagrodzenia z poprzedniego roku (420 zł w 2013r.) 126 % najniższego wynagrodzenia z poprzedniego roku (1890 zł w 2013r.) 72 % najniższego wynagrodzenia z poprzedniego roku (1080 zł w 2013r.) Czy są one atrakcyjne/opłacalne z punktu widzenia Państwa firmy? Czy zachęcają do zatrudnienia Czy w warunkach osłabienia gospodarczego, wysokość dofinansowania może być czynnikiem motywującym do zatrudniania osób VIII. Czynniki sprzyjające i niesprzyjające zatrudnieniu niepełnosprawnych ocena obecnych uregulowań (Moderator rozdaje kartę 2 z informacjami) W jakim stopniu te czynniki sprzyjają a w jakim są przeszkodą w zatrudnianiu Uprawnienia do dodatkowej przerwy w pracy (uzasadnienie oceny) Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego (uzasadnienie oceny) Prawo do korzystania ze zwolnienia od pracy m.in. celem uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym, wykonania badań specjalistycznych, przeprowadzenia zabiegów (uzasadnienie oceny) Ograniczenia w zakresie czasu pracy osób niepełnosprawnych i prawo pracownika do wykonywania pracy w skróconym wymiarze czasu pracy (uzasadnienie oceny) Czy istnieje potrzeba uelastycznienia czasu pracy osób niepełnosprawnych np. rozliczania jego w okresie miesięcznym, kwartalnym? Jeśli TAK, to dla których osób niepełnosprawnych, dla jakich rodzajów prac? Jeśli NIE, to dlaczego? Jakie zmiany przepisów byłyby potrzebne, aby dokonać racjonalnych usprawnień w organizacji pracy pracowników 7
Czy Państwa zdaniem następujące rozwiązania sprzyjają zatrudnianiu osób (Moderator rozdaje kartę 3 z informacjami) Możliwość uzyskania dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego (uzasadnienie oceny + co należałoby w tym względzie zmienić, żeby zachęcić firmę do zatrudnienia osób ) Możliwość otrzymania zwrotu kosztów przystosowania stanowiska pracy (uzasadnienie oceny + co należałoby w tym względzie zmienić, żeby zachęcić firmę do zatrudnienia osób ) Możliwość uzyskania zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej (uzasadnienie oceny + co należałoby w tym względzie zmienić, żeby zachęcić firmę do zatrudnienia osób ) Możliwość uzyskania zwrotu kosztów szkolenia pracownika niepełnosprawnego (uzasadnienie oceny + co należałoby w tym względzie zmienić, żeby zachęcić firmę do zatrudnienia osób ) Możliwość uzyskania zwrotu kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy (uzasadnienie oceny+ co należałoby w tym względzie zmienić, żeby zachęcić firmę do zatrudnienia osób ) Możliwość zmniejszenia wpłat na PFRON (uzasadnienie oceny + co należałoby w tym względzie zmienić, żeby zachęcić firmę do zatrudnienia osób ) Dla informacji moderatora sposób obliczania obniżonego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych (gdy zatrudnia się osoby ze szczególnymi schorzeniami) WO = (3 x ZS + 2 x US + ZON) / ZOG gdzie: WO - wskaźnik obniżający - uzyskaną wartość należy wykazać z dokładnością do czterech miejsc po przecinku. ZS - liczba pracowników niepełnosprawnych w stopniu znacznym ze szczególnymi schorzeniami, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (z miesiąca sprawozdawczego). US - liczba pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym ze szczególnymi schorzeniami, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (z miesiąca sprawozdawczego). ZON - stan zatrudnienia ogółem osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (z miesiąca sprawozdawczego). ZOG - stan zatrudnienia ogółem w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy (z miesiąca sprawozdawczego 8
IX, Czynniki sprzyjające zatrudnieniu niepełnosprawnych nowe propozycje Czy jest coś co zachęciłoby Państwa firmy do zatrudnienia osób niepełnosprawnych poza istniejącymi obecnie rozwiązaniami? Jeśli TAK, to jakie są to rozwiązania? Jeśli nie pojawi się spontanicznie, dopytać: [UWAGA. to dopytanie dotyczy wyłącznie firm zatrudniających 25 osób i więcej] Czy zmniejszenie obowiązującego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych np. z 6% do 5% oraz wprowadzenie np. dodatkowego wymogu aby co najmniej 2-3% stanowiły ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub umiarkowanym, spowodowałoby wzrost zainteresowania zatrudnieniem osób Dlaczego TAK? Dlaczego NIE? Czy należałoby zmienić ustawę w taki sposób, aby krąg pracodawców, zobowiązanych do osiągnięcia 6% zatrudnienia osób niepełnosprawnych zwiększyć, przesuwając próg zatrudnienia określony obecnie na 25 osób do np. 9 osób? Jeśli TAK dlaczego? na jakim poziomie wielkości firmy wyznaczyć taki próg? Jeśli NIE dlaczego? Wcześniej rozmawialiśmy o różnych możliwościach dofinansowania z tytułu zatrudniania osób niepełnosprawnych (moderator: informacje na ten temat są na karcie 2 i 3 z informacjami). Przypomnę, że możliwość uzyskania dofinansowania do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego mają (także) pracodawcy zatrudniający mniej niż 25 osób w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz pracodawcy zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, osiągający wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych ogółem w wysokości co najmniej 6%. Chciała(a)bym zapytać o opinię na temat zmiany ustawy dotyczącej tego dofinansowania: Czy likwidacja możliwości uzyskania stałego dofinansowania z tytułu zatrudnienia osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim w zamian za wprowadzenie bardziej elastycznego rozwiązania, opartego np. na koncepcji bonu - który mógłby zostać przez pracownika użyty np. do sfinansowania kosztów dojazdu do pracy, lepszego zaopatrzenia (np. wózek, cyfrowe aparaty słuchowe, oprogramowanie komputerowe ułatwiające pracę albo jak dotychczas do uzyskania przez pracodawcę dofinansowania do wynagrodzenia) - wpłynęłoby pozytywnie na zatrudnienie osób Jeśli respondentom trudno będzie odpowiedzieć, dopytać: czy w tym względzie potrzebna jest jakaś elastyczność rozwiązań? jaka? 9
Czy chcieliby Państwo dodać coś jeszcze do naszej dyskusji, coś, co nie było poruszane, a powinno być? Dziękuję za spotkanie. 10