I PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2007;4(2) SPIS TREŚCI/CONTENTS 61 Relacje lekarz pacjent Problems of relation doctor patient Michał Jeleń 65 Psychozy schizofreniczne o późnym początku Late-onset schizophrenia Tomasz Sobów, Iwona Kłoszewska 73 Metapamięć u osób z patologią mózgu Metamemory in patients with the brain dysfunction Ewa Szepietowska 81 Wpływ dawki kwasu walproinowego na redukcję zaburzeń zachowania u osób z organicznymi zaburzeniami osobowości Valproate dose and reduction of behavioural disturbances in patients with organic personality disorder Joanna Łapin, Leszek Bidzan, Jacek Turczyński, Krzysztof Sołtys 89 Weryfikacja radiologiczna w oparciu o kryteria NINDS-AIREN rozpoznania otępienia naczyniopochodnego NINDS-AIREN verification of diagnosed vascular dementia Joanna Łapin, Barbara Bobek-Billewicz, Krzysztof Sołtys, Jacek Turczyński, Leszek Bidzan 97 Zaburzenia otępienne w przebiegu olbrzymiego oponiaka śródczaszkowego opis przypadku Dementive disorders in the course of intracranial gigant meningioma case report Jacek Radzik, Andrzej Dołhun, Konstanty Gurański, Jerzy Leszek Zawiadomienia Announcements
II Redaktor Naczelny/Editor-in-Chief Andrzej Kiejna (Wrocław, Poland) Poprzedni Redaktor Naczelny i Założyciel/Founding Editor and Past Editor in Chief Adam Bilikiewicz (Gdańsk, Poland) Redaktor Międzynarodowy/International Editor Ralf Ihl (Düsseldorf, Germany) Rada Naukowa/Editorial Board Aleksander Araszkiewicz (Bydgoszcz, Poland) Stavros Baloyannis (Thessaloniki, Greece) Leszek Bidzan (Gdańsk, Poland) Adam Bilikiewicz (Gdańsk, Poland) Jason Brown (New York, USA) Pasquale Calabrese (Bochum, Germany) Salvatore DiMauro (New York, USA) Knut Engedal (Oslo, Norway) Tomasz Gabryelewicz (Warszawa, Poland) Andrzej Górski (Wrocław, Poland) George T. Grossberg (Saint Louis, USA) Lars Gustafson (Lund, Sweden) Khalid Iqbal (New York, USA) Marek Jarema (Warszawa, Poland) Marek Jutel (Wrocław, Poland) Thomas Kallert (Dresden, Germany) Siegfried Kanowski (Berlin, Germany) Cornelius Katona (London, Great Britain) Iwona Kłoszewska (Łódź, Poland) Amos Korczyn (Tel-Aviv, Israel) Raimundo Mateos (Santiago de Compostela, Spain) Konrad Maurer (Frankfurt/Main, Germany) Carlos Augusto de Mendonça Lima (Prilly, Switzerland) Bruce Duncan MacQueen (Bydgoszcz, Poland) Janusz Moryś (Gdańsk, Poland) Grzegorz Opala (Katowice, Poland) Tadeusz Parnowski (Warszawa, Poland) Maria Pąchalska (Kraków, Poland) Michael Philpot (London, Great Britain) Ryszard Podemski (Wrocław, Poland) Martin Prince (London, Great Britain) Stanisław Pużyński (Warszawa, Poland) Jiři Raboch (Prague, Czech Republic) Barry Reisberg (New York, USA) Jarl Risberg (Lund, Sweden) Joanna Rymaszewska (Wrocław, Poland) Johannes Schröder (Heidelberg, Germany) Andrzej Szczudlik (Kraków, Poland) Nicoleta Tataru (Oradea, Romania) Stanisław Wolfarth (Kraków, Poland) Jerzy Vetulani (Kraków, Poland) Kolegium Redakcyjne/Executive Board Andrzej Kiejna, Jerzy Leszek, Ralf Ihl, Joanna Rymaszewska, Aleksandra Zawadzka, Tomasz Adamowski, Patryk Piotrowski Sekretarz Redakcyjny/Editorial Secretary Aleksandra Zawadzka, Patryk Piotrowski e-mail: sekretariat@psychogeriatria.fozp.org.pl Adres Korespondencyjny Redakcji/Correspondence Address PSYCHOGERIATRIA POLSKA 50-119 Wrocław, ul. Nożownicza 4/8, Poland tel. (+48) (71) 343 21 52; faks (+48) (71) 343 21 55 Dział Reklamy i Marketingu/Advertising and Marketing Section Tomasz Adamowski e-mail: reklama@psychogeriatria.fozp.org.pl Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam Projekt graficzny/design: Paweł Jaszczuk Skład i druk/press: Mediacom sp. z o.o., www.mediacom.com.pl Wydawca/Publisher FUNDACJA OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO FOUNDATION OF MENTAL HEALTH 50-119 Wrocław, ul. Nożownicza 4/8, Poland http://www.fozp.org.pl nakład 500 egz. Copyright 2004 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
III PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2007;4(2) Od Redakcji Szanowni Czytelnicy Psychogeriatrii Polskiej, W numerze tym z wielkim smutkiem żegnamy naszego Przyjaciela, członka Rady Naukowej czasopisma, Profesora Adama Bilikiewicza, któremu wiele zawdzięcza Psychogeriatria Polska i Jego pamięci chcielibyśmy zadedykować to wydanie. Wszystkim zainteresowanym przypominamy o zbliżającym się IV Kongresie Polskiego Towarzystwa Psychogeriatrycznego, którego tematyka Psychogeriatria w praktyce ogólnolekarskiej nie była dotychczas szerzej promowana. U progu sezonu wakacyjnego życzę wszystkim Czytelnikom przyjemnego, udanego wypoczynku. Redaktor Naczelny Prof. Andrzej Kiejna
IV PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2007;4(2) From the Editor Dear Readers, In the current issue with deep grief we say goodbye to our Friend, the member of the Editorial Board of the journal Professor Adam Bilikiewicz, who contributed significantly to The Polish Journal of Geriatric Psychiatry and to His memory we would like to dedicate this edition. Those interested we remind about upcoming IV Congress of Polish Association of Geriatric Psychiatry concentrated around previously not widely promoted subject Geriatric Psychiatry in general practice. As the holiday season is coming I wish all our Readers pleasant recreation time and interesting reading. Prof. Andrzej Kiejna MD Editor in Chief
V In Memoriam Prof. Adam Bilikiewicz (1933-2007) Przedwczesna śmierć prof. Adama Bilikiewicza w wieku 74 lat (2.04.1933-3.06.2007) uczyniła ogromną stratę dla społeczności psychiatrycznej. Odszedł od nas jeden z najwybitniejszych polskich uczonych, który wielce zasłużył się dla rozwoju psychiatrii, a w szczególności psychogeriatrii, jednej z ważnych misji Jego życia. Po ukończeniu studiów medycznych w Gdańsku, w 1957 roku rozpoczął pracę jako asystent w Klinice Chorób Psychicznych Akademii Medycznej (AMG), gdzie w późniejszych latach był adiunktem, a od 1971 r. docentem. W 1975 r. został powołany na stanowisko kierownika, a zarazem organizatora Kliniki Psychiatrii w tworzącej się od podstaw Akademii Medycznej w Bydgoszczy, gdzie pełnił również funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego. Z tą uczelnią związany był przez kolejnych 8 lat, w czasie których aktywnie uczestniczył w procesie budowania jej pozycji akademickiej. W 1984 roku powrócił do Gdańska, gdzie kierował II Kliniką Chorób Psychicznych, a od 1994 roku Katedrą Psychiatrii AMG do czasu przejścia na emeryturę w 2003 roku. W latach 1984-87 pełnił funkcję prorektora do spraw nauki w AMG. W 2004 r. otrzymał godność doktora honoris causa Akademii Medycznej im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy. Stopień naukowy doktora nauk medycznych uzyskał w 1964 roku na podstawie rozprawy Spostrzeżenia kliniczne nad schizofrenizacją zespołów cyklofrenicznych, a 5 lat później stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy Badania kliniczne nad istotą napadów padaczkowych dystymicznych. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1979 roku, a stanowisko profesora zwyczajnego w 1989 roku. W ramach swojej drogi naukowej Adam Bilikiewicz odbył liczne staże zagraniczne, m.in. w Uniwersyteckiej Klinice Psychiatrii w Bazylei, kierowanej wówczas przez Paula Kielholza, a także w Zurychu, Bernie, Lozannie, Münsterlingen i w Pilznie. W 1986 r. na zaproszenie Uniwersytetu w Moguncji prowadził wykłady dla studentów Wydziału Nauk Społecznych. Główne zainteresowania naukowe prof. Adama Bilikiewicza koncentrowały się wokół psychopatologii (m.in. teoria etioepigenezy, której twórcą był prof. Tadeusz Bilikiewicz), neuropatologii (psychiatryczne aspekty padaczki, guzów mózgu), nowych metod terapii biologicznej w psychiatrii (wstrząsy elektryczne jednostronne, wstrząsy indoklonowe, śpiączki atropinowe), psychofarmakoterapii oraz zespołów otępiennych ze szczególnym uwzględnieniem choroby Alzheimera. W dorobku publikacyjnym obejmującym 265 pozycji mieszczą się również wielokrotnie wznawiany podręcznik psychiatrii dla studentów i trzytomowy zbiorowy podręcznik przeznaczony dla lekarzy specjalizujących się w psychiatrii. Wielka erudycja Profesora, wiedza lekarska i humanistyczna, a także Jego duży talent oratorski sprawiły, że był jednym z najbardziej szanowanych i rozpoznawalnych przedstawicieli nauk medycznych w Polsce. Recenzował wiele książek, prac naukowych, był członkiem licznych towarzystw naukowych, gremiów doradczych i opiniotwórczych. Przez kilka kadencji i nieomal do ostatnich dni swojego życia pełnił misję przedstawiciela nauk medycznych w Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych. Wielu dzisiejszych profesorów, doktorów habilitowanych to osoby, których dorobek do awansów naukowych był oceniany przez profesora Bilikiewicza i trudno nie docenić i w tym zakresie Jego wielkiego wkładu w rozwój środowiska naukowego polskiej psychiatrii.
VI Adam Bilikiewicz należał do wielu towarzystw naukowych w Polsce i za granicą, ale za najwyższy zaszczyt poczytywał sobie przynależność do Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (PTP), które na Zjeździe PTP w 1995 r. powierzyło mu funkcję prezesa. W ramach PTP był założycielem i przez wiele kadencji pełnił funkcję przewodniczącego Sekcji Psychogeriatrii. Stał się rzeczywistym animatorem działalności tej sekcji, propagując nie tylko cele naukowe, ale walczył również o większe prawa pacjentów w wieku podeszłym, wielokrotnie występując z postulatami o refundacje przez państwo leków stosowanych u chorych z zaburzeniami otępiennymi. Przez wiele lat był redaktorem naczelnym czasopisma naukowego PTP Psychiatria Polska, a także inicjatorem i redaktorem naczelnym Rocznika Psychogeriatrycznego, czasopisma naukowego Sekcji Psychogeriatrii PTP. Czasopismo to w roku 2003 z woli jego założyciela zostało przekształcone w kwartalnik Psychogeriatria Polska. Będąc mocno i trwale związanym z Sekcją Psychogeriatrii PTP, życzliwie odniósł się do inicjatywy powołania Polskiego Towarzystwa Psychogeriatrycznego (PTPG), gdyż uważał, że psychiatria wieku podeszłego jest subspecjalnością i wymaga odpowiedniej reprezentacji w sferze naukowej i ochronie zdrowia. Obecność profesora Bilikiewicza, członka honorowego PTPG, była zawsze wielkim wydarzeniem podczas dorocznych kongresów Towarzystwa. Niestety, nie będziemy Go gościć podczas IV grudniowego Kongresu PTPG, który tradycyjnie odbędzie się we Wrocławiu. Jestem głęboko przekonany, że każdy, kto poznał Profesora, zachowa Go w pamięci jako wielkiego uczonego, przy tym człowieka prawego, niezwykle życzliwego dla ludzi i skromnego, cechującego się dużym poczuciem relatywizmu ubarwionego autoironią i oryginalnym poczuciem humoru. Andrzej Kiejna Katedra i Klinika Psychiatrii, Akademii Medycznej we Wrocławiu i Polskie Towarzystwo Psychogeriatryczne, Wrocław
KWIECIEŃ CZERWIEC 2007 VOL 4 NO 2 Organ naukowy Polskiego Towarzystwa Psychogeriatrycznego oraz Sekcji Psychogeriatrii i Choroby Alzheimera Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego An official journal of the Polish Association of Geriatric Psychiatry and of the Old Age Psychiatry and Alzheimer s Section of the Polish Psychiatric Association Indexed in EMBASE / Excerpta Medica INDEX COPERNICUS ICV 5,36 pkt PsycINFO