Oddziaływanie na środowisko zbiórki i transportu odpadów w systemach gospodarki odpadami komunalnymi

Katarzyna Grzesik 1 AGH w Krakowie Oddziaływanie na środowisko zbiórki i transportu odpadów w systemach gospodarki odpadami komunalnymi Wprowadzenie Prawidłowy system gospodarki odpadami komunalnymi obejmuje wszystkie niezbędne czynności z odpadami tj. ich przetwarzanie (odzysk w tym recykling oraz unieszkodliwianie w tym składowanie), a także zbiórkę i transport. Organizacja procesów logistycznych w obrębie systemu gospodarki odpadami ma doniosłe znaczenie dla skuteczności i wykonalności takiego systemu, zwłaszcza w odniesieniu do zbiórki i transportu. Zagadnienia logistyki zbiórki i transportu odpadów komunalnych zostały omówione w publikacjach [6, 7, 8]. Etap zbiórki i transportu odpadów odgrywa kluczową, często niedocenianą rolę w systemie gospodarki odpadami. Jest to bardzo kosztowny etap w całym systemie zagospodarowania odpadów, przyjmuje się, że może on stanowić 6 8% całkowitych kosztów funkcjonowania systemu [1]. Koszt gospodarki odpadami komunalnymi, w tym zbiórka i transport odpadów w UE zostały podane analizie w opracowaniu [4]. Natomiast zagadnienia kosztów transportu zmieszanych odpadów komunalnych w Polsce szczegółowo omówiono w publikacji [9]. Zazwyczaj pomijanym zagadnieniem dotyczącym zbierania i transportu odpadów jest oddziaływanie na środowisko, a także udział tego etapu w całkowitym wpływie na środowisko, powodowanym przez system gospodarowania odpadami komunalnymi. Celem niniejszej pracy jest przeprowadzanie analizy cyklu życia (LCA) etapu zbierania i transportu odpadów komunalnych, w różnych scenariuszach gospodarowania zmieszanymi odpadami komunalnymi w Krakowie. Materiały i metody. Zbiórka i transport odpadów komunalnych Etap zbiórki i transportu obejmuje [1]: zbiórkę wszystkich odpadów z gospodarstw domowych i obiektów infrastruktury: handlu, usług, odpadów komunalnych z obiektów przemysłowych, włączając w to selektywną zbiórkę surowców wtórnych oraz wywóz tych odpadów z miejsca ich zebrania; transport zebranych odpadów do zakładu przetwarzania: odzysku, w tym recyklingu lub unieszkodliwiania odpadów, włączając w to niezbędny przeładunek lub tymczasowe magazynowanie. Proces zbierania odpadów rozpoczyna się już w momencie, gdy wytworzone odpady są wrzucane do odpowiednich pojemników, a kończy się, kiedy pojemniki są opróżniane przez pojazdy do wywozu odpadów. System odbierania opadów jest zdefiniowany poprzez [1]: 1) pojemniki wykorzystywane do zbiórki odpadów; 2) stosowane metody wystawiania oraz odbioru pojemników; 3) pojazdy do wywozu odpadów. System odbierania odpadów musi być dostosowany do ilości i tempa wytwarzania odpadów oraz odpowiadać konkretnym potrzebom i uwarunkowaniom przestrzennym. Wyróżnia się dwa rodzaje systemów odbierania odpadów: system odbioru z miejsca powstania oraz system przywozu do centrum recyklingu (gminnego punktu zbierania odpadów) lub pojemników do selektywnej zbiórki odpadów np. dzwonów. W systemie odbierania z miejsca powstawania, nazywanym przy krawężniku, pojemniki są ustawiane blisko nieruchomości w których wytwarzane są odpady. Odpady przygotowywane są do obioru poprzez 1 Katarzyna, Grzesik, AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska, Kraków, Polska, grzesikk@agh.edu.pl 892

wystawienie pojemników na krawężnik najbliższej ulicy. Śmieciarka opróżnia tak przygotowane pojemniki z odpadami. W systemie przywozu do centrum recyklingu (gminnego punktu zbiórki) lub pojemników ogólnodostępnych dzwonów, nagromadzone ilości odpadów są dowożone lub przynoszone przez wytwórcę odpadów i wrzucane do wystawionych pojemników lub kontenerów. Śmieciarki muszą dojeżdżać jedynie do miejsca wystawienia kontenerów i nie muszą odbierać odpadów sprzed każdego domu. Ten system jest szczególnie odpowiedni do surowców wtórnych zbieranych selektywnie. Odebrane odpady muszą zostać przetransportowane do instalacji przetwarzania. Może to oznaczać ich transport na krótkim lub długim dystansie. Do transportu na krótkich dystansach wykorzystywane są te same pojazdy, które służą do odbioru opadów, dlatego krótkodystansowy transport może być rozważany jako część procesu odbioru odpadów. W niniejszej pracy poddano analizie odbieranie odpadów z miejsca powstawania wraz z transportem krótkodystansowym łącznie jako jeden etap. Przy czym uwzględniono zbieranie i transport zmieszanych (niesegregowanych) odpadów komunalnych z terenu Krakowa do instalacji przetwarzania zlokalizowanej również w Krakowie. Koszty generowane przez odbieranie i transport zmieszanych odpadów komunalnych zostały poddane szczegółowej analizie w publikacji [9]. Do celów analizy wytypowano 14 tras pomiarowych na terenie miasta Krakowa i 4 trasy pomiarowe z terenu gmin aglomeracji krakowskiej oraz 6 specjalnych samochodów bezpylnych (śmieciarek). Pozyskano dane z okresu od 1 czerwca 21 roku do 3 czerwca 213 roku od przedsiębiorstwa prowadzącego odbieranie i transport odpadów komunalnych. Na podstawie pozyskanych danych obliczono m.in. roczne zużycie oleju napędowego (ON), długość przebytych tras (km), liczbę kursów, masę przetransportowanych odpadów oraz spalanie ON w dm 3 na 1 km i spalanie ON w dm 3 na 1 Mg odbieranych i transportowanych zmieszanych odpadów komunalnych. Średnie zużycie paliwa w przeliczeniu na 1 Mg zmieszanych odpadów komunalnych na terenie miasta wyniosło 9 ±,5 dm 3 na 1 Mg, natomiast na terenów wiejskich było wyższe o około 3 dm 3 i wyniosło 12,1 ±,9 dm 3 na 1 Mg odpadów [9]. Dla potrzeb modelowania oddziaływania na środowisko systemów gospodarki zmieszanymi odpadami komunalnymi, w niniejszej pracy przyjęto jednostkowe zużycie paliwa w ilości 9 dm 3 na 1 Mg zmieszanych odpadów komunalnych wytwarzanych i odbieranych z terenu miasta. Charakterystyka zmieszanych odpadów komunalnych W niniejszej pracy uwzględniono zmieszane odpady komunalne wytwarzane w Krakowie. Dane o składzie morfologicznych odpadów i ich właściwościach pochodziły z raportu z badań odpadów, prowadzonych dla Krakowa w okresie od listopada 21r. do października 211r., dla wytypowanych pięciu tras pomiarowych reprezentujących trzy podstawowe typy zabudowy Krakowa: centrum, zabudowa wielorodzinna, zabudowa jednorodzinna [1]. Zmieszane odpady komunalne wytwarzane w Krakowie charakteryzują się następującymi parametrami: wilgotność 41,1%; substancje palne 78,3% s.m., ciepło spalania 13,82 MJ/kg s.m., wartość opałowa 7,94 MJ/kg s.m, zawartość chloru Cl,297% s.m., zawartość fluoru F,31%, zawartość siarki SO3,168% s.m. [1]. Metodyka analizy cyklu życia w ocenie systemów gospodarki odpadami Ekologiczna analiza cyklu życia (Life Cycle Assessment LCA) jest techniką oceny aspektów środowiskowych i potencjalnych wpływów środowiskowych, pierwotnie opracowaną dla oceny cyklu życia produktu. LCA jest także stosowana do oceny aspektów i wpływów środowiskowych związanych z systemem gospodarki odpadami. Zasadniczym celem LCA jest dostarczenie holistycznego wglądu w emisje do środowiska oraz zużycie zasobów naturalnych powodowane przez system gospodarki odpadami lub instalację gospodarki odpadami [2]. Przeprowadzanie analizy cyklu życia jest procesem wymagającym wielu, bardzo dokładnych danych (baz danych), a także metodyk modelujących mechanizmy środowiskowe oraz efekty powodowane przez uwalniane emisje. Dlatego analizę cyklu życia prowadzi się z zastosowaniem specjalnie opracowanych modeli. 893

Niniejsze badania zostały prowadzone z wykorzystaniem modelu EASETECH, opartego o koncepcję modelu EASEWASTE [5]. Modelowanie rozpoczyna się na etapie zbiórki i transportu odpadów, a kończy z chwilą ostatecznego unieszkodliwiania odpadów. Model oblicza emisje do powietrza, wody, gleby, jak również zużycie zasobów naturalnych. Surowce wtórne poddane recyklingowi oraz energia uzyskana z odpadów są traktowane, jako substytuty surowców pierwotnych lub energii uzyskanej ze źródeł pierwotnych. W celu przekształcenia emisji i zużycia surowców na oddziaływanie na środowisko stosuje się metodykę oceny wpływu cyklu życia. W niniejszych badaniach zastosowano metodykę EDIP 23 [3], w której oddziaływanie na środowisko szacowane jest dla następujących kategorii wpływu: zakwaszenie, eutrofizacja, ekotoksyczność, zmiany klimatyczne, toksyczność dla ludzi, tworzenie ozonu fotochemicznego, zubożenie warstwy ozonowej. W metodyce EDIP uzyskuje się wyniki m.in. w postaci tabeli inwentaryzacyjnej z obliczonymi emisjami poszczególnych substancji i zużyciem poszczególnych zasobów (analiza zbioru LCI) oraz w postaci znormalizowanego wpływu w poszczególnych kategoriach. Znormalizowany wpływ reprezentuje względny wpływ na środowisko w porównaniu ze średnim wpływem wywieranym przez jedną statystyczną osobę (tzw. odniesienie normalizacji). Wyniki wyrażone są w jednostkach person equivalent - [3]. Jednostka funkcjonalna i granice systemu w scenariuszach gospodarki odpadami Jako jednostkę funkcjonalną przyjęto 1 Mg zmieszanych odpadów komunalnych, wytwarzanych w Krakowie, o parametrach przedstawionych powyżej. W pracy rozważono 4 scenariusze przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz jednakowy sposób zbierania i transportu odpadów do instalacji. Założono że odpady są odbierane w systemie przy krawężniku za pomocą specjalistycznych pojazdów, śmieciarek bezpylnych. Transport krótkodystansowy, którego zadaniem jest dowiezienie odebranych odpadów do instalacji zlokalizowanych na ternie Krakowa, analizowano wraz z odbieraniem odpadów jako jeden etap. Spalanie paliwa w etapie zbiórki i transportu zmieszanych odpadów komunalnych przyjęto na poziomie 9 litrów na 1 Mg odpadów, wartość ta wynika z badań opisanych w pracy [9]. Granice systemu w rozważanych wariantach przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych scharakteryzowano poniżej: Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów. Po przyjęciu odpady kierowane są do rozdrabniania wstępnego, następnie do separacji magnetycznej i ręcznej, w której wydziela się surowce wtórne: metale, szkło, papier i tekturę, tworzywa sztuczne, przekazywane do recyklingu. Pozostały strumień odpadów kierowany jest do przesiewania na sicie, gdzie odpady są rozdzielane na frakcję drobną 8 mm oraz frakcję grubą powyżej 8 mm. Frakcja drobna zawierającą przede wszystkim materię organiczną przeznaczona jest do stabilizacji tlenowej (kompostowanie). Frakcja nadsitowa zostaje skierowana do separatora powietrznego, w którym następuje rozdział na frakcję ciężką i lekką. Frakcja ciężka (balast) przekazywana jest do składowania. Frakcja lekka zawierająca głównie suche odpady o wysokiej wartości opałowej, kierowana jest do rozdrabniacza końcowego, a następnie do biosuszenia. Tak przygotowane paliwo alternatywne wywożone jest do cementowni. Granice systemu w tym wariancie obejmują: mechaniczne przetwarzanie odpadów, biologiczną stabilizację tlenową frakcji drobnej a następnie jej składowanie, składowanie frakcji ciężkiej, recykling wydzielonych surowców wtórnych oraz załadunek i transport paliwa alternatywnego do cementowni oraz frakcji przeznaczonych do składowania. Granice systemu nie obejmują spalania wytworzonego paliwa alternatywnego w cementowni. Produkcja paliwa alternatywnego. Granice systemu obejmują tylko te procesy przetwarzania odpadów, które prowadzą do wytworzenia paliwa alternatywnego. Postępowanie z frakcjami odpadów wydzielonymi ze zmieszanych odpadów komunalnych, z których nie uzyskuje się paliwa, zostały wyłączone z granic systemu, tj. stabilizacja tlenowa (kompostowanie) frakcji drobnej o uziarnieniu poniżej 8 mm (organicznej), a następnie jej składowanie, składowanie balastu (frakcji ciężkiej), recykling wydzielonych surowców wtórnych. Termiczne przekształcanie odpadów z odzyskiem energii. Granice systemu obejmują spalanie zmieszanych odpadów komunalnych, odzysk energii cieplnej i elektrycznej, unieszkodliwianie (zestalanie) popiołów lotnych, ich składowanie na składowisku odpadów niebezpiecznych oraz składowanie żużli po spalaniu odpadów, a także załadunek i transport popiołów lotnych i żużli do składowania. 894

Składowanie odpadów. Granice systemu obejmują składowanie odpadów na nowoczesnym składowisku, wyposażonych w drenaż odcieków i instalację odgazowania. Ujmowany gaz jest przetwarzany na energię cieplna i elektryczna. Odcieki są oczyszczane w miejskiej oczyszczalni ścieków. W granicach systemu uwzględniono także migrację i utlenianie gazu składowiskowego w warstwie przykrywającej odpady oraz emisję go gleb i wód powierzchniowych części odcieków nie ujętych drenażem. Wyniki badań i dyskusja Dla wszystkich wariantów przetwarzania odpadów komunalnych założono taki sam sposób zbiórki i transportu odpadów oraz taką ilość spalanego paliwa na 1 Mg transportowanych odpadów. Etap ten podano poddano ocenie wpływu na środowisko. Wyniki analizy zbioru (LCI) tj. emisje do powietrza i do wody zostały przekształcone w kategorie wpływu (klasyfikacja), po czym dla każdej kategorii wpływu została obliczona wartość wskaźnika kategorii (charakteryzowanie). Ponieważ jednostki wskaźników są różne dla każdej kategorii wpływu, kategorie wpływu, na tym etapie, nie mogą być porównywane między sobą. Dlatego wartości wskaźników kategorii znormalizowano tj. podzielono przez wartość odniesienia, którą jest średni wpływ na środowisko wywierany przez jedną statystyczną osobę. Znormalizowane wyniki wyrażono w jednostkach person equivalent (). Wpływ na środowisko zbiórki i transportu odpadów przedstawiono na rysunku 1, podając znormalizowane wartości wskaźników w 13 kategoriach wpływu..6.5.4.3.2.1 Rys. 1. Znormalizowany wpływ na środowisko etapu zbiórki i transportu zmieszanych odpadów komunalnych. Znaczącymi kategoriami wpływu dla zbiórki i transportu zmieszanych odpadów komunalnych są: tworzenie ozonu fotochemicznego: wpływ na zdrowie ludzi i wegetacje roślin; eutrofizacja: potencjał N i potencjał łączny; zakwaszenie; toksyczność dla ludzi; eutrofizacja lądowa; zmiany klimatyczne. Wysokie wartości wskaźników kategorii wpływów w etapie zbiórki i transportu powodują substancje emitowane ze spalania paliwa oleju napędowego w pojazdach odbierających odpady. I tak dla poszczególnych kategorii wpływu substancjami przyczyniającymi się do wysokich wartości wskaźników są: dla kategorii tworzenie ozonu fotochemicznego (wpływ na zdrowie ludzi i wegetacje roślin): emisje tlenków azotu, NMVOC (lotne związki organiczne bez metanu); dla kategorii eutrofizacji (potencjał N, potencjał łączny, eutrofizacja lądowa): emisje tlenków azotu; dla kategorii zakwaszenie: emisje tlenków azotu, dwutlenku siarki; dla kategorii toksyczność dla ludzi: emisje tlenków azotu, benzenu, ołowiu dla kategoria zmiany klimatyczne: emisje dwutlenku węgla. Znormalizowane wyniki potencjalnych wpływów środowiskowych dla czterech wariantów przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych zostały przedstawione na rysunkach 2 do 5. Przy czym porównano wartości wskaźników dla każdej kategorii uzyskane dla etapu zbiórki i transportu odpadów oraz dla etapu przetwarzania odpadów. 895

.12.1.8.6.4.2 zbiórka i transport produkcja paliwa alternat. Rys. 2. Znormalizowany wpływ na środowisko dla produkcji paliwa alternatywnego ze zmieszanych odpadów komunalnych. Znaczącymi kategoriami wpływu dla produkcji paliwa alternatywnego ze zmieszanych odpadów komunalnych są: zakwaszenie, toksyczność dla ludzi, tworzenie ozonu fotochemicznego, zmiany klimatyczne i eutrofizacja. Przy czym wpływ na środowisko w kategoriach eutrofizacji i tworzenie ozonu fotochemicznego jest wyższy dla etapu zbiórki i transportu odpadów komunalnych niż dla operacji przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, w wyniku których uzyskuje się paliwo alternatywne. Zbiórka i transport powoduje około 4 % całkowitego wpływu na środowisko rozpatrywanego systemu produkcji paliwa alternatywnego. Należy zaznaczyć, że wyniki modelowania w tym wariancie dotyczą tylko procesów, prowadzących do uzyskania paliwa alternatywnego. Z granic systemu zostało wyłączone przetwarzanie innych frakcji odpadów wydzielonych ze zmieszanych odpadów komunalnych tj.: frakcji podsitowej zawierającej bioodpady, frakcji ciężkiej (balastu) oraz surowców wtórnych..15.1.5 -.5 -.1 zbiórka i transport mech-biol przetw. Rys. 3. Znormalizowany wpływ na środowisko dla mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Znaczącymi kategoriami wpływu w scenariuszu mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów są: toksyczność dla ludzi, eutrofizacja, tworzenie ozonu fotochemicznego, zubożenie warstwy ozonowej, zakwaszenie. Dla kategorii zmiany klimatyczne znormalizowana wartość wskaźnika kategorii jest ujemna, co oznacza korzyści dla środowiska w postaci tzw. unikniętych wpływów. Poprzez recykling surowców wtórnych unika się negatywnego oddziaływania na środowisko, które byłoby genero- 896

wane z wydobycia nieodnawialnych zasobów naturalnych, ich przetwarzania i produkcji materiałów. Należy zaznaczyć, że w granicach systemu tego wariantu nie ujęto spalania wytworzonego paliwa alternatywnego, co również wiązałoby się z unikniętymi wpływami..1 -.1 -.2 -.3 -.4 -.5 zbiórka i transport spalanie z odzyskie m energii Rys. 4. Znormalizowany wpływ na środowisko dla termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych z odzyskiem energii W scenariuszu spalania zmieszanych odpadów komunalnych z odzyskiem energii znaczącymi kategoriami wpływu są: zmiany klimatyczne, zakwaszenie, tworzenie ozonu chemicznego, eutrofizacja, toksyczność dla ludzi. Wartości wskaźników w tych kategoriach są ujemne. Poprzez wytwarzanie energii z odpadów komunalnych unikane są wpływy środowiskowe, które wiązałyby się z wydobyciem, przetwarzaniem i produkcją energii z paliw kopalnych. W tym scenariuszu jedynie etap zbiórki i transportu odpadów komunalnych oddziałuje negatywnie na środowisko, podczas gdy przetwarzanie termiczne odpadów przynosi korzyści dla środowiska w postaci unikniętych wpływów..6.5.4.3.2.1 -.1 -.2 zbiórka i transport składow. z odzyskiem energii z gazu -.3 Rys. 5. Znormalizowany wpływ na środowisko dla składowania zmieszanych odpadów komunalnych z odzyskiem energii z gazu składowiskowego Znaczącymi kategoriami wpływu dla scenariusza składowania zmieszanych odpadów komunalnych są: tworzenie ozonu fotochemicznego i zmiany klimatyczne. Przy czym dla kategorii zmiany klimatyczne wartość wskaźnika jest ujemna. Wynika to z pozyskiwania energii elektrycznej i cieplnej z gazu składowiskowego. Składowanie odpadów jest najbardziej niekorzystnym dla środowiska wariantem zagospodarowania 897

zmieszanych odpadów komunalnych. Wartości wskaźników dla etapu zbiórki i transportu są niższe w kategoriach tworzenie ozonu fotochemicznego, toksyczność dla ludzi i eutrofizacja potencjał N, a wyższe w kategoriach zmiany klimatyczne, eutrofizacja potencjał łączny eutrofizacja lądowa. Znormalizowany wpływ na środowisko w etapie zbiórki i transportu porównano z wpływem powodowanym przez etap przetwarzania odpadów dla 4 scenariuszy gospodarki zmieszanymi odpadami komunalnymi i przedstawiono na rysunku 5..12.7.2 -.3 -.8 -.13 -.18 -.23 zbiórka i transport produkcja paliwa alternat. mech-biol przetw. spalanie z odzyskiem energii składow. z odzyskiem energii z gazu Zakwaszenie Ekotoks. krótk. woda Ekotoks. dług. gleba Ekotoks. dług. woda Eutrof. pot. łączny Eutrof. pot. N Eutrof. pot. P Eutrof. lądowa Zmiany klimat. Toksycz. dla ludzi Ozon fotochem. ludzie Ozon fotochem. weget. Zuboż. warstwy ozon. Rys. 6. Porównanie oddziaływania na środowisko etapu zbiórki i transportu z etapem przetwarzania w czterech scenariuszach gospodarki odpadami komunalnymi. Źródło: Opracowanie własne W każdym rozważanym scenariuszu zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych, udział zbiórki i transportu jest istotny. W przypadku produkcji paliwa alternatywnego udział zbiórki i transportu w całkowitym wpływie na środowisko wynosi 4%. W pozostałych scenariuszach wskaźniki kategorii przyjmują wartości dodatnie (niekorzystne oddziaływanie na środowisko) i ujemne (korzyści dla środowiska w postaci unikniętych wpływów ). Udział etapu zbiórki i transportu w tych scenariuszach obliczono w stosunku do wartości bezwzględnych wskaźników kategorii. W scenariuszu mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów udział zbiórki i transport wynosi 22%, w scenariuszu spalania z odzyskiem energii 13%, w scenariuszu składowania odpadów z odzyskiem energii z gazu składowiskowego 17%, w stosunku do całkowitego wpływu wyrażonego w wartościach bezwzględnych. Podsumowanie Z przeprowadzonej analizy cyklu życia wynika, że znaczącymi kategoriami wpływu dla zbiórki i transportu zmieszanych odpadów komunalnych są: tworzenie ozonu fotochemicznego, eutrofizacja, zakwaszenie; toksyczność dla ludzi, zmiany klimatyczne. Wysokie wartości wskaźników kategorii wpływów powodują substancje emitowane ze spalania oleju napędowego w pojazdach, przede wszystkim emisje tlenków azotu, NMVOC (lotne związki organiczne bez metanu), dwutlenku siarki i dwutlenku węgla. W rozważanym scenariuszach zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych polegających na: produkcji paliwa alternatywnego, mechaniczno-biologicznym przetwarzaniu, spalaniu z odzyskiem energii elektrycznej i cieplnej, składowaniu z odzyskiem energii z gazu składowiskowego, etap zbiórki i transportu ma istotny udział w całkowitym wpływie na środowisko każdego wariantu. Odbieranie i transport odpadów komunalnych jest nie tylko kosztownym elementem systemu, ale również elementem w sposób znaczący oddziałujący na środowisko. 898

Streszczenie: Celem pracy jest przeprowadzanie analizy cyklu życia (LCA) etapu zbierania i transportu odpadów komunalnych, w 4 scenariuszach gospodarowania zmieszanymi odpadami komunalnymi w Krakowie, którymi są: produkcja paliwa alternatywnego, mechaniczno-biologiczne przetwarzanie, spalanie z odzyskiem energii, składowanie z odzyskiem energii z gazu składowiskowego. We wszystkich scenariuszach założono jednakowy sposób zbierania i transportu odpadów do instalacji. Z przeprowadzonej analizy cyklu życia wynika, że znaczącymi kategoriami wpływu dla zbiórki i transportu zmieszanych odpadów komunalnych są: tworzenie ozonu fotochemicznego, eutrofizacja, zakwaszenie, toksyczność dla ludzi, zmiany klimatyczne. Wysokie wartości wskaźników kategorii wpływów powodują przede wszystkim emisje tlenków azotu, NMVOC (lotne związki organiczne bez metanu), dwutlenku siarki i dwutlenku węgle ze spalania oleju napędowego w pojazdach. We wszystkich rozważanym scenariuszach zagospodarowania zmieszanych odpadów komunalnych, etap zbiórki i transportu ma istotny udział w całkowitym wpływie na środowisko. Słowa kluczowe: odpady komunalne, odbieranie i transport, analiza cyklu życia, system gospodarki odpadami THE ENVIRONMENTAL IMPACT OF COLLECTION AND TRANSPORT IN MUNICIPAL WASTE MANAGEMENT SYSTEMS Abstract The aim of the study is to conduct the Life Cycle Assessment (LCA) for the collection and transport stage in four scenarios of mixed municipal waste management in Krakow. The scenarios being considered are: refuse-derived fuel production, mechanical-biological treatment, incineration with energy recovery, landfilling with energy recovery from landfill gas. In all scenarios a uniform way of collecting and transporting waste to the treatment installation is assumed. The analysis shows that significant impact categories for the collection and transport of mixed municipal waste are: photochemical ozone formation, eutrophication, acidification, human toxicity, global warming. High values of impact category indicators are caused mainly by emissions of nitrogen oxides, NMVOC (non-methane volatile organic compounds), sulfur dioxide and carbon dioxide from the diesel fuel combustion in vehicles. In all considered scenarios of mixed municipal waste management, the collection and transport stage has a significant share of the total environmental impact. Keywords: municipal waste, collection and transport, Life Cycle Assessment, waste management system Literatura [1] Bilitewski B.: Sprawdzone metody gospodarowania odpadami komunalnymi. Zbiór informacji i założenia dla zrównoważonej gospodarki odpadami komunalnymi wraz z odpowiednimi instalacjami i technologiami. Stowarzyszenie Technologii Ekologicznych SILESIA. Opole, 21. [2] Bjorklund A., Finnveden G., Roth L.: Application of LCA in Waste Management, In: Solid Waste Technology & Management, Christensen Th. H. (Eds.), Blackwell Publishing Ltd., 211, s. 137 16. [3] Hansen T.L., Christensen T.H., Schmidt S.: Environmental modelling of use of treated organic waste on agricultural land: a comparison of existing models for life cycle assessment of waste systems, Waste Management & Resource, 24/26, s. 141 152. 899

[4] Hogg D.: Costs for Municipal Waste Management in the EU. Eunomia Research & Consulting, Brussels, 25. [5] Kirkeby J.T., Birgisdottir H., Hansen T.L., Christensen T.H., Bhander G.S., Hauschild M.: Environmental assessment of solid waste systems and technologies: EASEWASTE. Waste Management Research, 24/26 s. 3 15. [6] Korzeń Z.: Ekologistyka, Biblioteka Logistyka, Poznań 21. [7] Krzywda D.: Procesy logistyczne w gospodarce stałymi odpadami komunalnymi, Logistyka 2/212 s. 831 838 [8] Malinowski M., Woźniak A.: Problem optymalizacji logistycznych parametrów transportu odpadów komunalnych w aspekcie strategii ekofirmy, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 1/211, s. 17 119. [9] Malinowski M.: Analiza kosztów zbierania i transportu zmieszanych odpadów komunalnych, Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich IV/2/214, s. 1179 1191. [1] Sieja L., Kalisz M., Książek D., Szojda G.: Badanie ilości i struktury odpadów komunalnych Miasta Krakowa. Raport końcowy, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Katowice, 211. Podziękowania Pracę sfinansowano z badań statutowych AGH nr umowy 11.11.15.8. 891