1 KODEKS POSTĘPOWANIA Z KONIEM

Spis treści 1 KODEKS POSTĘPOWANIA Z KONIEM...2 2 Zasady bezpieczeństwa...3 Zasady obowiązujące przy wyprowadzaniu koni...4 Wsiadanie, zsiadanie oraz prowadzenie konia...6 Kiełznanie:...7 Wsiadanie...8 Zsiadanie...8 Prowadzenie konia...9 Węzły bezpieczeństwa...9 3 Interpretacja zachowania konia...10 4 Podstawy pielęgnacji....12 Codzienne i okresowe zabiegi pielęgnacyjne kopyt - współpraca z kowalem...14 Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne przed jazda i po jeździe...15 5 Prawidłowe zachowanie się przy koniu...18 6 Podstawy budowy konia, maści i odmiany...20 7 Charakterystyka podstawowych chodów konia (stęp, kłus, galop cwał)...24 8 Podstawowa wiedza o sprzęcie jeździeckim i stroju do jazdy...25 9 Zasady zachowania na ujeżdżalni...27 10 Źródła...29

1 KODEKS POSTĘPOWANIA Z KONIEM 1. KOŃ JEST NAJWYŻSZYM DOBREM we wszystkich dyscyplinach jeździeckich. 2. Dobro konia jest ważniejsze od interesów hodowców, właścicieli, trenerów, jeźdźców, organizatorów i sponsorów zawodów oraz innych osób oficjalnych. 3. Wszystkie czynności pielęgnacyjne i zabiegi weterynaryjne muszą mieć na celu zdrowie i dobro konia. 4. Dbałość o zdrowie, higienę, odpowiednie żywienie i bezpieczeństwo konia powinna mieć miejsce zawsze i wszędzie. 5. Podczas transportu koni należy zwrócić szczególną uwagę na wentylację, karmienie, pojenie, bezpieczeństwo i właściwe otoczenie zwierząt. 6. Osoby zajmujące się końmi powinny nieustannie podnosić poziom swojej wiedzy na temat treningu, opieki, oraz śledzić postępy nauk zajmujących się koniem. 7. Kompetencje i umiejętności jeździeckie są elementami, które mogą być wykorzystywane wyłącznie dla dobra konia. 8. Koń jako istota żywa nie może być poddawana metodom treningu i jazdy uznawanych przez Międzynarodową Federację Jeździecką za brutalne. 9. Polski Związek Jeździecki ustala odpowiednie sposoby kontroli - wszystkich osób oraz instytucji podległych jego jurysdykcji - dotyczącej respektowania dobra konia. 10. Wszystkie przepisy dotyczące dobra konia obowiązują zawsze podczas treningów i wszelkich zawodów bez względu na ich rangę. Przepisy wszystkich dyscyplin jeździeckich powinny być nieustannie weryfikowane pod kątem dobra konia POLSKI ZWIĄZEK JEŹDZIECKI 2/29

2 Zasady bezpieczeństwa. "Kto bywa na koniu, bywa i pod koniem. " Najczęstsze przyczyny wypadków niewłaściwe zachowanie się podczas obsługi konia i nieumiejętne z nim postępowanie nagle wejście do boksu, stanowiska bez uprzedzenia głosem czyszczenie biegającego po boksie, nieuwiązanego konia; obsługa konia w niewłaściwym obuwiu-klapki, sandały itp.; niewłaściwe prowadzenia konia w ręku w pierścionkach na palcach, owijanie uwiązu wokół ręki,; niezachowanie bezpiecznych odległości przy prowadzeniu zastępu koni w ręku, przy wsiadaniu, zsiadaniu, w czasie jazdy; brak ostrożności przy podciąganiu popręgu; wejście na ujeżdżalnię krytą bez uprzedzenia wcześniejszego pozostałych użytkowników hali; wjeżdżanie na koniu w wąskie przejścia, bramki. niesprawdzony, wadliwy lub niedopasowany sprzęt zardzewiałe, nie otwierające się zamki przy puśliskach; uszkodzone sprzączki i łączenia, wodze, puśliska, przystuły, poszarpane popręgi; zbyt wąskie strzemiona; ślizgające się wodze w rękach niedociągnięty luźny popręg nieodpowiedni strój do jazdy krótkie obuwie (tenisówki) lub z podeszwą traktorów biżuteria, duze klamry szeleszczące kurtki powiewajace szaliki źle dopasowane kaski brak rękawiczek ochronnych niebezpieczne miejsce prowadzenia jazdy nieodpowiednio ogrodzony plac do jazdy leżące kamieni, butelki, kłodki od przeszkód; wystające przedmioty ostre; śliskie, twarde, grząskie podłoże; zbyt duza przestrzen podczas wyjazdu z grupą o różnym stopniu zaawansowania; jazda galopem w kierunku stajni, koni; bezpośrednia bliskość jezdni; brak dyscypliny podczas lekcji brawura i przecenianie swoich umiejętności; nieprzestrzeganie zasad, regulaminu; nieumiejętne lonżowanie koni wśród jeżdżących konno; 3/29

brak podstaw techniki jazdy konnej stopa wpadająca w strzemię piety zadarte do góry; ciągniecie za wodze; usztywnienie ciała silne zaciskanie nóg; niewłaściwe używanie pomocy jeździeckich; niewłaściwie prowadzona nauka brak indywidualnego podejścia do jeźdźców nieodpowiedni dobór konia; zbyt wysokie wymagania na danym etapie szkolenia inne przyczyny alkohol zły stan zdrowia; nieuwaga, brak koncentracji; uzywanie koni osłabionych, przemeczonych poruszanie się konno po zmroku bez odpblasków. Zasady obowiązujące przy wyprowadzaniu koni. Do konia podchodzi się z lewej strony. Z uwagi na martwą strefę wzroku nie podchodzi się do konia całkiem z przodu, ani z tyłu. Jeśli koń jest zajęty np. pokarmem, rzeczą podstawową jest nawiązanie kontaktu poprzez głośne oznajmienie swojej obecności. Nie wolno zbliżać się do konia od tyłu, szczególnie po cichu i znienacka dotykać zwierzęcia. Jeśli koń jest niespokojny i unika człowieka, należy się nieco cofnąć - koń się uspokoi, często po chwili podejdzie. Pierwszy kontakt powinien polegać na dotyku ręki człowieka z pyskiem konia - ręka nie powinna opadać z góry na chrapy, lecz być podawana od dołu do obwąchania. Konia warto następnie pogłaskać po szyi ew. po pysku na wysokości oczu. Dawanie koniowi przysmaku jest kontrowersyjne - działa to dobrze na zwierzę, ale może się ono przyzwyczaić do tego, że zawsze jest nagradzane i w wypadku, gdy podejdzie się 4/29

do niego bez nagrody, może się o nią upomnieć ugryzieniem. Wszelkie ruchy powinny być zdecydowane, ale miękkie, łagodne, nie gwałtowne. Całą postawą człowiek nie powinien okazywać koniowi jakichkolwiek oznak uległości, niepewności, strachu. Jeśli koń nie posiada kantara, należy go nałożyć, trzymając go w jednej ręce i zbliżając do pyska konia, a następnie zakładając z pomocą drugiej ręki. Zakładanie "rozpostartego" kantara, trzymanego w obu uniesionych rękach może być odebrane przez konia jako objaw agresji. Należy sprawdzić, czy kantar nie zwisa zbyt luźno, co mogłoby być przyczyną zahaczeń i przez to kontuzji lub okaleczeń. Przed wyprowadzeniem należy upewnić się, czy drzwi są zabezpieczone przez przypadkowym zamknięciem (np. przez przeciąg) - mogłoby to spłoszyć zwierzę. Koń wyprowadzany na ogół bywa prowadzony za kantar (uchwyt za taśmę podszczękową lub policzkową) lub krótko na uwiązie. Uwiąz nie może posiadać pętli ani być owiniętym wokół dłoni - grozi to ciężkimi urazami w przypadku spłoszenia się konia. Jeśli koń wyprowadzany jest w ogłowiu, trzymany za wodze, to taśmy (paski) wodzy powinny być trzymane dość krótko, palce środkowy i wskazujący powinny leżeć pomiędzy nimi. Pozwala to na uniknięcie działania wędzidła na pysk, niepotrzebnego podczas wyprowadzania Prowadzący powinien iść z lewej strony konia, na wysokości jego głowy i szyi, trzymając uwiąz na wyprostowanej, lekko zgiętej w łokciu ręce. Unika się tym samym szarpania oraz niweluje ryzyko nadepnięcia przez zwierzę. Luźny koniec uwiązu należy wziąć do drugiej ręki. W przypadku większej liczby koni należy - o ile to możliwe - wyprowadzać je razem, unikając sytuacji, w której ostatni koń wychodzi długo po pierwszym. Jeśli to niemożliwe, należy najpierw wyprowadzać osobniki niżej stojące w hierarchii stada. Konieczne jest panowanie nad koniem podczas wyprowadzania; niedopuszczalne jest pozwolenie na zakłusowania, czy wyprzedzanie prowadzącego (czyli: okazywanie człowiekowi przez zwierzę wyższości lub niezależności). Kontrolować tempo można głosem, lekkim szarpnięciem/pociągnieciem za uwiąz, także (głównie u źrebaków) położeniem ręki na chrapach lub postawieniem płaskiej dłoni przed oczami. W przypadku niemożności zapanowania nad wyrywającym się do przodu koniem można pociąganiem za (krótko trzymany) uwiąz skłaniać konia do zatoczenia koła, po czym kontynuować wyprowadzanie. W przypadku ekstremalnym nie należy próbować powstrzymywać zwierzęcia siłą (to na ogół niemożliwe). Grozi to urazami - od odparzeń skóry przez uwiąz przez złamania aż do cięższych obrażeń. 5/29

Wsiadanie, zsiadanie oraz prowadzenie konia Siodłanie: Przystępujemy do konia z lewej strony. Na grzbiet konia kładziemy czaprak (+ew.gąbką w kształcie siodła z wolnym miejscem na kłąb), następnie w miarę delikatnie kładziemy siodło. I czaprak i siodło kładziemy trochę za bardzo do przodu, po czym przesuwamy je z włosem na właściwe miejsce. Sprawdzamy czy siodło całą powierzchnią przylega do grzbietu konia. Popręg podczas zakładania siodła przerzucony jest przez siodło. Teraz zsuwamy go prawą stroną w dół (tak aby sprzączkami nie uderzyć w końskie nogi) i przyciągamy do siebie. Odchylamy tybinkę i końce popręgu wpinamy w przystuły. Popręg powinien znajdować się w taki miejscu, aby między nim a stawem łokciowy konia pozostała wolna przestrzeń na szerokość dłoni. Popręgu nie zapinamy zbyt silnie, podciągnie się go przed wsiadaniem. Po sprawdzeniu czy nic nie pozaginało się z prawej i lewej strony siodła przystępujemy do kiełznania. 6/29

Kiełznanie: Przekładamy wodze przez głowę na szyję konia. Następnie zdejmujemy kantar stajenny. Teraz prawą ręką chwytamy za rzemień potyliczny (lub w połowie długości rzemienia policzkowego), a lewą ręką wędzidło wsuwamy pomiędzy zęby. Gdy spotkamy opór konia należy pomóc sobie, wkładając kciuk lewej ręki w lewy kąt pyska (nieuzębiona część dziąsła). Gdy głowa konia jest niespokojna przytrzymujemy ją prawą dłonią. Dłoń kładziemy na kości między oczami a nozdrzami. Gdy koń przyjmie wędzidło lewą rękę dołączamy do prawej i przekładamy rzemień potyliczny przez uszy i kładziemy na potylicy. Sprawdzamy, czy naczółek znajduje się we właściwym miejscu, a czuprynkę wyjmujemy na wierzch.. Teraz zapinamy podpinkę w taki sposób aby pomiędzy nią a krtanią konia swobodnie zmieściła się ludzka pięść. Po podpince podpinamy nachrapnik. Nachrapnik zapinamy tak, aby między dolną szczęka konia a paskiem zmieściły się pionowo dwa palce. Sprawdzamy czy nachrapnik równo opina pysk konia i czy znajduje się mniej więcej cztery palce powyżej nozdrzy konia i około dwa palce poniżej sterczących dolnych części kości policzkowych. Aby mieć pewność, że wszystko jest dobrze zapięte patrzymy na wędzidło które nie powinno podnosić się i marszczyć kącików warg oraz dotykać kłów. Pozostaje tylko dociągnąć popręg. 7/29

Wsiadanie Przed wsiadanie należy sprawdzić czy nie należy podciągnąć popręgu. Potem zsuwamy strzemiona po puśliskach w dół. Sprawdzamy czy długość puślisk jest w miarę odpowiednia. Niektóre "szkoły" uczą tego w następujący sposób: stojąc przy koniu końcem palców ręki sięgamy do zaczepów puślisk, prostujemy rękę, a drugą ręką stopkę strzemienia umieszczamy pod pachą. Taka długość jest mniej więcej prawidłowa. Po wstępnym dopasowaniu długości puślisk przystępujemy do wsiadania. Stajemy z lewej strony obok konia twarzą do ogona. Lewą ręką chwytamy obie wodze (naciągając je na tyle aby koń nie mógł ryszyć do przodu ale nie za mocno aby nie zaczą się cofać) i przedni łęk siodła. Teraz prawą ręką przytrzymujemy strzemię wsuwając w nie lewą stopę. Prawą rękę przenosimy na tylny łęk. Prawą nogą wybijamy się i równocześnie równomiernie podciągamy się rękoma. Przenosimy nogę ponad zadem konia i w miarę delikatnie siadamy w siodle. Teraz można dopasować długość puślisk (wodze nadal trzymamy delikatnie napięte). Po uregulowaniu długości puślisk stopy wkładamy w strzemiona i sprawdzamy czy puśliska są skręcone na zewnątrz. Po wykonaniu tych czynności obie dłonie chwytają wodze. Prawidłowo ujęta wodza ma płasko przebiegać od kółka wędzidła do ręki, wsuwać pomiędzy małym a serdecznym palcem, a następnie przejść nad górną częścią dłoni. Kciuk przyciska od góry wodze do zamkniętej pięści. Końce wodzy zwisają z prawej strony szyi konia. Zsiadanie Zatrzymujemy konia tak, aby stanął nieruchomo na równomiernie obciążonych nogach. Otwieramy palce dłoni i pozwalamy aby koń delikatnie wyciągnął nam wodze z dłoni. Ustaje wtedy kontakt ręki z pyskiem konia. Klepiemy konika dziękując za współpracę. Wodze przekładamy do lewej ręki, wyjmujemy stopy ze strzemion, obiema rękoma opieramy się o przód siodła i z lekkim wymachem (do tyłu) prawej nogi i równoczesnym pochyleniem do przodu zeskakujemy na ziemię i stajemy przy koniu. Pozostaje już tylko podciągnąć strzemiona, poluźnić popręg i odprowadzić konia. 8/29

Prowadzenie konia Konia prowadzi się prawą ręką idąc z jego lewej strony na wysokości szyi lub głowy. Należy ująć wodze w odległości dłoni od kółka wędzidła. Lewa wodza znajduje się między palcem wskazującym a kciukiem. Prawa wodza pomiędzy palcami środkowym i serdecznym. Przy krótkiej odległości wodze mogą być przełożone przez szyję konia, natomiast przy dłuższej odległości wodze zdejmujemy z szyi i jej koniec trzymamy lewą ręką. W czasie przeprowadzania osiodłanego konia należy pamiętać, aby strzemiona były podciągnięte. Opuszczone strzemiona będą niepotrzebnie drażniły konia i obijały mu boki, a poza tym mogłyby o coś zahaczyć. W razie oporów ze strony konia można pomóc sobie głosem lub lekkim trącenie w zad palcatem. Węzły bezpieczeństwa 9/29

3 Interpretacja zachowania konia Konie są zwierzętami cichymi i porozumiewają się bezszmerowo: przez mimikę, postawę ciała i ruch. Między sobą rozróżniają się nie tylko po swoim zapachu, ale także po wyglądzie zewnętrznym. Postawa ciała, wygląd sylwetki, a także wyraz oczu pozwalają każdorazowo określić nastrój przeciwnika. W ten sposób konie oceniają również nowicjusza. Dysponują wystarczającą liczbą wyrazistych znaków ostrzegawczych, które rozumie także człowiek; od stulonych uszu, przez przejściowy, imponujący kłus, aż do wysoko odstawionego ogona, co jest już sygnałem do natychmiastowej akcji. 1.Gra uszu Z uszu można błyskawicznie i bezbłędnie odczytać nastrój konia. Uszy skierowane do przodu sygnalizują ciekawość bez obawy. Położenie środkowe uszu z tendencją do przodu wskazuje stan normalny. Uszy położone w do tyłu są wyraźnym ostrzeżeniem dla dwu- lub czworonożnego przeciwnika. Żywa gra uszu sygnalizuje na co w danym momencie zwrócona jest uwaga konia. szy sztywne wyrażają uczucia niemiłe oraz strach. Ciekawostką biologiczną są uszy obwisłe, luźno kołyszące się z góry na dół. Wyrazistą mimikę koni można bardzo łatwo odczytać. I tak analizując rysunek: Kiedy spotykają się dwa konie, to wystarczy gra ich ciał, aby zademonstrować swoją pozycję w hierarchii stada. Konie wykazują przychylne usposobienie do siebie przez cierpliwość oraz wzajemne dotykanie. Także chętnie razem, głowa przy głowie, skubią trawę. Ulubionym zajęciem zaprzyjaźnionych koni jest drapanie się zębami, rozczesywanie grzywy, czy podskubywanie zadu albo kłębu (patrz rysunek obok). Tylko wśród dobrze zaprzyjaźnionych koni można zauważyć jak jeden wykorzystuje poruszający się ogon drugiego do odganiania much.gdy konie są poruszone 10/29

wydają wtedy odgłosy zadowolonego parskania i cichutkiego powitalnego rżenia. Jednak rytuał powitalny dwóch koni obcych wyraża się głośnym kwikiem. Podsumowanie: 1 Konie są zwierzętami cichymi. Głośno porozumiewają się tylko w momencie wzburzenia. 2 Rżenie jest intensywnym apelem dla swoich pobratymców. Ogier rży do klaczy, klacz na swoje źrebię, koń żegna rżeniem towarzysza ze stajni. 3 Rżenie odbywa się za pomocą nozdrzy. 4 Niektóre konie do powitania używają swego rodzaju bezgłośnego rżenia; inne cichego parskania. Tak reagują też na inne znajome konie, zaufanych ludzi lub wózek z owsem. 5 Poruszenie sygnalizowane jest mocnym parskaniem, które przy niedwuznacznym oburzeniu wzrasta do głośnego rżenia. 6 Ostry kwik jest dobitnym ostrzeżeniem dla natręta. 7 Rzadki, lecz imponujący, podobny do głosu drapieżnika jest ryk walczących ogierów. 8 Ciche rżenie i zadowolone parskanie sygnalizują odprężenie i stan zadowolenia. 9 Ból wyrażany bywa zwykle rzadko - konie cierpią milcząc... Zamiatanie ogonem i grzebanie nogami - koń jest zdenerwowany albo po prostu gryzą go owady Parskanie - koń boi się, płoszy Ogon wciśnięty miedzy pośladki - zwierzakowi jest zimno lub za chwilę kopnie (!) Ogon uniesiony - koń jest podniecony "Położone" uszy - koń jest zły, może ugryźć Przyspieszone tętno, oddech, chrapanie i pokazywanie białek oczu - objawy lęku 11/29

4 Podstawy pielęgnacji. Zasada jeździecka mówi:...przed czyszczeniem koń jest mokry, a jeździec suchy, a po czyszczeniu odwrotnie. Dobre czyszczenie połowę pokarmu stanowi" Cel: doprowadzenie skóry i sierści do czystości, masaż; kontrola stanu zdrowia, lokalizacja skaleczeń, zranień; budowanie wzajemnych relacji. Sprzęt do pielęgnacji: Zgrzebło gumowe lub plastikowe (iglak) usuwa zaklejki z błota, potu i brudu oraz rozczesuje sierść. Iglaka nie stosuj nigdy do czesania grzywy i ogona ponieważ wyrywa włosy. Zgrzebła gumowe znacznie lepiej niż plastikowe iglaki sprawdzają się w okresie wiosennym kiedy koń linieje gubiąc zimowe futro, ponieważ włosy się w nim nie gromadzą. Leżenie konia na brudnej ściółce powoduje powstawanie uporczywych zaklejek. Do ich usuwania niezastąpiony jest iglak. Szczotka włosiana (włosianka) ma gęste, krótkie, miękkie, naturalne włosie. Zbiera kurz z powierzchni sierści oraz usuwa brud z jej głębszych obszarów zarazem masując skórę. W trakcie czyszczenia konie dobrze jest kilkakrotnie oczyścić ją o iglaka lub służące specjalnie do tego celu zgrzebło metalowe (nigdy nie czyść nim konia!). Szczotka z plastikowym włosiem lub ryżowa świetnie nadaje się do rozczesywania ogona i grzywy ponieważ świetnie wyczesuje z nich brud i nagromadzone błoto zarazem nie wyrywając włosów. Szczotka tego samego rodzaju może także służyć do czyszczenia powierzchni kopyta na mokro. Należy pamiętać, żeby nie stosować tej samej szczotki do czesania włosów i czyszczenia kopyt. 12/29

Szotka do czyszczenia głowy konia wykonana jest z bardzo miękkiego, koziego włosia. Pielęgnacja głowy konia jest niezwykle ważna i trzeba ją wykonywać często i dokładnie. Kopystka służy do czyszczenia podeszwy kopyta konia. Do tego zabiegu należy przywiązywać bardzo dużą wagę i wykonywać go niezwykle starannie. Należy wyczyścić całą powierzchnię spodnią kopyta, a w szczególności rowki przy strzałce. Obecność ciała obcego w kopycie (kamienie, gwoździe, szkoło) może powodować długotrwałe i ciężkie do wyleczenia kulawizny. Dodatkowo podczas czyszczenia kopyt można ocenić ich stan. Sprawdź dokładnie czy kopyto nie gnije (jeśli tak, dokładnie posmaruj je od spodu dziegciem) oraz czy nie pęka (wtedy zastosuj smary nawilżające). Ale to nie wszystko, czego potrzebujesz do pielęgnacji konia. Niezbędne są także różne smary, maści, oleje do kopyt i w okresie letnim środki odstraszające owady. Potrzebny jest także szampon do kąpania konia, oraz mniej niezbędne, ale bardziej ekskluzywne odżywki do sierści i włosów ogona i grzywy. *Dziegieć (smoła brzozowa lub bukowa) ma właściwości bakteriobójcze i wysuszające dlatego stosowany jest u koni na gnijące kopyta. Zapobiega rozwojowi drobnoustrojów, które pływają destrukcyjnie na podeszwę kopyta. U konia, który stoi na wilgotnym podłożu, które powoduje rozmiękczanie rogu kopyta. Smarowanie dziegciem powinno się odbywać dwa razy w tygodniu. Preparat nakładać na dokładnie oczyszczoną powierzchnię podeszwy i strzałki kopyta. Należy pamiętać, że zbyt częste stosowanie powoduje przesuszanie kopyta co może spowodować jego pękanie. *Siny kamień (siarczan miedzi, CuSO4) jest to chemiczny związek nieorganiczny, który posiada silne właściwości wysuszające. Stosowany jest na gnijące strzałki w kopytach. Można go kupić w formie jasnoniebieskich kryształków lub żelu. Siarczan w formie stałej wsypujemy w gnijący, oczyszczony rowek przystrzałkowy, następnie za pomocą kopystki wgniatamy w rowek watę, żeby zapobiec wypadaniu lekarstwa, na samym końcu smarujemy podeszwę kopyta dziegciem. Siny kamień w żelu jest znacznie łatwiejszy i wygodniejszy w użyciu. Nakłada się go codziennie za pomocą pędzelka aż do całkowitego wyleczenia kopyta. * Smar do kopyt może być stosowany do codziennej pielęgnacji kopyt chroniąc je przed szkodliwym działaniem bakterii, nawilżając i nadając zdrowy wygląd. Należy pamiętać, że smary nawilżające i natłuszczające nie powinny być stosowane w momencie, gdy koń wypuszczony jest na padok, na którym trawa jest mokra czy wilgotna od deszczu. W takich warunkach kopyta same pobierają z otoczenia odpowiednią dawkę wilgoci. Jeżeli nasmarujemy je smarem wówczas zaburzymy naturalny system nawilżania kopyta. Jeżeli kopyta mają 13/29

tendencje do pękania należy kupić specjalny smar silnie nawilżający i uelastyczniąjcy róg kopyta. * Szampon dla koni stosuje się podczas jego kąpieli. Na rynku dostępna jest bardzo szeroka gama produktów z tej kategorii. Możesz dopasować jego rodzaj zależnie od potrzeb konia, zatem istnieje możliwość kupienia szamponu odstraszającego owady (zawiera olejek herbaciany), z kolagenem (ma właściwości regenerujące, działa łagodząco i zapobiega pękaniu naskórka), z dziegciem (łagodzi swędzenie, ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwpasożytnicze), nabłyszczający i zmiękczający włosy, dla koni siwych, profilaktycznoleczniczy (posiada właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwpasożytnicze). Pamiętaj, że podczas kąpieli nie wolno polewać głowy konia wodą z węża tylko przemywać gąbką uważając, żeby piana nie dostała się do jego oczu. Po umyciu konia szamponem należy go dokładnie spłukać. * Zbierak do wody stosowany jest po kąpieli do ściągnięcia z konia nadmiaru wody, co przyspiesza jego schnięcie. Urządzenie to równie dobrze z powodzeniem można zastąpić giętkim bacikiem. * Odżywka do ogona i grzywy najczęściej dostępna jest w sprayu. Preparat ten zapobiega osadzaniu się kurzu na włosach, przeciwdziała ich zlepianiu się, nawilża, nadaje jedwabisty połysk i zdrowy wygląd, łagodzi swędzenie, zmniejsza objawy łupieżu oraz ułatwia rozczesywanie. * Balsam na otarcia stosuje się także na niewielkie zadrapania i otarcia. Dzięki zawartości nagietka łagodzi ból i przyspiesza regenerację tkanek. Chroni uszkodzoną skórę przed infekcjami bakteryjnymi i grzybiczymi oraz przeciwzapalne i dezynfekujące. * Żel chłodzący stosuje się głównie po codziennym treningu, przy nadwyrężeniach mięśni i ścięgien oraz w miejscach stłuczeń. Przyspiesza regenerację zmęczonych po wysiłku tkanek, przywraca prawidłowe krążenie krwi, przyspiesza proces odpoczynku mięśni oraz działa relaksacyjnie. Posiada też właściwości przeciwbólowe. * Maść rozgrzewająca przeznaczona jest do stosowania zewnętrznego podczas leczenia urazów stawów, ścięgien i więzadeł jak i przy nadwerężeniach mięśni oraz stanach zapalnych różnego pochodzenia z dolegliwościami bólowymi. Preparaty te wykazują działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, przeciwbólowe oraz zmniejszające obrzęk. W maściach tego typu znajdują się ekstrakty z ziół takich jak arnika, szałwia, nagietek, oczar wirgilijski, pieprzowiec. Po wtarciu maści nogi można zawinąć owijkami. Pozwoli to na lepsze wchłonięcie preparatu oraz dłuższe utrzymanie ciepła. * Środek odstraszający owady najczęściej jest dostępny w formie sprayu. Do stosowania w okolicy oczu najlepiej kupić ten preparat w formie roll-on lub żelu czy maści, gdyż łatwiej go zastosować mając pewność, że się do nich nie dostanie. Niestety podczas jazdy w upalne dni środek szybko traci swoje właściwości i po zmieszaniu się z potem konia przestaje działać. Znacznie lepiej natomiast sprawdza się przy zastosowaniu przed wypuszczeniem konia na pastwisko. Codzienne i okresowe zabiegi pielęgnacyjne kopyt współpraca z kowalem Bez względu na wiek i sposób użytkowania konia kopyta powinny być codziennie sprawdzane i czyszczone. Za pomocą kopystki ruchami od piętki do przedniej krawędzi podeszwy usuwa się z podeszwy kopyta (ze szczególnym uwzględnieniem strzałki i rowka strzałkowego) brud, odchody, wióry i inne ciała obce (np. zakleszczone w strzałce małe kamyki). W przypadku koni o kopytach zniszczonych zabieg ten może nie być dla zwierzęcia przyjemny - koń może wierzgnąć, należy zatem zachować ostrożność. 14/29

Po czyszczeniu kopystką należy wyszczotkować całe kopyto tak, by widzieć dokładnie jego podeszwę. Po dokładnym oczyszczeniu podeszwy kopyta należy ocenić jego stan. Kopyto powinno być twarde, nie spękane, bez odprysków, czy innych oznak kruchości. Objawy gnicia zwykle wskazuja na brak higieny i trzymanie zwierzęcia na wilgotnej ściółce - należy wówczas zastosować odpowiednie preparaty, produkowane zazwyczaj na bazie siarczanu miedzi. Ich główne dzialanie polega na wysuszaniu rogu. Za najlepszy powszechnie uważa się preparat THRUSH BUSTER; środki Leovett są mniej skuteczne. W przypadku stwierdzenia obecności płatków luźnego rogu należy je delikatnie usunąć nożem do kopyt, gdyż mogą one stać się miejscem rozwoju zakażenia. Nóż należy przesuwać tak, jak kopystkę, tj. od piętki ku przodowi kopyta. U koni kutych należy też sprawdzić, czy cała podkowa lub któryś z gwoździ nie obluzowały się. W przypadku zaistnienia krókiej, płytkiej pionowej szczeliny na boku puszki można powyżej niej wypiłować mały rowek, który zapobiegnie wydłużaniu się szczeliny. W przypadku powstania szczeliny długiej lub głębokiej konieczna jest interwencja weterynarza. Podeszwę i puszkę kopytową można smarować tłuszczem do kopyt, który poprawia sprężystość rogu i zmniejsza jego kruchość i łamliwość. Do smarowania używa się pędzla, zaczynając od podeszwy, a kończąc na koronce. Okresowo, co 6-8 tygodni wskazana jest wizyta kowala, który oceni stan kopyt i w razie potrzeby dokona ich rozczyszczenia; ewentualnie w razie np. wystąpienia wad postawy skoryguje stopniowo (podczas kolejnych wizyt) kształt i ukątowanie, a przez to ustawienie nóg konia. Oprócz odpowiedniego zestrugania podeszwy kopyt kowal uformuje odpowiednio ich brzegi - dla koni kutych na równi z podeszwą, dla nie kutych ok. 5 mm poniżej podeszwy. Kucie jako praca wymagająca odpowiednich umiejetności i praktyki, winno być przeprowadzane wyłącznie przez kowala i dlatego nie będzie tu omawiane. Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne przed jazda i po jeździe Przed jazdą należy dokładnie wyczyścić kopyta i skórę konia. Zabiegi te trwają ok. 20-30 minut. Warto je zrobić osobiście, nie zdając się na innych. Jest to bowiem okazja do oceny kondycji konia, jego charakteru i nastroju, do nawiązania kontaktu za zwierzęciem; także szansa na znalezienie na jego ciele czegoś, co mogłoby zwierzęciu podczas jazdy przeszkadzać, a nawet doprowadzić do poważniejszych kontuzji. Podstawowy sprzęt do czyszczenia to miękka i twarda szczotka oraz kopystka. Czyszczenie rozpoczyna się od głowy, dalej czyści się szyję, grzbiet, cały tułów, na końcu zad i kończyny. Należy zachować uwagę przy czyszczeniu tzw. słabizny - skóra w tym miejscu jest wrażliwa, koń może gwałtownie zareagować na dotyk szczotki: tupać, lub wierzgnać. 15/29

Początkowo używa się twardej szczotki i plastikowego zgrzebła aby wyczyścić "zaklejki", czyli miejsca, gdzie sierść jest zbita i trwale sklejona np. cząstkami błota, lub odchodów. Wyjątkowo "oporne" zaklejki można (delikatnie!) rozczesać plastikowym zgrzebłem. Potem można przystąpić do szczotkowania całego ciała. Szczotką przesuwa się "z włosem", choć bywają i inne techniki, np. dwa razy pod włos a raz z włosem. Niektórzy uznani instruktorzy z kolei wręcz zakazują jakichkolwiek ruchów pod włos. Skóra koni bywa bardzo wrażliwa, dlatego nie należy zbyt silnie naciskać na szczotkę, a w miejscach wrażliwych (pysk, słabizna) lepiej jest użyć szczotki miękkiej lub szmatki. Szczególnie starannie należy oczyścić te miejsca, które są narażone na ucisk podczas jazdy: okolice popręgu i siodła. Drobiny piasku mogłyby bowiem stać się szybko przyczyną otarć. Po każdym przesunięciu szczotki po skórze konia należy nią "przejechać" po zgrzeble - w ten sposób usuwa się z niej zebrany ze skóry brud. Przy czyszczeniu należy uważać, by pył nie dostawał się do oczu i nozdrzy zwierzęcia, ani nie osiadał z powrotem na skórze. Lepiej zatem szczotkować go poza stajnią. Czyszczenie jest dla konia masażem, pobudzającym krążenie krwi i mającym przez to dobry wpływ na zdrowie zwierzęcia. Przeprowadzone prawidłowo, tj. bez sprawiania bólu, na ogół bywa dla niego przyjemne. Odsuwanie się konia od szczotki lub nerwowe reakcje (szczególnie przy szczotkowaniu grzbietu) mogą świadczyć o złym stanie zdrowia zwierzęcia, w tym: o bolesności mięśni, stanach zapalnych, urazach kręgosłupa. O takim zachowaniu należy informować kierownictwo stajni. Ogona nie rozczesuje się, a jedynie rozdziela posklejane lub splątane włosy palcami, usuwając przy tym źdźbła słomy. Przed każdą jazdą obowiązkowo należy oczyścić kopyta. Do podnoszenia nóg trzeba ustawić się tyłem do głowy konia. Nogi konia należy podnosić zdecydowanie, przesuwając po nodze dłonią od barku (lub zadu) ku pęcinie od strony tylnej (w przypadku nóg przednich) lub przedniej (w przypadku nóg tylnych) i podając równocześnie głosem komendę "noga". Zwyczajowo przyjmuje się, że czyszczenie kopyt zaczyna się od nogi lewej przedniej i następnie kontynuuje wg "recepty": lewa tylna, prawa tylna i prawa przednia. Koń przyzwyczajony do tej ustalonej kolejności sam szybko zacznie podawać nogi, tylko na komendę głosem. Za pomocą kopystki ruchami od piętki do przedniej krawędzi podeszwy usuwa się z podeszwy kopyta (ze szczególnym uwzględnieniem strzałki i rowka strzałkowego) brud, odchody, wióry i inne ciała obce (np. zakleszczone w strzałce małe kamyki, które mogą być przyczyną podbicia, lub przedmioty metalowe -patrz: nagwożdżenie, zagwożdżenie). W przypadku koni o kopytach zniszczonych, zainfekwanych zabieg ten może nie być dla zwierzęcia przyjemny - koń może wierzgnąć, należy zatem zachować ostrożność. Po czyszczeniu kopystką należy wyszczotkować całe kopyto tak, by widzieć dokładnie jego podeszwę. Warto przy tej okazji ocenić stan każdego kopyta. Często nie zwraca się uwagi na kwestię pielęgnacji konia po jeździe; niestety wynika to stąd, że większosć koni to zwierzęta pracujące w "rekreacji" i nadmiernie przy tym eksploatowane. Tymczasem winno być rzeczą oczywistą wykonanie po jeżdzie następujacych zabiegów: - czyszczenie kopyt j.w. ze szczególnym zwróceniem uwagi na to, czy w kopycie nie tkwią ciała obce i czy nie ma uszkodzeń rogu - czyszczenie skóry - po jeździe np. w terenie ziemistym lub piaszczystym ponowne czyszczenie skóry jest wskazane. Jeśli sierść konia jest wilgotna lub mokra (deszcz, pot), 16/29

należy ją dokładnie przetrzeć gumowym ściągaczem do wody lub wiechciami suchej słomy. Natomiast w przypadku spokojnej jazdy po trawiastym padoku skóra konia nie ulega zabrudzeniu, więc dokładne szczotkowanie nie jest koniecznością; jednakże czyszczenie jest okazją do zbadania, czy nie doszło do otarć oraz do bliskiego kontaktu ze zwierzęciem. Trzeba pamiętać o tym, by NIE podawać koniowi wody wcześniej, niż ok. 1 godzinę po zakończeniu jazdy. Kolejnymi rzeczami do pielęgnacji i opieki nad koniem są derki. Stosuje się je przede wszystkim dla koni chorych, starych, strzyżonych oraz pracujących aby zapobiec utracie energii i gwałtownemu wychładzaniu się mięśni po treningu. Używa się ich także do zabezpieczenia zwierzęcia podczas transportu. Generalnie stosuje się je dla ochrony przed wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych (chłód, wiatr) i dla utrzymania właściwej temperatury ciała konia. Przed zakupem należy dokładnie zmierzyć konia, poznać długość od piersi konia do tylnej części zadu oraz od kłębu do zadu. Można też podać wysokość konia w kłębie oraz określić jego budowę. Taki szczegółowy opis pomoże sprzedawcy w dobraniu odpowiedniego rozmiaru. Dobrze dopasowana derka powinna przykrywać kłąb i sięgać ściśle nasady ogona (ale nie opinać!), przylegać do ciała w okolicy łopatek, dzięki czemu nie będzie zsuwać się do tyłu, powinna pozostawiać luz pod szyją, dzięki czemu nie będzie utrudniać schylania i poruszania się. Nie może zsuwać się do tyłu, gdyż będzie uciskać pierś konia, musi być na tyle długa, żeby zakryć boki konia, ale nie powinna zwisać zbytnio poniżej linii jego brzucha 17/29

5 Prawidłowe zachowanie się przy koniu. Obchodzenie się z koniem powinno być łagodne, a jednocześnie stanowcze, gdyż tylko wtedy zwierzę obdarza zaufaniem człowieka, a jednocześnie jest mu posłuszne. Do konia nie należy podchodzić zbyt raptownie, zwłaszcza z tyłu. Wchodząc do boksu najpierw głosem zwracamy na siebie jego uwagę. Po zbliżeniu się do konia należy poklepać go ręką po szyi lub łopatce i przemawiać łagodnym głosem. Należy pamiętać, że koń niespodziewanie dotknięty z tyłu, może wykonać naturalny ruch samoobrony uderzając kopytem. Bardzo duże znaczenie w obchodzeniu się z koniem odgrywa głos człowieka. Koń łatwo rozpoznaje głos swojego opiekuna i dobrze odróżnia ton gniewny od łagodnego. Konie zapamiętują nawet brzmienie słów, jak: stój, nastąp, marsz oraz komendy podawane na ujeżdżalni. Mając do czynienia z koniem objawiającym chęć ugryzienia czy kopnięcia nie należy się go bać, lecz stanąć przy nim w sposób uniemożliwiający wykonanie tego zamiaru (np. chwycić za uzdę) i poskromić go podniesionym głosem lub pogrożeniem ręką, unikając w miarę możności uderzenia. Skarcenie powinno być zastosowane w momencie lub zaraz po przewinieniu, gdyż tylko wtedy koń skojarzy przewinienie z otrzymaną karą. Koń ukarany niesłusznie lub dopiero w jakiś 18/29

czas po przewinieniu nie wie za co był ukarany i zaczyna się bać człowieka, tracąc do niego zaufanie, które potem trudno jest odzyskać. Często przez nieodpowiednie obchodzenie się z koniem, można go tak "zepsuć", że staje się zupełnie nieprzydatny do pracy. Zwłaszcza konie typu gorącokrwistego, o pobudliwym temperamencie silnej reagują na niewłaściwe postępowanie i łatwiej jest je znarowić. Za dobrze wykonane polecenie czy to w stajni, czy podczas pracy należy konia zawsze wynagrodzić poklepując i przemawiając łagodnie, dać kostkę cukru lub marchew. Koń przebywający w stajni powinien mieć zapewniony bezwzględny spokój, zwłaszcza w czasie karmienia, od którego w żadnym wypadku nie powinno się go odrywać. W miarę możności należy unikać prób siły między człowiekiem a koniem. Konie, jak i inne zwierzęta, mogą nie uznawać szczególnego stanowiska człowieka wśród ogółu istot żyjących na świecie. Jesteśmy dla nich przede wszystkim fragmentem ich środowiska, gdzie możemy być uważani za kompanów i "towarzyszy stada". Prawdopodobnie w naturze konia leży, aby z tym ludzkim kompanem zmierzyć się na siłę i podporządkować go sobie. Jest jasne, że koń nas przewyższy pod względem siły i wytrzymałości, jeżeli nie użyjemy boleśnie działających technicznych środków pomocniczych. Wówczas koń poddaje się pod wpływem bólu, ale też nic dziwnego, że tracimy jego zaufanie, demonstrując stale naszą wyższość tego rodzaju środkami. 19/29

6 Podstawy budowy konia, maści i odmiany Koń ma cztery nogi. Po jednej na każdym rogu. Julian Tuwim " "Są trzy rzeczy najpiękniejsze na świecie: okręt pod pełnymi żaglami, koń w galopie i pulchna kobieta. Perskie " WZROK Oczy umieszczone po bokack głowy pozwalają obserwować otoczenie niemal w kącie 360 stopni. Strefy martwe to wąski, długi trójkąt na wprost od czoła i obszar za zadem (im dalej, tym szerszy). Bardzo wysoka jest ostrość widzenia na odległość, lecz obraz jest zniekształcony w poziomie. Wolna jest akomodacja oka do zmieniającego się natężenia światła. Konie dobrze widzą w nocy 20/29

dzięki posiadaniu w gałce ocznej komórek odblaskowych. Oczy nie są u konia głównym narządem zmysłów, równie ważne są słuch i węch. WĘCH Doskonały, jakością nie odbiegający od węchu psa. Nadpobudliwe reakcje koni często są wywołane bodźcami zapachowymi niewyczuwalnymi dla człowieka (dym, smród padliny, krew, wonie chemiczne. SŁUCH Doskonały. Nadpobudliwe reakcje koni często są wywołane bodźcami słuchowymi odbieranymi przez człowieka jako obojętne (ostre szmery, syki, piski, odgłosy pojazdów). DOTYK Konie są bardzo czułe na dotyk. Dlatego też zaleca się czyszczenie koni głównie szczotkami, a nie zgrzebłem i szczotkowanie (o ile to możliwe) zawsze z włosem, nigdy pod włos. Ta wrażliwość może doprowadzić do ostrych reakcji, będących wynikiem np. siadaniem na ciele owadów lub ukąszeniami tychże. Konie posiadają także na dolnej szczęce włosy czuciowe, ponoć pomocne przy rozpoznawaniu jadalnych składników w paszy. SMAK Konie są bardzo wrażliwe pod tym względem i w zależności od wad/zalet smakowych paszy "wybredne". Rozwinięty zmysł smaku pozwala im np. odróżnić pokarm jadalny od toksycznego. Opisy maści: KASZTANOWATA (CISAWA) sierść złocistoruda, rudobrązowa, jasnobrązowa, grzywa i ogon j.w. lub nieco jaśniejsze, brak czarnych elementów na kończynach GNIADA sierść zółtaworuda, brązowa, ciemnobrązowa, do prawie czarnej, grzywa i ogon czarne, dolne partie kończyn czarne IZABELOWATA sierść jasnobrązowa, złotawa (palomino), kremowa grzywa i ogon jaśniejsze, złote dolne partie kończyn jasne lub białe TARANTOWATA sierść biała lub szarawa z owalnymi, nieregularnie rozmieszczonymi plamami różnej wielkości, zazwyczaj drobniejszymi SIWA sierść jasnoszara - początkowo różnej maści, siwiejąca z wiekiem 21/29

BUŁANA sierść popielatobura, złota lub żółtawa grzywa i ogon - włosy czarne, przemieszane z popielatoburymi lub żółtawymi kończyny czarne KARA sierść czarna lub mocno ciemnobrązowa grzywa, ogon, kończyny - czarne SROKATA sierść biała z dużymi, nieregularnymi plamami w różnych odcieniach brązu, szarości lub czerni grzywa, ogon, kończyny - j.w. BIAŁA wszystkie części ciała białe, oczy brązowe lub niebieskie; żrebaki często rodzą się siwe, z czasem bielejąc; skóra bez pigmentu, różowa DERESZOWATA mieszanka 50% włosów maścistych, 50% - białych; na głowie, szyi i kończynach przewaga włosów maścistych, na pozostałych częściach ciała - białych. Występuje od urodzenia. W zależności od odcienia umaszczenia wyróżnia się odmiany, np. skarogniada (czarna sierść latem, brązowa zimą), ciemnogniada, jasnogniada, kasztan jasny lub ciemny, kasztan-deresz (kasztan z nielicznymi białymi włosami), karodereszowata, gniadodereszwoata, bułanodereszowata, kasztanowodereszowata itd. 22/29

23/29

7 Charakterystyka podstawowych chodów konia (stęp, kłus, galop cwał) "Stęp: chód czterotaktowy. W stępie koń dotyka ziemi trzema kończynami, a tylko jedna znajduje się w powietrzu. Stawia kończyny na ziemi w następującej kolejności: tylna, przednia z tej samej strony ciała, potem druga tylna i na końcu druga przednia. Kłus: chód dwutaktowy. W kłusie, przeciwległe kończyny, przednia i tylna, dotykają podłoża równocześnie na zmianę dając dwa takty. W dowolnej fazie kłusa tylko jedna przednia i jedna tylna kończyna niosą ciężar ciała, dlatego w chodzie tym najłatwiej jest sprawdzić kulawiznę u konia. Galop: chód trzytaktowy. Koń stawia równocześnie dwie kończyny po przekątnej, zaś pozostałe osobno, co daje trzy takty. Jedna z kończyn przednich jest wyrzucana do przodu, następnie jest stawiana tylna kończyna (po przekątnej), a potem pozostałe dwie równocześnie. Istnieje faza zawieszenia, gdy kończyny nie dotykają podłoża. Cwał: chód czterotaktowy. Cwał podobny jest do galopu, ale kończyny pracujące w parze nie dotykają podłoża równocześnie. Tylna ląduje trochę wcześniej niż przednia, dając cztery takty. W galopie i w cwale koń może zmieniać prowadzącą przednią kończynę. 24/29

8 Podstawowa wiedza o sprzęcie jeździeckim i stroju do jazdy. 25/29

Strój do Jazdy Spodnie: wykonane z miękkiego materiału, bez szwów po wewnętrznej stronie. Bryczesy salonowe (jodhpur) lub bryczesy klasyczne. Buty: powyżej kostki, podeszwa bez protektora, obcas. Nieodpowiednie jest obuwie sportowe gimnastyczne bez zaznaczonego obcasa oraz buty z protektorem. Oficerki, trzewiki (sztyblety) i przypinane cholewy - sztylpy Okrycie wierzchnie: przylegające do tułowia. Nieodpowiednie są materiały powiewające, szeleszczące. Okrycie winno być zapięte. Nakrycie głowy: toczek, kask, hełm powinny spełniać normy bezpieczeństwa określone normą i mieć atest PN-EN 1384, trzy lub czteropunktowe mocowanie, długie włosy powinny być spięter Rękawiczki wskazane, Ostrogi w zależności od okoliczności. Kamizelka ochronna atesty kamizelek sprzedawanych w Eurpoie to CE-DIN/EN-13158-2000. Brytyjskie Stowarzyszenie Handlowców Artykułami Jeździeckimi nadało kolorystyczne oznaczenie: atest klasy 1 najniższy etykietka zielona atest klasy 2 średni etykietka pomarańczowa atest klasy 3 wysoki etykietka fioletowa do sportu wyczynowego. Bat długość 1,1 do 1,2 m, Palcat długość do 75 cm 26/29

9 Zasady zachowania na ujeżdżalni Przy wchodzeniu na halę należy uprzedzić o tym instruktora, znajdującego się na hali (gdy instruktor jest nieobecny wówczas należy powiadomić jeźdźców znajdujących się na hali). Wejście na halę możliwe jest po uprzedniej akceptacji instruktora. Na hali dopuszczalna jest obecność, poza jeźdźcami, instruktora, prowadzącego jazdę. Obecność innych osób dozwolona jest, tylko za zgodą instruktora prowadzącego jazdę. Dosiadanie, zsiadanie z koni i podciąganie popręgu dozwolone jest na linii środkowej przy ustawieniu koni równolegle do krótkiej ściany. Minimalny bezpieczny odstęp między końmi to odstęp wynoszący około 2,5-3 m. Podczas jazdy w różnych kierunkach, jeźdźcy wymijają się zawsze po lewej ręce. Jeździec ustępujący pierwszeństwa przejazdu ustępuje z linii śladu w odpowiedniej odległości (ok.10 m). Pierwszeństwo maja: jeździec jadący wyższym chodem; jeździec jadący na lewą rękę; jeździec na pierwszym śladem przed wykonującym figury; jeździec jadący po linii prostej przed jadącym po łukach (wężyki, serpentyny, koła); Jeździec pracujący na dużym kole, pozostawia wolny ślad dla innych jeźdźców poruszających się na nim. Zastęp ma zawsze pierwszeństwo przed indywidualnymi jeźdźcami. Po komendzie zmiany kierunku jazdy, jeźdźcy którzy zmienili kierunek mają pierwszeństwo; Uwaga Kiedy na hali z różnych przyczyn znajdzie się koń bez jeźdźca, wszyscy jeźdźcy zobowiązani są do przerwania wykonywania wszelkich ćwiczeń do momentu kiedy koń nie zostanie złapany. Używanie głosu jako pomocy powinno być ograniczone w sytuacji, kiedy na hali trenują inni jeźdźcy. JAZDA GRUPOWA (zastęp) Wyróżnia się następujące rodzaje jazdy na ujeżdżalni: Jazda 'na ogonach' - jeźdźcy poruszają się za czołowym w odległości ok. 0,5 m. Jazda w zastępie - jeźdźcy poruszają się z czołowym w odległości ok. 3 m. Kolejny jeździec pomiędzy uszami swojego wierzchowca może dojrzeć stawy skokowe poprzedzającego konia. Jazda podzieleniu cały obwód ujeżdżalni jest równomiernie podzielony między wszystkie konie. Jazda dowola - jeźdźcy poruszają się indywidualnie po całej ujeżdżalni w chodzie podanym przez instruktora. 27/29

Figury maneżowe: Figury na ujeżdżalni mogą być wykonywane 'za czołowym', kiedy to zastęp jedzie śladem jeźdźca prowadzącego bądź 'indywidualnie', kiedy to każdy jeździec wykonuje figurę samodzielnie. Najczęściej wykonywane figury przedstawione są na rysunku poniżej (wolta, półwolta, zmiana kierunku przez ujeżdżanie i po przekątnej, serpentyna, koło i ósemka) 28/29

10 Źródła Akademia Jeździecka cz.1 W. Pruchniewicz Zasady Jazdy konnej cz.1 Podręcznik PZJ http://www.naszaszkapa.p http://www.rumaki.eu/pielegnacja http://sekcja-jezdziecka.pwsz.elblag.pl/teoria3.html http://www.konie.miscior.pl/pielegnacja/index.htm http://artelis.pl/artykuly/4528/pielegnacja-konia 29/29