DEBATA m poświęcona problemowi ubóstwa na terenie woj. lubuskiego UBÓSTWO zagrożenie czy wyzwanie? 15 lipca 2014 r.
SYSTEM POMOCY I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM WOBEC PROBLEMU UBÓSTWA 15 lipca 2014 r.
WSKAŹNIK ZAGROŻENIA UBÓSTWEM LUB WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM W POLSCE ( dane z Diagnozy ubóstwa i wykluczenia społecznego zawartej w Krajowym Programie Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020).
OSOBY ZAGROŻONE UBÓSTWEM I WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM (wg Krajowego Programu Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020 Nowy wymiar aktywnej integracji) : osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej; osoby korzystające z zatrudnienia socjalnego; osoby do 30 roku życia bez zatrudnienia, w szczególności osoby niepracujące i nieuczące się; osoby po 50 roku życia niezatrudnione; osoby bezrobotne co najmniej 12 miesięcy w ostatnich dwóch latach; osoby niepełnosprawne; rodziny z trójką i więcej dzieci; rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym; osoby mieszkające w gospodarstwach rolnych nie będące właścicielami gospodarstw; właściciele małych, niedochodowych gospodarstw rolnych; osoby bezdomne i zagrożone eksmisją po wyroku sądowym; migranci; środowiska społeczne zamieszkujące obszary zdegradowane społecznie i gospodarczo;
POMOC SPOŁECZNA korzystający, w tym z powodu ubóstwa
PODSTAWY PRAWNE SYSTEMU POMOCY I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 182 ze zm.) Ustawa z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym (t.j. Dz.U. z 2011r. Nr 43, poz. 225 ze zm.)
UBÓSTWO USTAWOWE Dochód osoby/rodziny, który zgodnie z obowiązującą ustawą o pomocy społecznej uprawnia do ubiegania się o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej. Ustawowa granica ubóstwa - kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej: od 1 października 2012 r. - 456 zł dla osoby w rodzinie (wzrost o 105 zł) i 542 zł dla osoby samotnie gospodarującej (wzrost o 65 zł).
OSOBY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ W LATACH 2009-2013 w % 14 12 10 12,8 10,9 11,8 10,7 10,8 10,2 10,6 10 9,4 9,6 8 6 4 2 0 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. woj. lubuskie kraj
PRZYCZYNY UDZIELANIA RODZINOM ŚWIADCZEŃ Z POMOCY SPOŁECZNEJ w 2013 r. w woj. lubuskim w % 70,0 63,6 60,0 50,0 53 40,0 34,5 32,4 30,0 20,0 10,0 19,2 7,9 2,8 1,4 0,5 0,1 0,0
OSOBY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ, W TYM Z POWODU UBÓSTWA W LATACH 2009-2013 w % 8 7 6 5 4 3 2 1 0 7,4 7,2 6,8 6,4 6,4 5,3 5,2 4,9 4,9 5,2 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. woj. lubuskie kraj
UBÓSTWO W POWIATACH WOJ. LUBUSKIEGO W LATACH 2011-2013 16 14 12 10 8 6 4 2011r. 2012r. 2013r. 2 0
RODZINY OBJĘTE POMOCĄ SPOŁECZNĄ OGÓŁEM, W TYM NA WSI W TYM NA WSI
RODZINY Z DZIEĆMI OBJĘTE POMOCĄ, W TYM RODZINY WIELODZIETNE (3 dzieci i więcej) Rodziny z dziećmi ( 18.314 ) - stanowią 41 % wszystkich rodzin objętych środowiskową pomocą społeczną. 27% rodzin z dziećmi stanowią rodziny wielodzietne.
POWIATY ZAGROŻONE UBÓSTWEM 30 25 20 15 10 5 0 stopa bezrobocia osoby objęte pomocą z powodu ubóstwa
RYNEK PRACY stopa bezrobocia, liczba pracujących, korzystający z zatrudnienia socjalnego
18 STOPA BEZROBOCIA W POLSCE ORAZ W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM W POSZCZEGÓLNYCH MIESIĄCACH W LATACH 2011-2013 17,1 17,2 16,9 17 16,716,7 16,4 16,5 16,7 16,4 16,4 16 15,8 15,2 15,4 15,8 15,3 15,1 15 15 15,1 14,9 15,1 15,8 15,8 15,4 15,3 15,4 15,315,1 15,3 15,7 15 14 13 12 13,4 13,3 13,1 12,8 12,4 14,6 14,7 14,514,414,3 14,4 11,9 11,811,811,811,8 12,1 12,5 13,2 13,4 13,3 12,9 12,9 12,6 12,312,3 12,412,412,5 13,4 14,2 14,4 14,3 14 13,6 13,2 13,1 13 13 13 13,2 13,4 11 10 Polska Lubuskie
9,3% 9,3% 8,6% 8,2% 8,3% 7,8% 12,7% 12,7% 12,9% 14,5% 12,2% 13,1% 14,5% 15,6% 15,3% 9,7% 12,1% 13,1% 16,4% 17,8% 17,4% 14,9% 15,8% 15,2% 17,3% 17,1% 16,5% 23,6% 24,1% 23,9% 21,1% 21,9% 23,4% 24,2% 24,9% 26,0% 24,3% 25,6% 25,4% 25,7% 25,2% 25,4% BEZROBOCIE W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM W LATACH 2011-2013 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2011 2012 2013
Liczba pracujących na 1000 ludności w latach 2010/2011 (na podstawie danych GUS) 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2010r. 2011r. Bez pracujących w jednostkach budżetowych Górnictwo i wydobywanie; Przetwórstwo przemysłowe, Wytwarzanie i zaopatrywanie w energie elektr, gaz, parę wodną i gorącą wodę, Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, administrowanie i działalność wspierająca, administracja publiczna i obrona narodowa oraz pozostała działalność usługowa.
Współczynnik przyjęć i współczynnik zwolnień w % wg województw (na podstawie danych GUS) 30 współczynnik przyjęć współczynnik zwolnień 25 20 15 10 5 0
Pracujący emeryci i renciści w 2011r. - % pracujących (na podstawie danych GUS) 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ liczba niepełnosprawnych, dzieci niepełnosprawne
Częstość występowania niepełnosprawności według województw w 2011 roku (wskaźnik na 1000 osób) 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Na podstawie: Narodowy Spis Powszechny 2011
Osoby niepełnosprawne do 16 roku życia w 2011 roku (w stosunku do ogółu niepełnosprawnych) 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Na podstawie: Narodowy Spis Powszechny 2011
Liczba orzeczeń ogółem wydanych przez powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności woj. lubuskiego w latach 2010-2013 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 27 176 25 530 25 531 26 746 powyżej 16 roku życia przed 16 rokiem życia 10 000 5 000 0 3 462 3 221 3 423 3 157 2010 2011 2012 2013
Liczba orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (po 16 roku życia) wg wieku, wydanych przez PZON-y w woj. lubuskim w latach 2010-2013 2013 2012 2011 60 i więcej 41-60 lat 26-40 lat 16-25 lat 2010 0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000 liczba orzeczeń
Liczba orzeczeń o niepełnosprawności (do 16 roku życia) wg wieku, wydanych przez PZON-y w woj. lubuskim w latach 2010-2013 2013 2012 2011 8-16 lat 4-7 lat 0-3 lat 2010 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 liczba orzeczeń
POZOSTAŁE CZYNNIKI demografia, dzietność, bezdomność, migracje
Przyrost ludności w 2013r. różnica w stosunku do 2002r. 200000 150000 100000 50000 0 12 516-50000 -100000-150000
Rodziny z dziećmi w gospodarstwach domowych wg. liczby dzieci w woj. lubuskim (dane statystyczne GUS stan na 2011 r.) 8% 2% 35% 55% rodziny z 1 dzieckiem rodziny z 2 dzieci rodziny z 3 dzieci rodziny z 4 i więcej dzieci
Liczba rodzin z trójką i więcej dzieci w stosunku do liczby rodzin z dziećmi (dane statystyczne za rok 2011) 18,00% 16,00% 14,00% 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00%
LUBELSKIE ŚLĄSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE PODKARPACKIE ŁÓDZKIE PODLASKIE KUJAWSKO-POMORSKIE OPOLSKIE LUBUSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE WIELKOPOLSKIE DOLNOŚLĄSKIE POMORSKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE 15000 Migracje wewnętrzne na pobyt stały (saldo migracji różnica między napływem, a odpływem ludności) w roku 2013 na podstawie danych GUS 13457 10000 5000 1645 2391 3240 3775 0-5000 -4954-3880 -2707-2618 -2273-2104 -2053-1619 -892-743 -665-10000
Stosunek liczby osób bezdomnych w kraju, w podziale na województwa do liczby ludności 0,16% 0,14% 0,12% 0,10% 0,08% 0,06% 0,04% 0,02% 0,00% liczba bezdomnych (badanie ankietowe z 7 na 8 lutego 2013r.) do liczby ludności (stan na 30.06.2013)
OCENA STANU Woj. lubuskie jest jednym z województw o znacznym stopniu zagrożenia ubóstwem i wykluczeniem społecznym; W województwie zamieszkuje większość, wskazanych jako zagrożone ubóstwem, grup społecznych: Znaczny odsetek korzystających z pomocy społecznej, w tym z powodu ubóstwa; Wysoka stopa bezrobocia, niski odsetek osób pracujących, wysoki odsetek pracujących emerytów i rencistów; duży ruch kadrowy, Wymuszona potrzebą zatrudnienia socjalnego rozwijająca się sieć CIS i KIS; Największa w kraju liczba osób niepełnosprawnych; Brak warunków do rozwoju rodzin (w regionie zamieszkują w większości rodziny z 1 lub 2 dzieci). Więcej osób opuszcza województwo, niż zamieszkuje tu na stałe. Ubóstwo może być powodem wykluczenia społecznego jak i jego skutkiem; Ubóstwo jest główną przyczyną udzielania świadczeń z pomocy społecznej liczba osób korzystających z pomocy społecznej w woj.lubuskim w ostatnich latach utrzymuje się na podobnym poziomie, przy czym jest wyższa niż średnia w kraju; Problemem ubóstwa częściej są dotknięci mieszkańcy wsi; Powiaty najbardziej zagrożone ubóstwem to strzelecko drezdenecki, sulęciński, krośnieński, międzyrzecki, żagański. Problem ubóstwa zdeterminowany jest głównie problemem bezrobocia /wykluczenia z rynku pracy, niepełnosprawnością, słabym rozwojem gospodarczym (uwarunkowania terenu); Wydatki na cele społeczne stanowią istotny % wydatków w budżecie Wojewody;
ZASOBY I MOŻLIWOŚCI POMOC I INTEGRACJA SPOŁECZNA
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE INFRASTRUKTURA POMOCY SPOŁECZNEJ GMINA OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ POWIAT POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA REGIONALNY OŚRODEK POLITYKI SPOŁECZNEJ WOJEWÓDZTWO WYDZIAŁ POLITYKI SPOŁECZNEJ RZĄD MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem
Wydatki na świadczenia społeczne w woj. lubuskim ogółem w latach 2011-2013 510 000 000,00 505 000 000,00 505 604 437,18 500 000 000,00 495 000 000,00 491 833 308,91 490 000 000,00 485 000 000,00 480 000 000,00 475 000 000,00 472 980 988,00 470 000 000,00 465 000 000,00 460 000 000,00 455 000 000,00 zrealizowane wydatki w 2011 r. zrealizowane wydatki w 2012 r. zrealizowane wydatki w 2013 r.
WYDATKI NA ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE w woj. lubuskim Zadanie rok 2011 rok 2012 rok 2013 Pomoc społeczna 123 972 747,92 131 620 364,52 148 323 247,77 Świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny 311 196 984,45 320 160 471,23 314 533 259,96 Wspieranie rodziny i piecza zastępcza 19 764,00 3 281 065,55 3 107 580,85 Składki zdrowotne za bezrobotnych, dzieci i słuchaczy 34 820 438,65 33 381 985,21 36 541 190,82 Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności 2 971 052,98 3 389 422,40 3 099 157,78 Ogółem 472 980 988,00 491 833 308,91 505 604 437,18
RZĄDOWY PROGRAM POMOC PAŃSTWA W ZAKRESIE DOŻYWIANIA CEL PROGRAMU Zapewnienie pomocy w zakresie dożywiania dzieciom, uczniom i osobom dorosłym; Ograniczenie zjawiska niedożywienia; Rozwój i zwiększenie dostępności bazy żywieniowej. 41
68 146 68 128 33 658 625 30 661 688 68 273 31 981 352 RZĄDOWY PROGRAM POMOC PAŃSTWA W ZAKRESIE DOŻYWIANIA W LATACH 2011-2013 W WOJ. LUBUSKIM Liczba osób objętych Programem Koszt Programu 68300 68250 68200 68150 68100 68050 2011r. 2012r. 2013r. 34000000 33500000 33000000 32500000 32000000 31500000 31000000 30500000 30000000 29500000 29000000 2011r. 2012r. 2013r.
Inne programy/konkursy adresowane do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym PROGRAM AKTYWNE FORMY PRZECIWDZIAŁANIA WYKLUCZENIU SPOŁECZNEMU 2011-2015; Program Operacyjny Europejskiego Funduszu Najbardziej Potrzebującym 2014-2020 POMOC ŻYWNOŚCIOWA ; PROGRAM ŚWIETLICA DZIECI PRACA NA RZECZ WSPARCIA DZIECKA I RODZINY W GMINIE W LATACH 2011 2015 (dla dzieci i młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych dla likwidowania barier realnego zagrożenia wykluczeniem społecznym); PROGRAM WSPIERAJĄCY POWRÓT OSÓB BEZDOMNYCH DO SPOŁECZNOŚCI; PROGRAM OPARCIE SPOŁECZNE DLA OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI ; PROJEKT: Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020. Nowy wymiar aktywnej integracji!!! Ogłaszany co roku Konkurs Grantowy Wojewody Lubuskiego dla organizacji pozarządowych realizujących zadania pomocy społecznej.
PRACA SOCJALNA Jest to działalność zawodowa mająca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie. Praca socjalna świadczona jest przez wykwalifikowaną kadrę zatrudnioną w Ośrodkach Pomocy Społecznej, której podstawowym narzędziem pracy jest kontrakt socjalny. Kwalifikacje pracownika socjalnego i wskaźnik zatrudnienia określa ustawa o pomocy społecznej.
Kontrakty socjalne - w latach 2008-2013 Podstawowe narzędzie w pracy socjalnej prowadzonej przez pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym, zwłaszcza długotrwale bezrobotnymi, bezdomnymi, uzależnionymi od alkoholu oraz osobami mającymi trudności w sprawach opiekuńczowychowawczych. 5000 4000 3000 2000 1000 Liczba osób objętych kontraktami socjalnymi 0 2297 49294839 3687 3901 3050 45
WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA W OŚRODKACH POMOCY SPOŁECZNEJ Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudnia pracowników socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku jeden pracownik socjalny zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na 2 tys. mieszkańców, nie mniej niż trzech pracowników. (Art. 110, ust. 11 ustawy o pomocy społecznej). od 1.01.2015r. nowe brzmienie art.11: na nie więcej niż 50 rodzin i osób samotnie gospodarujących.
WSKAŹNIK ZATRUDNIENIA w latach 2007-2013 Pracownicy socjalni 600 500 400 300 200 100 0 549 424 450 468 478 500 501 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 W Ośrodkach Pomocy Społecznej zatrudnionych jest 549 pracowników socjalnych. Na 83 Ośrodki 14 nie spełnia wskaźnika zatrudnienia: 1 pracownik socjalny na 2000 mieszkańców, nie mniej niż 3 pracowników socjalnych: Deszczno, Kłodawa, Gubin miasto, Krosno Odrzańskie, Międzyrzecz, Nowa Sól Miasto, Nowa Sól Gmina, Słońsk, Zielona Góra Miasto, Babimost, Nowogród Bobrzański, Sulechów, Świdnica, Zielona Góra Gmina.
Obecnie w województwie lubuskim funkcjonuje 7 Centrów Integracji Społecznej: CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Powiaty w woj. lubuskim, w których działają CIS-y. 2 w Gorzowie Wlkp. w Drezdenku w Dobiegniewie w Witnicy w Strzelcach Krajeńskich w Zielonej Górze
Kluby Integracji Społecznej w województwie lubuskim LP. TYP JEDNOSTKI POWIAT GMINA 1 KIS w Kostrzynie nad Odrą gorzowski Kostrzyn nad Odrą 2 KIS w Lubiszynie gorzowski Lubiszyn 3 KIS w Międzyrzeczu międzyrzecki Międzyrzecz 4 KIS w Słubicach słubicki Słubice 5 KIS w Lubniewicach sulęciński Lubniewice 6 KIS w Zielonej Górze m. Zielona Góra M. Zielona Góra 7 KIS w Szprotawie żagański Szprotawa 8 KIS w Lubsku żarski Lubsko
Ocena zasobów Dostępna na każdym szczeblu samorządu terytorialnego infrastruktura pomocy społecznej; Służby działające w obszarze polityki społecznej odpowiadają za dostępność do świadczeń (obywatel ma zagwarantowane prawo do uzyskania wsparcia w określonych sytuacjach); Strategie rozwiązywania problemów społecznych obowiązujące na każdym szczeblu samorządu terytorialnego pozwalają na wszechstronną diagnozę problemów i wielokierunkowe, rozłożone w czasie zaplanowanie działań; Rozwijający się trzeci sektor, choć występują problemy we właściwej współpracy w realizacji zadań, w znaczący sposób przyczynia się do udzielania bezpośredniej pomocy osobom ubogim; Dobrze przygotowana, do zawodu pracownika socjalnego, wykwalifikowana kadra, która stanowi w pomocy społecznej bazę do przeciwdziałania zjawisku. Niestety ciągły brak wymaganych wskaźników zatrudnienia pracowników socjalnych utrudnia efektywną realizację działań; Stworzone możliwości korzystania z narzędzi i metod pracy socjalnej. Narzędzie kontraktu socjalnego stosowane jest głównie w realizacji programów mających na celu aktywizację zawodową klientów; Stosowane metody pracy socjalnej, rzadko przebiegają zgodnie z profesjonalnymi założeniami ich realizacji (trudności w diagnozie problemów i planowaniu pracy z indywidualnym przypadkiem, rzadko stosowane dwie pozostałe metody); Jednostki samorządu terytorialnego w różnym stopniu angażują się w finansowanie programów, których celem jest zmniejszenie skali ubóstwa na danym terenie lubuskie gminy angażują od 1% do 8% własnych dochodów na realizację własnych zadań w zakresie pomocy społecznej (niedofinansowywanych z budżetu państwa);
WYZWANIA POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA SPOŁECZNEGO poprzez: Skuteczne działania na rzecz obniżania poziomu ubóstwa na terenie woj. lubuskiego; Osłabienie trwałości ubóstwa; Wyrównywanie szans dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych problemem; Reorganizację systemu na rzecz wzmocnienia rozwoju pracy socjalnej; Zmniejszenie skali bezrobocia;
Dziękuję za uwagę Katarzyna Jankowiak Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Lubuskiego urzędu Wojewódzkiego w Gorzowie Wlkp.