Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI ZADAŃ DOTYCZĄCYCH REHABILITACJI ZAWODOWEJ I SPOŁECZNEJ ORAZ ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W 2012 ROKU Materiał dla członków Komisji Polityki Społecznej Rady Powiatu Słupskiego Słupsk, luty 2013 r.
I. PODSTAWY PRAWNE Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku realizuje zadania dotyczące wspierania osób niepełnosprawnych określone w art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592, z późn. zm.) na podstawie następujących aktów prawnych: 1. Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92, z późn. zm.); 2. Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn.zm.); 3. Uchwały Nr XLIV/268/2006 Rady Powiatu Słupskiego z dnia 24 października 2006 r. dotyczącej Programu na rzecz osób niepełnosprawnych w powiecie słupskim na lata 2007 2012 ; 4. Uchwały Nr XV/141/2012 Rady Powiatu Słupskiego z dnia 27 marca 2012 r. w sprawie określenia zadań, na które przeznacza się środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; 5. Uchwały Nr 125/2012 Zarządu Powiatu Słupskiego z dnia 11 października 2012 r. w sprawie przesunięć środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; 6. Uchwały Nr 147/2012 Zarządu Powiatu Słupskiego z dnia 18 grudnia 2012 r. w sprawie przesunięć środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; 7. Uchwały Nr XX/283/12 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 28 marca 2012 r., w sprawie planu podziału środków z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na realizację zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w roku 2012; 8. Uchwały Nr XXVIII/383/12 Rady Miejskiej w Słupsku z dnia 31 października 2012 r. w sprawie zmiany Uchwały Nr XX/283/12 Rady
Miejskiej w Słupsku z dnia 28 marca 2012 r., w sprawie planu podziału środków z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na realizację zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w roku 2012. II. WPROWADZENIE Rehabilitację zawodową i zatrudnienie osób niepełnosprawnych uznaje się za najważniejszy element w całym procesie ich powrotu do zdrowia i integracji ze społeczeństwem. Pozwala ona na osiągnięcie niezależności ekonomicznej, wzbogaca kontakty i formy uczestnictwa społecznego, pomaga w osiągnięciu poczucia przydatności społecznej. Może, zatem pełnić funkcję ekonomiczną i samorealizacyjną oraz zapobiegać destrukcyjnemu procesowi wykluczenia społecznego. Osoby niepełnosprawne dzięki pracy nie pozostają ze swoimi problemami same w domu, budują zdrową samoocenę, która daje im siłę do samodzielnego stawiania czoła trudnościom. Osoby niepełnosprawne nie mają takich samych szans na zatrudnienie jak osoby sprawne. Wynika to zarówno z mniejszej wydajności, jak i niemożliwości pracy na wszystkich stanowiskach pracy (bez ich odpowiedniego dostosowania). Pracodawca zatrudniający osobę niepełnosprawną musi więc brać pod uwagę konieczność poniesienia dodatkowych kosztów na adaptację miejsca pracy lub kosztów mniejszej produkcji. Dlatego też w większości państw UE (również w Polsce) powstały specjalne systemy kompensacji kosztów ze środków publicznych dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. W Polsce większość osób niepełnosprawnych jest bierna zawodowo. Tak zwany relatywny wskaźnik pracujących, czyli stosunek pracujących osób niepełnosprawnych do pracujących osób sprawnych, wynosi w Polsce 20,8, a w krajach UE średnio 40,8. Trudno w ciągu krótkiego czasu zmienić tę sytuację, gdyż samo zatrudnienie jest uwarunkowane czynnikami, takimi jak
zdobycie wykształcenia i umiejętności, pokonanie barier fizycznych i mentalnych. Na terenie działania Powiatowego Urzędu Pracy w Słupsku liczba niepełnosprawnych osób bezrobotnych w ostatnich czterech latach przedstawiała się następująco: ROK LICZBA NIEPEŁNOSPRAWNYCH OSÓB BEZROBOTNYCH W POWIECIE SŁUPSKIM LICZBA NIEPEŁNOSPRAWNYCH OSÓB BEZROBOTNYCH W SŁUPSKU LICZBA NIEPEŁNOSPRAWNYCH OSÓB BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W PUP W SŁUPSKU RAZEM KOBIETY RAZEM KOBIETY RAZEM KOBIETY 2009 403 210 569 282 972 492 2010 441 249 626 330 1.067 579 2011 504 288 669 363 1.173 651 2012 564 299 712 385 1.276 684
Przedstawione dane pokazują, że od 2009 roku liczba zarejestrowanych osób niepełnosprawnych systematycznie rosła. Ogólna liczba zarejestrowanych w ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Słupsku osób niepełnosprawnych na koniec 2012 r. wyniosła 1.276 (10,4 % ogółu bezrobotnych), w tym 684 kobiety. Liczba zarejestrowanych osób niepełnosprawnych ze Słupska to 712 osób, w tym 385 kobiet i w stosunku do końca grudnia 2011 r. wzrosła o 43 osoby. Liczba osób niepełnosprawnych z powiatu słupskiego na koniec 2012 r. wynosiła 564 osoby, w tym 299 kobiet i w stosunku do końca grudnia 2011 r. wzrosła o 60 osób. Ponadto w rejestrach figurowały 52 osoby niepełnosprawne z powiatu słupskiego poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu (39 mężczyzn, 13 kobiet). Ze względu na stopień niepełnosprawności wśród bezrobotnych dominowały osoby ze stopniem lekkim - 387, stopień umiarkowany posiadało 169 osób, oraz 8 osób - znaczny stopniem niepełnosprawności. W przypadku osób poszukujących pracy 37 miało umiarkowany, 11 lekki oraz 4 osoby - znaczny stopień niepełnosprawności. Wśród osób niepełnosprawnych przeważali długotrwale bezrobotni pozostający bez pracy od 12 do 24 miesięcy 250 osób (20 % ogółu osób niepełnosprawnych) oraz powyżej 24 miesięcy 295 osób (22 % ogółu osób niepełnosprawnych). Osoby bezrobotne niepełnosprawne z względu na czas pozostawania bez pracy (w miesiącach) na koniec 2012 r. 109; 9% 295; 22% do 1 241; 19% od 1 do 3 od 3 do 6 od 6 do 12 od 12 do 24 250; 20% 174; 14% pow. 24 207; 16%
W ewidencji przeważali niepełnosprawni w wieku 45 54 lata 400 osób (31 % ogółu osób niepełnosprawnych) oraz w wieku 55 59 lat 321 osób (25 % ogółu osób niepełnosprawnych). Najmniej liczna grupa to osoby młode w wieku 18 24 lata 97 osób (7 % ogółu osób niepełnosprawnych). Osoby bezrobotne niepełnosprawne z względu na wiek (w latach) na koniec 2012 r. 321; 25% 87; 7% 400; 31% 97; 7% 175; 13% 218; 17% 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60-64 Najwięcej spośród osób niepełnosprawnych posiadało wykształcenie gimnazjalne i poniżej 510 (40 % ogółu osób niepełnosprawnych) oraz zasadnicze zawodowe 378 (30 % ogółu osób niepełnosprawnych). Zarejestrowano tylko 67 osób niepełnosprawnych z wykształceniem wyższym (5 % ogółu osób niepełnosprawnych). Relatywnie niższe wykształcenie mają osoby ze znaczną niepełnosprawnością od wczesnego dzieciństwa. To dla nich bardzo ważne są programy szkolnictwa integracyjnego oraz edukacja ustawiczna. Osoby bezrobotne niepełnosprawne z względu na wykształcenie na koniec 2012 r. 510; 40% 67; 5% 213; 17% 378; 30% 98; 8% wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokszt. zasadnicze zawod. gimnazjalne i poniżej
Mając na uwadze przedstawione tendencje w strukturze niepełnosprawnych osób bezrobotnych Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku realizuje zadanie rehabilitacji zawodowej, która prowadzi do ułatwienia osobie niepełnosprawnej zdobycia zatrudnienia, odpowiedniego do jej predyspozycji, wykształcenia, kwalifikacji i kompetencji, a także utrzymania go i osiągnięcia zawodowego awansu poprzez m.in. szkolenia, kursy i pośrednictwo pracy. Rehabilitacja zawodowa oznacza także podjęcie szeregu działań, zmierzających do skrócenia czasu oczekiwania osób niepełnosprawnych na zatrudnienie w normalnym środowisku pracy lub podjęcia samodzielnej działalności gospodarczej. III. AKTYWIZACJA ZAWODOWA BEZROBOTNYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH PROWADZONA W OPARCIU O ŚRODKI PFRON W 2012 r. Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku prowadził działania zmierzające do aktywizacji bezrobotnych osób niepełnosprawnych między innymi w oparciu o Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Zgodnie z Uchwałą Nr XV/141/2012 Rady Powiatu Słupskiego z dnia 27 marca 2012 r. w sprawie określenia zadań, na które przeznacza się środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ze zmianami wprowadzonymi Uchwałą nr 125/2012 Zarządu Powiatu Słupskiego z dnia 11 października 2012 r. oraz Uchwałą Nr 147/2012 Zarządu Powiatu Słupskiego z dnia 18 grudnia 2012 r.), kwoty PFRON na poszczególne formy aktywizacji osób niepełnosprawnych i ich wykorzystanie przedstawiały się następująco.
Zadania dotyczące rehabilitacji zawodowej Finansowanie wydatków na instrumenty lub usługi rynku pracy w odniesieniu do osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu Przyznanie osobom niepełnosprawnym środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej Finansowanie kosztów szkolenia i przekwalifikowania zawodowego osób niepełnosprawnych Dokonywanie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej Środki finansowe PFRON w złotych - plan Środki finansowe PFRON - wykonanie Kwota w złotych Liczba osób 3.304,20 0 0 120.000,00 80.000,00 2 36.696,00 33.467,00 23 77.948,00 77.948,00 2 Razem 237.948,20 191.415,00 27 W 2012 r. Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku udzielił wsparcia 2 osobom niepełnosprawnym w zakresie uruchomienia własnej działalności gospodarczej, na łączną kwotę 80.000,00 zł oraz zrefundował wyposażenie stanowisk pracy dla 2 osób niepełnosprawnych, na łączną kwotę 77.948,00 zł. Rada Miejska w Słupsku podjęła decyzję o przyznaniu 66.000,00 zł ze środków z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na realizację szkoleń dla osób niepełnosprawnych z terenu Słupska. Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku wykorzystał na ten cel kwotę 56.965,00 zł. W 2012 r. w oparciu o środki PFRON zawarto 9 umów szkoleniowych, szkolenia ukończyło 65 osób bezrobotnych. W Słupsku ze szkoleń skorzystały 42 osoby bezrobotne (w tym 24 kobiety), w powiecie słupskim 23 osoby (w tym 11 kobiet). Tematyka szkoleń była następująca: - Pracownik magazynowy z obsługą wózków jezdniowych dla 20 osób niepełnosprawnych, w tym 9 z powiatu słupskiego;
- Spawanie stali niestopowych elektrodą topliwą MAG 135 moduły I, II, III dla 7 osób, w tym 2 z powiatu słupskiego; - Profesjonalny sprzedawca z modułem obsługi komputera, kas fiskalnych i fakturowania - dla 20 osób w tym 6 osób z powiatu słupskiego; - Kompleksowa obsługa biura z elementami archiwizacji dokumentów szkolenie w trybie indywidualnym - dla 6 osób posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z terenu powiatu. IV. DZIAŁANIA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH FINANSOWANE Z FUNDUSZU PRACY I EFS, REALIZOWANE W 2012 R. Wszystkie osoby zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Słupsku posiadające orzeczenie o stopniu niepełnosprawności mogły korzystać z podstawowych usług rynku pracy takich jak: pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, oraz udział osób niepełnosprawnych w szkoleniach. 1. Pośrednictwo pracy w 2012 r. na wniosek pracodawców zorganizowano 2 giełdy pracy skierowane do osób posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności: dla firmy Antema Sp. z o. o. na stanowisko sprzątaczka dla 3 osób (w giełdzie pracy uczestniczyło 19 osób bezrobotnych) oraz dla firmy Sekret Sp. z o. o., na stanowisko pracownik ochrony fizycznej bez licencji, (10 miejsc pracy). Na giełdę pracy wezwano 30 osób bezrobotnych. W okresie omawianego roku 100 osób posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zgłosiło podjęcie pracy, z czego 23 podjęcie pracy subsydiowanej. 2. Poradnictwo zawodowe z pomocy w zakresie planowania własnej ścieżki kariery zawodowej, wyboru zawodu, lub przekwalifikowania zawodowego oraz nabycia doświadczenia zawodowego, czy
samozatrudnienia mogła korzystać każda osoba niepełnosprawna zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w Słupsku. W 2012 roku przygotowano Indywidualne Plany Działania dla 125 osób bezrobotnych niepełnosprawnych. Osoby posiadające orzeczenie o stopniu niepełnosprawności korzystały z zajęć poradnictwa grupowego. Tematyka poradnictwa obejmowała takie bloki tematyczne jak: warsztat redagowania dokumentów aplikacyjnych, przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej, przedsiębiorczość zajęcia dla osób zamierzających rozpocząć własną działalność gospodarczą, skuteczny start na rynek pracy warsztaty dla osób rozpoczynających swoją karierę zawodową. W celu określenia przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia określonej pracy, uczestnictwa w szkoleniu, czy otwarcia działalności gospodarczej skierowano na badania lekarskie 39 osób z powiatu słupskiego, posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. 3. Aktywne poszukiwanie pracy w zajęciach aktywizacji zawodowej z zakresu umiejętności poszukiwania pracy wzięły udział 63 osoby posiadające orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zamieszkujące powiat słupski. 4. Organizacja szkoleń osoby niepełnosprawne bezrobotne i poszukujące pracy nie pozostające w zatrudnieniu uczestniczyły w szkoleniach organizowanych przez PUP w Słupsku. Ze środków EFS sfinansowano szkolenie Kucharz ze specjalnością sporządzania potraw z ryb morskich - łącznie dla 11 osób niepełnosprawnych, w tym 1 z powiatu słupskiego. Z Funduszu Pracy finansowane były następujące szkolenia: Podstawy obsługi komputera z modułem kas fiskalnych i fakturowania - szkolenie w trybie indywidualnym dla 1 osoby z terenu powiatu, Prawo jazdy kat. C + E łącznie dla 12 osób niepełnosprawnych, w tym 1 z terenu powiatu.
W 2012 r. kontynuowany był program pod nazwą Eurokariera" finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego, skierowany m. in. do osób niepełnosprawnych. W programie wzięło udział 40 osób niepełnosprawnych, które skorzystały ze wsparcia w postaci szkoleń, staży zawodowych - 15 osób, dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej - 3 osoby. Zrealizowano program pod nazwą Kariera bez barier współfinansowany z EFS, skierowany do osób niepełnosprawnych posiadających orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym. W ramach aktywizacji uczestnicy programu otrzymali porady psychologiczne, prawne, zostali objęci doradztwem i pośrednictwem zawodowym. Ukończyli szkolenia z zakresu rozwoju osobistego oraz szkolenia w zawodach monter instalacji sanitarnych, kucharz oraz szwaczka. W programie uczestniczyło 14 osób niepełnosprawnych, w tym 4 z powiatu słupskiego. Uczestnicy projektu odbyli staże zawodowe, po których zakończeniu 7 osób znalazło zatrudnienie (w tym 1 osoba z powiatu słupskiego). Ponadto Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku pozyskał środki na finansowanie czterech programów specjalnych realizowanych od 16.01.2012 r. do 30.06.2012 r., w ramach Działania 6.3 Inicjatywy lokalne na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na obszarach wiejskich, dla osób bezrobotnych w wieku 50 64 lata, pozostających bez zatrudnienia powyżej 12 miesięcy, o niskich kwalifikacjach zawodowych (maksymalnie z wykształceniem zasadniczym zawodowym): Gmina aktywna - skierowany do osób bezrobotnych z gminy Damnica, Razem możemy więcej skierowany do osób bezrobotnych z gminy Główczyce, Inicjatywa + Integracja = Aktywizacja skierowany do osób bezrobotnych z gminy Dębnica Kaszubska oraz Aktywizacja 50 plus szansą na integrację mieszkańców miasta i gminy Kępice. W projektach uczestniczyło 11 osób niepełnosprawnych, które skorzystały z doradztwa zawodowego oraz szkoleń z zakresu rozwoju osobistego, nowoczesnych technologii w tym obsługi komputera i fakturowania.
5 osób uczestniczyło ponadto w szkoleniu Lider lokalny. Po zakończeniu programów 2 osoby niepełnosprawne ukończyły staż zawodowy, a 1 podjęła zatrudnienie. W 2012 r. rozpoczęto realizację projektu Aktywna Jesień Życia, w którym uczestniczy 1 osoba niepełnosprawna po 50 tym roku życia. W 2012 roku korzystała ona z pośrednictwa i doradztwa zawodowego oraz uczestniczyła w szkoleniu autoprezentacji. Z Funduszu Pracy oraz EFS sfinansowano odbycie 26 staży zawodowych dla osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako osoby bezrobotne. W 2012 roku Powiatowy Urząd Pracy w Słupsku był partnerem projektu Inkubator Rozwoju Zawodowego dla osób niepełnosprawnych w powiecie słupskim. Głównym celem projektu była reintegracja zawodowa 154 osób niepełnosprawnych z terenu powiatu słupskiego i miasta Słupska poprzez naukę zawodu zintegrowanego z potrzebami regionalnego rynku pracy. Czas trwania projektu: 01.01.2011 r. 31.12.2012 r. Ponadto wspierał działania Pomorskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A. w związku z rekrutacją do projektu My też chcemy pracować aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych, współfinansowanego z EFS, adresowanego do 15 osób posiadających orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym lub znacznym, pozostających bez zatrudnienia, zamieszkujących powiat słupski i Słupsk. Osoby zakwalifikowane do projektu uzyskują wsparcie w zakresie: warsztatów psychologiczno doradczych, szkoleń z zakresu kompetencji informatycznych, szkoleń zawodowych, staży i praktyk zawodowych. Czas trwania projektu: 01.08.2012 r. - 30.09.2013 r. IV. PODSUMOWANIE 1. Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest stosunkowo niski, a stopa bezrobocia o wiele wyższa, niż ma to miejsce wśród osób
pełnosprawnych. Jest to wynikiem wielu różnorodnych przyczyn, leżących zarówno po stronie samych osób niepełnosprawnych, jak również pracodawców, którzy bardzo często wykazują negatywny stosunek do przyjmowania ich do pracy. 2. Z przedstawionych danych statystycznych wynika, że skutki niepełnosprawności osób z niskim wykształceniem z punktu widzenia rehabilitacji i możliwości podjęcia zatrudnienia są trudne do zniwelowania nawet, gdy znajdują się one pełni wieku produkcyjnego, a ich ograniczenia nie są znaczne. 3. Bardzo ważne jest podnoszenie wiedzy pracodawców o możliwościach i warunkach zatrudniania niepełnosprawnych pracowników. Takie zadanie spełniają giełdy i targi pracy, podczas których pracodawcy mogą osobiście poznać osoby niepełnosprawne - swoich potencjalnych pracowników oraz otrzymać niezbędne informacje. 4. Samorządy lokalne powinny tworzyć system zachęt dla pracodawców w postaci ulg w podatkach i opłatach, wspomagający instrumenty finansowe przewidziane w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. 5. Wsparcie i pomoc są potrzebne osobom niepełnosprawnym na wszystkich etapach rehabilitacji zawodowej, począwszy od oceny zawodowej i poradnictwa zawodowego poprzez szkolenie i kształcenie zawodowe do pośrednictwa pracy i adaptacji społeczno-zawodowej w miejscu pracy. 6. Kierunki szkolenia i kształcenia osób niepełnosprawnych powinny wynikać z potrzeb lokalnego rynku pracy, określanych w oparciu o analizę zawodów deficytowych i nadwyżkowych. 7. O możliwościach zapewnienia osobie niepełnosprawnej stosownego zatrudnienia decydują nie tylko jej indywidualne możliwości zawodowe, lecz również czynniki środowiskowe, takie jak miejsce zamieszkania, dostępność środków komunikacji, a także sytuacja rodzinna.
8. Instrumentem, który powinien być wykorzystywany w szerszym zakresie przy aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych jest spółdzielnia socjalna. Osoby zakładające spółdzielnię mają możliwość pozyskania środków z Funduszu Pracy, są zwalniane z opłat sądowych przy wpisach do KRS oraz ze składek ubezpieczeniowych.