ACTA UNIERSITATIS LODZIENSIS FOLIA BOTANICA 3 283-320 1984 (Acta Univ. Lodz., Folia bot.) Barbara Rakoweka GLONY RZEKI RAWKI ALGAE OF THE RIER RAWKA ABSTRACT: The article contains a presentation of results of qualitative and quantitative studies on microbenthos of the Rawka river. There were marked 413 taxa of algae in all, Including: Cyanophyta - 17, Euglenophyta - 12, Bacillariophyceae - 346, Chlorophyta - 33, Xanthophyceae - 2, Rhodophyta - 1, Bacteriophyta - 2, The species present only in the spring section of the river, below the point of pollution and in the zone of progressive selfpurif ication have been distinguished. 8 taxa of Diatomae have been considered as prevailing. WSTĘP Rzeka Rawka nie była dotychczas przedmiotem badań algologicznych. Ichtiofaunę rzeki badał P e n c z a k (l968 ). W latach 1980-1981 w Zakładzie Algologii Instytutu Biologii Środowiskowej UŁ zapoczątkowano badania glonów rzeki w ramach zleconego przez Urząd Wojewódzki w Skierniewicach tematu: "Ekologiczne podstawy ochrony i zagospodarowania terenów chronionych". Praca niniejsza stanowi pierwszą część badań fitomikrobentosu, w której uwzględniono wyniki badań z miesięcy: kwietnia, maja, czerwca, września 1980 r.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAN Rzeka Rawka jest największym prawobrzeżnym dopływem Bzury o 2 długości 90 km i obszarze dorzecza 1240 km. W literaturze (B a 1 i ń s k a-w u t t k e 1960, P e n c z a k 1968) podawane są dwa miejsca źródeł rzeki Rawki. Jedno z nich znajduje się w okolicy wsi Rewica, gdzie woda wypływa w postaci licznych strug z pagórkowatego leśnego terenu, a drugie położone jest we wsi Turbowice koło Koluszek. Źródła w Rewicy i źródło w Turobo- wicach dają początek dwóm ciekom, które łączą się we wsi Kochanów w rzekę Rawkę. W przedstawionych wynikach badafi algologi- cznych uwzględniono źródło w Turobowicach. Z Wysoczyzny Rawskiej rzeka płynie dalej przez Nizinę Mazowiecką, a następnie Kotlinę Warszawską i w Kęszycach uchodzi do Bzury. Wszystkie większe dopływy Rawki, jak: Krzemionka, Rylka, Białka, Chojnatka, Rokita i Korabiewka są prawobrzeżne. Wody Rawki, nie wykazujące w swoim źródłowym odcinku fizyko-chemicznych cech zanieczyszczeń, zostają zanieczyszczone przez ścieki komunalno-przemy- słowe z Rawy Mazowieckiej, Skierniewic (mleczarnia went") i Białej Rawskiej odprowadzającej przez Białkę ścieki i zakłady "Ra- malnicze i przez Krzemionkę ścieki z syropiarni i krochmalni. kroch- METODY PRACY Wzdłuż rzeki wyznaczono 7 stanowisk poboru prób fitomikrobentosu: Wierzchy, Boguszyce, Żydomice, Nowy Dwór, Kamion, Ruda, Bolimów. Stanowisko we Wierzchach charakteryzuje odcinek źródłowy, który kończy się w Boguszycach (powyżej Rawy Mazowieckiej), stanowisko w Żydomicach jest pod wpływem ścieków odprowadzanych z Rawy Mazowieckiej, a stanowisko w Bolimowie charakteryzuje odcinek ujściowy rzeki. Próby zbierano z dna rzeki, podwodnych kamieni i pali. Po wstępnej analizie materiału próby utrwalono 4% formaliną część materiału (około 3 m) przeznaczono do oznaczania okrzemek, odwirowano i osad zalewano chromianką na 48 godzin w celu uzyskania samych pancerzyków, następnie robiono trwałe preparaty w pleuraksie. Na podstawie preparatów trwałych oznaczono gatunki okrzemek oraz określono udział procentowy poszczególnych taksonów w badanej próbie. Udział procentowy okrzemek obliczono w stosunku do 400 osobników (C h o 1-
n o k y 1968, S t a r m a c h 1969). Gatunki okrzemek występujące w próbie powyżej 10% określono jako dominujące. Do a- nalizy ilościowej część materiału (ok. 3 m l ) odwirowywano w wirówce (2 min 3 tys. obrotów), a otrzymany, o znanej objętości, osad rozcieńczono 5-krotnie wodą destylowaną. Następnie pobierano krople o objętości 0,05 ml i umieszczono pod szkiełkiem nakrywkowym o wymiarach 20/20 mm. W tak wykonanym płynnym preparacie mikroskopowym liczono organizmy w 50 losowo wybranych polach ( K a d ł u b o w s k a 1978) pod powiększeniem 40 x 12,5 x x 1,6, a następnie obliczano liczbę osobników glonów występujących w określonej objętości osadu (l cm3). Przy oznaczaniu glonów posługiwano się następującymi opracowaniami: B o u r e 1-1 y (1968), C 1 e v e-e u 1 e r (1953, 1955), H u b e r- - P e s t a l o z z i (1955), K o s s i n s k a j a (1960 ), K a 1 b e (1973 ), C o m p e r e (1976 ), Prescott (1973), S i e m i ń s k a (1964), S t a r m a c h (1966, 1977), Z a b e l i n a (l95l). Dane chemiczne wody pochodzą z Ośrodka Badań i Kontroli Środowiska w Łodzi (f r e j 1980). Preparaty zdeponowane są w Zakładzie Algologii Instytutu Biologii Środowiskowej UŁ. OPIS STANOWISK POBORU PRÓB Stanowisko 1 - Wierzchy, położone 2 km poniżej źródła znajdującego się we wsi Turobowice, gdzie woda wypływa z pulsującego wywierzyska leżącego wśród łąk na torfowisku niskim. Poniżej wywierzyska, w tworzącym się strumieniu widać unoszące się nici Spirogyra sp., Mougeotia sp., oraz zielone galaretowate plechy Tetraspora cylindrica. Powyżej mostu we Wierzchach muliste dno rzeki pokryte jest zieloną darnią aucheria sp., a poniżej mostu znaleziono stanowisko krasnorostu Batrachospermum ectocarpum, którego krzaczkowate plechy o czerwono-fioletowej barwie porastają obficie podwodne kamienie i twarde dno. Na stanowisku tym oznaczono 163 taksony, w tym 147 okrzemek. Dominującymi gatunkami o- krzemek były: w kwietniu - Meridion clrculare (51,08%) i Synedra rumpens (11,08%) w maju - Sgnedra tumpens (38,25%), Achnanthes minutissima (14,00%) i Nitzschia communis (14,00%), w czerwcu - Synedra rumpens (32,50%).
Stanowisko 2 - Boguszyce, położone na 25 km od źródła. Do rzeki przylegają łąki oraz małe płaty łęgu olszowego. Rzeka ma tutaj szerokość o k. 10 m. Na stanowisku powyżej i poniżej mostu w nurcie rzeki widać bogatą roślinność wodną, w skład której wchodzi: rdestnica grzebieniasta Potamogetón pectlnalls, rdestnica kędzierzawa Potamogeston crispus, moczarka kanadyjska Elodea canadensis oraz włosieniczek krążolistny Batrachlum circlnatum. Średnie stężenie niektórych wskaźników zanieczyszczeń wody: tlen rozp. - 11,7 BZTC b - 2,7 chlorki - 11,0 siarczany - 102,0 mg/dm 0-3 mg/dm O, 3 - mg/dm Cl 3 mg/dm SO^ Na stanowisku tym oznaczono 210 taksonów, w tym 196 okrzemek. Dominującymi gatunkami okrzemek były: w kwietniu - Fragilaria pinnata (15,25%), Fiagilaiia construens (11,50%), w maju Achnanthes minutisslma (22,17%), w czerwcu - Fragllaria pinnata (ll,22%), we wrześniu - Navícula gregaria (10,00%). Stanowisko 3 - Żydomice położone na 35 km, jest pod wpływem ścieków komunalnych i przemysłowych z Rawy Mazowieckiej oraz znajdujących się za miastem Zakładów Mięsnych. Stanowisko poboru prób usytuowano powyżej mostu, a poniżej kaskady utworzonej przy starym moście. Rzeka ma tutaj szerokość 12 m, brzeg jest niski, otoczony łąkami. W wartkim nurcie rzeki występuje rdestnica nawodna Potamogeton fluitans. Woda jest lekko mętna, na zanurzonych roślinach i gałęziach widać biały kłaczkowaty nalot bakterii Sphaerotilus natans, której masowy rozwój świadczy o silnym zanieczyszczeniu organicznym wody. bakteria sierkowa Beggiatoa alba. W mule rzeki występuje Średnie stężenie niektórych wskaźników zanieczyszczeń wody: tlen rozp. - 8,1 mg/dm30o BZT_ - 3 3,7 mg/dm 0 5 3 chlorki - 21,0 mg/dm Cl 3 siarczany - 95,0 mg/dm SO^ Oznaczono 273 taksony, w tym 237 okrzemek. Dominującymi gatunkami okrzemek były: w kwietniu - Navícula viridula (15,40%) i Synedra u Ina (12,71%), w maju brak dominantów powyżej 10% (Navi-
cula vlrldula 7,42%), w czerwcu - brak gatunków dominujących (Navícula viridula 7,42% ), we wrześniu - Nitzschia palea 26,19% i Synedra ulna (15,48%). Stanowisko 4 - Nowy Dwór, leży na ok. 4 2 km biegu rzeki. Szerokość rzeki w okolicy mostu wynosi 12 m. Patrząc z mostu w nurt rzeki widaó łany roślinności wodnej, gdzie obok rdestnic znaleziono jeżogłówkę Sparganium sp. Na wyżłobionym przez silny nurt lewym brzegu rzeki znaleziono drugie w Rawce stanowisko krasnorostu Batrachospermum ectocarpum. / Średnie stężenie niektórych wskaźników zanieczyszczeń wody: 3 tlen rozp. - 9,0 mg/dm 02 BZT_ - 3,8 mg/dm 0_ chlorki - 3 21,0 mg/dm Cl siarczany - 65,0 mg/dm3sc>4 Warunki tlenowe uległy wyraźnej poprawie. Oznaczono 2 35 tak- sonów, w tym 211 okrzemek. Dominującymi gatunkami okrzemek były: w kwietniu - Navícula vlrldula (14,53%), w maju - Navicula viridula (l0,84%), w czerwcu brak gatunków dominujących (Navícula viridula 9,22%), we wrześniu brak gatunków dominujących (Navícula vlrldula 6,67%). Stanowisko 5 - Kamion, położone na ok. 54 km. Próby zbierarno powyżej starego drewnianego mostu, a poniżej młyna. Rzeka ma tu szerokość ok. 15 m, brzeg jest niski, porosły olchą. W korycie rzeki nie spotkano roślin wodnych. W wodzie unoszą się o- derwane od mułu brudnozielone plechy sinicy Osclllatoria limosa. Brak chemicznych analiz wody. Oznaczono 243 taksony, w tym 214 okrzemek. Dominującymi gatunkami okrzemek były: w kwietniu Hantzschia amphioxys var. capitata (13,75%) i Navicula viridula (l3,50%), w maju - Navicula viridula (12,96%) i Navicula gregaria (10,76%), w czerwcu - Navicula gregaria (15,21%), we wrześniu brak gatunków dominujących. Stanowisko 6 - Ruda, położone na 65 km. Płynąca leniwie rzeka spada przy młynie z wysokości ok. 3 m, porywając ze sobą piasek i muł. Brak przyczepionych do podłoża roślin wodnych. Poboru prób dokonywano powyżej młyna.
Średnie stężenie niektórych wskaźników zanieczyszczeń wody: tlen rozp. - 3 10,7 mg/dm 02 BZT5-2,3 mg/dm302 chlorki - 18,0 mg/dm3cl siarczany - 75,0 mg/dm^so^ Widać dalszą poprawę jakości wody w porównaniu ze stanowiskiem 3 i 4. Oznaczono 259 taksonów, w tym 237 okrzemek. Dominującymi gatunkami okrzemek były: w kwietniu - Navícula vlrldula (54,75%), w maju - Navícula gregaria (27,50%), w czerwcu - Navícula vlrldula (22,50%), we wrześniu - brak gatunków dominujących. Stanowisko 7 - Bolimów, położone było na 79 km biegu rzeki. Rzeka, będąca tu w swoim ujściowym odcinku, osiąga szerokość 20 m. Główny nurt płynie wzdłuż lewego brzegu ocienionego olchami, prawy brzeg jest pozbawiony roślinności przybrzeżnej, rzeka rozlewa się między kamieniami (głębokość o k. 0,5 m), które masowo porośnięte są mchem wodnym Fontlnalis antipirética, Cla- dophora glomerata oraz vauchería sp. Wśród tych gatunków przyrośniętych do podłoża masowo rozwijają się, okrzemki, zielenice i sinice. Średnie stężenie niektórych wskaźników zanieczyszczeń wody: tlen rozp. - 3 12,8 mg/dm 0o BZTg - 3 2,3 mg/dm 02 chlorki - 20,0 mg/dm3cl siarczany - 84,0 mg/dm3s04 Oznaczono 263 taksony, w tym 225 okrzemek. Dominującymi gatunkami okrzemek były: w kwietniu - Navicula viridula (37,75%) i Navicula gregaria (17,00%), w maju - Navicula viridula (10,84%), w czerwcu - Navícula viridula (21,75%). OMOWIENIE WYNIKÓW W mikrobentosle rzeki Rawki oznaczono 413 taksonów glonów i bakterii (tab. Ili), w tym: Cyanophyta - 17, Euglenophyta - 12, Bacillariophyceae - 346, Chlorophyta - 33, Xanthophyceae - 2, Rho-
dophyta - 1, Bacteriophyta - 2. Z danych zamieszczonych w tab. I i II wynika, że najmniej zróżnicowany jakościowo i najmniej liczny ilościowo był mlkrobentos odcinka od źródeł do Boguszyc. Tabela I Liczba taksonów w fitoraikrobentosie rzeki Rawki Number of taxa in phytomicrobenthos of the Rawka river Grupa Group Stanowisko Locality 1 2 3 4 5 6 7 Bacteriophyta 2 1 1 1 1 Cyanophyta 5 2 7 9 10 6 15 Euglenophyta 1 4 10 3 7 4 7 Bacillariophyceae 147 196 2 37 211 214 2 37 225 Chlorophyta 7 8 17 10 11 11 14 Rhodophyta 1 1 Xanthophyceae 2 1 Razem Total 163 210 273 235 243 259 263 1 - Wierzchy, 2 - Boguszyce, 3 - Żydomice, 4 - Nowy Dwór, 5 - Kamion, 6 - Ruda, 7 - Bolimów. T a b e l a / 3 Skład ilościowy fitomikrobentosu rzeki Rawki tys. osobników/cm (wartości średnie) Quantitative composition of phytomicrobenthos of the Rawka river thousands of individuals/cm3 (mean values) II Grupa Group Stanowisko Locality Wierzchy Boguszyce Żydomice Nowy Dwór Kamion Ruda Bolimów Bacteriophyta 649 42-4 4 Cyanophyta 32 32 399 622 495 350 1 867 Euglenophyta - 6 62 57 145 51 321 Xanthophyceae 6 6-13 6 2 4 Bacillariophyceae 2 860 3 561 3 331 8 027 16 281 8 685 26 508 Chlorophyta 6-49 106 211 96 297 Razem Total 2 904 3 605 4 490 8 867 17 138 9 188 29 001
T a b e l a III Skład jakościowy fito Qualitative composition of phyto mikrobentosu rzeki Rawki microbenthos of the Rawka river Takson Taxa Wierzchy Boguszyce Stanowisko Locality Żydomice Nowy Dwór Kamion Ruda Bolimów 1 2 3 4 5 6 7 8 Bacteriophyta Beggiatoa alba (auch.) Trev. Sphaerotllus natans Kütz. I I I I I I Cyanophyta Anabaena affinis Lemm. I A. cyllndrica f. woronichlniana (Woronich.) Elenk. Chamaesiphon sp. Gloeocapsa túrgida (Kütz.) Hollerb. Merismopedia tenuissima Lemm. Lyngbya kützlngii (Kütz.) Schmidle L. cryptovagina a Schkorb. Oscillatoria agardhil Gom. O. granulata Gard. I 0. irrígua (Kütz.) Gom. 0. 1imosa Agardh I 0. pseudogeminata G. Schmid. 0. tenuis Agardh I I 0. terebriformis Agardh Pseudoanabaena constrlcta (Szafer) Lauterb. I P. schmidlei Jaag. Spirullna major Kütz. I I I I I I I I I I I I I I I I I I Euglenopbyta Euglena acus Ehr. E. próxima Dang. E. spirogyra Ehr. E. tripteris (Duj.) Klebs I I
Tabela XXX (cd.) 1 2 3 E. viridis Ehr. Lepoclnclls fusiformis Lemm. L. ovum (Ehr.) Lemm. I I Phacus acuminatus Stokes I P. pleuronectes (Ehr.) Du j. Trachelomonas bacillifera Playf. T. hispida (Perty) Stein T. volvocina Ehr. I I Bacillarlophyceae Achnanthes clevei Grun. I A. clevei var. rostrata Hust. I A. coarctata (Breb.) Grun. A. conspicua Mayer A. delicatula (Kütz.) Grun. I A. dispar CI. A. exigua Grun. A. exigua var. heterovalvata Krasske A. hungarica Grun. I X I A. kolbei Hust. I I A. lanceolata (Breb.) Grun. I I I I A. lanceolata f. capitata 0. Müll. I I A. lanceolata f. ventricosa Hust. I I I I A. lanceolata var. elliptica CI. I I I I A. lanceolata var. rostrata (0str.) Hust. I I I I A. linearis (W. Sm.) Grun. A. lanearis var. pusilla Grun. A. minutissima Kütz. I I I I A. peragalloi Brun et Herib. I Amphl pleura pel lucida Kütz. Amphora oval is Kütz. I I A ovalis var. libyca (Ehr.) CI. I I A ovalis var. pediculus Kütz. I A. veneta Kütz.
Tabela III (cd.) ł 2 3 Anomoeonels sphaerophora (Kiitz.) Pfitz. I Asterlonella formosa Hass. I I Caloñéis amphisbaena (Bory) Cl. I C. baclllum (Grun.) Mer. I C. bacillum var. lancettula (Schulz) Hust. I I I C. sillcula (Ehr.) Cl. I C. sllicula var. glbberula (Kiitz.) Grun. C. sillcula var. truncatula Grun. I C. sillcula var. ventricosa (Ehr.) Donk. Campylodiscus noricus var. hibernica (Ehr.) Grun. Cocconels diminuta Pant. I C. disculus (Schum.) Cl. C. pediculus Ehr. I C. placéntula Ehr. I I I C. placéntula var. euglypta (Ehr.) Cl. I C. placéntula var. llneata (Ehr.) Cl. Cyclotella comta (Ehr.) Kiitz. C. kützlngiana Thw. I I C. meneghinlana Kiitz. I I I C. stelligera Cl. et Grun. I I Cymatopleura elliptica (Breb.) w. Sm. I C. elliptica var. hibernica (W. Sm.) Hust. C. elliptica var. nobilis (Hantzsch.) Hust. C. solea (Breb.) W. Sm. I C. solea var. apiculata (w. Sm.) Ralfs. C. solea var. gracilis Grun. I Cymbella aequalis W. Sm. C. aspera (Ehr.) Cl. I I C. cistula (Hemp.) Grun. I I I
Tabela XII (cd.) 1 2 3 C. cistula var. maculata (Kütz ). H. I I C. cuspidata Kütz. I I C. cuspidata var. anglica (Lagst.) Cleve Euler I C. cymblformls (Ag.? Kütz.). H. I C. ehrenbergi1 Kütz. I I C. gracilis (Rabh.) Cl. C. hustedtli Krasske C. lacustris (Ag.) Cl. C. lanceolata (Ehr.). H. I C. naviculiformis Auersw. I C. prostrata (Berkley) Cl. I C. sinuata Greg. I I C. sinuata f. ovata Hust. I C. túmida (Breb.). H. C. túrgida (Greg.) Cl. I I C. ventricosa Kütz. I I I I Denticula tenuis Kütz. Diatoma anceps (Ehr.) Kirch. D. elongatum (Lyngb.) Ag. D. elongatum var. tenue (Ag.). H. D. hiemale var. mesodon (Ehr.) Grun. I D. vulgare Bory I D. vulgare var. productum Grun DipIoneis elllptica (Kütz.) Cl. I I I D. ovalis (Hilse) Cl. I Epithemia sorex Kütz. I I I E. turglda (Greg.) Cl. E. zebra (Ehr.) Kütz. E. zebra var. porcellus (Kütz.) Grun. E. zebra var. saxonica (Kütz.) Grun. Eunotia arcus var. bldens Grun. E. arcus var. fallax Hust. E. exigua (Breb.) Rabh. I
Tabela III (cd.) 1 2 3 E. lunaris (Ehr.) Grun. I I I I E. pectlnalis (Dilliw? Kiitz.) I E. pectinalls var. minor f. intermedia Krasske E. pectlnalis var. minor (Kiitz.) Rabh. E. praerupta Ehr. I I I E. praerupta var. bidens (W. Sm.) Grun. E. praerupta var. inflata Grun. I Fragilaria bicapitata Mayer I I I I F. bidens Heib. F. brevlstrlata Grun. I I F. brevistrlata var. subcapitata Grun. I F. capucina Desm. F. capucina var. mesolepta Rabh. F. construens (Ehr.) Grun. I I F. construens var. blnodls (Ehr.) Grun. I I I F. construens var. venter (Ehr.) Grun. I I F crotonensis Kitt. I I F inflata (Heid.) Hust. F. intermedia Grun. I I F. lapponica Grun. F. leptostauron (Ehr.) Hust. I I F. leptostauron var. dubia Grun. F. leptostauron var. rhomboides Grun. F. pinnata Ehr. I I I I F plnnata var. lancettula (Schum.) Grun. F pinnata var. lancettula f. capitata Krieg. I I F virescens var. elliptica Hust. I I I F virescens var. oblongella Grun. I I I I Frustulia vulgaris (Thw.) I I I I Gomphonema acuminatum Ehr. I I G acuminatum var. brebissonii Ktitz. I I
Tabela III (od.) 1 2 3 G. acuminatum var. coronatum (Ehr.) W. Sm. I I G. acuminatum var. trlgonocephalum (Ehr.) Grun. G. acuminatum var. turrls (Ehr.) CI. I G. angustatum (Kütz.) Rabh. I I G. angustatum var. productum Grun. I I G. angustatum var. sarcophagus (Greg.) Grun. I G. angustatum var. undulatum Grun. G. augur Ehr. G. capitatum Ehr. I G. constrictum Ehr. I I I G. gracile Ehr. G. intricatum Kütz. I G. Intricatum var. pumilum Grun. G. lanceolatum Ehr. G. lanceolatum var. insigne (Greg.) CI. I G. longiceps var. subclavatum Grun. G. gracile Ehr. G. olivaceum (Lyngb.) Kütz. I I G. olivaceum var. calcareum CI. G. parvulum (Kütz.) Grun. I I I I G. parvulum var. micropus (Kütz.) CI. G. parvilum var. subellipticum CI. Gyrosigma acuminatum (Kütz.) Rabh. G. attenuatum (Kütz.) Rabh. I G. spenceri var. nodiferum Grun. Hantzschia amphioxys (Ehr.) Grun. I H. amphioxys var. capitata o. Müll. H. amphioxys var. minor Grun. Melosira arenarla Moore I M. granulata (Ehr.) Ralfs. I I M. granulata var. angustissima (0. Müll.) Hust. I I 4 5 I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I 6 7 8 I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I t
Tabela III (cd.) 1 2 3 M itallca (Ehr.) Kütz. I I I M varlans Ag. I I I I Mer id ion circulare Ag. I I I I M circulare var. constrlcta (Ralfs). H. I Navícula anglica Ralfs I I N asellus Weinhold I N bacilliformis Grun. I N bacllllformis var. cruciata Hust. N bacillum Ehr. I I N. bacillum var. gregoryana Grun. N. binodis Ehr. N cincta (Ehr.) Kütz. I I N. clńcta var. heufieri Grun. I I N. dementis Grun. I N. costulata Grun. I I N. cruclcula (W. Sm.) Donk. N. crucicula var. obtusa Grun. I N. cryptocephala Kütz. I I I I N. cryptocephala var. intermedia Grun. I I N. cryptocephala var. veneta (Kütz.) Grun. I I N. cuspidata Kütz. I N. cuspidata var. ambigua (Ehr.) CI. I N. dicephala (Ehr.) W. Sm. I I N. dlcephala var. eligensis (Greg.) CI. N. dicephala var. neglecta (Krasske) Hust. N. digitoradiata (Greg.) CI. N. exigua (Greg.) 0. Müll. I N. gast rum Ehr. I N. gastrum var. signata Kalbe N. gracilis Ehr. I I
Tabela III (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 8 N. gregaria Donk. I I I I N. grimmei Krasske N. hungarlca Grun. N. hungarlca var. capitata (Ehr.) CI. I I I I N. hungarica var. Intermedia Skabitsch. N. hungarla var. lueneburgensis Grun. N. hustedtli Krasske N. Integra (W. Sm.) Ralfs. I I N. kotschyl Grun. N. lacustris var. parallela Wisl. et Kolbe N. lanceclata (Ag.) Kütz. I I I N. levanderi var. tatrensis Bily et Marvan I N. menisculus Schum. I I I N. menisculus var. meniscus (Schum.) Hust. N. minima Grun. I N minima var. atomoides (Grun.) CI. I I N mutica Kütz. N mutica var. binodis Hust. N mutica var. cohnii (Hilse) Grun. N mutica var. nivalis (Ehr.) Hust. N mutica var. ventricosa (Kütz.) CI. N oblonga Kütz. I N pelliculosa (Breb.) Kütz. I N peregrina var. kefvlngensis (Ehr.) CI. N perpusilla Grun. I N placentula (Ehr.) Grun. I N placentula f. jenisseyensis (Grun.) Meist. I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I
Tabela X (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 8 N. placentula f. latiuscula (Grun.) Meist. N. placentula f. rostrata Mayer I N. protracta Grun. I I N. pupula Kütz. I I I I N. pupula var. capitata Hust. I N. pupula var. elliptica Hust. I I I N. pupula var. mutata (Krasske) Hust. I N. pupula var. rectangularis (Greg.) Grun. I I N. pupula var. rostrata Hust. I N. pygmea Kütz. I N. radiosa Kütz. I I I N. radiosa var. tenella (Bréb.) Grun. N reinhardtii Grun. I I N reinhardtii f. gracilior Grun. I N rhynchocephala Kütz. I I I I N rhynchocephala var. orientalis I. Kiss. I I N rostellata Kütz. I I N rotaena (Rabh.) Grun. I I I N seminulum Grun. N similis Krasske I N subhamulata Grun. N tuscula (Ehr.) Grun. N viridula Kütz. I I I I N viridula f. capitata Mayer N viridula var. slesvicensis (Grun.) Cl. I I I I Neidiam affine (Ehr.) Cl. N affine var. amphirhynchus (Ehr.) Cl. I I I I I I I I I I XX I I I I I I XX I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I
Tabela III (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 8 N dublum (Ehr.) CI. I N Iridis (Ehr.) CI. N iridis f. vernale Reich. I N Iridis var. ampliatum (Ehr.) CI. N productum (W. Sm.) CI. I I I Nitzschia acicularis W. Sm. I I I I N acuta Hantzsch. N amphibia Grun. I I I N. angustata (W. Sm.) Grun. N angrustata var. acuta Grun. I I N. apiculata Greg. N. capitellata Hust. N. communis Rabh. N, communis var. abreviata Grun. N. dissipata (Kütz.) Grun. I I I I N. fonticola Grun. I N frustulum (Kütz.) Grun. N. frustulum var. perpusilla (Rabh.) Grun. N. hantzschiana Rabh. I I N. heufleriana Grun. I N. hungarlca Grun. N. kützingiana Hilse I N. linearis W. Sm. I I I I N. linearis var. tenuis (W. Sm.) Grun. N. obtusa W. Sm. I N. palea (Kütz.) w. Sm. I I N. recta Hantzsch. I I I I N. sigma (Kütz.) W. Sm. N. sigmoidea (Ehr.) W. Sm. I I N. sinuata (W. Sm.) Grun. sinuata var. tabellarla Grun. I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I XI I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I «I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I w I I I I I I I I I I I I I I I I I I I í
Tabela III (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 8 N. stagnorum Rabh. I N. sublinearis Hust. N. thermalis Kütz. N. thermalis var. minor Hilse N. tryblonella Hantzsch. N. tryblonella var. levldensis (W. Sm.) Grun. N. tryblonella var. victorlae (W. Sm.) Grun. Opephora martyl Herib. Pinnularla acorlcola' Hust. P. appendlculata (Ag.) CI. I I P. borealls Ehr. I I I P. dactylus Ehr. P. gentllis (Donk.) CI. I P. glbba Ehr. I I P. gibba var. subundulata Mayer P. glbba var. parva (Ehr.) Grun. P. globiceps Greg. P. globiceps var. krookel Grun. I P. hemlptera (Kütz.) CI. P. intermedia Lagerst. I I P. lata var. thuringiacea (Rabh.)» Mayer P. major (Kützm) CI. I I I P. major var. lacustrls Meist. 1 P. major var. linearis CI. P. mesolepta (Ehr.) W. Sm. I P. microstauron (Ehr.) CI. I I I I P. microstauron f. blndulata 0. Müll. I I P. microstauron f. diminuta Grun. I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I
Tabela III (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 8 P. microstauron var. brebissonil (Kütz.) Hust. P. molaris Grun. P. nobllls Ehr. I P. nodosa Ehr. I P. stauroptera Grun. P. stomatophora Grun. P. subcapltata Greg. P. viridis (Nitzsch.) Ehr. I I P. viridis var. intermedia CI. P. viridis var. sudetica (Hilse) Hust. Rhoicosphenla curvata (Kütz.) Grun. I I Rhopalodla gibba (Ehr.) 0. Müll. I I Stauronels acuta W. Sm. S. anceps Ehr. I S. anceps f. gracilis (Ehr.) CI. I S. legumen Ehr. S. parvula var. promlnula Grun. I S. phoenicentron Ehr. I I I S. smithli Grun. I I I S. schulzii Jouse Stephanodiscus astrea var. mlnutulus (Kütz.) Grun. I I S. dubius (Fricke) Hust. I S. hantzschli var. pusillus Kalbe I I I S. hantzschli var. striator Kalbe I I Surirella angustata Kütz. I I I S. biseriata Breb. S. biseriata var. bifrons (Ehr.) Hust. I S. biseriata var. bifrons f. punctata Meist. I S. biseriata var. constricta Grun. S. biseriata var. rostrata Schulz. S. elegans Ehr. S. linearis W. Sm. I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I
1 2 3 s. linearis var. constrlcta (Ehr.) Grun. s. ovalls Breb. s. ovata Kütz. I I s. ovata var. pinnata (W. Sm.) Hust. I I s. ovata var. pseudopinnata Mayer s. robusta Ehr. s. robusta var. splendida (Ehr.). H. s. tañera Greg. s. teñera var. nervosa A. Schmidt Synedra capitata Ehr. I S. parasitica (W. Sm.) Hust. S. parasitica var. subconstrlcta Grun. I I I I S. rumpens Kutz. s. rumpens var. fragllarloides Grun. I I I s. rumpens var. scotlea Grun. s. tabulata (Ag.) Kiitz. I s. ulna (Nitzsch.) Ehr. I I I I s. ulna var. amphlrhynchus (Ehr.) Grun. I I s. ulna var. biceps (Kiitz.) Schonf. I I I I s. ulna var. danlca (Kiitz.) Grun. s. ulna var. oxyrhynchus (Kiitz.). H. s. vaucheriae Kiitz. I I I Tabellarla flocculosa (Roth.) Kiitz. I T. fenestrata (Lyngb.) Kütz. I Chlorophyta Actinastrum hantzschii Lagerh. Characium ornithocephalum A. Braun. Chlamydomonas sp. I Chlorella vulgaris Beyer. I I Coelastrum microporum Naeg. C. scabrum Reinsch. Cladophora glomerata Kütz. Closterium ehrenbergii Menegh. C. acerosum (Sehr.) Ehr. I C. acerosum f. elongatum (Breb.) Kossinsk.
Tabela III (cd.) 1 2 3 C. monlliferum (Bory) Ehr. I Cosmarlum botrytls Menegh. I Dlctyosphaerlum ehrenbergianum Naeg. Eudorlna elegans Ehr. Golenkinia radiata Chodat Kirchneriella concorta (Schmidle) Bohlin I Monoraphidium sp. Mlcrospora sp. Mougeotia sp. Oedogonium sp. Oocystis borgel Snow. PandoiUna morum (o. Müll.) Bory Pediastrum boryanum (Turn.) Menegh. Sorastrum spinulosum Naeg. Scenedesmus acuminatus (Lag.) Chod. S. acutus Meyen S. armatus Chod. Laborec S. spinosus Chod. S. quadricauda (Turp.) Breb. Spirogyra sp. Ulothrix sp. Stigeoclonium sp. Tetraspora cylindrica (Wahl.) C. A. 4 5 6 7 8 I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I Rhodophyta Batrachospermum ectocarpum I Sirodot I Xanthophyceae Trlbonema sp. I I aucheria sp. I I Cyfry rzymskie oznaczają miesiące. Roman numerals represent months.
Na dalszych stanowiskach obserwowano wzrost liczby taksonów przy jednoczesnym wzroście liczby osobników. Wyróżniono gatunki występujące wyłącznie na poszczególnych odcinkach rzeki. Do gatunków występujących tylko w odcinku źródłowym rzeki należą: Achnanthes linearis var. pusllla, Eunotla exigua, Eunotla pectinalis, Eunotla praerup- ta, Heridlon circulare var. conatrlcta, Plnnularla gentllis, Plnnularla glo- biceps, Plnnularla nodosa, Plnnularia stomatophora, Tetraspora cilindrica. Do gatunków pojawiających się w rzece na stanowisku w Rudzie, gdzie wyraźnie poprawiają się warunki fizyczno-chemiczne wody, a przede wszystkim wzrasta ilość tlenu: Campylodlscus noricus var. hibernlca, Cymatopleura elliptica var. nobilis i var. hibarnica, Diatoma anceps, Gomphonema ollvaceum var. calcareum, Navícula bacllllformis var. cruclata i var. gregoriana. Obok taksonów, których występowanie związane było z określonym odcinkiem rzeki, stwierdzono 86 taksonów wspólnych dla mikrobentosu całej rzeki. Jedynie w stosunku do okrzemek określono dominację gatunków. Spośród 346 taksonów tylko nieliczne okrzemki dominowały ilościowo. Do gatunków dominujących należą w odcinku źródłowym: Heridlon circulare, Synedra rumpens, Achnanthes minutissima i Nitzschia communis; na star.owisku 2: Achnanthes minutissima, Fragilaria pinnata, F. construens i Navícula gregaria; na pozostałych pięciu stanowiskach: Navícula gregaria i Navícula viridula. PIŚMIENNICTWO B a 1 i ń s k a-w u t t k e, K. 1960. Geomorfologia obszaru między Skierniewicami a Rawą Hazowiecką. Prace geogr., 23: 1-112. Bourelly, P. 1968. Les Algues deau douce. N. Boubee Cie, Paris: 1-438. C h o 1 n o k y, B. J. 1968. Die Ökologie der Diatomeen in Binnengeewässern. erl. J. Cramer, Leipzig: 1-699. C 1 e v e-e u 1 e r, A. 1953. Die Diatomeen von Schweden und Finnland. T. 2. Almqvist et Wiksells Boktryckeri - A-B. Stockholm: 1-158. C 1 e v e-e u 1 e r, A. 1953. Die Diatomeen von Schweden und Finnland. T. 3. Almqvist et Wiksells Boktryckeri - A-B. Stockholm: 1-158. C 1 e v e-e u 1 e r, A. 1953. Die Diatomeen von Schweden und Finnland. T. 4. Almqvist et Wiksells Boktryckeri - A-B. Stockholm: 1-231.
Compere, P. 1976. Algues de la Region du Lac Tchad. Cah. ORSTOM, ser. Hydrobiol., 10, 2: 77-118. Frej, M., Miller, I. 1980. Stan czystości wód rzeki Rawki w roku hydrologicznym 1980. Wyd. 0»r. Bad. i Kontr. Srod., Łódź: 1-33. Hube r-p estalozzi, G. 1955. Das Phytoplankton des SiiBswassers. T. 4. erl. E. Schweizerbartsche, Stuttgart: 1-606. Kadłubowska, J. Z. 1978. Methods of the representative analysis of diatom communities. erh. Internat. erein. Limnol.: 1285-1288. Kalbe, L. 1973. Kieselalgen in Binnengewässern. erl. A. Ziemsen, Wittenberg Lutherstadt: 1-206. Kossinskaja, E. K. 1960. Flora sporovych rastenij SSSR. T. 5. Izd. Akad. Nauk SSSR, Moskva-Leningrad: 1-706. Penczak, T. 1968. Ichtlofauna rzek Wyżyny Łódzkiej i terenów przyległych. Cz. I a. Hydrografia i rybostan Bzury i dopływów. Acta Hydrobiol., 10, 4. 471-497. Prescott, G. W. 1973. Algae of the Western Great Lakes Area. UMC Brown Comp. Publ., Donbuque, Iowa: 1-977. Siemińska, J. 1964. Flora słodkowodna Polski. T. 6. PWN, Warszawa: 1-650. Starmach, K. 1966. Flora słodkowodna Polski. T. 2. PWN, Warszawa: 1-807. Starmach, K. 1977. Flora słodkowodna Polski. T. 14. PWN, Warszawa- -Kraków: 1-445. Starmach, K. 1969 (maszynopis). Okrzemki jako wskaźniki dla oceny wód: 1-24. Zabelina, M. M., Kiselev, I. A., P r o s k i n a-l a v- r e n k o, A. L., S e u k o v a,. S. 1951. Diatomovyje vodorosli. Opredelitel presnovodnych vodoroslej SSSR, T. 4. Izd. Sov. Nauka, Moskva: 1-615. SUMMARY The paper is a report on algae in the Rawka river. The Rawka river is a right-bank tributary of the Bzura 90 kms long. Along the river course there were appointed 7 localities of microbenthos sampling corresponding to a differing character of the river. Localities 1 and 2 characterize the river spring section. Localities 3 at Zydomice lies below the outlet of sewage from
Rawa Mazowiecka, localities 4, 5 and 6 are located in the zone of progressive self-purification of the river. Localities 7 at Bolimów is characteristic for the river estuary section. In the river microbenthos there were determined 413 taxa including: Cyanophyta - 17, Euglenophyta - 12, Bacll- lariophyceae - 3 46, Chlorophyta - 33, Xanthophyceae - 2, Rhodophyta - 1, Bacteriophyta - 2. Qualitative and quantitative studies revealed that the microbenthos in the spring section was least differentiated. In farther stations, there was observed growth in the number of taxas and number of in- 3 dividuals per 1 cm of slime. The author distinguished species present exclusively in the spring section as well as in the station where the wated quality is improved (localities 6 at Ruda). 86 taxa common for the entire river were found. 8 taxa of Diatomae were considered as prevailing, i.e. Meridiem circulare, Synedra rumpens, Achnanthes minutissima and Nitzschia communis in the spring section, Achnanthes minutissima, Fragilaria pinnata, Fragilaria construens and Navícula gregaria in the station 2, Navícula gregaria and Navícula viridula in the remaining 5 sites. Dr Barbara Rakowska Wpłynęło do Redakcji Instytut Biologii Środowiskowej Folia botanica 1 II 1981 r. Uniwersytetu Łódzkiego ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź