Jest to bardzo udany projekt, powstały w gorącym czasie rozwoju i dojrzewania przemian w wizjach geopolitycznych naszej rodzinnej Europy. Stanowi on dokładny krok historiograficznego przypomnienia wielkich nadziei, marzeń i błędów. Teraźniejszość niezmiernie potrzebuje kontekstu przeszłości. Wspieram publikację i życzę wielu czytelników i recenzji. prof. Egidijus Aleksandravičius Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie Szczególną zaletą książki jest niekwestionowana aktualność jej tematu. Dzisiaj znów, jak prawie przed stuleciem, mamy sytuację, kiedy na Wschodzie powstało zbrodnicze rewizjonistyczne państwo, eksportujące tym razem już nie Rewolucję Światową tylko raczej światowy chaos, zamieszanie i dezorientacje, ale też wykazujące agresję militarną wobec swoich słabszych sąsiadów. Znów, jak prawie sto lat temu, widzimy dążenie licznych rządów europejskich do łagodzenia zatargów z Rosją (w ujęciu jednego z bohaterów książki) i uznanie zbliżenia z Moskwą za jedną z fundamentalnych podstaw swojej polityki. W ten sposób podobnie aktualizuje się cytowana przez jednego z autorów wytyczna dla polskiej dyplomacji: zadaniem naszym jest stworzyć taką sytuację, aby przy pierwszej tej czy innej okazji Europa dowiedziała się czy spostrzegła, że Polska w Warszawie się zaczyna, ale się nie kończy. Książka jest rewelacyjna, bo pokazuje potęgę i przenikliwość polskiej myśli geopolitycznej, mimo nieuniknionych pomyłek i niepowodzeń. dr Mykola Riabchuk visiting professor, Narodowa Akademia Nauk Ukrainy STUDIUM EUROPY WSCHODNIEJ E UNI W ER S YT ET WA R S ZAWS K I S W pierwszym bloku tematem są koncepcje integracyjne w myśli politycznej i działalności prowadzonej przez polityków, dyplomatów i publicystów polskich, węgierskich, włoskich i innych od Piłsudskiego do Becka, Ciano, Bajcsy-Zsilinszsky ego. W drugim bloku przedstawione są dwa spojrzenia polskie oraz jedno łotewskie na politykę II Rzeczypospolitej wobec państw bałtyckich. W trzecim bloku tematem jest trudne sąsiedztwo Polski i Czechosłowacji. Z kolei pięciu autorów podjęło zagadnienie planowanych sojuszy Polski z Węgrami i Rumunią w odrębnym czwartym bloku. Na końcu przedstawione zostały koncepcje II Rzeczypospolitej wobec Bałkanów, współpraca i kontakty z Rumunią, Jugosławią i Bułgarią. prof. Damir Agičić Uniwersytet w Zagrzebiu BEO MIÊDZYMORZE Nadzieje i ograniczenia w polityce II Rzeczypospolitej Zebrane teksty reprezentują różne formy, od eseju do artykułu naukowego. Niemniej wszystkie warte są publikowania, gdyż omawiana książka przybliża ważną, a jednak w Polsce i zwłaszcza pozą Polską, mało znaną tematykę. Porusza wiele zagadnień do dyskusji i będzie ważnym punktem odniesienia dla przyszłych badaczy. ISBN 978-83-61325-52-9 E MIÊDZYMORZE Nadzieje i ograniczenia w polityce II Rzeczypospolitej s t u d i a 4
SPIS RZECZY WSTĘP.............................................................. 9 WPROWADZENIE Andrzej Rachuba I Rzeczpospolita w regionie Międzymorza na przestrzeni wieków.............. 19 KONCEPCJE INTEGRACYJNE W MYŚLI ORAZ DZIAŁANIU POLITYKÓW, DYPLOMATÓW I PUBLICYSTÓW Andrzej Nowak Polska, Rosja i Ukraina: strategiczny trójkąt koncepcji Józefa Piłsudskiego w latach 1918 1920.................................. 43 Joanna Gierowska-Kałłaur Józef Piłsudski wobec obcych planów w stosunku do ziem byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów........................... 63 Henryk Bartoszewicz Dyplomacja polska wobec koncepcji Międzymorza w latach 1918 1926.................................................... 89 Marek Kornat Trzecia Europa. Polska koncepcja Międzymorza (1937 1938)............... 123 Arkadiusz Adamczyk Józef Beck, Galeazzo Ciano i János Esterházy. Między aprobatą wizji Trzeciej Europy a rozbieżnością narodowych interesów................. 153
SPIS RZECZY Csaba G. Kiss Uwagi do węgierskiego postrzegania Europy Środkowej w latach trzydziestych XX wieku. O poglądach polityka Endre Bajcsy-Zsilinszkyego i pisarza László Németha................................................. 171 NADBAŁTYKA W POLITYCE II RZECZYPOSPOLITEJ DWA SPOJRZENIA NA POLITYKĘ WARSZAWY WOBEC PAŃSTW BAŁTYCKICH Piotr Łossowski Polityka II Rzeczypospolitej wobec państw bałtyckich.......................... 183 Krzysztof Buchowski Polska wobec państw bałtyckich w latach 1918 1939........................... 197 Ēriks Jēkabsons Stosunki Łotwy i Polski: kwestia uznania Łotwy de iure w styczniu 1921 roku..................................................... 221 POLSKA CZECHOSŁOWACJA DETERMINANTY TRUDNEGO SĄSIEDZTWA Andrzej Essen Czechosłowacja w założeniach polskiej polityki regionalnej...................... 237 Hanna Marczewska-Zagdańska Stany Zjednoczone wobec polityki regionalnej Polski i Czechosłowacji (1918 1939)............................................. 267 POLSKA RUMUNIA WĘGRY WARIANTY PLANOWANYCH SOJUSZY Florin Anghel Wspólna pamięć Intermarium. Określenie przebiegu granic i nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Rumunią a Polską po I wojnie światowej................. 297 Henryk Walczak Sojusz z Rumunią w środkowoeuropejskiej i bałkańskiej polityce Polski w pierwszej połowie lat dwudziestych XX wieku......................... 313 6
SPIS RZECZY Renata Zawistowska Odrodzona Polska wobec narodu i państwa węgierskiego do 1928 roku........................................................... 331 Wojciech Szczepański Polska wobec Węgier w drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku............... 355 Agnieszka Kastory Projekt polsko-węgiersko-rumuńskiej współpracy jako jedna z koncepcji Międzymorza w okresie międzywojennym.......................... 379 BAŁKANY W STRATEGII II RZECZYPOSPOLITEJ Elżbieta Znamierowska-Rakk Miejsce i rola państw bałkańskich w polityce Warszawy........................ 393 Irena Stawowy-Kawka Blok Rolny a koncepcje integracji Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej w latach 1930 1932............................... 419 Lilla Moroz-Grzelak Współpraca naukowa i kulturalna II Rzeczypospolitej z sąsiedzką Rumunią i słowiańską Jugosławią. Realizm polityczny a idealizm................ 447 Jarosław Rubacha Polsko-bułgarskie kontakty kulturalne w okresie międzywojennym............... 463 SPIS ILUSTRACJI....................................................... 477 INDEKS OSÓB......................................................... 479 7
Jest to bardzo udany projekt, powstały w gorącym czasie rozwoju i dojrzewania przemian w wizjach geopolitycznych naszej rodzinnej Europy. Stanowi on dokładny krok historiograficznego przypomnienia wielkich nadziei, marzeń i błędów. Teraźniejszość niezmiernie potrzebuje kontekstu przeszłości. Wspieram publikację i życzę wielu czytelników i recenzji. prof. Egidijus Aleksandravičius Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie Szczególną zaletą książki jest niekwestionowana aktualność jej tematu. Dzisiaj znów, jak prawie przed stuleciem, mamy sytuację, kiedy na Wschodzie powstało zbrodnicze rewizjonistyczne państwo, eksportujące tym razem już nie Rewolucję Światową tylko raczej światowy chaos, zamieszanie i dezorientacje, ale też wykazujące agresję militarną wobec swoich słabszych sąsiadów. Znów, jak prawie sto lat temu, widzimy dążenie licznych rządów europejskich do łagodzenia zatargów z Rosją (w ujęciu jednego z bohaterów książki) i uznanie zbliżenia z Moskwą za jedną z fundamentalnych podstaw swojej polityki. W ten sposób podobnie aktualizuje się cytowana przez jednego z autorów wytyczna dla polskiej dyplomacji: zadaniem naszym jest stworzyć taką sytuację, aby przy pierwszej tej czy innej okazji Europa dowiedziała się czy spostrzegła, że Polska w Warszawie się zaczyna, ale się nie kończy. Książka jest rewelacyjna, bo pokazuje potęgę i przenikliwość polskiej myśli geopolitycznej, mimo nieuniknionych pomyłek i niepowodzeń. dr Mykola Riabchuk visiting professor, Narodowa Akademia Nauk Ukrainy STUDIUM EUROPY WSCHODNIEJ E UNI W ER S YT ET WA R S ZAWS K I S W pierwszym bloku tematem są koncepcje integracyjne w myśli politycznej i działalności prowadzonej przez polityków, dyplomatów i publicystów polskich, węgierskich, włoskich i innych od Piłsudskiego do Becka, Ciano, Bajcsy-Zsilinszsky ego. W drugim bloku przedstawione są dwa spojrzenia polskie oraz jedno łotewskie na politykę II Rzeczypospolitej wobec państw bałtyckich. W trzecim bloku tematem jest trudne sąsiedztwo Polski i Czechosłowacji. Z kolei pięciu autorów podjęło zagadnienie planowanych sojuszy Polski z Węgrami i Rumunią w odrębnym czwartym bloku. Na końcu przedstawione zostały koncepcje II Rzeczypospolitej wobec Bałkanów, współpraca i kontakty z Rumunią, Jugosławią i Bułgarią. prof. Damir Agičić Uniwersytet w Zagrzebiu BEO MIÊDZYMORZE Nadzieje i ograniczenia w polityce II Rzeczypospolitej Zebrane teksty reprezentują różne formy, od eseju do artykułu naukowego. Niemniej wszystkie warte są publikowania, gdyż omawiana książka przybliża ważną, a jednak w Polsce i zwłaszcza pozą Polską, mało znaną tematykę. Porusza wiele zagadnień do dyskusji i będzie ważnym punktem odniesienia dla przyszłych badaczy. ISBN 978-83-61325-52-9 E MIÊDZYMORZE Nadzieje i ograniczenia w polityce II Rzeczypospolitej s t u d i a 4