Przedmiotowy System Oceniania z chemii dla I, II i III klasy gimnazjum

Przedmiotowy System Oceniania z chemii dla I, II i III klasy gimnazjum opracowany został na podstawie: 1. Rozporządzenia MEN i S z dnia 30 kwietnia 2007r w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 83 poz.562 z 2007r ze zmianami) 2. Podstawy programowej z chemii dla gimnazjum. 3. Programu nauczania Świat chemii wydawnictwa ZamKor 4. Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania w Gimnazjum Publicznego im. gen. S. Maczka w Lądku Zdroju CELE OCENIANIA NA CHEMII. Cele ogólne oceniania z chemii: -rozpoznanie przez nauczyciela poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań programowych w gimnazjum, -poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć w zakresie chemii i postępach w tym zakresie, -pomoc uczniowi w samodzielnym kształceniu chemicznym, -motywowanie ucznia do pracy, -dostarczanie rodzicom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia. - dostarczenie informacji o systematyczności pracy ucznia przez cały rok ( przygotowanie się do zajęć lekcyjnych, udział w wykonywaniu zadań na lekcji Cele szczegółowe oceniania w chemii Sprawdzanie stopnia: 1.Przyswojenia i operowania informacjami chemicznymi: -znajomości pojęć chemicznych, faktów, praw, zasad i reguł, -rozumienia tekstu chemicznego i komunikowania informacji, -odczytywanie informacji z różnych źródeł. 2.Umiejętności posługiwania się chemią:

-umiejętności dokonywania spostrzeżeń i wyciągania na ich podstawie wniosków, -umiejętności stosowania zdobytych wiadomości i umiejętności w sytuacjach podobnych do ćwiczeń szkolnych i w życiu codziennym, -umiejętności formułowania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych zjawisk ( kształtowanie umiejętności samodzielnego logicznego myślenia ) -umiejętności stosowania metod chemicznych i matematycznych do rozwiązywania zadań praktycznych. OBSZARY AKTYWNOŚCI PODLEGAJĄCE OCENIE: -logiczne rozumowanie z zastosowaniem poznanych pojęć, praw, faktów chemicznych, -stosowanie wiadomości do opisu i interpretacji obserwowanych przemianach chemicznych, -podejmowanie działań prowadzących do rozwiązywania problemów, -stosowanie zdobytej wiedzy i umiejętności w zadaniach z różnych dziedzin, w tym z życia codziennego, -dostrzeganie związków chemii z innymi przedmiotami, -formułowanie i zapisywanie obserwacji i wniosków, -uogólnianie, uzasadnianie rozpatrywanego problemu, -dostrzeganie problemu, formułowanie w języku chemicznym i rozwiązywanie go, -samodzielność stawiania hipotez i weryfikowania ich, -sposoby prezentowania efektów pracy, -wykorzystanie urządzeń technicznych do zdobywania nowych wiadomości oraz rozwiązywania zadań problemowych i rachunkowych METODY I NARZĘDZIA ORAZ SZCZEGÓŁOWE ZASADY SPRAWDZANIA I OCENIANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW 1.Wypowiedzi ustne ( oceniane w skali 1-6 )- przynajmniej raz w semestrze,pod względem rzeczowości, stosowania języka chemicznego, umiejętności formułowania dłuższej wypowiedzi Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych- z całego działu. 2. Kartkówki ( oceniane w skali 1-5) czas trwania 10-15 min., obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji nie muszą być zapowiadane i nie podlegają poprawie. Uczniowie nieobecni na kartkówce piszą ją w ciągu 2 tygodni, po powrocie ze szkoły Ocenione i oddane przez nauczyciela w ciągu tygodnia

Nieobecność na kartkówce to wpis O. Gdy uczeń w terminie nie napisze kartkówki skutkuje to uzyskaniem oceny niedostatecznej, bez możliwości poprawy. 3.Sprawdziany pisemne ( oceniane w skali 1-6) całogodzinne w tym testy dydaktyczne ( przynajmniej jeden w ciągu semestru ) przeprowadzane po zakończeniu każdego działu zapowiadane tydzień wcześniej. Sprawdziany mogą zawierać dodatkowe pytania ( zadania ) na ocenę celującą. Sprawdziany są obowiązkowe. Jeżeli uczeń opuścił sprawdzian z przyczyn losowych, powinien go napisać w terminie nie przekraczającym 2 tygodni od powrotu do szkoły w ramach konsultacji przedmiotowych. Nie zgłoszenie się na sprawdzian to wpis O. Nie zaliczenie sprawdzianu skutkuje otrzymaniem oceny niedostatecznej, bez możliwości poprawy Ocenione i oddane w ciągu 2 tygodni. Ocenę niedostateczną ze sprawdzianu można poprawić. Poprawa jest dobrowolna, odbywa się poza lekcjami ( konsultacje przedmiotowe ), w ciągu 2 tygodni od rozdania prac i tylko 1 raz. Przy pisaniu i poprawianiu sprawdzianu punktacja nie zmienia się, otrzymane oceny są wpisywane do dziennika. (Ocena niedostateczna z poprawy nie może być wpisana do dziennika). Uczeń, który uciekł ze sprawdzianu lub kartkówki otrzymuje ocenę niedostateczną - bez możliwości poprawy. Wszystkie prace są archiwizowane- uczniowie i ich rodzice mają do nich wgląd ( uczniowie podczas lekcji, gdy prace są oddawane, rodzicepodczas zebrań rodziców ). Nie ocenia się ucznia po dłuższej nieobecności w szkole. Braki w nauce wynikające z absencji uczniowie uzupełniają sami 4. Prace domowe obowiązkowe ( przynajmniej jedną w ciągu semestru ) i dla chętnych. Prace domowe mogą być sprawdzane w następujący sposób: -wybiórczo na ocenę podczas lekcji (rozwiązane na tablicy z wyjaśnieniem), -poprzez głośne odczytanie lub omówienie przez ucznia. Prace domowe nie zawsze muszą być ocenione. -Każdy brak zadania domowego oceniany jest oceną niedostateczną 5. Systematyczna obserwacja zachowania uczniów, w tym aktywność na lekcjach, umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów, współpraca w zespole, udział w dyskusjach prowadzących do wyciągania wniosków. 6. W przypadku sprawdzianów pisemnych lub kartkówek przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów. ocena celująca...100% plus zadanie dodatkowe bardzo dobra...100%-90%

dobra...89%-75% dostateczna...74%-52% dopuszczająca...51%-40% niedostateczna...39%-0%. 7. Prace dodatkowe, schematy, plansze, rysunki, wykresy w skali ocen bardzo dobry- dobry. Przy ocenianiu uwzględnia się: wkład włożonej pracy, twórczość pracy, estetykę wykonania. 8. Udział w konkursie przedmiotowym jest oceniony w następujący sposób: - udział na szczeblu szkolnym stopień bardzo dobry, - udział w etapie rejonowym stopień celujący, - finalista etapu wojewódzkiego stopień celujący na koniec roku. 9. Uczeń zobowiązany jest do posiadania podręcznika i prowadzenia zeszytu przedmiotowego. Oceny wystawiane przez nauczyciela są jawne dla ucznia i jego rodziców SPOSOBY DOKUMENTOWANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW Przy każdej ocenie w dzienniku lekcyjnym jest wpis określający rodzaj aktywności ucznia, zakres materiału i forma sprawdzianu np. na górze w dzienniku za co stawiana jest ocena, a na dole wpis z jakiego działu. Przy każdej pracy sprawdzającej stopień opanowania większej partii materiału ( klasówka ),nauczyciel wskazuje ustnie uczniom ich osiągnięcia i braki. SPOSÓB INFORMOWANIA UCZNIÓW Na pierwszych godzinach lekcyjnych nauczyciel zapoznaje uczniów z PSO. Wymagania na poszczególne oceny udostępnione są wszystkim uczniom poprzez wywieszenie na gazetce w klasopracowni szkolnej, w bibliotece szkolnej i na stronie Internetowej szkoły. Oceny cząstkowe są jawne, oparte o opracowane kryteria. Sprawdziany i inne prace pisemne są przechowywane w szkole do końca danego roku szkolnego. SPOSOBY INFORMOWANIA RODZICÓW Nauczyciel na pierwszym zebraniu informuje rodziców o sposobie oceniania z przedmiotu. O ocenach cząstkowych lub klasyfikacyjnych informuje się rodziców na zebraniach rodzicielskich lub w czasie indywidualnych spotkań z

rodzicami udostępniając zestawienie ocen i umożliwiając wgląd do dziennika lekcyjnego. Informacja o przewidywanej ocenie n klasyfikacyjnej jest przekazywana zgodnie z procedurą WSO. PSO z chemii jest do wglądu u nauczyciela, w bibliotece szkolnej oraz na stronie Internetowej szkoły ZASADY WYSTAWIANIA OCENY SEMESTRALNEJ I ROCZNEJ Wystawienie oceny klasyfikacyjnej dokonuje się na podstawie ocen cząstkowych, przy czym większą wagę mają oceny ze sprawdzianów ( prac klasowych ), w drugiej kolejności są kartkówki i odpowiedzi ustne Pozostałe oceny są wspomagające. Ocena semestralna i roczna nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych Uczeń ma obowiązek poprawy oceny niedostatecznej za I semestr do 30 marca SPOSOBY KORYGOWANIA NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH I PODNOSZENIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW 1.Możliwość poprawy oceny niedostatecznej ze sprawdzianu 2.Może być zwolniony z pracy klasowej,z kartkówki lub odpowiedzi ustnej w wyjątkowych sytuacjach losowych. 3.Możliwość uzupełnienia braków z przedmiotu podczas konsultacji ( harmonogram tych zajęć podany jest do wiadomości ucznia ) 4.Pomoc koleżeńska. WYMAGANIA PROGRAMOWE: 1.Wymagania konieczne (K) dotyczą zapamiętywania wiadomości, czyli gotowości ucznia do przypomnienia sobie treści podstawowych pojęć chemicznych ( symboli chemicznych ). Uczeń potrafi rozwiązać przy pomocy nauczyciela zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudności. Zdobyte wiadomości i umiejętności są niezbędne do dalszego kontynuowania nauki chemii i przydatne w życiu codziennym. Spełnienie przez ucznia wymagań koniecznych uprawnia go do uzyskania stopnia dopuszczającego. 2. Wymagania podstawowe (P) obejmują wiadomości łatwe do opanowania, pewne naukowo, użyteczne w życiu codziennym, dotyczą zrozumienia zdobytych wiadomości. Oznacza to, że uczeń potrafi przy niewielkiej pomocy nauczyciela wyjaśnić, od czego zależą podstawowe procesy chemiczne oraz je scharakteryzować, zna podstawowe właściwości substancji chemicznych. Spełnienie przez ucznia wymagań podstawowych uprawnia go do uzyskania stopnia dostatecznego. 3.Wymagania rozszerzające (R) obejmują wiadomości i umiejętności, które są średnio trudne do opanowania, nie są niezbędne do kontynuowania dalszej nauki, mogą być użyteczne w życiu codziennym, dotyczą stosowania wiadomości i umiejętności w sytuacjach

typowych. Uczeń potrafi opisać procesy chemiczne za pomocą równań reakcji chemicznych stosując odpowiednie wiadomości teoretyczne. Spełnienie wymagań podstawowych i rozszerzających przez ucznia uprawnia go do uzyskania stopnia dobrego. 4.Wymagania dopełniające (D) obejmują wiadomości i umiejętności, które są trudne do opanowania, nie mają bezpośredniego zastosowania w życiu codziennym, obejmują pełny zakres treści określonych programem nauczania. Oznacza to, że uczeń potrafi zdobytą wiedzę zastosować w nowych sytuacjach, jest samodzielny i korzysta z różnych źródeł wiedzy, potrafi zaplanować i przeprowadzić proste doświadczenia chemiczne, rozwiązuje samodzielnie zadania rachunkowe i problemowe. Spełnienie wymagań podstawowych, rozszerzających i dopełniających przez ucznia uprawnia go do uzyskania stopnia bardzo dobrego. K- dop R- db K+P+R+D oraz treści wykraczające poza program nauczania- cel P- dst D- bdb OGÓLNE KRYTERIA OCENIANIA Z CHEMII Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: -posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania, -potrafi korzystać z różnych źródeł informacji nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela, -potrafi stosować wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych ), -proponuje rozwiązania nietypowe, -umie formułować problemy i dokonywać analizy syntezy nowych zjawisk, -potrafi precyzyjnie rozumować posługujące się wieloma elementami wiedzy, nie tylko z zakresu chemii, -potrafi udowodnić swoje zdanie, używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem zdobytej samodzielnie wiedzy, -osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych lub wymagających wiedzy chemicznej, szczebla wyższego niż szkolny, -jest autorem pracy związanej z chy związanej z chrtościach poznawczych i dydaktycznych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: -opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności przewidziane programem, -potrafi stosować zdobytą wiedzę do rozwiązania problemów i zadań w nowych sytuacjach, -wskazuje dużą samodzielność i potrafi bez nauczyciela korzystać z różnych źródeł wiedzy, np. układu okresowego pierwiastków, wykresów, tablic, zestawień, -sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych i wskazanych przez nauczyciela, dotrzeć do innych źródeł wiadomości, -potrafi planować i bezpiecznie przeprowadzać eksperymenty chemiczne, -potrafi biegle pisać i samodzielnie uzgadniać równania reakcji chemicznych,

-wykazuje się aktywną postawą w czasie lekcji, -bierze udział w konkursie chemicznym lub wymagającym wiedzy i umiejętności związanych z chemią, -potrafi poprawnie rozumować o kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując wiedzę przewidzianą programem również pokrewnych przedmiotów. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: -opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone programem, -poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów, natomiast zadania o stopniu trudniejszym wykonuje przy pomocy nauczyciela, -potrafi korzystać ze wszystkich poznanych na lekcji źródeł informacji ( układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice i inne ), -potrafi bezpiecznie wykonywać doświadczenia chemiczne, -rozwiązuje niektóre zadania dodatkowe o niewielkiej skali trudności, -poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo-skutkowych, -jest aktywny w czasie lekcji. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: -opanował w podstawowym zakresie te wiadomości i umiejętności określone programem, które są konieczne do dalszego kształcenia, -poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, z pomocą nauczyciela, typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności, -potrafi korzystać, przy pomocy nauczyciela, z takich źródeł wiedzy, jak układ okresowy pierwiastków, wykresy, tablice, -z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonać doświadczenie chemiczne, -potrafi przy pomocy nauczyciela pisać i uzgadniać równania reakcji chemicznych, -w czasie lekcji wykazuje się aktywnością w stopniu zadawalającym. Ocenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który: -ma braki w opanowaniu wiadomości określonych programem nauczania, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia, -rozwiązuje z pomoozwiązuje z pomoypowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności, -z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonywać bardzo proste eksperymenty chemiczne, pisać proste wzory chemiczne i równania chemiczne, -przejawia niesystematyczne pewne zaangażowanie w proces uczenia się. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: -nie opanował tych wiadomości i umiejętności określonych programem, które są konieczne di dalszego kształcenia się, -nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet przy pomocy nauczyciela, -nie zna symboliki chemicznej, -nie potrafi napisać prostych wzorów chemicznych i najprostszych równań chemicznych nawet z pomocą nauczyciela,

-nie potrafi bezpiecznie posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi, -nie wykazuje zadawalającej aktywności poznawczej i chęci do pracy. Plan wynikowy do programu skorelowanego z podręcznikiem Świat chemii dla gimnazjum Poniżej zestawiono czasowniki operacyjne opisujące zamierzone osiągnięcia ucznia po realizacji poszczególnych działów programowych. W spisie tym uwzględniono wszystkie wymagania szczegółowe zawarte w podstawie programowej oraz założenia sposobu ich realizacji wynikające z celów ogólnych oraz komentarzy do podstawy programowej. Podział osiągnięć na podstawowe i ponadpodstawowe jest względny. Ten zaproponowany został oparty na kategoriach Blooma i Niemierki. Zaproponowane osiągnięcia podstawowe pochodzą z kategorii Blooma: wiadomości, rozumienie i zastosowanie, oraz kategorii A i B Niemierki, zaś ponadpodstawowe z kategorii Blooma: analiza, synteza i ocena, oraz kategorii C i D Niemierki. Na podstawie tak zestawionych wymagań nauczyciel jest zobowiązany do przygotowania swojego własnego spisu osiągnięć i dostosowania go do możliwości uczniów, zasobów szkoły oraz obowiązującego regulaminu oceniania zatwierdzonego przez Radę Pedagogiczną. Kategorie celów nauczania i procesy poznawcze uczniów według Blooma 1 Taksonomia ABC według B. Niemierki 2 Kategoria Proces poznawczy ucznia Poziom Kategorie Wiadomości Uczeń potrafi: przypomnieć, nazwać, zdefiniować, wymienić, wyliczyć, rozpoznać, wskazać Wiadomości A. Zapamiętanie wiadomości Rozumienie Uczeń potrafi: opisać, streścić, wyjaśnić, porównać, wytłumaczyć, podać przykład, zademonstrować, zilustrować, rozróżnić B. Zrozumienie wiadomości 1 2 R. Arends, Uczymy się nauczać, Warszawa 1998. B. Niemierko, Pomiar sprawdzający w dydaktyce. Teoria i zastosowanie, Warszawa 1990.

Zastosowanie Uczeń posłuży się wiadomościami w praktyce: narysuje schemat, wykona doświadczenie, zastosuje, użyje, wybierze właściwy zestaw (np. do doświadczenia), porówna, sklasyfikuje, scharakteryzuje, zmierzy, określi, wykreśli, zastosuje Analiza Synteza Uczeń określi związki między..., tzn.: rozpozna zasadę klasyfikacji, wyciągnie wniosek, zanalizuje, wykryje, udowodni Uczeń zbierze w całość informacje: uogólni wnioski, przewidzi skutki Umiejętności C. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D. Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych Ocena Uczeń potrafi zastosować kryteria do oceny czegoś: oceni, osądzi, znajdzie błędy, uporządkuje według określonego kryterium Opis założonych osiągnięć ucznia KLASA 1 CHEMIA JAKO DZIEDZINA WIEDZY Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R wymienia powtarzające się elementy podręcznika i wskazuje rolę, wskazuje inne przykładowe źródła wiedzy; jaką odgrywają; odnajduje Portal Ucznia w serwisie chemia.zamkor.pl i wymienia kategorie, według których gromadzone są tam materiały dla ucznia; wskazuje w swoim najbliższym otoczeniu produkty przemysłu na podstawie umieszczonych na opakowaniach oznaczeń wskazuje substancje chemicznego; niebezpieczne w swoim otoczeniu; wymienia różne dziedziny chemii oraz wskazuje przedmiot ich wymienia chemików polskiego pochodzenia, którzy wnieśli istotny wkład w rozwój zainteresowań; chemii;

wymienia najważniejsze zasady, których należy przestrzegać na interpretuje podstawowe piktogramy umieszczane na opakowaniach; lekcjach chemii; opisuje zasady postępowania w razie nieprzewidzianych zdarzeń mających miejsce w pracowni chemicznej; podaje nazwy najczęściej używanych sprzętów i szkła opisuje eksperymenty chemiczne, rysuje proste schematy, formułuje obserwacje; laboratoryjnego, wskazuje ich zastosowanie; interpretuje proste schematy doświadczeń chemicznych. wykonuje proste czynności laboratoryjne: przelewanie cieczy, ogrzewanie w probówce i zlewce, sączenie. RODZAJE I PRZEMIANY MATERII Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R obserwuje mieszanie się substancji; tłumaczy, na czym polegają zjawiska: dyfuzji, rozpuszczania, mieszania, zmiany opisuje ziarnistą budowę materii; stanu skupienia; planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii; projektuje doświadczenia pokazujące różną szybkość procesu dyfuzji; wyjaśnia, jaki wpływ na szybkość procesu dyfuzji ma stan skupienia stykających się ciał; opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami projektuje i wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych stosowanych na co dzień produktów, np. soli kamiennej, cukru, mąki, substancji; wody, miedzi, żelaza; porównuje właściwości różnych substancji; wykonuje, na podstawie opisu, doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji; odczytuje z układu okresowego lub tablic chemicznych gęstość, analizuje i porównuje odczytane z układu okresowego lub tablic chemicznych temperaturę topnienia i wrzenia wskazanych substancji; informacje na temat właściwości fizycznych różnych substancji; przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość dokonuje pomiarów objętości, masy lub odczytuje informacje z rysunku lub zdjęcia oraz i objętość; wykonuje obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość; posługuje się pojęciami: substancja prosta (pierwiastek odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości, klasyfikuje pierwiastki

chemiczny) oraz substancja złożona (związek chemiczny); jako metale i niemetale; podaje przykłady pierwiastków metali i niemetali oraz związków podaje kryterium podziału substancji; chemicznych; wyjaśnia różnicę pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym; podaje wspólne właściwości metali; podaje przykłady związków chemicznych, zarówno tych zbudowanych z cząsteczek, porównuje właściwości metali i niemetali; jak i zbudowanych z jonów; posługuje się symbolami pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, tłumaczy, skąd pochodzą symbole pierwiastków chemicznych, podaje przykłady; K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg; zapisuje wzory sumaryczne pierwiastków występujących w postaci cząsteczkowej; podaje wzory chemiczne związków: CO 2, H 2 O, NaCl; wymienia molekuły, z których zbudowane są pierwiastki i związki chemiczne; wymienia niemetale, które w warunkach normalnych występują w postaci cząsteczkowej; opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji planuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; chemicznej; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; definiuje pojęcie mieszaniny chemicznej; podaje kryteria podziału mieszanin; odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej; wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, wymienia przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; które umożliwiają ich rozdzielenie; opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych; wyjaśnia, w jaki sposób skład mieszaniny wpływa na jej właściwości; opisuje proste metody rozdziału mieszanin; porównuje mieszaniny i związki chemiczne (sposób otrzymywania, rozdziału, skład sporządza mieszaniny i rozdziela je na składniki (np. wody i piasku, jakościowy, ilościowy, zachowywanie właściwości składników); wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków; przewiduje właściwości stopu na podstawie właściwości jego składników. żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu). BUDOWA MATERII Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R

zdaje sobie sprawę, że poglądy na temat budowy materii opisuje, w jaki sposób zmieniały się poglądy na temat budowy materii, w sposób zmieniały się na przestrzeni dziejów; chronologiczny podaje nazwiska uczonych, którzy przyczynili się do tego rozwoju; odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje przelicza masę atomową wyrażoną w atomowych jednostkach masy (u) na gramy, o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, wyniki podaje w notacji wykładniczej; rodzaj pierwiastka metal lub niemetal); opisuje i charakteryzuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, zdaje sobie sprawę, że protony i neutrony nie są najmniejszymi cząstkami materii, elektrony); że nie należy nazywać ich cząstkami elementarnymi; wymienia oddziaływania utrzymujące atom w całości; ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka, gdy dane są liczby atomowa i masowa; zapisuje symbolicznie informacje na temat budowy atomu w postaci A Z E ; interpretuje zapis A Z E ; definiuje elektrony walencyjne; wskazuje liczbę elektronów walencyjnych dla pierwiastków grup: 1, 2, 13 18; wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości porównuje aktywność chemiczną pierwiastków należących do tej samej grupy na pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego przykładzie litowców i fluorowców oraz należących do tego samego okresu na a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych; przykładzie okresu trzeciego; definiuje pojęcie izotopu; podaje przykłady pierwiastków posiadających odmiany izotopowe; wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru; określa skład jądra atomowego izotopu opisanego liczbami: atomową i masową;

wymienia dziedziny życia, w których izotopy znalazły zastosowanie; określa znaczenie badań Marii Skłodowskiej-Curie dla rozwoju wiedzy na temat zjawiska promieniotwórczości; wyjaśnia zjawiska promieniotwórczości naturalnej i sztucznej; rozróżnia rodzaje promieniowania; omawia sposoby wykorzystywania zjawiska promieniotwórczości; opisuje wpływ pierwiastków promieniotwórczych na organizmy żywe; zapisuje równania rozpadu α i β ; definiuje pojęcie masy atomowej (średnia mas atomów danego oblicza masę atomową wskazanego pierwiastka na podstawie liczb masowych pierwiastka z uwzględnieniem jego składu izotopowego). i zawartości procentowej w przyrodzie trwałych izotopów; oblicza zawartość procentową izotopów w przyrodzie na podstawie masy atomowej pierwiastka i liczb masowych trwałych izotopów. WIĄZANIA CHEMICZNE Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R definiuje pojęcie jonów; wyjaśnia różnice pomiędzy molekułami: atomem, cząsteczką, jonem: kationem opisuje, jak powstają jony; i anionem; zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów na ilustruje graficznie powstawanie wiązań jonowych; przykładzie Na, Mg, Al, Cl, S; opisuje powstawanie wiązania jonowego; opisuje, czym różni się atom od cząsteczki; przewiduje rodzaj wiązania pomiędzy atomami; interpretuje zapisy H 2, 2H, 2H 2 itp.; ilustruje graficznie powstawanie wiązań kowalencyjnych; opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów; odróżnia wzory elektronowe, kreskowe, strukturalne; na przykładzie cząsteczek H 2, Cl 2, N 2, CO 2, H 2 O, HCl, NH 3 opisuje wskazuje związki, w których występuje wiązanie kowalencyjne spolaryzowane; powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych), zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych cząsteczek; porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych wyjaśnia, w jaki sposób polaryzacja wiązania wpływa na właściwości związku;

(stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatury topnienia i wrzenia); przewiduje właściwości związku na podstawie rodzaju wiązań i weryfikuje przewidywania, korzystając z różnorodnych źródeł wiedzy; definiuje pojęcie wartościowości jako liczby wiązań, które tworzy atom, łącząc się z atomami innych pierwiastków; odczytuje z układu okresowego wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17. (względem tlenu i wodoru); rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego ustala wzory sumaryczne chlorków i siarczków oraz strukturalne związków (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach kowalencyjnych; pierwiastków; wyjaśnia, dlaczego nie we wszystkich przypadkach związków może rysować wzory na przykładzie tlenków dla prostych związków strukturalne; dwupierwiastkowych ustala: nazwę na podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy, wzór sumaryczny na podstawie wartościowości; oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych, wykonuje różnorodne obliczenia, np. pozwalające ustalać wzory sumaryczne dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa związków o podanym stosunku masowym, wyznacza indeksy stechiometryczne dla stałości składu. związków o znanej masie atomowej itp. REAKCJE CHEMICZNE Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R obserwuje doświadczenia, z pomocą formułuje obserwacje samodzielnie formułuje obserwacje i wnioski; i wnioski; wskazuje reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne w swoim otoczeniu; definiuje pojęcia: reakcje egzoenergetyczne i reakcje endoenergetyczne; zapisuje proste równania reakcji na podstawie zapisu słownego; zapisuje równania reakcji o większym stopniu trudności; wskazuje substraty i produkty, określa typ reakcji;

opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; podaje przykłady różnych typów reakcji; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; rozwiązuje chemografy; dokonuje prostych obliczeń związanych z zastosowaniem prawa korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia dotyczące równań reakcji. zachowania masy. KLASA 2 GAZY Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że projektuje doświadczenia potwierdzające skład powietrza; powietrze jest mieszaniną; opisuje rolę atmosfery ziemskiej; opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej; wskazuje i porównuje źródła i wielkość emisji zanieczyszczeń do atmosfery; opisuje skład i właściwości powietrza; przewiduje skutki działalności człowieka i opisuje przewidywane zmiany atmosfery; wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; analizuje dane statystyczne dotyczące emisji i obecności szkodliwych substancji w atmosferze; wyciąga wnioski na podstawie przeanalizowanych danych; projektuje działania na rzecz ochrony atmosfery; proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej; odczytuje z układu okresowego i innych źródeł informacje na podstawie mas atomowych helowców i mas cząsteczkowych innych składników o azocie, helu, argonie, tlenie i wodorze; powietrza porównuje ich ciężar w stosunku do powietrza; opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu, tlenu, wodoru, planuje i/lub wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenku węgla(iv); wymienionych gazów; pisze równania reakcji otrzymywania: tlenu, wodoru i tlenku porównuje właściwości poznanych gazów; węgla(iv) (np. rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego, projektuje doświadczenia pozwalające wykryć tlen, wodór, tlenek węgla(iv);

spalanie węgla); planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO 2 w powietrzu wydychanym z płuc; opisuje obieg tlenu i wody w przyrodzie; wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowanie; opisuje obieg azotu w przyrodzie; opisuje właściwości gazów powstających w procesach gnilnych; porównuje zachowanie poznanych gazów wobec wody wapiennej i wyciągu z czerwonej kapusty; na podstawie właściwości proponuje sposób odbierania gazów; tłumaczy na przykładach zależności pomiędzy właściwościami substancji a jej zastosowaniem; opisuje proces rdzewienie żelaza, wymienia jego przyczyny; wskazuje czynniki przyspieszające proces rdzewienia; proponuje sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem produktów projektuje doświadczenia pozwalające ocenić wpływ wilgoci w powietrzu na zawierających w swoim składzie żelazo; przebieg korozji; porównuje skuteczność różnych sposobów zabezpieczania żelaza i jego stopów przed rdzewieniem; opisuje i porównuje proces pasywacji i patynowania oraz wskazuje metale, których te procesy dotyczą; wymienia zastosowanie tlenków wapnia, żelaza, glinu; wymienia i opisuje najbardziej rozpowszechnione tlenki w przyrodzie; wskazuje sposób pozyskiwania tych tlenków z zasobów naturalnych; ustala wzory sumaryczne tlenków i podaje ich nazwy; porównuje zawartość procentową np. węgla w tlenkach węgla(ii) i (IV); oblicza masy cząsteczkowe tlenków; korzystając z proporcji, wykonuje obliczenia na podstawie ilościowej interpretacji wykonuje proste obliczenia wykorzystujące prawo stałości składu; równań reakcji; dokonuje prostych obliczeń związanych z prawem zachowania oblicza uśrednioną wartość masy atomowej pierwiastków, np. azotu, tlenu, na masy. podstawie zawartości procentowej izotopów w przyrodzie, na podstawie uśrednionej masy atomowej oraz liczb masowych izotopów przewiduje, którego z izotopów w przyrodzie jest najwięcej.

WODA I ROZTWORY WODNE Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R opisuje obieg wody w przyrodzie; wskazuje różnice pomiędzy wodą destylowaną, wodociągową i mineralną; podaje nazwy procesów fizycznych zachodzących podczas zmiany wyjaśnia, jaką rolę spełnia woda w życiu organizmów żywych, rolnictwie stanu skupienia wody; i procesach produkcyjnych; opisuje wpływ działalności człowieka na zanieczyszczenie wód; analizuje zużycie wody w swoim domu i proponuje sposoby racjonalnego nią wskazuje punkt poboru wody dla najbliższej mu okolicy, stację gospodarowania; uzdatniania wody i oczyszczalnię ścieków; wskazuje, co należy zrobić, aby poprawić czystość wód naturalnych w najbliższym wymienia etapy oczyszczania ścieków; otoczeniu; wymienia i charakteryzuje klasy czystości wody; opisuje budowę cząsteczki wody; wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem a dla innych bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie; nie; podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na tworząc roztwory właściwe; szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, opisuje, w jaki sposób można odróżnić roztwory właściwe o koloidów; tworząc koloidy i zawiesiny; wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie; definiuje wielkość fizyczną rozpuszczalność; podaje jednostkę, porównuje zależności rozpuszczalności ciał stałych i gazowych od temperatury; w jakiej jest wyrażona, oraz parametry (temperaturę i ciśnienie wyjaśnia, w jaki sposób z roztworu nasyconego można otrzymać roztwór dla gazów, temperaturę dla substancji stałych i ciekłych); nienasycony i odwrotnie; rysuje i interpretuje krzywe rozpuszczalności; wykonuje obliczenia dotyczące ilości substancji, jaka może się wytrącić po charakteryzuje roztwór nasycony, nienasycony i przesycony, oziębieniu roztworu nasycanego; wskazuje odpowiadające im na wykresie rozpuszczalności punkty; wykonuje proste obliczenia dotyczące ilości substancji, jaką można rozpuścić w określonej ilości wody we wskazanej temperaturze;

wymienia wielkości charakteryzujące roztwór oraz podaje ich oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku rozcieńczenia lub symboliczne oznaczenie; zatężenia roztworu; interpretuje treść zadania: odczytuje i zapisuje podane i szukane posługuje się pojęciem gęstości rozpuszczalnika lub roztworu w celu wyznaczenia wielkości; masy rozpuszczalnika lub masy roztworu; rozwiązuje proste zadania polegające oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego w wyniku zmieszania na wyznaczeniu jednej z wielkości m s, m r, m rozp. lub C p, mając określonych ilości roztworów o znanym stężeniu; pozostałe dane; oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze. temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności); wyjaśnia, na czym polega proces rozcieńczania i zatężania roztworu. KWASY I ZASADY Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R wymienia kwasy znane z życia codziennego; tłumaczy różnicę pomiędzy chlorowodorem a kwasem solnym i siarkowodorem opisuje budowę kwasów, wskazuje resztę kwasową oraz jej a kwasem siarkowodorowym; wartościowość; planuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać kwas siarkowy(vi), zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne, wykonuje modele azotowy(v), fosforowy(v), zapisuje odpowiednie równania reakcji; najprostszych kwasów: HCl, H 2 SO 4, H 2 SO 3, HNO 3, H 2 CO 3, H 3 PO 4, opisuje sposób postępowania ze stężonymi kwasami, w szczególności z kwasem H 2 S; siarkowym(vi); dokonuje podziału kwasów na tlenowe i beztlenowe; wyjaśnia pojęcie higroskopijności (podaje przykłady związków higroskopijnych); opisuje zabarwienie wskaźników (wyciągu z czerwonej kapusty, zna kryteria podziału kwasów na mocne i słabe, wymienia kwasy mocne; oranżu metylowego, fenoloftaleiny, papierka uniwersalnego) wyjaśnia na przykładzie kwasu węglowego, co oznacza sformułowanie kwas w obecności kwasów; nietrwały; planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można w zapisie procesu dysocjacji odróżnia kwasy mocne od słabych; otrzymać kwas beztlenowy i tlenowy HCl, H 2 SO 3 ; zapisuje

odpowiednie równania reakcji; opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych kwasów; wyjaśnia, na czym polega proces dysocjacji elektrolitycznej kwasów; zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów, nazywa powstałe jony; definiuje kwasy (zgodnie z teorią Arrheniusa); operuje pojęciami: elektrolit, jon, kation, anion; wymienia związki, których obecność analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania; proponuje w atmosferze powoduje powstawanie kwaśnych opadów; sposoby ograniczające ich powstawanie; wymienia skutki działania kwaśnych opadów; definiuje pojęcie wodorotlenku; planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można otrzymać opisuje budowę wodorotlenków; wodorotlenki nierozpuszczalne w wodzie, np. Al(OH) 3, zapisuje odpowiednie zapisuje wzory sumaryczne najprostszych wodorotlenków: NaOH, równania reakcji; KOH, Ca(OH) 2, Al(OH) 3 i podaje ich nazwy; rozróżnia pojęcia wodorotlenku i zasady; opisuje właściwości poznanych wodorotlenków; w zapisie procesu dysocjacji wyróżnia mocne zasady; planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w wyniku których można dostrzega zależność pomiędzy właściwościami a zastosowaniem niektórych otrzymać wodorotlenek, np. NaOH, Ca(OH) 2, zapisuje odpowiednie wodorotlenków; równania reakcji; wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad; zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad; opisuje zabarwienie wskaźników (wyciągu z czerwonej kapusty, oranżu metylowego, fenoloftaleiny, papierka uniwersalnego) w obecności zasad; zapisuje proces dysocjacji jonowej zasad i nazywa powstałe jony; definiuje zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa); rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników; wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego).

wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego; interpretuje wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny); wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać ph produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości itp.). KLASA 2 i 3 SOLE Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R opisuje budowę soli; pisze wzory sumaryczne soli: chlorków, siarczanów(vi), azotanów(v), węglanów, fosforanów(v), siarczków; tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie; wymienia najbardziej rozpowszechnione sole w przyrodzie; stosuje poprawną nomenklaturę soli; wyjaśnia sposób powstawania wiązań jonowych np. w NaCl, K 2 S; na podstawie tablicy rozpuszczalności przewiduje rozpuszczalność stosuje poprawną nomenklaturę jonów pochodzących z dysocjacji soli; soli w wodzie i wymienia sole rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie; pisze równania procesu dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli; wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania zapisuje równania reakcji zobojętniania w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej kwasu solnego zasadą sodową; skróconej; zapisuje równania reakcji zobojętniania; przewiduje odczyn soli; projektuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące przebieg reakcji zobojętniania;

pisze równania reakcji otrzymywania soli (reakcje: kwas + wodorotlenek metalu, kwas + tlenek metalu, kwas + metal, wodorotlenek metalu + tlenek niemetalu); podaje przykłady metali, które reagując z kwasem, powodują powstawanie wodoru, oraz takich, których przebieg reakcji z kwasem jest inny; proponuje różne metody otrzymania wybranej soli, zapisuje odpowiednie równania reakcji; zapisuje równania reakcji soli z kwasami, zasadami i innymi solami; wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej; na podstawie tablicy rozpuszczalności przewiduje przebieg reakcji soli z kwasem, zasadą lub inną solą albo stwierdza, że reakcja nie zachodzi; zapisuje równania reakcji strąceniowych w postaci cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej; wymienia zastosowanie reakcji strąceniowych; podaje nazwy zwyczajowe wybranych soli; wymienia zastosowanie najważniejszych soli: węglanów, azotanów(v), siarczanów(vi), fosforanów(v) i chlorków. dostrzega i wyjaśnia zależność pomiędzy właściwościami wybranych soli a ich zastosowaniem; wymienia sole niebezpieczne dla zdrowia. WĘGIEL I JEGO ZWIĄZKI Z WODOREM WĘGLOWODORY Osiągnięcia podstawowe K+P Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R wymienia naturalne źródła węglowodorów; opisuje, w jakiej postaci występuje węgiel w przyrodzie; podaje przykłady związków nieorganicznych i organicznych obecnych w przyrodzie; wyjaśnia zależności pomiędzy sposobem tworzenia i zawartością procentową węgla w węglach kopalnych; omawia obieg węgla w przyrodzie;

definiuje pojęcia: węglowodory nasycone i nienasycone; wskazuje na różnice w budowie i właściwościach węglowodorów nasyconych i nienasyconych; projektuje doświadczenia pozwalające na wykrycie węglowodorów nienasyconych; zapisuje wzory ogólne szeregów homologicznych: alkanów, alkenów i alkinów; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne na podstawie nazwy (do 8 atomów węgla) lub wzoru sumarycznego; stosuje wzory ogólne do zapisywania wzorów sumarycznych węglowodorów należących do wskazanego szeregu homologicznego o podanej liczbie atomów węgla lub wodoru; rysuje wzory szkieletowe węglowodorów opisanych wzorem strukturalnym lub półstrukturalnym; podaje zasady tworzenia nazw alkanów, alkenów i alkinów; stosuje zasady tworzenia nazw i podaje nazwy alkanów, alkenów i alkinów (o nierozgałęzionych łańcuchach do 8 atomów węgla z uwzględnianiem położenia wiązania wielokrotnego lub nie w zależności od decyzji nauczyciela); opisuje właściwości metanu, etenu i etynu; zapisuje równania reakcji spalania wyżej wymienionych węglowodorów; zapisuje równania reakcji przyłączania (addycji) wodoru i bromu do etenu i etynu; zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu; porównuje właściwości metanu, etenu i etynu; zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego wskazanych węglowodorów nasyconych i nienasyconych, wyjaśnia przyczynę różnego rodzaju spalania; zapisuje równanie reakcji depolimeryzacji polietylenu; definiuje pojęcie: szereg homologiczny; wyjaśnia zależność pomiędzy długością łańcucha węglowego a stanem skupienia alkanu; definiuje pojęcie homologu, podaje przykłady homologów metanu, etenu i etynu; opisuje, w jaki sposób zmieniają się właściwości fizyczne węglowodorów w poznanych szeregach homologicznych; opisuje zastosowanie metanu, etenu i etynu oraz polietylenu. opisuje znaczenie produktów destylacji ropy naftowej; wyjaśnia wpływ produktów spalania gazu ziemnego i pochodnych ropy naftowej na środowisko naturalne.

POCHODNE WĘGLOWODORÓW Osiągnięcia podstawowe K+P tworzy nazwy prostych alkoholi i pisze ich wzory, rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne; Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R rysuje wzory elektronowe (ilustrujące powstawanie wiązań) oraz wzory szkieletowe; opisuje właściwości alkoholu metylowego i etylowego oraz ich zastosowanie; wyjaśnia, w jaki sposób obecność wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczkach metanolu i etanolu wpływa na ich rozpuszczalność w wodzie; opisuje, w jaki sposób zmieniają się właściwości fizyczne alkoholi wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w ich cząsteczkach; zapisuje równania reakcji spalania alkoholi o wskazanej liczbie atomów węgla; wyjaśnia, jaki wpływ na organizm ludzki ma alkohol; podaje argumenty wskazujące na szkodliwy wpływ alkoholu na organizm człowieka szczególnie młodego; opisuje budowę cząsteczki glicerolu, jego właściwości i zastosowanie; opisuje budowę i właściwości fizyczne i chemiczne metyloaminy pochodnej zawierającej azot; podaje przykłady dwóch kwasów karboksylowych występujących w przyrodzie, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe oraz wymienia przykłady ich zastosowania; wyjaśnia, dlaczego glicerol dobrze rozpuszcza się w wodzie; porównuje budowę cząsteczek metanu, amoniaku i metyloaminy oraz wyjaśnia wynikające z niej właściwości; podaje przykłady co najmniej trzech kwasów karboksylowych spotykanych w życiu codziennym, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe oraz wymienia przykłady ich zastosowania; bada i opisuje właściwości kwasu octowego; porównuje właściwości kwasu octowego i kwasu mrówkowego do kwasów nieorganicznych; zapisuje proces dysocjacji kwasów mrówkowego i octowego, nazywa powstałe jony; zapisuje równania reakcji otrzymywania mrówczanów i octanów, podaje ich nazwy systematyczne i zwyczajowe; podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych (palmitynowego, stearynowego i oleinowego), zapisuje ich wzory, opisuje właściwości oraz sposób odróżnienia kwasu oleinowego od stearynowego; wyjaśnia różnice we właściwościach wyższych i niższych oraz nasyconych i nienasyconych kwasów karboksylowych;

wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji, zapisuje równania pomiędzy prostym kwasami karboksylowymi i alkoholami jednowodorotlenowymi, podaje ich nazwy; planuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie; opisuje zastosowanie estrów wynikające z ich właściwości. opisuje rolę, jaką odgrywa kwas siarkowy(vi) w reakcji estryfikacji. ZWIĄZKI O ZNACZENIU BIOLOGICZNYM, CZYLI MIĘDZY CHEMIĄ A BIOLOGIĄ Osiągnięcia podstawowe K+P wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek cukrów; dokonuje podziału cukrów na proste i złożone; podaje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy; opisuje właściwości fizyczne glukozy i wskazuje jej zastosowanie; Osiągnięcia ponadpodstawowe D+R porównuje budowę i właściwości poznanych cukrów; wyjaśnia, na czym polega proces hydrolizy cukrów oraz wskazuje czynniki, które go umożliwiają; porównuje funkcje, które spełniają poznane cukry w codziennej diecie; projektuje doświadczenia pozwalające wykryć glukozę i skrobię w produktach spożywczych; porównuje budowę skrobi i celulozy; podaje wzór sumaryczny sacharozy, bada i opisuje właściwości fizyczne sacharozy, wskazuje na jej zastosowanie; zapisuje proces hydrolizy sacharozy;

opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie, zapisuje wzory sumaryczne tych związków; wymienia właściwości skrobi i celulozy oraz opisuje znaczenie i zastosowanie tych cukrów; wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych; klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego; opisuje właściwości tłuszczów; projektuje doświadczenia pozwalające na odróżnienie tłuszczu nasyconego od nienasyconego; porównuje skład pierwiastkowy tłuszczów i cukrów; wyjaśnia znaczenie tłuszczów w codziennej diecie; opisuje sposób odróżnienia substancji tłustej (oleju mineralnego) od tłuszczu; wymienia pierwiastki, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek; definiuje białka jako związki powstające z aminokwasów; opisuje właściwości glicyny najprostszego aminokwasu; projektuje doświadczenia pozwalające w białku jaja kurzego wykryć węgiel, tlen, wodór, azot i siarkę; wyjaśnia, dlaczego możliwe jest łączenie się aminokwasów wiązaniami peptydowymi; zapisuje reakcje powstawania dipeptydu (produktu powstałego z połączenia dwóch aminokwasów); bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów, zasad, soli metali ciężkich i soli kuchennej; wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych. opisuje różnice w procesie denaturacji i koagulacji białka, wymienia czynniki, które wywołują te procesy.

WAŻNE INFORMACJE DLA UCZNIÓW: 1. Ucznia obowiązuje systematyczna praca na lekcji, odrabianie prac domowych, wykonywanie doświadczeń domowych, przygotowanie się do zajęć!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 2. Uczeń nieobecny na lekcji ma obowiązek nadrobić zaległości. Może skorzystać z pomocy nauczyciela w ramach konsultacji przedmiotowych. 3. Każdy uczeń, który napotka trudności w zrozumieniu materiału, wykonaniu pracy domowej, może się zgłosić z pewnym wyprzedzeniem do nauczyciela i skorzystać z jego pomocy ( konsultacje przedmiotowe ) 4. Uczeń ma prawo być nieprzygotowany do zajęć jeden raz w semestrze, o czym informuje nauczyciela przed lekcją. Brak zgłoszenia skutkuje oceną niedostateczną. 5. W czasie zajęć na lekcji ucznia obowiązuje dyscyplina i obowiązek przestrzegania regulaminu pracowni. 6. W CZASIE LEKCJI OBOWIĄZUJE ZASADA: NAUCZYCIEL MÓWI UCZNIOWIE SŁUCHAJĄ, UCZEŃ MÓWI NAUCZYCIEL I INNI UCZNIOWIE SŁUCHAJĄ. 7. Po zajęciach każdy pozostawia po sobie porządek na ławce i w klasie. 8. DOBRE RADY: UCZYĆ SIĘ SYSTEMATYCZNIE! ROZUMIEĆ POJĘCIA I OPISY ZJAWISK NIE UCZYĆ SIĘ NA PAMIĘĆ

WYKONYWAĆ WSZYSTKIE OBOWIĄZKOWE PRACE DOMOWE KORZYSTAĆ Z PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH NA PŁYTACH CD, DOŁĄCZONYCH DO PODRĘCZNIKA SZKOLNEGO UCZYĆ SIĘ OBSERWACJI I WYKONYWANIA PRAC EKSPERYMENTALNYCH, ANALIZY WYNIKÓW, WYCIĄGANIA WNIOSKÓW, WYKORZYSTANIA RÓŻNYCH WIADOMOŚCI DO WYJAŚNIENIA PRZEBIEGU RÓŻNYCH ZJAWISK NIE PODDAWAĆ SIĘ CHWILOWYM TRUDNOŚCIOM!!!!!!!!!