Badania mammograficzne NHS Pomoc w podjęciu decyzji
Czym jest rak piersi? 2 Czym jest badanie mammograficzne piersi? 3 Wyniki badania mammograficznego 6 Dokonywanie wyboru korzyści oraz ryzyko związane z badaniem mammograficznym 9 Jakie są objawy raka piersi? 12 Z kim należy skontaktować się w razie jakichkolwiek pytań? 13
Decyzja o poddaniu się badaniu mammograficznemu należy do kobiety. Zadaniem niniejszej ulotki jest pomoc w podjęciu tej decyzji. Dlaczego NHS oferuje badania mammograficzne? NHS oferuje badania mammograficzne w celu ochrony życia kobiet. Badanie wykrywa raka piersi w początkowym stadium, kiedy jest zbyt mały, żeby go zobaczyć lub wyczuć. Badanie nie zapobiega zachorowaniu na raka piersi. Niesie również ze sobą pewne zagrożenia. W wyniku badania niektóre kobiety zostają zdiagnozowane i poddane leczeniu raka piersi, który nie zostałby wykryty w inny sposób, ale też nie stanowiłby dla nich zagrożenia. Dlaczego zostało mi zaproponowane badanie mammograficzne? Badania mammograficzne oferowane są co 3 lata wszystkim kobietom pomiędzy 50 i 70 rokiem życia. Zachęcane są do nich również kobiety starsze i młodsze w ramach badań kontrolnych różnych grup wiekowych. Kobiety, które przekroczyły 70 rok życia, są również zagrożone ryzykiem zachorowania na raka piersi. Chociaż nie podlegają już automatycznej rejestracji na badania, wciąż mogą im się poddawać co trzy lata. Termin badania należy ustalić z miejscowym oddziałem przeprowadzającym badania mammograficzne. 1
Czym jest rak piersi? Do raka piersi dochodzi w wyniku niekontrolowanego wzrostu i podziału komórek prowadzącego do powstania grudki (nazywanej również guzem). Podczas rozwoju, komórki nowotworowe mogą rozprzestrzeniać się na inne części ciała, stanowiąc zagrożenie życia. Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem w Wielkiej Brytanii. Co roku umiera na niego około 12 000 kobiet. W ciągu ostatnich lat walkę z chorobą wygrywa coraz więcej kobiet. Na cztery kobiety ze zdiagnozowanym rakiem piersi trzy przeżywają co najmniej 10 lat. Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta z wiekiem. Cztery z pięciu zachorowań na raka piersi diagnozowanych jest u kobiet powyżej 50 roku życia. W rodzinach większości kobiet nie występują wcześniejsze przypadki tej choroby. 2
Czym jest badanie mammograficzne piersi? Do badania piersi wykorzystywane jest badanie rentgenowskie zwane mammogramem, wykrywające komórki rakowe, które są zbyt małe, żeby je zauważyć lub wyczuć. Co się wydarzy, kiedy zostanie podjęta decyzja o poddaniu się mammografii? Po przybyciu pacjentki na oddział przeprowadzający badania mammograficzne, zostaną sprawdzone jej dane osobowe oraz przeprowadzony zostanie wywiad dotyczący piersi. Można wtedy zadać wszelkie nasuwające się pytania. Mammogramy wykonywane są przez specjalistki w dziedzinie rentgenologii. Do badania należy rozebrać się od pasa w górę. Dlatego wygodniej jest mieć na sobie spodnie lub spódnicę zamiast sukienki. Osoba przeprowadzająca badanie wyjaśnia najpierw jego przebieg. Pierś umieszczana jest następnie na podstawce mammografu i dociskana plastikową płytką. Unieruchomienie piersi pozwala na uzyskanie jej wyraźnego obrazu. Zwykle wykonywane są dwa zdjęcia piersi z góry oraz z boku. Podczas wykonywania zdjęć pracownik znajduje się za specjalną przesłoną. Pacjentka powinna za każdym razem pozostawać w bezruchu przez kilka sekund. Wizyta nie trwa dłużej niż pół godziny, a samo badanie nie zajmuje więcej niż kilka minut. 3
4
Co można odczuwać podczas badania? Badanie mammograficzne może być nieprzyjemne, a niektóre kobiety uważają je za bolesne. Ból jest zwykle krótkotrwały. Przed przybyciem na badanie mammograficzne należy skontaktować się z oddziałem w razie: niepełnosprawności ruchowej lub kłopotów z wchodzeniem po schodach, co umożliwi personelowi właściwe przygotowanie się na przybycie pacjentki. posiadania implantów piersi, co zwykle nie przeszkadza w przeprowadzeniu badania, jednak personel medyczny powinien zostać wcześniej poinformowany; lub niedawno wykonanej mammografii, ciąży lub karmienia piersią,co może wiązać się z przesunięciem terminu badania. 5
Wyniki badania mammograficznego 6 Wyniki badania mammograficznego zostaną przesłane pacjentce pocztą w terminie 2 tygodni od jego wykonania. Otrzyma je również lekarz pierwszego kontaktu. W większości przypadków wyniki są prawidłowe. W przypadku 96 na 100 badanych kobiet wyniki badania nie wykazują żadnych zmian nowotworowych, co oznacza, że są prawidłowe. Należy jednak pamiętać, że zmiany mogą pojawić się pomiędzy jednym a drugim badaniem mammograficznym, dlatego o wszystkich zauważonych w piersiach zmianach powinien zostać poinformowany lekarz pierwszego kontaktu. W razie nieprawidłowego wyniku, konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań. W niektórych przypadkach przesyłana jest informacja o konieczności przeprowadzenia dodatkowych badań ze względu na nieprawidłowy wynik mammografii. Zwykle cztery ze stu badanych kobiet kierowane są na dalsze badania. U jednej z tych czterech kobiet diagnozowany jest nowotwór. Te, u których nie zostaną wykryte zmiany nowotworowe, będą poddawane badaniom mammograficznym co 3 lata. W przypadku skierowania na dodatkowe testy, zostanie przeprowadzone badanie piersi, kolejne mammografie oraz ultrasonografia. Może zostać również wykonana biopsja, polegającą na pobraniu za pomocą igły próbki komórek, które są następnie badane pod mikroskopem. Wyniki przesyłane są zazwyczaj w ciągu jednego tygodnia. W nielicznych przypadkach, przed przesłaniem wyników konieczne jest przeprowadzenie dodatkowego badania mammograficznego. Czasami, ze względu na problemy techniczne, wyników mammografu nie można odczytać. W takich przypadkach, wskazane jest przeprowadzenie dodatkowego badania w celu uzyskania wyraźnego obrazu piersi.
Na każdych 100 kobiet poddawanych badaniu mammograficznemu 100 kobiet zostanie poddanych badaniu piersi 96 kobiet otrzyma prawidłowe wyniki 4 kobiety będą wymagały dodatkowych badań. Te kobiety będą kierowane na kolejne badania mammograficzne co 3 lata U 3 kobiet nowotwór nie zostanie wykryty U 1 kobiety zostanie zdiagnozowany nowotwór 7
W razie wykrycia, rak piersi może okazać się nieinwazyjny lub inwazyjny Nieinwazyjny rak piersi U jednej na 5 kobiet, zdiagnozowany w wyniku badania mammograficznego rak piersi okazuje się nieinwazyjny. Oznacza to, że wykryte w piersi komórki nowotworowe, znajdują się w kanalikach (przewodach) mlecznych i nie rozprzestrzeniają się dalej. Stan ten nazywany jest również rakiem wewnątrzprzewodowym (DCIS). W niektórych przypadkach, komórki nowotworowe pozostają w kanalikach. W innych, mogą z czasem wrastać (rozprzestrzeniać się inwazyjnie) w otaczającą je tkankę gruczołu piersiowego. Lekarze nie są w stanie przewidzieć, czy nieinwazyjne komórki nowotworowe zaczną się rozprzestrzeniać. Inwazyjny rak piersi U czterech na 5 kobiet, zdiagnozowany w wyniku badania mammograficznego raki piersi okazuje się inwazyjny. Rozprzestrzenia się z kanalików mlecznych do otaczającej je tkanki gruczołu piersiowego. Najbardziej inwazyjne przypadki raka piersi rozprzestrzeniają się do innych części ciała, o ile nie zostaną poddane leczeniu. Prawidłowe kanaliki mleczne Nieinwazyjny rak piersi Inwazyjny rak piersi Leczenie raka piersi Niezależnie od tego, czy rak jest inwazyjny, czy nieinwazyjny, pacjentka zostaje objęta leczeniem i opieką zespołu specjalistów w dziedzinie leczenia raka piersi. Leczenie najczęściej obejmuje zabieg chirurgiczny (który może oznaczać mastektomię), terapię hormonalną, radioterapię oraz prawdopodobną chemioterapię. Leczenie może powodować poważne, długoterminowe skutki uboczne. 8
Dokonywanie wyboru korzyści oraz ryzyko związane z badaniem mammograficznym Decyzja o poddaniu się badaniu mammograficznemu należy do kobiety. Istnieje wiele powodów, dla których kobiety decydują się poddać, bądź też nie, badaniu mammograficznemu. Przedstawione przez nas informacje dotyczące korzyści oraz ryzyka związanego z badaniem mogą pomóc w podjęciu właściwej decyzji. Badanie mammograficzne ratuje życie kobiet chorych na raka piersi. Dzięki wczesnemu zdiagnozowaniu i leczeniu raka uratowano życie wielu kobiet, co byłyby niemożliwe bez badania mammograficznego. Badanie mammograficzne wykrywa przypadki raka piersi, który nigdy nie stanowiłby zagrożenia dla kobiety. W wyniku badania niektóre kobiety zostają zdiagnozowane i poddane leczeniu raka piersi, który nie zostałby wykryty w inny sposób, ale też nie stanowiłby dla nich zagrożenia. Stanowi to główne ryzyko wynikające z badania mammograficznego. Lekarze nie zawsze są w stanie przewidzieć, czy zdiagnozowany rak piersi będzie stanowić zagrożenie życia, dlatego leczeniu poddawane są wszystkie kobiety, u których został wykryty. Oznacza to, że niektórym kobietom zostanie zalecone leczenie, którego nie potrzebują. 9
Rozważając potencjalne korzyści oraz ryzyko związane z badaniem mammograficznym Badanie mammograficzne może uratować życie w przypadku raka piersi. Badanie mammograficzne może oznaczać, że zostanie zdiagnozowany i poddany leczeniu nowotwór, który nigdy nie stanowiłby zagrożenia życia Prowadzone są dyskusje, ilu kobietom badanie mammograficzne uratowało życie, a u ilu zdiagnozowano raka, który nigdy nie stanowiłby dla nich zagrożenia. Liczby, przedstawione na następnej stronie, zostały opracowane przez grupę ekspertów, którzy zbadali istniejące dowody. 10
Ratowanie życia kobiet chorych na raka piersi Życie jednej na 200 kobiet zostanie uratowane dzięki badaniu mammograficznemu. Oznacza to, że w Wielkiej Brytanii zostaje uratowanych rocznie 1300 kobiet chorych na raka piersi. Wykrywanie raka piersi, który nigdy nie stanowiłby zagrożenia dla życia kobiety Mniej więcej u 3 na 200 kobiet w wieku od 50 do 70 lat poddawanych badaniu mammograficznemu co trzy lata zostaje zdiagnozowany rak, który nie stanowiłby zagrożenia dla ich życia. Oznacza to, że co roku w Wielkiej Brytanii 4000 kobiet zostaje poddanych leczeniu, którego nie potrzebują. Na każdą chorą na raka kobietę, której uratowano życie, szacunkowo przypadają trzy kobiety ze zdiagnozowanym nowotworem, który nigdy nie stanowiłby zagrożenia życia. Prowadzone są badania nad doskonalszymi sposobami pozwalającymi określić, który rak piersi będzie stanowił zagrożenie życia, a który nie. Czy badanie mammograficzne może stanowić inne zagrożenia? U większości kobiet z nieprawidłowymi wynikami badania mammograficznego, rak piersi nie zostaje wykryty. Przez ten czas doświadczają niepotrzebnego bólu i cierpienia, które uniemożliwiają im wykonywanie codziennych czynności. Badanie rentgenowskie może sporadycznie wywołać raka. Poddawanie się badaniu mammograficznemu co 3 lata w okresie 20 lat w minimalnym stopniu zwiększa możliwość zapadnięcia na raka. Sporadycznie, badanie mammograficzne może nie wykazać istniejącego raka. Raka piersi nie udaje się wykryć u 1 na 2500 badanych kobiet. 11
Jakie są objawy raka piersi? Kobietom, które same regularnie badają sobie piersi, łatwiej jest zauważyć wszelkie zmiany wskazujące na zmiany nowotworowe. Jest to bardzo ważne, nawet dla kobiet poddających się badaniu mammograficznemu. Należy zwracać uwagę na: guzki lub zgrubienia w piersiach zmiany w okolicach sutka. Sutek może być wciągnięty lub mieć zmieniony kształt. Może być czerwony i łuszczyć się z powodu wysypki, może też sączyć się z niego krew lub inny płyn. zmiany zauważalne w wyglądzie piersi lub podczas dotyku. Piersi mogą wydawać się ciężkie, gorące lub nierówne, z widocznymi wgłębieniami na skórze. Rozmiar i kształt piersi może ulec zmianie. ból lub dyskomfort w okolicach piersi bądź pod pachami guzki lub opuchlizna pod pachami Po stwierdzeniu jakichkolwiek zmian w piersiach, należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem rodzinnym. Zmiany nie muszą oznaczać raka. Jeżeli jednak okażą się nowotworowe, zdiagnozowanie ich na wstępnym etapie może uratować życie kobiety. Co dzieje się z mammogramami po zakończeniu badania? 12 Mammogramy przechowywane są w Programie badań przesiewowych piersi NHS, w bezpieczny sposób, przez co najmniej 8 lat. Dokumentacja sprawdzana jest przez program regularnie w ramach zapewnienia jak najwyżej jakości usług i udostępniana upoważnionemu personelowi służby zdrowia wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Informacje dotyczące regularnych kontroli wyników badań można uzyskać w miejscowych oddziałach przeprowadzających badania mammograficzne.
Z kim należy skontaktować się w razie jakichkolwiek pytań? W razie jakichkolwiek pytań, należy skontaktować się z miejscowym oddziałem przeprowadzającym badania przesiewowe piersi. W podjęciu decyzji, czy poddać się badaniu mammografi cznemu, może pomóc rozmowa z lekarzem pierwszego kontaktu. Wspólne rozważenie korzyści oraz ryzyka związanego z badaniem okazuje się najczęściej pomocne. Szczegółowe informacje dotyczące badań mammografi cznych wraz z materiałami źródłowymi wykorzystanymi do opracowania niniejszej ulotki można znaleźć na następujących stronach internetowych: Program badań mammograficznych NHS cancerscreening.nhs.uk/breastscreen Dokonywanie świadomego wyboru dotyczącego badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych informedchoiceaboutcancerscreening.org Informacje dotyczące badań mammografi cznych znajdują się również na stronach internetowych następujących organizacji charytatywnych: Cancer Research UK - cruk.org Healthtalkonline - healthtalkonline.org Breakthrough Breast Cancer - breakthrough.org.uk Breast Cancer Campaign - breastcancercampaign.org Breast Cancer Care - breastcancercare.org.uk 13
4Q Ulotka została opracowana przez niezależny zespół ekspertów w zakresie informacji w ramach programu Dokonywanie świadomego wyboru dotyczącego badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych centrum akademickiego King s Health Partners przy udziale i wsparciu organizacji Cancer Research UK. W wyniku konsultacji publicznych, ponad 1000 osób uzyskało dostęp do informacji na temat programu Dokonywanie świadomego wyboru dotyczącego badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych NHS. Konsultacje były wspierane przez następujące organizacje: Beating Bowel Cancer, BME Cancer Communities, Bowel Cancer UK, Breakthrough Breast Cancer, Breast Cancer Campaign, Breast Cancer Care, Cancer Research UK, Independent Cancer Patients Voice, Jo s Cervical Cancer Trust oraz Patient Information Forum. W informacjach zawartych w niniejszej ulotce wykorzystano opinie grupy 25 kobiet na temat sposobu przedstawienia korzyści oraz ryzyka wynikającego z badań mammograficznych. www.informedchoiceaboutcancerscreening.org Finansowane w ramach Programów NHS dotyczących badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych. Programy NHS dotyczące badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych kierowane są przez Wydział Zdrowia Publicznego Anglii. Projekt: feltonworks.com Czerwiec 2013 r. Kolejna korekta czerwiec 2015 r. 2901195 1p 1.6mill lipiec 13 (ANT) Egzemplarze niniejszej broszury można zamówić na stronie internetowej podając numer 2901195 lub kontaktując się z wydziałem zamówień DH Publications: Tel.: 0300 123 1002; Telefon tekstowy: 0300 123 1003