Turystyka w lasach i na obszarach przyrodniczo cennych 7-9 września 2015 roku Cedzyna-Rogów Wydział Leśny SGGW Centrum Edukacji Przyrodniczej w Rogowie Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Komitet organizacyjny Prof. dr hab. Jarosław Skłodowski dr hab. Stanisław Huruk Prof. UJK dr Szymon Bijak dr Alicja Huruk dr inż. Cezary Jastrzębski dr inż. Jarosław Kikulski dr Wojciech Ożga dr inż. Artur Rutkiewicz mgr Dariusz Anderwald mgr inż. Kinga Borowska
7.09.2015 PONIEDZIAŁEK ŚNIADANIE PROGRAM SYMPOZJUM 9.40 Przywitanie Uczestników, otwarcie sympozjum SESJA PLENARNA Prowadzący: Jarosław Skłodowski 9.50 Anna Pikus Działania w zakresie turystycznego i rekreacyjnego udostępniania lasu prowadzone przez Wydział Edukacji i Udostępniania Lasu w DGLP 10.15 Piotr Gołos Społeczne, ekonomiczne oraz środowiskowe uwarunkowania turystycznego zagospodarowania lasów 10.40 Andrzej Grzywacz Prawne aspekty grzybobrania w lasach 11.05 Szymon Bijak Nie tylko przyroda elementy kulturowe w programie ścieżek dydaktycznych 11.30 Zbigniew Popławski Porządkowanie przestrzeni leśnej pod kątem turystycznego zagospodarowania lasów 11.40-12.00 PRZERWA KAWOWA SESJA 1: PROBLEMY ORGANIZACJI TURYSTYKI W LASACH W "CIEKAWYCH" CZASACH Prowadząca: Anna Pikus 12.00 Porządkowanie przestrzeni leśnej i przyległej dla potrzeb rekreacji i turystyki w LKP Lasy Elbląsko-Żuławskie" Jarosław Mytych, Zbigniew Popławski 12.20 Budowanie kompromisu pomiędzy gospodarką leśną a rekreacją i turystyką w Lasach Trójmiasta na przykładzie Nadleśnictwa Gdańsk Ewelina Sobańska, Zbigniew Popławski 12.40 Zasady udostępniania lasu na przykładzie RDLP w Warszawie Jacek Sagan, Piotr Lutyk, Robert Tomusiak, Zuzanna Zaczek 13.00 Udostępnienie infrastruktury komunikacyjnej dla celów turystycznych Grzegorz Trzciński - 1 -
13.20-14.20 OBIAD SESJA 2: ŚRODOWISKO A TURYSTYKA Prowadzący: Andrzej Grzywacz 14.20 Zmienność warunków wypoczynku człowieka w lesie nad jeziorem w świetle wskaźników bioklimatycznych (na przykładzie jeziora Sasek Wielki) Longina Chojnacka-Ożga, Wojciech Ożga 14.40 Wpływ turystyki na ekosystemy leśne i przyrodniczo cenne w Dolinie Wodącej (Wyżyna Krakowsko-Wieluńska) Katarzyna Kasprowska-Nowak 15.00 Krajobraz a turystyka (na przykładzie Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego) Sebastian Bernat 15.20 Puszcza Zielonka 50 lat promowania Paweł Anders 15.40 Postturystyka i gospodarka doświadczeń jako nowe wyzwania w zarządzaniu ofertą turystyczną w lasach i obszarach przyrodniczo cennych w Polsce Łukasz Matoga, Aneta Pawłowska 16.00-16.20 PRZERWA KAWOWA SESJA 3: POTENCJAŁ MIEJSC REKREACJI, POTENCJAŁ PREFERENCJI TURYSTÓW Prowadzący: Piotr Gołos 16.20 Turystyka rowerowa w lasach w świetle potrzeb i oczekiwań użytkowników Agata Cieszewska, Piotr Wałdykowski, Gabriela Maksymiuk, Joanna Adamczyk, Renata Giedych 16.40 Preferencje turystów odwiedzających LKP "Lasy Janowskie" aspekty ekonomiczne Agnieszka Mandziuk 17.00 Ocena czynników wpływających na wypoczynek w lasach Jarosław Kikulski 17.20 Próba scharakteryzowania sylwetki i zainteresowań uczestników turystki birdwatchingowej Jarosław Skłodowski, Aleksandra Jurkowska - 2 -
17.40 Potencjał turystyczny Geoparku Łuk Mużakowa/Muskauer Faltenbogen Marek Maciantowicz 18.00-18.20 PRZERWA KAWOWA SESJA 4: METODOLOGIA BADAŃ W TURYSTYCE Prowadzący: Szymon Bijak 18.20 Podstawy metodyczne oceny atrakcyjności krajobrazowej leśnych zbiorników wodnych Dorota Kargul-Plewa, Emilia Janeczko 18.40 Turystyczna atrakcyjność nadleśnictwa studium przypadków Artur Rutkiewicz, Grzegorz Stolarski, Hubert Sot 19.00 Ocena porównawcza potencjału turystycznego śródleśnych cmentarzy nadleśnictw Maskulińskie i Pisz Anna Długozima, Izabela Dymitryszyn, Edyta Winiarska-Lisiecka 19.20 Inwentaryzacja i waloryzacja zasobów przyrody nieożywionej jako podstawa wyznaczania nowych szlaków geoturystycznych, na przykładzie doliny Skawicy Paweł Franczak, Karolina Listwan 19.40 Porosty jako wyznacznik przydatności Puszczy Wkrzańskiej dla turystyki i rekreacji Robert Janczar KOLACJA UROCZYSTA 8.09.2015 WTOREK 7.00 ŚNIADANIE SESJA 5: TURYSTYKA W PARKACH NARODOWYCH I INNYCH CENNYCH OBSZARACH Prowadzący: Artur Rutkiewicz 8.00 Ruch turystyczny na szlaku Czarny Staw i na Rysy w Tatrach. Profil turystów i ich oddziaływanie na przyrodę Tatrzańskiego Parku Narodowego Edward Wlazło, Paweł Franczak, Konrad Połtorzecki, Marcin Doleżuchowicz - 3 -
8.20 Funkcja turystyczna Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowego Dariusz Sokołowski, Monika Radwańska 8.40 Demograficzne determinanty zróżnicowania turystyki w Świętokrzyskim Parku Narodowym Hanna Prószyńska-Bordas 9.00 Przygotowanie Świętokrzyskiego Parku Narodowego do udostępniania dla turystyki Stanisław Huruk, Alicja Huruk, Marcin Matysek, Marcin Sikorski 9.20 Geneza zainteresowania cennymi obszarami przyrodniczymi Niecki Nidziańskiej Cezary Jastrzębski 9.40 Wpływ walorów przyrodniczych Babiogórskiego Parku Narodowego na ruch turystyczny Joanna Barniak, Natalia Nawrocka, Maciej Banaś 10.00 Ścieżki przyrodnicze w Magurskim Parku Narodowym w opinii turystów Krystyna Krauz, Adam Mroczka 10.30-19.00 WYCIECZKA TERENOWA KOLACJA GRILLOWA 9.09.2015 ŚRODA 8.00 ŚNIADANIE SESJA 6: WIELORAKIE ASPEKTY TURYSTYKI W LASACH MIEJSKICH I PODMIEJSKICH Prowadzący: Wojciech Ożga 9.00 Krótka historia turystycznej promocji użytków ekologicznych miasta Poznania Maria Urbańska, Henryk Gierszal, Wojciech Andrzejewski 9.20 Zagospodarowanie lasów miejskich na potrzeby turystyczne, rekreacyjne i edukacyjne. Przykład Osady Leśnej Barbarka w Toruniu Monika Radwańska, Dariusz Sokołowski 9.40 Zielony Pierścień Warszawy jako obszar rozwoju turystyki militarnej Dariusz Pszenny, Emilia Janeczko - 4 -
10.00 Prezentacja lasów miejskich na mapach na przykładzie Warszawy Tomasz Olenderek 10.20 Obszary leśne warszawskiego odcinka Wisły; percepcja społeczna oraz uwarunkowania zrównoważonego rozwoju funkcji turystyczno-rekreacyjnych Piotr Majdak 10.40 Las miejscem realizacji zajęć edukacyjnych w opinii studentów kierunku Turystyka i Rekreacja oraz Wychowanie Fizyczne Artur Bosek, Katarzyna Dzioban, Przemysław Płoskonka 11.00-11.20 PRZERWA KAWOWA SESJA 7: EDUKACJA I INFRASTRUKTURA Prowadzący: Jarosław Kikulski 11.20 Programy edukacyjne Krkonošského národního parku Aneta Marek 11.40 Edukacja przyrodnicza w Kampinoskim Parku Narodowym Katarzyna Dzioban 12.00 Tablice informacyjne w lasach i na obszarach chronionych jako narzędzie edukacji: wykorzystana szansa? Adam Snopek 12.20 Usługi ekosystemów w turystyce na wybranych przykładach Rezerwatów Biosfery Wioletta Kałamucka 12.40 Przemiany funkcji turystyczno-rekreacyjnej w ostatnich 25 latach na obszarach przyrodniczo cennych wokół GOP-u. Przykład Lasów Lublinieckich Wojciech Kurda, Katarzyna Pukowiec 13.00 Czym jest szlak karpia? Percepcja przez Wielkopolan Wojciech Andrzejewski, Sylwia Graja-Zwolińska, Aleksandra Spychała, Maria Urbańska, Jan Mazurkiewicz 13.20 Katalog urządzeń rekreacyjnych i edukacyjnych potrzeba czy zbędny dodatek Grażyna Głuch 13.40 DYSKUSJA KOŃCOWA, ZAMKNIĘCIE SYMPOZJUM ok. 14.00 OBIAD - 5 -
- 6 -
SESJA PLENARNA - 7 -
- 8 -
Działania w zakresie turystycznego i rekreacyjnego udostępniania lasu prowadzone przez Wydział Edukacji i Udostępniania Lasu w DGLP Anna Pikus Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych Wiosną 2014 roku w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych powstał Wydział Edukacji i Udostępniania Lasu. Chciano tym samym nadać odpowiednią rangę i podkreślić jak ważną rolę odgrywają edukacja, Leśne Kompleksy Promocyjne i udostępnianie lasu. Turystyczne i rekreacyjne udostępnianie lasu to obszerny temat. Część działań prowadzonych przez Wydział jest kontynuacją tych rozpoczętych w Wydziale Ochrony Lasu natomiast większość stanowią zupełnie nowe wyzwania. W pierwszej kolejności zaistniała potrzeba zweryfikowania i aktualizacji istniejących danych na temat obiektów turystycznych. Pierwszym krokiem do pozyskania powyższych informacji było wypracowanie wspólnie z ORWLP słownika kategorii obiektów turystycznych i rekreacyjnych PGL LP. Obecnie trwa rozbudowa Systemu Informacyjnego LP o nowe obiekty turystyczne i uporządkowanie ewidencji tych już istniejących. Kolejnym obszarem działania jest realizacja tematu badawczego pt. Opracowanie mierników i narzędzi pomiaru efektywności wykorzystania obiektów turystycznych LP. Badanie prowadzone jest przez Wiedeński Universität für Bodenkultur (BOKU) i ma na celu wypracowanie mierników pomiaru turystycznego dostosowanych do specyficznych warunków obszarów zarządzanych przez Lasy Państwowe. Ta wiedza pozwoli nam m.in. ukierunkować ruch turystyczny. Będziemy mogli również racjonalnie rozkładać środki i inwestować tam, gdzie istnieje rzeczywiste zapotrzebowanie na infrastrukturę turystyczną. Ponadto trwa modyfikacja programu Aktywne udostępnianie lasu realizowana wspólne z ORWLP w Bedoniu. W ramach tego działania chcemy wypracować nowy standard urządzeń parkingów leśnych. Wykonawca projektu będzie wyłoniony w ramach konkursu. Zostanie on poprzedzony badaniami opinii społecznej, opinii jednostek organizacyjnych LP oraz ekspertyzami specjalistów przeprowadzonymi na obiektach dotychczas funkcjonujących w ramach programu. Wychodząc naprzeciw potrzebom zgłaszanym zarówno przez osoby korzystające z lasu jak i leśników planujemy ujednolicenie (tam gdzie to możliwe) i doprecyzowanie regulacji prawnych odnoszących się do kwestii udostępniania lasu. - 9 -
Społeczne, ekonomiczne oraz środowiskowe uwarunkowania turystycznego zagospodarowania lasów Piotr Gołos Instytut Badawczy Leśnictwa Rosnące znaczenie obszarów leśnych jako miejsca różnorodnych form turystyki i rekreacji implikuje konieczność poszukiwania rozwiązań istniejących oraz potencjalnych problemów i zagrożeń związanych z wymienioną aktywnością człowieka. Propozycje w wymienionym zakresie muszą uwzględniać trzy obszary, powszechnie uważane za filary zrównoważonego rozwoju: aspekty społeczne (oczekiwania i preferencje użytkowników), możliwości i ograniczenia techniczne oraz ekonomiczne gospodarki leśnej (koszty związane z zagospodarowaniem i użytkowaniem obszarów leśnych oraz sumaryczne straty gospodarki leśnej związane z obecnością człowieka w lesie), uwarunkowania środowiskowe (odporność lasu na antropopresje). Mając na uwadze cechy dóbr i świadczeń rekreacyjnej funkcji lasu i gospodarki leśnej za najważniejsze zadanie leśników w tym obszarze należy uznać ustalenie rzeczywistych lub bliskich rzeczywistym oczekiwań i preferencji odwiedzających lasy, które determinują nie tylko sposób przygotowania lasu, ale także decydują o tym który obszar leśny będzie użytkowany turystycznie i w zawiązku z tym wymaga szczególnej troski ze strony zarządzających. W wymienionych warunkach doświadczenie i praktyka leśników wraz z przygotowaniem inżynieryjnym jest warunkiem niezbędnym, który musi zostać uzupełniony gruntowną wiedzą w zakresie oczekiwań i preferencji społecznych. Na poziomie działań operacyjnych tylko takie zestawienie wymienionych obszarów gwarantuje skuteczną ochrony lasów przy jednoczesnym osiągnięciu efektywności ekonomicznej proponowanych rozwiązań, przy pełnej akceptacji społecznej podjętych przez leśników działań. Wymieniony cel może zostać osiągnięty tylko przez aplikacje w praktyce gospodarczej wyników badań społecznych na losowych reprezentatywnych próbach (badania ilościowe) lub badań focusowych (badania jakościowe). Ich realizacja pozwala ustalić opinie społeczną, między innymi w zakresie: najważniejszych elementów infrastruktury turystycznej jakich oczekuje społeczeństwo, oczekiwanych miejsc w lesie, preferowanych obszarów leśnych, dominujących form turystyki i rekreacji, czy poziomu akceptacji różnych poziomów intensywności zagospodarowania lasów. Celem publikacji jest przedstawienie przeglądu wyników badań społecznych (ankietowych), które wskazują, jakich elementów oraz sposobów rekreacyjnego i turystycznego zagospodarowania lasów oczekują ich użytkownicy. Wyniki prezentowanych badań przeprowadzonych w Instytucie Badawczym Leśnictwa w latach 2000-2014 uzupełniono przeglądem krajowej literatury przedmiotu badań. - 10 -
Prawne aspekty zbioru grzybów w lasach Andrzej Grzywacz Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny Grzybobrania w Polsce są masową formą rekreacji w lasach. Wartość rynkowa zebranych grzybów w roku o przeciętnym urodzaju wynosi ok. 740 mln zł. na użytek własny, skup i eksport, sprzedaż przydrożną i na targowiskach i wynosi ok. 100 tys. ton świeżych owocników. Od ustanowienia administracji Lasów Rządowych w Królestwie Polskim, od 1816 r. aż do zakończenia II wojny światowej zbiory grzybów w lasach były dozwolone tylko po wykupie asygnaty u leśniczych, na cały sezon. Zbiór bez opłaty groził wysokim mandatem. Od 70 lat zbiór grzybów w Lasach Państwowych jest dozwolony każdemu bez opłat. Obowiązują jednak pewne ograniczenia prawne, wynikające z ustawy o lasach (1991), ustawy o ochronie przyrody (2004), rozporządzenia ministra zdrowia o grzybach dopuszczonych do handlu i obrotu (2011) oraz rozporządzenia ministra środowiska o gatunkowej ochronie grzybów (2014). Niestety te akty legislacyjne są w społeczeństwie mało znane, powinny być przedmiotem treści kształcenia w trakcie edukacji przyrodniczo-leśnej. - 11 -
Nie tylko przyroda elementy kulturowe w programie ścieżek dydaktycznych Szymon Bijak Komisja Krajoznawcza ZG PTTK Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny Ścieżki dydaktyczne to specyficzny rodzaj szlaków turystycznych, których podstawowym zadaniem jest edukacja. Przemierzający je turyści mają możliwość przede wszystkim obcowania z cennymi obiektami przyrodniczymi i poznawania składników środowiska naturalnego i procesów w nim zachodzących. Jednakże obiekty kulturowe stały się już trwałą składową krajobrazu i przy poznawaniu otoczenia nie powinno się rozdzielać aspektów przyrodniczych oraz antropogenicznych. Celem pracy jest analiza programu wybranych ścieżek dydaktycznych pod kątem uwzględniania i prezentacji walorów kulturowych. W pracy przedstawiono przykłady kilkunastu ścieżek dydaktycznych, znajdujących się na terenie wybranych parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów i nadleśnictw. Przeanalizowano ich program, czyli tematykę przystanków i materiałów dostępnych dla turysty oraz sposób prezentacji poszczególnych elementów treści. Stwierdzono, że w większości przypadków w programie ścieżek dydaktycznych elementy kulturowe (historyczne, etnograficzne, przemysłowe itp.) pełnią rolę drugoplanową. Projektanci ścieżek pomijają mniej znaczące ich zdaniem obiekty i miejsca skupiając się przede wszystkim na aspektach przyrodniczych lub gospodarki leśnej. Elementy kulturowe powinny być uwzględniane w programie ścieżek dydaktycznych w większym stopniu niż ma to miejsce obecnie, gdyż wzbogacają ich treść edukacyjną oraz podkreślają lokalną specyfikę terenu i jego dziedzictwa - 12 -
Porządkowanie przestrzeni leśnej pod kątem turystycznego zagospodarowania lasu Zbigniew Popławski Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku Działania w tym zakresie zostały w dużej części wymuszone przez żywiołowy rozwój różnych form rekreacji i turystyki w lasach, na terenach zarządzanych przez PGLLP. Poza tym wytworzyła się luka w tworzeniu i zarządzaniu liniowymi obiektami turystycznymi (szlakami) oraz przepływem informacji w tym zakresie po zmarginalizowaniu pozycji PTTK w tej dziedzinie. Różne Lokalne Grupy Turystyczne (LGT-y) i Lokalne Grupy Działania (LGD) rozpoczęły własną, radosną twórczość w tym zakresie, mniej lub bardziej profesjonalnie, bardzo często bez uzgodnienia z zarządcą lub właścicielem terenu. Na pierwsze miejsce wysunęło się bezpieczeństwo turysty, bezpośredniego odbiorcy i użytkownika tych działań, za które, wg obecnego stanu prawnego odpowiada właściciel lub zarządca terenu. Koniecznym stało się uporządkowanie tych działań, określenie i nadanie pewnych standardów zrozumiałych dla wszystkich użytkowników, określenie odpowiedzialności za stan tych urządzeń i bezpieczeństwo turysty. - 13 -
- 14 -
SESJA 1 PROBLEMY ORGANIZACJI TURYSTYKI W LASACH W CIEKAWYCH CZASACH - 15 -
- 16 -
Porządkowanie przestrzeni leśnej i przyległej dla potrzeb rekreacji i turystyki w LKP Lasy Elbląsko-Żuławskie Jarosław Mytych 1, Zbigniew Popławski 2 1 Nadleśnictwo Elbląg 2 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku Projekt Koncepcji zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego dla obszaru Leśnego Kompleksu Promocyjnego Lasy Elbląsko-Żuławskie, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów leśnych powstaje w ramach realizacji zadań Jednolitego Programu Gospodarczo- Ochronnego LKP Lasy Elbląsko-Żuławskie, zgodnie z założeniami sformułowanymi w Strategii Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe na lata 2014-2030. Zasięg przestrzenny opracowania obejmuje cały LKP Lasy Elbląsko Żuławskie, tożsamy z obszarem administracyjnym Nadleśnictwa Elbląg o powierzchni 1864 km 2. Celem opracowania jest stworzenie dokumentu porządkującego często chaotyczną infrastrukturę oraz niekomplementarne (w zależności od zarządzającego) działania w tej przestrzeni. Zgromadzone w trakcie prac nad dokumentem dane zostaną poddane analizie, efektem której będzie ocena (waloryzacja) różnych aspektów dotyczących środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz zagospodarowania przestrzennego z punktu widzenia możliwości rozwoju turystyki a następnie diagnoza uwarunkowań i stanu rozwoju turystyki w LKP. Diagnoza wskaże m.in.: czynniki przyrodnicze, społeczno-ekonomiczne i przestrzenne warunkujące stan i rozwój turystyki na tym obszarze, ale także problemy i ograniczenia związane z rozwojem turystyki oraz kolizje i konflikty związane z działaniem w przestrzeni wykorzystywanej przez turystykę. Efektem finalnym prac będzie Koncepcja obejmująca: wskazania dotyczące optymalnych lokalizacji wiodących form turystyki i rekreacji; opis modelu zarządzania rozwojem turystyki na obszarze LKP; wskazanie obszarów możliwych do rozwoju nowego zagospodarowania turystycznego; wskazanie obszarów i obiektów, w obrębie których konieczne jest ograniczenie lub likwidacja zagospodarowania lub ruchu turystycznego; wskazanie tras turystycznych niezbędnych do wytyczenie poza lasami, w celu uzyskania spójności przestrzennej tych tras w obrębie całego LKP; wytyczne dla dokumentów z zakresu planowania przestrzennego. Dokumentem wdrażającym wskazania Koncepcji będzie Program działań w zakresie rozwoju turystyki na terenie LKP Lasy Elbląsko-Żuławskie na lata 2017-2036. Program będzie zawierał listę działań w zakresie szeroko pojętego rozwoju turystyki, planowanych do realizacji na terenach leśnych i w ich najbliższym sąsiedztwie, uwzględniającą zgodnie z metodyką planowania strategicznego informacje dotyczące: rodzaju planowanego działania, planowanego okresu jego realizacji, szacunkowych kosztów realizacji oraz podmiotów wskazanych (sugerowanych) do realizacji zadania. Ideą opracowania Koncepcji jest stworzenie platformy działań partnerskich na linii LP samorządy w zakresie sporządzania i realizacji wszelkich dokumentów planistycznych i strategicznych dotykających przestrzeni związanej z turystyką i rekreacją w regionie. - 17 -
Budowanie kompromisu pomiędzy gospodarką leśną a rekreacją i turystyką w lasach Trójmiasta na przykładzie Nadleśnictwa Gdańsk Ewelina Sobańska 1 Zbigniew Popławski 2 1 Nadleśnictwo Gdańsk 2 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku Celem wystąpienia jest omówienie problematyki związanej z rosnącą popularnością walorów turystyczno-rekreacyjnych lasów w bliskim sąsiedztwie miast, na przykładzie Trójmiasta. Problemami są: duża liczba szlaków turystycznych, często nakładających się na siebie; tendencja do tworzenia nowych szlaków, również bez uzgodnienia z nadleśnictwem; różne sposoby znakowania szlaków; rosnąca z roku na rok liczba imprez sportowych po drogach leśnych a także imprez na orientację; nielegalne miejsca palenia ognisk i biwakowania; nieuzgodnione budowanie skoczni rowerowych w lesie dla potrzeb ekstremalnej turystyki rowerowej; zastawianie samochodami dróg leśnych; nielegalne wysypiska odpadów i zaśmiecanie miejsc wypoczynku; dewastacja urządzeń turystycznych; wałęsające się w lesie psy i koty. Są to główne problemy z którymi na co dzień musi radzić sobie Nadleśnictwo Gdańsk. Generuje to znaczne rozszerzenie zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy, a także wzrost kosztów utrzymania urządzeń turystycznych i sprzątania lasu. Szukanie rozwiązań edukowanie społeczeństwa, zewnętrzne źródła finansowania, nawiązywanie współpracy z miejscowymi gminami i Lokalnymi Grupami Działania. - 18 -
Zasady udostępniania lasu na przykładzie RDLP w Warszawie Jacek Sagan 1, Piotr Lutyk 1, Robert Tomusiak 2, Zuzanna Zaczek 3 1 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie 2 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny 3 Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie Jednym z założeń wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarki leśnej prowadzonej przez PGL Lasy Państwowe jest udostępnienie lasu społeczeństwu. Zarządzany przez LP teren stanowi przestrzeń publiczną, której przyświecają nie tylko funkcje ochronne, przyrodnicze (ekologiczne) i produkcyjne, ale również społeczne. Społeczeństwo, szczególnie mieszkańcy miast, coraz więcej czasu spędzają w lesie. Szukają w nim jednak już nie tylko miejsca do odpoczynku, ale i aktywnego spędzania czasu. Las jako przestrzeń publiczna musi dawać możliwość na jednoczesne korzystanie z niego przez wszystkich, chcących w danej chwili czerpać z niego korzyści, bez względu na ich formę. Z prawnego punku widzenia lasy są udostępnione dla społeczeństwa. Potwierdzają to zapisy zawarte w Ustawie o lasach z dnia 28 września 1991 r. (art. 26), Instrukcja Urządzania Lasu z 2012 r. ( 3 i 108), i zarządzenia wydawane przez Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych w zakresie Aktywnego udostępniania lasu. W zależności od rodzaju korzystania z lasu, jego udostępnienie regulują również inne nadrzędne zarządzenia, chociażby dla osób wykonujących polowanie Ustawa Prawo łowieckie z 13 października 1995 r. O udostępnianiu lasu i formach jego zagospodarowania w sposób ułatwiający jak najpełniejsze korzystanie z jego dóbr, zaczęto dyskutować i wdrażać wypracowane rozwiązania już w latach 50. XX w. Prekursorami tych działań były USA. Już w latach 60. i 70. potrzebę udostępniania lasu dostrzegła również i Polska. O potrzebie udostępniania podwarszawskich lasów wiadomo jest już od 1975 r. Wówczas została opracowana Koncepcja Zagospodarowania Turystycznego Warszawskiego Zespołu Leśnego (WZL) akceptowana przez Naczelnego Architekta Warszawy. Przewidziano wówczas do wykorzystania do funkcji rekreacyjnej, udostępnienie 36 z 86 tyś ha lasów będących w zarządzie WZL. Przyjęto wówczas, że wiodącą funkcją lasów na terenie aglomeracji stołecznej to funkcja klimatyczno-wypoczynkowa (a nie gospodarcza). Dziś RDLP w Warszawie zarządza lasami o powierzchni około 190 tys. ha, które w całości (poza niewielkimi wyjątkami wynikającymi z przepisów prawa) są udostępnione społeczeństwu. W ramach udostępniania lasu stawia się leśnikom szereg zadań. Jednymi z najważniejszych są zapewnienie bezpieczeństwa odwiedzającym lasy, aktywizacja mieszkańców poprzez wspólną dbałość o infrastrukturę służącą udostępnianiu lasu i czerpaniu korzyści ze zwiększenia lokalnego ruchu turystycznego oraz promocja trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, w tym drewna jako surowca odnawialnego i ekologicznego. Udostępnienie lasu jako przestrzeni publicznej niesie ze sobą również problemy. Na terenie RDLP w Warszawie składają się na nie: wandalizm zmuszający do odtwarzania obiektów i urządzeń turystycznych, zaśmiecanie lasu i pożary. Kosztuje to RDLP rocznie około 6 mln zł. - 19 -
Udostępnienie infrastruktury komunikacyjnej dla celów turystycznych Grzegorz Trzciński Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny Funkcjonowanie wielofunkcyjnej zrównoważonej gospodarki leśnej nie może mieć miejsca bez dobrze zaplanowanego zaplecza komunikacyjnego obszaru leśnego, co realizowane jest przez zapewnienie prawidłowej infrastruktury drogowej w jednostkach Lasów Państwowych (LP). Do infrastruktury drogowej na terenie leśnym możemy głównie zaliczyć drogę wraz ze wszystkimi urządzeniami inżynierskimi niezbędnymi do jej funkcjonowania oraz zorganizowane miejsca załadunku drewna i postoju pojazdów. Podstawowym zagadnieniem jest w jakim stopniu i jak organizować udostępnienie obszarów leśnych, ze szczególnym uwzględnieniem dopuszczenia pojazdów silnikowych do poruszania się po drogach leśnych w kontekście obowiązywania art. 29 Ustawy o lasach z 1991 r. Drugim zagadnieniem jest przygotowanie miejsc postojowych na granicy lasu przy ograniczaniu postoju na drogach publicznych wynikającym z jej parametrów lub oznakowania pionowego i poziomego oraz organizacja miejsc postojowych w środku lasu z dojazdem droga leśną na gruntach zarządzanych przez nadleśnictwo. W referacie przedstawione zostaną zagadnienia wynikające z definicji drogi leśnej będącej w zarządzie jednostek LP, a obejmujące aspekty prawne, jak i możliwości techniczne udostępnienia sieci dróg leśnych oraz obiektów inżynierskich (miejsc postojowych, organizacja parkingów) z jednoczesnym nakreśleniem obowiązków i odpowiedzialności zarządcy takich obiektów. Analizą objęto przepisy prawa (ustawa o drogach publicznych, prawo budowlane, ustawa o ruchu drogowym, kodeks cywilny) oraz parametry dróg leśnych. Przedstawione parametry dróg leśnych zostały określone na podstawie dokumentacji drogowych i własnych pomiarów terenowych oraz wytycznych obowiązujących dla dróg leśnych. Wnioski obejmują możliwości, ale i zagrożenia wynikające z udostępnienia dróg leśnych dla ruchu turystycznego. - 20 -
SESJA 2 ŚRODOWISKO A TURYSTYKA - 21 -
- 22 -
Zmienność warunków wypoczynku człowieka w lesie nad jeziorem w świetle wskaźników bioklimatycznych (na przykładzie jeziora Sasek Wielki) Longina Chojnacka-Ożga, Wojciech Ożga Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny Celem pracy jest określenie przestrzennego zróżnicowania warunków meteorologicznych w strefie brzegowej jeziora oraz ocena warunków wypoczynku w tej strefie w świetle wybranych wskaźników bioklimatycznych. Realizując cel badań wykonano metodą krótkiego ciągu pomiarowego pomiary meteorologiczne nad jeziorem Sasek Wielki obejmujące natężenie napromieniowania całkowitego, temperaturę i wilgotność względną powietrza oraz prędkość wiatru. Określono istotność różnic między wartościami każdego parametru na poszczególnych stanowiskach pomiarowych położonych w różnych odległościach od brzegu jeziora. W celu określenia stopnia oddziaływania warunków meteorologicznych na organizm człowieka obliczono: entalpię, temperaturę radiacyjno-efektywną oraz wielkość ochładzającą powietrza. Średnie wartości natężenia promieniowania całkowitego wynosiły w terenie otwartym 349,4 W/m 2, podczas gdy w lesie: w olsie od 50,9W/m 2 (przy brzegu jeziora) do 116,1 W/m 2 (starszy drzewostan, dalej od brzegu), a w LMśw 74,2 W/m 2. Średnia temperatura powietrza wynosiła poza lasem 16,1 C, natomiast w lesie od 14,8 C w olsie do 15,0ºC w LMśw. Wilgotność względna powietrza w lesie była wyższa niż poza lasem średnio o 4% w LMśw i 9% w olsie. Uwzględnione wskaźniki bioklimatyczne wskazują na łagodzenie w lesie ekstremalnych warunków termicznych. Warunki mikroklimatyczne lasu kształtowane są przez oddziaływanie zróżnicowanego podłoża w warunkach ograniczonego dopływu promieniowania słonecznego oraz małej dynamiki powietrza. Wskaźniki kompleksowe, umożliwiające uwzględnienie większej liczby parametrów meteorologicznych wpływających na człowieka, są nieodzownymi do przeprowadzenia pełnej waloryzacji środowiska dla potrzeb turystyki wypoczynkowej w lesie. - 23 -
Wpływ turystyki na ekosystemy leśne i przyrodniczo cenne w Dolinie Wodącej (Wyżyna Krakowsko-Wieluńska) Katarzyna Kasprowska-Nowak Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Instytut Wychowania Fizycznego, Turystyki i Fizjoterapii Głównym celem opracowania jest poznanie współczesnych zagrożeń ekosystemów leśnych i przyrodniczo cennych powodowanych przez turystykę i rekreację w obszarze Doliny Wodącej (gm. Pilica, Wyżyna Krakowsko-Wieluńska). Obecność licznych jaskiń (w tym Jaskini Biśnik, która uchodzi za jedno z najbardziej znanych i systematycznie badanych stanowisk archeologicznych w Europie łączonych głównie ze śladami wielokrotnego pobytu człowieka paleolitycznego), schronisk skalnych, różnorodnych form skałkowych, średniowiecznych budowli oraz innych obiektów historycznych w Dolinie Wodącej powodują, iż stała się ona interesującym miejscem do zwiedzania. W Dolinie Wodącej notuje się duże nasilenie ruchu turystycznego wzdłuż szlaków pieszych ( Orlich Gniazd, Warowni Jurajskich i Jaskiniowców ), a także w granicach rezerwatu przyrody Smoleń z ruinami zamku, a także w kompleksie Skał Zegarowych i Skały Biśnik z jaskiniami. Masowy ruch turystyczny na niektórych szlakach (zwłaszcza podczas imprez turystycznych), wybrane formy turystyki kwalifikowanej, zaśmiecanie, niszczenie osadów jaskiniowych (zwłaszcza ich rozkopywanie w celu pozyskania zabytków archeologicznych), rysunki sprayem na ścianach skalnych, rozpalanie ognisk w obszarze chronionym, to tylko niektóre formy współczesnych zagrożeń w badanej Dolinie W opracowaniu wykorzystano obserwację i metodę ankietową uwzględniającą m.in. wiedzę turystów na temat osobliwości przyrodniczych Doliny Wodącej, a także ocenę wartości i wrażeń z odbioru atrakcji turystycznych Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że środowisko przyrodnicze Doliny Wodacej znajduje się pod silnym wpływem działalności człowieka Z uwagi na duża ingerencję człowieka w środowisko Doliny Wodacej oraz jej położenie (w obrębie parku Krajobrazowego Orlich Gniazd, a częściowo w obrębie rezerwatu przyrody Smoleń ) jej obszar wymaga specjalnego nadzoru i ochrony szczególnej. - 24 -
Krajobraz a turystyka (na przykładzie Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego) Sebastian Bernat Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Nauk o Ziemi Głównym celem badań było rozpoznanie potencjału krajobrazowego (w ujęciu multisensorycznym) dla rozwoju turystyki w Nadwieprzańskim Parku Krajobrazowym (NPK). W pracy wykorzystano spacer dźwiękowy, obserwację terenową (w tym studium panoramy) oraz badania wśród studentów UMCS w Lublinie na podstawie nagrań wideo zrealizowanych w NPK Przeprowadzone analizy wykazały obecność licznych walorów krajobrazowych (multisensorycznych), sprzyjających rozwojowi turystyki. Strome zbocza doliny Wieprza umożliwiają eksponowanie atrakcyjnych widoków. Krajobraz dźwiękowy badanego obszaru można ocenić jako delikatny, wyrazisty, naturalny, przyjemny, harmonijny z elementami zakłócającymi. Bogata zieleń stanowi względną izolację od hałasu, związanego z sąsiednimi drogami i gospodarstwami domowymi. Oprócz różnorodnych dźwięków przyrody wartość terapeutyczną krajobrazu wzmacnia bujna, zmienna kolorystycznie roślinność łąk, torfowisk, łęgów, która tworzy korzystny fitoklimat wysycony olejkami eterycznymi. Turystyka na terenie NPK rozwija się w sposób chaotyczny. Wykorzystywanie terenu dla sportów ekstremalnych (quady, crossy, samochody terenowe) powoduje obniżenie walorów, dla których NPK został utworzony. Konieczne jest wyeliminowanie czynników zagrażających percepcji krajobrazu, stworzenie przemyślanych produktów turystycznych uwzględniających walory multisensoryczne krajobrazu i oczekiwania turystów. Zaproponowano stworzenie szlaku turystycznego prezentującego walory krajobrazowe NPK, eksponowane w specjalnie urządzonych punktach widokowych. - 25 -
Puszcza Zielonka 50 lat promowania Paweł Anders Wielkopolski Klub Publicystów Krajoznawczych Teren położony bezpośrednio na północny wschód od Poznania największy zwarty obszar leśny w środkowej Wielkopolsce jest interesujący przyrodniczo i atrakcyjny turystycznie. Jego nazwa Puszcza Zielonka pojawiła się po raz pierwszy w 1964 r. w publikacji wydanej przez PTTK. Nazwa ta się przyjęła, a w minionym okresie Zielonka stała się bardzo popularna i chętnie odwiedzana, choć zarazem pojawiły się tu różnego rodzaju zagrożenia. Jest to jeden z wielkopolskich obszarów Natura 2000, znaczną jego część objęto ochroną jako park krajobrazowy, utworzono tu też 5 rezerwatów przyrody. W pracy przedstawiono proces popularyzacji tego obszaru, przebieg jego zagospodarowywania i udostępniania społeczeństwu, działania ochronne i formy obecnego wykorzystywania, a także wydane publikacje popularne i popularnonaukowe. Pięćdziesiąt lat to znakomita okazja do tego rodzaju podsumowań. Realizując założony cel pracy przeprowadzono analizę literatury i badania weryfikacyjne w terenie Stwierdzono, że z terenu praktycznie nieznanego Puszcza Zielonka stała się obszarem o uznanej wartości i licznie odwiedzanym. Obszar ten powinien być szeroko otwarty dla społeczeństwa, ale nie wolno dopuszczać tu do nadmiernej eksploatacji turystycznej, należy także ściśle przestrzegać zasad ochrony przyrody. - 26 -
Postturystyka i gospodarka doświadczeń jako nowe wyzwania w zarządzaniu ofertą turystyczną w lasach i obszarach przyrodniczo cennych w Polsce Łukasz Matoga, Aneta Pawłowska Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Nadejście postmodernizmu na przełomie XX i XXI w. spowodowało wykształcenie się społeczeństwa konsumpcyjnego o specyficznych wzorcach osobowych przejawiających w różnych sferach życia, w tym także w turystyce. Współczesny turysta, często określany mianem postturysty, jest indywidualistą, koneserem miejsc, kolekcjonerem wrażeń, poszukiwaczem zmian, a także człowiekiem wolnym, świadomym i nieustannie uczącym się. Turystyka jest dla niego przygodą, w której dokonuje wyboru pomiędzy różnymi ofertami turystycznymi. Odpowiedzią na rosnące i zmieniające się wymagania postturystów są rozwiązania, w których podstawowym towarem są nie konkretne produkty, ale emocje, przeżycia i doświadczenia. Celem pracy było podjęcie próby wskazania potencjalnych i realnych kierunków zarządzania ofertą turystyczną na obszarach leśnych i przyrodniczo cennych w kontekście rozwoju postturystyki i gospodarki doświadczeń. Szczególną uwagę zwrócono na kreatywne formy spędzenia czasu wolnego oraz możliwości zastosowania nowych technologii w ułatwieniu turystom poznawania walorów przyrodniczych obszarów leśnych. Wskazano wzorcowe przykłady zarządzania ofertą turystyczną w tym zakresie oraz istniejące i potencjalne możliwości współpracy podmiotów prywatnych, publicznych i społecznych. Realizując cel badań przeprowadzono kwerendę literatury naukowej oraz zasobów internetowych dotyczących omawianej problematyki. Informacje na temat opinii i wrażeń turystów z odwiedzanych miejsc uzyskano na podstawie analizy zawartości wybranych do badania publikacji elektronicznych według przyjętego klucza kategoryzacyjnego. W formie studium przypadku przedstawiono przykłady innowacyjnych i kreatywnych produktów turystycznych spełniających oczekiwania nowych turystów, które zrealizowano na obszarach leśnych i przyrodniczo cennych w Polsce. Zachowania współczesnych turystów można podzielić na dwie grupy o odmiennych postawach i motywacjach, tj.: postturystów eksperymentalnych, którzy pragną autentycznych doświadczeń i przeżyć poprzez poznanie przyrody i kultury danego miejsca; postturystów egzystencjalnych, których głównym celem jest ucieczka od rutyny i monotonni codziennego życia poprzez rekreację, rozrywkę lub relaks. Obie grupy łączy pragnienie poszukiwania odmienności i świeżości, zarówno jeśli chodzi o miejsca wyjazdu, jak i o sposoby spędzania w nich czasu wolnego. Przedmiotem zainteresowania postturystów mogą stać się również obszary leśne i przyrodniczo cenne. Przykładami produktów turystycznych wychodzących naprzeciw zmieniającym się potrzebom postturystów w tego typu miejscach w Polsce są m.in.: questing, geocaching, gry symulacyjne i fabularne, ekomuzea, ścieżki edukacyjne, turystyka przygodowa, surwiwal, backpacking i set jetting. Istotne znaczenie ma także udostępnianie informacji o walorach przyrodniczych z wykorzystaniem nowych technologii. Produkty te tworzone są najczęściej we współpracy podmiotów publicznych, prywatnych i społecznych zaangażowanych w procesy aktywizacji turystycznej obszarów leśnych i przyrodniczo cennych. - 27 -
Proponowane alternatywne formy spędzania wolnego czasu powinny uwzględniać funkcje poznawcze i edukacyjne, zarówno w zakresie bogactwa środowiska naturalnego, jak i zrównoważonego rozwoju. Tworzenie tego rodzajów produktów turystycznych powinno być zadaniem podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie turystyką na obszarach leśnych i przyrodniczo cennych. Produkty te powinny dostarczać przemyślaną mieszankę dóbr materialnych, usług oraz doświadczeń angażujących emocje turystów i pozwalających im zdobyć wiedzę o odwiedzanym miejscu. Innowacyjny i kreatywny sposób prezentacji walorów przyrodniczych przyczynia się do zwiększenia interakcji między turystami a zwiedzanym obszarem, co w konsekwencji pozwala na osiągnięcie satysfakcji z uczestnictwa w turystyce. - 28 -
SESJA 3 POTENCJAŁ MIEJSC REKREACJI, POTENCJAŁ PREFERENCJI TURYSTÓW - 29 -
- 30 -
Turystyka rowerowa w lasach w świetle potrzeb i oczekiwań użytkowników Agata Cieszewska, Piotr Wałdykowski, Gabriela Maksymiuk, Joanna Adamczyk *, Renata Giedych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu * Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny Celem opracowania jest wskazanie zasad kształtowania produktów turystyki rowerowej w lasach województwa mazowieckiego przy uwzględnieniu potrzeb użytkowników. Takie podejście wymaga z jednej strony poznania uwarunkowań przyrodniczo-kulturowych z drugiej jednak uwzględnienia zarówno typów turystów rowerowych, poznania ich potrzeb oraz sposobu spędzania czasu na rowerze. Stanowi to podstawę do projektowania infrastruktury turystyki rowerowej dostosowanej do tych oczekiwań i możliwości poznawczych. Założenia powyższe wpłynęły na realizację dokumentu Strategia Produktów Turystyki Rowerowej w Województwie Mazowieckim przygotowanej przez zespół autorski dla Mazowieckiej Regionalnej Organizacji Turystycznej oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki (http://mrot.pl/projekty/strategia-rozwoju-produktowturystyki-rowerowej-w-wojewodztwie-mazowieckim). Dla osiągnięcia zamierzonego celu zbadano zarówno główne elementy infrastruktury rowerowej jak i preferencje użytkowników. Diagnozę stanu szlaków rowerowych przeprowadzono wykorzystując analizy GIS przy wykorzystaniu koncepcji pasm przyrodniczo-kulturowych województwa mazowieckiego. Podstawą analizy profilu użytkowników turystyki rowerowej było przeprowadzenie ankiety internetowej oraz warsztatów zrealizowanych dla organizatorów turystyki w sześciu subregionach województwa mazowieckiego. - 31 -
Preferencje turystów odwiedzających LKP "Lasy Janowskie" aspekty ekonomiczne Agnieszka Mandziuk Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny LKP "Lasy Janowskie" istnieje od 1994 r. i jest jednym z najstarszych tego typu obiektów w Polsce. Jest to obszar leśny, który ze względu na swoją wielkość, występujące na jego obszarze atrakcje turystyczne a także bliskie sąsiedztwo wody jest ciągle atrakcyjny w oczach turystów. Szacuje się, że rocznie odwiedzany jest przez ok. 20 tys. osób. Liczne wizyty w LKP rozpatrywać można w dwóch aspektach, z jednej strony kosztów związanych z odbyciem wycieczki a z drugiej korzyści z tytułu przyjazdu i pobytu w urokliwych Lasach Janowskich. Opracowanie ma na celu poznanie motywów przyjazdu turystów do LKP Lasy Janowskie, ze szczególnym uwzględnieniem osiąganych przez nich korzyści z tytułu przyjazdu do LKP oraz odpowiedzią na pytanie czy korzyści te uznają za ekwiwalentne do poniesionych wydatków związanych z przyjazdem i pobytem na tym terenie. Kolejnym celem jest poznanie poziomu satysfakcji z przyjazdu do LKP oraz proponowanych metod finansowania Lasów Janowskich w opinii respondentów. Referencje turystów odwiedzających Lasy Janowskie w aspekcie ekonomicznym oparte zostały na badaniach ankietowych przeprowadzonych w 2011 roku na terenie LKP. W badaniach zastosowano metodę sondażu ankietowego. W celu uzyskania jak najbardziej obiektywnych wyników wybrano ankietę jako technikę badawczą, natomiast narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety. Ze względu na największą zwracalność zdecydowano się na zastosowanie ankiety rozdawanej. Badania zostały przeprowadzone na grupie 820 osób odpoczywających na terenie Lasów Janowskich. Ważniejsze wyniki: większość badanych przyjechała do Lasów Janowskich na okres od 1 do 3 dni ponad 85% respondentów. Ponad połowa odwiedzających po raz pierwszy odpoczywała na tym terenie. Jako główny powód przyjazdu blisko 31% respondentów wskazała, że jest to miejsce jak każde inne dobre do odpoczynku, natomiast prawie 12% pytanych (96 osób) uznało, że przyjechało, aby spędzić swój wolny czas w tym kompleksie leśnym. Aby zbadać poziom satysfakcji z przyjazdu do Lasów Janowskich brano pod uwagę materialne, a więc ekonomiczne aspekty osiąganych satysfakcji z pobyto w LKP oraz korzyści, jakie osiągnęli turyści przyjeżdżając w to miejsce. Analiza wydatków wskazuje, że średni koszt pobytu wyniósł 370 zł/osobę. 41% badanych stwierdziła, że pieniądze wydane na przyjazd były dobrze wydane i dzięki nim osoby te zyskały więcej niż są one warte, głównie ze względu na możliwość wypoczynku w Lasach Janowskich. Potwierdzeniem faktu, że LKP jest istotną wartością dla respondentów jest deklaracja gotowości do płacenia składek na rzecz Lasów Janowskich (49% badanych). Przeciętna deklarowana składka wyniosła 68 zł. Najczęstszy motyw ofiarności związany z ochroną LKP wynikał z faktu troski o przyszłe pokolenia. O ile w sytuacji zagrożenia Lasów Janowskich blisko połowa pytanych była gotowa wpłacać składki na ratowanie LKP, to niezbyt wielu wskazywało dziedziny życia społecznego, na której należy zaoszczędzić w celu zdobycia pieniędzy na rzecz Lasów Janowskich. Ponad 73% z nich nie godziła się na utrzymanie LKP kosztem wydatków na oświatę, kształcenie dzieci i młodzieży, a 70% opiekę medyczną i ochronę zdrowia. - 32 -
Wnioski: biorąc pod uwagę koszty i korzyści związane z wypoczynkiem na terenach leśnych, należy zauważyć, że wielkość poniesionych kosztów, jest stosunkowo łatwa do określenia, nie ma większych problemów związanych z ich pomiarem, natomiast bardziej kłopotliwe wydaje się zagadnienie związane z określeniem wielkości korzyści, które stają się udziałem turystów. Dodatkowo w literaturze tematu, szczególnie krajowej, ciągle spotyka się mało tego typu badań. Poznanie obu aspektów wypoczynku i rekreacji na obszarach leśnych pozwala na pełną ich analizę w aspekcie ekonomicznym. - 33 -
Ocena czynników wpływających na wypoczynek w lasach Jarosław Kikulski Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny Rosnące potrzeby społeczeństwa w dobie rozwoju cywilizacyjnego powodują, że obszary leśne stanowią coraz ważniejszą przestrzeń turystyczną i rekreacyjną. Jednocześnie wzrasta konieczność prowadzenia badań naukowych, dotyczących różnych aspektów pełnienia przez lasy funkcji społecznych. Celem pracy jest ustalenie znaczenia różnych czynników, które zdaniem respondentów przeszkadzają podczas wypoczynku w lesie. Badania, polegające na przeprowadzeniu indywidualnego wywiadu kwestionariuszowego z losowo wybranymi respondentami, zrealizowano we wschodniej części Borów Tucholskich oraz na terenie Pojezierza Iławskiego. W analizie statystycznej wykorzystano funkcję χ2 (chi-kwadrat) w postaci logarytmicznej tzw. funkcję G. Według ankietowanych podczas wypoczynku najbardziej przeszkadza zaśmiecenie lasu (61%), obfitość owadów leśnych (35%) oraz hałas (16%). Zdecydowanie rzadziej wybieranymi wariantami odpowiedzi były: brak wyznaczonych tras turystycznych (6,4%), obecność innych osób (5,9%), prowadzenie czynności gospodarczych przez gospodarza lasu (5,7%), złe oznaczenie tras turystycznych (4,2%), zakazy i nakazy stosowane przez gospodarza lasu (3,8%), brak wyznaczonych miejsc wypoczynku (2,7%). Jednocześnie 15% osób biorących udział w badaniach odpowiedziało, że nic mi nie przeszkadza podczas wypoczynku w lesie. W pracy przedstawiono wyniki analizy statystycznej, z wykorzystaniem funkcji chi-kwadrat w postaci logarytmicznej, dotyczącej różnic w odpowiedziach w zależności od cech społecznych respondentów. Uzyskane wyniki badań pozwalają na stwierdzenie, że największym problemem podczas wypoczynku jest nieodpowiednie zachowanie ludzi oraz duża ilość owadów, na którą osoby przebywające w lesie nie mają wpływu. Zdecydowanie mniej istotne okazały się aspekty zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego co oznacza, że na terenach badań jest ono w znaczącej mierze zgodne z oczekiwaniami społeczeństwa. Również prowadzenie gospodarki leśnej stanowi czynnik, który w niewielkim stopniu przeszkadza w turystyce i rekreacji. - 34 -
Próba scharakteryzowania sylwetki i zainteresowań uczestników turystyki birdwatchingowej Jarosław Skłodowski, Aleksandra Jurkowska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny W literaturze naukowej, szczególnie krajowej, informacje dotyczące uczestników birdwatchingu są nie tylko rzadkie, ale i fragmentaryczne. Aby uzupełnić choć w niewielkim stopniu ten brak, przeprowadzono badania w których jako cele przyjęto: (1) próbę określenia profilu współczesnego obserwatora ptaków, (2) wskazanie preferencji obserwatorów wobec ewentualnej infrastruktury z której mogą korzystać osoby uprawiające birdwatching w Polsce. Metoda: sondaż diagnostyczny kwestionariusz ankietowy przeznaczony wyłącznie dla osób związanych w mniejszym lub większym stopniu z birdwatchingiem (między innymi: członkowie Klubu 300, uczestnicy tematycznych forów internetowych, osoby udzielające się na oficjalnej polskiej stronie dla obserwatorów ptaków itp. Ważniejsze wyniki: scharakteryzowano sylwetkę obserwatora ptaków; określono czas zainteresowania awifauną, obserwacją ptaków i fotografowaniem ptaków, poziom świadomości ekologicznej, częstość wypraw birdwatchingowych itp. Przedstawiono też ocenę przydatności elementów infrastruktury turystycznej przy prowadzeniu obserwacji ptaków. Z badań przeprowadzonych do celów poniższej pracy wynika, że obserwowaniem ptaków w Polsce zajmują się przede wszystkim osoby młode oraz w średnim wieku. Wskazują swój poziom świadomości ekologicznej jako wysoki. Udało się też określić, że birdwatcherzy chętnie podróżują po obszarze całej Polski, zwiedzając kraj i przy okazji odwiedzając nowe miejsca w poszukiwaniu ciekawych gatunków ptaków w większości robią to jednak na własną rękę, niekoniecznie korzystając z nielicznych ofert wyjazdów zorganizowanych. Wydaje się, że znaczącą przeszkodą dla rozwoju birdwatchingu jest brak analizy preferencji i potrzeb uczestników turystyki ornitologicznej. Dlatego podobne analizy powinny zostać przeprowadzone na większą skalę, aby ustalić realną liczbę uczestników ruchu turystycznego, co stanowiłoby podstawę do jego dalszego rozwoju, budowy odpowiedniej infrastruktury oraz edukacji społeczeństwa w tym zakresie. - 35 -
Potencjał turystyczny Geoparku Łuk Mużakowa/Muskauer Faltenbogen Marek Maciantowicz Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Zielonej Górze Położony na polsko-niemieckim pograniczu Łuk Mużakowa to morena czołowa o kształcie podkowy, uznawana za europejski fenomen przyrody nieożywionej. W dniu 17 września 2011 r., transgraniczny Łuk Mużakowa, jako jedyny dotąd obiekt w Polsce, został włączony do Sieci Geoparków Europejskich (EGN) oraz do Sieci Geoparków Światowych (GGN). Po stronie niemieckiej znajdują się 4 szlaki, związane tematycznie z geologią i eksploatacją węgla brunatnego prowadzoną w latach 1843-1973. W polskiej części lukę tą wypełnia od 2012 roku ścieżka geoturystyczna Dawna kopalnia Babina, zrealizowana przez Nadleśnictwo Lipinki. Aktualnie istnieje duża dysproporcja pomiędzy rozmieszczeniem atrakcji turystycznych po polskiej stronie, które koncentrują się głównie w pobliżu Łęknicy. Poprowadzony po dawnym torowisku kolejowym, szlak rowerowy z Łęknicy do Tuplic stwarza dodatkową możliwość rozwoju turystycznego północnej części Łuku Mużakowa. Obiektami, na bazie których można budować rozwój turystyczny tej części są: miejscowość Trzebiel z dużą liczbą zabytków, w tym z unikalną szubienicą, miejscowość Tuplice, z pozostałościami przemysłu ceramicznego, wydma paraboliczna przy Wielkim Stawie, tzw. Krzywy Las oraz skupisko puszczańskich porostów koło Tuplic. Bardzo interesująco rysuje się również perspektywa rozwoju turystyki podwodnej, na bazie niektórych zbiorników pokopalnianych w pobliżu Łęknicy. - 36 -
SESJA 4 METODOLOGIA BADAŃ W TURYSTYCE - 37 -
- 38 -
Podstawy metodyczne oceny atrakcyjności krajobrazowej leśnych zbiorników wodnych Dorota Kargul-Plewa, Emilia Janeczko Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny Wody powierzchniowe obok lasów oraz urozmaiconej rzeźby terenu stanowią podstawowy składnik decydujący o atrakcyjności turystyczno-wypoczynkowej każdego obszaru. Liczne badania nad oceną potencjału rekreacyjnego lasu dowodzą, że atrakcyjność terenów leśnych ma ścisły związek z występowaniem naturalnych jak również sztucznych zbiorników wodnych. Celem artykułu jest przedstawienie metodycznych założeń do oceny atrakcyjności krajobrazowej śródleśnych obszarów wodnych. W artykule ukazano przegląd aktualnych metod oceny krajobrazu leśnego oraz czynników warunkujących atrakcyjność fizjonomiczną zbiorników wodnych. Podjęte badania nad oceną atrakcyjności krajobrazowej zbiorników wodnych pozwalają poszerzyć wiedzę odnośnie zasad estetycznego kształtowania lasu, które jedynie ogólnikowo przedstawione są w aktualnie obowiązujących dokumentach, dotyczących gospodarki leśnej. - 39 -
Turystyczna atrakcyjność nadleśnictwa studium przypadków Artur Rutkiewicz 1, Grzegorz Stolarski 2, Hubert Sot 3 1 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny 2 Nadleśnictwo Lubin 3 Nadleśnictwo Lesko Celem pracy jest analiza porównawcza dwóch metod oceny atrakcyjności turystycznej wykorzystanych w analizach wykonanych dla dwóch Nadleśnictw: Lubin i Lesko. Porównano dwie metody stosowane w badaniach nad atrakcyjnością turystyczną obszaru. Dla Nadleśnictwa Lubin była to metoda waloryzacji terenu nadleśnictw pod kątem turystycznej atrakcyjności środowiska autorstwa Wioletty Kuciny (ORWLP w Bedoniu 2004). Dla Nadleśnictwa Lesko zastosowano powszechnie używaną w ocenach obszarów przyrodniczych, metodę bonitacji punktowej. Porównanie metod wykazało ich przydatność w kształtowaniu funkcji turystycznej obszarów leśnych. Obie metody dają się zastosować do analizy funkcjonowania obiektów zagospodarowania turystycznego lasów oraz spodziewanej presji turystyki na ekosystemy leśne. Bardziej przeglądową i szczegółowszą wydaje się być metoda bonitacyjna. Daje ona również pogląd na potencjał rozwojowy poszczególnych rodzajów turystyki, które wymagają pożądanych cech środowiska. - 40 -