Aleksander Buczyński Inwentaryzacja stanu szlaków rowerowych w regionie Puszczy Białowieskiej Wersja robocza 7 maja 2007 Spis treści 1. Wprowadzenie................................. 2 2. Uwagi ogólne.................................. 2 2.1. Przebieg................................... 2 2.2. Przejezdność................................ 2 2.3. Oznakowanie................................ 3 2.3.1. Wspólny przebieg szlaków pieszych i rowerowych........ 3 2.3.2. Wspólny przebieg różnych szlaków rowerowych......... 5 2.3.3. Oznakowanie w terenie zurbanizowanym............ 5 2.3.4. Znak R-1 na rozwidleniach.................... 5 2.3.5. Nadmiar oznakowania....................... 8 3. Uwagi do poszczególnych szlaków..................... 9 3.1. Szlak czerwony Hajnówka - Kleszczele - Czeremcha - Piaski...... 9 3.1.1. Weryfikacja opisu technicznego.................. 9 3.1.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania....... 9 3.2. Szlak niebieski Hajnówka - Orzeszkowo - Topiło - Hajnówka...... 9 3.2.1. Weryfikacja opisu technicznego.................. 9 3.2.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania....... 12 3.3. Szlak zielony Białowieża - Dubicze Cerkiewne.............. 12 3.3.1. Weryfikacja opisu technicznego.................. 12 3.3.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania....... 13 3.4. Szlak zielony Narewka Masiewo Narewka.............. 13 3.4.1. Weryfikacja opisu technicznego.................. 13 3.4.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania....... 15 3.5. Szlak niebieski Narewka Siemianówka Masiewo........... 15 3.5.1. Weryfikacja opisu technicznego.................. 15 3.5.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania....... 15 3.6. Szlak czarny Narewka Składnica Szypulowa.............. 15 3.6.1. Weryfikacja opisu technicznego.................. 15 3.6.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania....... 15 3.7. Szlak czerwony Białowieża Narewka Suszcza Trześcianka.... 15 3.7.1. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania....... 17 4. Rekomendacje................................. 17 4.1. Hierarchizacja szlaków........................... 17 4.2. Unikanie wspólnego prowadzenia szlaków pieszych i rowerowych... 18 4.3. Korekty przebiegu szlaków........................ 18 4.4. Poprawa przejezdności........................... 19 4.5. Ograniczenia ruchu samochodowego................... 19 4.6. Uporządkowanie oznakowania....................... 19 4.7. Oznakowanie drogowskazowe....................... 19 5. Propozycje nowych szlaków......................... 20 1
1. Wprowadzenie Niniejsza opracowanie opisuje stan szlaków rowerowych w regionie Puszczy Białowieskiej w marcu i kwietniu 2007 r. Zinwentaryzowano... km szlaków, zwracając uwagę na takie zagadnienia jak: 1. Zgodność stanu faktycznego z dostarczonym opisem technicznym; 2. Sensowność przebiegu (dobór punktów startowego, pośrednich, końcowych, bezpośredniość, logika trasowania, łatwość orientacji w sieci szlaków); 3. Przejezdność szlaków, w szczególności możliwość pokonania szlaku przez różne grupy użytkowników (z bagażami, z dziećmi, na rowerze turystycznym itp.); 4. Oznakowanie szlaków (łatwość podążania za szlakiem, oznakowanie drogowskazowe). W rekomendacjach zawarto propozycje dotyczące: 1. Drobnych korekt przebiegu istniejących szlaków; 2. Poprawy oznakowania i przejezdności istniejących szlaków; 3. Oznakowań powiązań z sąsiednimi regionami. Perspektywy dalszego rozwoju sieci szlaków i rozbudowy infrastruktury rowerowej opisane zostały w Koncepcji rozwoju i promocji turystyki rowerowej w regionie Puszczy Białowieskiej. 2. Uwagi ogólne 2.1. Przebieg Wadą niektórych odcinków szlaków jest ich nadmiernie skomplikowany (wydłużony) przebieg. Prawdopodobnie intencją projektującego szlak było pokazanie turyście wszystkich atrakcji w okolicy, czy też połączenie wszystkich celów podróży za pomocą jednego szlaku. Nie zawsze jednak turysta jest zainteresowany wszystkimi zabytkowymi cerkwiami czy miejscami pamięci, niektóre z nich być może odwiedził zresztą już wcześniej przy innej okazji. Z drugiej strony nadmierny dystans do punkt docelowego może mniej wprawne osoby zniechęcać do korzystania ze szlaku lub podjęcia wycieczki w ogóle. Na przykład osoba stacjonująca w Dubiczach Cerkiewnych, która rozważa wyjazd do Topiła, zobaczy na drogowskazie szlaku rowerowego dystans 20 km, podczas gdy odległość najkrótszą drogą (i o wiele lepszymi nawierzchniami) wynosi ok. 15 km. Tam i z powrotem oznacza to wydłużenie trasy o 10 km, co dla wielu osób może stanowić różnicę decydującą o zaniechaniu wycieczki lub podjęciu jej samochodem. Zawiły, pętlowy przebieg niektórych szlaków ogranicza także czytelność systemu rowerowego, utrudnia orientację i wybór optymalnej trasy. Np. turysta wysiadający z pociągu w Czeremsze nie otrzymuje żadnej informacji o optymalnej trasie do naturalnych celów podróży, takich jak Hajnówka czy Białowieża. Drogowskazy kierują za to do Kleszczeli (położonych w niemal przeciwnym kierunku niż Białowieża) i Piasków (osady tak małej, że nie ma jej na wielu mapach). 2.2. Przejezdność Podczas inwentaryzacji zidentyfikowano dwa podstawowe rodzaje problemów z przejezdnością: 1. Przebieg szlaku drogami gruntowymi użytkowanymi przez ruch samochodowy (a także ciągniki rolnicze, zwózkę drewna). Problem stanowią głębokie koleiny i grzęźnięcie kół roweru na drodze rozjeżdżonej przez cięższe pojazdy. Czasem drogi takie są dodatkowo utwardzane gruzem lub piaskiem, co w zasadzie uniemożliwia jazdę nimi na rowerze. 2
Rysunek 1. Ruch pojazdów ciężarowych po szlakach rowerowych niszczy ich nawierzchnię. 2. Przebieg szlaku drogami szutrowymi, o bardzo różnej przejezdności w zależności od pogody i stanu drogi. Często spotyka się tu wyboje, z reguły w formie charakterystycznej tarki. Po dłuższych okresach bez deszczu rower grzęźnie w luźnym piachu, a przejeżdżające samochody wzbudzają tumany dokuczliwego pyłu. Okazjonalnie zdarzają się też: 3. Odcinki podmokłe (przede wszystkim niebieski szlak w rejonie kładki na Chwiszczeju, wiosną trudny do pokonania również na piechotę); 4. Odcinki piaszczyste (przede wszystkim okolice Babiej Góry oraz Grabowca). Należy podkreślić, że o ile w terenach całkowicie niedostępnych dla ruchu samochodowego (np. na wąskich ścieżkach leśnych) różnego rodzaju trudności (wyboje, grząski grunt, kałuże itp.) są przez część rowerzystów akceptowane, a nawet stanowią dla nich atrakcję, to w przypadku dróg współużytkowanych z samochodami odbierane są tylko i wyłącznie jako uciążliwość. Problemy z przejezdnością są tym bardziej dotkliwe, że na oznakowaniu w terenie (drogowskazach, mapach), a nawet na materiałach promocyjnych (mapach, ulotkach) nie ma informacji o charakterze (stopniu i rodzaju trudności technicznych) poszczególnych szlaków. Ponadto, szlaki nie mają jednolitego charakteru na każdym z nich odcinki trudne przeplatają się z łatwymi; nie można powiedzieć, że np. szlak czerwony jest łatwy i nadaje się dla każdego, a niebieski średnio trudny i przeznaczony raczej dla miłośników jazdy terenowej. 2.3. Oznakowanie 2.3.1. Wspólny przebieg szlaków pieszych i rowerowych Na odcinkach, na których szlak rowerowy biegnie razem z pieszym, bardzo często spotyka się brak koordynacji tych dwóch typów oznakowania. Oznakowanie rowerowe stosowane jest znacznie rzadziej niż piesze. W efekcie na jednym drzewie znak szlaku pieszego znajduje się razem z rowerowym, a sto czy kilkaset metrów dalej czasem za rozwidleniem lub skrzyżowaniem dróg spotykamy 3
Rysunek 2. Wyboje na drodze szutrowej Stara Białowieża Narewka. Rysunek 3. Samochód przejeżdżający z dużą prędkością suchą drogą szutrową pozostawia za sobą tumany pyłu i stanowi nieprzyjemne doświadczenie zarówno dla turysty jak i dla jego roweru. 4
Rysunek 4. Okolice Orzeszkowa: znak szlaku rowerowego razem z znakiem szlaku pieszego. znak szlaku pieszego bez rowerowego. Jest to bardzo mylące dla turysty podróżującego szlakiem rowerowym, bo sugeruje, że gdzieś pomiędzy tymi dwoma miejscami szlak rowerowy skręcił w inną drogę lub ścieżkę. 2.3.2. Wspólny przebieg różnych szlaków rowerowych Podobny problem występuje tam, gdzie spotykają się szlaki rowerowe znakowane w różnym okresie lub przez różne podmioty. Najwyraźniej jest to widoczne w Narewce, tam gdzie Podlaski Szlak Bociani przebiega tymi samymi drogami co lokalne szlaki rowerowe. 2.3.3. Oznakowanie w terenie zurbanizowanym O ile w terenie leśnym i mniejszych miejscowościach oznakowanie szlaków z reguły jest wystarczające, to sporo problemów sprawia podążanie za szlakiem w większych miejscowościach (Hajnówka, Białowieża, Czeremcha). Utrzymywany jest identyczny rozmiar i podobna gęstość oznakowania, tymczasem turysta narażony jest na znacznie większą intensywność podobnych bodźców (oznakowanie posesji, infrastruktury, drogi, reklamy). Jednocześnie, o ile na skrzyżowaniu dróg leśnych zatrzymanie się na środku skrzyżowania w celu odszukania kolejnego znaku nie stanowi większego problemu, to na ruchliwej drodze publicznej dalsza trasa rowerzysty powinna być dla niego oczywista z wyprzedzeniem, tak by mógł zasygnalizować ewentualny skręt, zająć odpowiednie miejsce na drodze i skoncentrować się na obserwowaniu innych uczestników ruchu. 2.3.4. Znak R-1 na rozwidleniach Kolejnym problemem jest stosowanie znaku R-1 (szlak rowerowy krajowy, bez zmiany kierunku) za rozwidleniem dróg lub ścieżek, pomiędzy ramionami rozwidlenia. Ponieważ znaki szlaku, w przeciwieństwie do innych znaków drogowych, umieszczane są zarówno po lewej jak i po prawej stronie trasy, nie pozwala to jednoznacznie rostrzygnąć, w które odgałęzienie rozwidlenia należy się skierować. Z reguły tak umiejscowione oznakowanie jest bezużyteczne, a czasem wręcz mylące (np. na zielonym szlaku na południe od Topiła). 5
Rysunek 5. Kawałek dalej rozwidlenie dróg leśnych. Rysunek 6. Za rozwidleniem tylko znak szlaku pieszego. Czy szlak rowerowy biegnie drugim odgałęzieniem? 6
Rysunek 7. Hajnówka, ul. Batorego. Podróżujący czerwonym szlakiem rowerowym wjeżdżając na rondo nie mają żadnej informacji którym wlotem należy je opuścić. Rysunek 8. Czy znak w kółku kieruje w szeroką szutrówkę (po lewej) czy też w wąską drogę leśną (w prawo)? 7
Rysunek 9. Gruszki znaki czerwonego szlaku rowerowego, czarnego szlaku rowerowego i ścieżki dydaktycznej, każdy na osobnym słupie i każdy w nieco innym wzornictwie. 2.3.5. Nadmiar oznakowania Turysta podróżując po regionie Puszczy Białowieskiej może napotkać następujące rodzaje oznakowania turystycznego: szlaki piesze szlaki rowerowe (w dwóch wariantach wzornictwa) ścieżki przyrodnicze / dydaktyczne szlaki tematyczne (Carski Gościniec) oznakowanie drogowe z serii E W efekcie w wielu miejscach nagromadzenie różnego rodzaju znaków sprawia raczej wrażenie chaosu niż bogactwa tras. Łatwo też przeoczyć istotną informację. 8
3. Uwagi do poszczególnych szlaków 3.1. Szlak czerwony Hajnówka - Kleszczele - Czeremcha - Piaski 3.1.1. Weryfikacja opisu technicznego...skrzyżowanie z ul. Dolną i Targową, jedziemy prosto dro- Dług. od Jest Powinno być początku 3,4 km...skrzyżowanie z ul. Dolną i Targową, jedziemy prosto drogą żwirową gą asfaltową 34,3 km Dubicze Cerkiewne, plac przed budynkiem Urzedu Gminy, skręcamy w prawo Dubicze Cerkiewne, plac przed budynkiem Urzedu Gminy, dwukrotnie skręcamy w prawo 37 km Grabowiec, na końcu wsi skręcamy w lewo Grabowiec, wjeżdżając do wsi skręcamy w lewo, po 300 m w prawo, na końcu wsi ponownie w lewo 41,5 km - Skrzyżowanie dróg żwirowych, 42,1 km Skrzyżowanie z szeroką drogą żwirową... 57,5 km Repczyce skrzyżowanie dróg żwirowych... skręcamy w prawo Skrzyżowanie z drogą asfaltową... Repczyce skrzyżowanie drogi żwirowej z asfaltową 3.1.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania Km Odcinek Problem 7,6 11 km Nowe Berezowo - Osówka Droga polna, miejscami piaszczysta 35 37 km Odcinek przez wieś Grabo- Bardzo słabe oznakowanie (3 wiec 37,2 39,6 km Od przecięcia z drogą wojewódzką nr 685 za Grabowcem do miejsca odpoczynkowego skręty) Szlak trudny, miejscami zupełnie nieprzejezdny koleiny, błoto, rozległe kałuże na odcinku przez pola; piach na odcinku przez las 42,1 54,5 km Policzna PKP Kleszczele Dobrowoda 54 54,5 km Dobrowoda Ulica brukowana 62 km Czeremcha, Dworzec PKP / Dom Kultury 65 67 km Wólka Terechowska Opaka Duża Bardzo duże wydłużenie trasy Tablica z siecią szlaków stoi po przeciwnej stronie torów niż przebiega szlak, osoby podążające szlakiem lub wysiadające z pociągu nie mają szansy na nią trafić Wydłużenie trasy o ok. 0,5 km 3.2. Szlak niebieski Hajnówka - Orzeszkowo - Topiło - Hajnówka 3.2.1. Weryfikacja opisu technicznego Brak uwag. 9
Rysunek 10. Piaszczysty odcinek czerwonego szlaku rowerowego między Nowym Berezowem a Osówką. Rysunek 11. Grabowiec: znak szlaku zasłonięty przez ogrodzenie. 10
Rysunek 12. Nieprzejezdny odcinek szlaku czerwonego na południowy wschód od Grabowca. Rysunek 13. Ten sam szlak dalej na południe jest równie nieprzejezdny tym razem ze względu na piach. 11
Rysunek 14. Szlak niebieski między Hajnówką a kładką na Chwiszczeju. Droga leśna wysypana piachem stała się nieprzejezdna dla ruchu rowerowego. 3.2.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania Km Odcinek Problem 6 km okolice kładki na rzece trasa trudno przejezdna (wyboje, Chwiszczej brak ścieżki), wiosną trudna nawet do przebycia pieszo (podtopiona łąka) 6 8 km od kładki na Chwiszczeju do niewystarczające oznakowanie granic Orzeszkowa w obu kierunkach 9 km Orzeszkowo brak jednego drogowskazu 39,9 42 km Hajnówka, ul. Białowieska ul. Zina wydłużenie trasy o ok. 700 m 3.3. Szlak zielony Białowieża - Dubicze Cerkiewne 3.3.1. Weryfikacja opisu technicznego Dług. od Jest Powinno być początku 31 km Wiluki skrzyżowanie drogi brukowej i żwirowej Wiluki skrzyżowanie drogi asfaltowej i żwirowej 12
Rysunek 15. Szlak niebieski w okolicy kładki na Chwiszczeju. Trudny do pokonania nie tylko rowerem, ale również pieszo. 3.3.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania Km Odcinek Problem 0 km Białowieża Brak drogowskazów 0 2,5 km Białowieża Niewystarczające oznakowanie 21 km Topiło, rozwidlenie na południe od sklepu Znak szlaku kieruje w lewo, w drogę na Majdan (razem z żółtym szlakiem pieszym), tymczasem dalsze znaki odnaleźć można na drodze biegnącej prosto na południe 31 km Wiluki Na odcinku wspólnym z czerwonym szlakiem rowerowym brakuje znaku zielonego 39 39,3 km Odcinek drogą wojewódzką Braki oznakowania skrętów w obu kierunkach 3.4. Szlak zielony Narewka Masiewo Narewka 3.4.1. Weryfikacja opisu technicznego Dług. od Jest Powinno być początku 32,5 km skrzyżowanie drogi asfaltowej i brukowej skrzyżowanie dróg asfaltowych Brak uwag. 13
Rysunek 16. Wiluki brak oznakowania szlaku zielonego. Na skrzyżowaniu szlaków przydałoby się również umieścić drogowskazy. Rysunek 17. Dubicze Cerkiewne: znak szlaku zasłonięty przez znak drogowy. 14
3.4.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania Km Odcinek Problem 0-0,3 km Narewka Niewystarczające oznakowanie 7 km Składnica drewna, parking Błędne drogowskazy (ze szlaku niebieskiego) 26,1-32,1 km Okolice Olchówki Spore wydłużenie 35,7-36 km Narewka Niewystarczające oznakowanie 3.5. Szlak niebieski Narewka Siemianówka Masiewo 3.5.1. Weryfikacja opisu technicznego Dług. od Jest Powinno być początku 5,0 km Leśna - skrzyżowanie dróg - jedziemy prosto, nawierzchnia Leśna - skrzyżowanie dróg - jedziemy prosto przechodzi w brukową 8,0 km skrzyżowanie drogi brukowej i żwirowej skrzyżowanie drogi asfaltowej i żwirowej 10,5 km skrzyżowanie drogi żwirowej z brukową skrzyżowanie drogi żwirowej z asfaltową 24,0 km skrzyżowanie dróg żwirowych skrzyżowanie drogi żwirowej z asfaltową, z prawej dołącza zielony szlak rowerowy 3.5.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania Km Odcinek Problem 0-0,5 km Narewka Niewystarczające oznakowanie 8-10,5 km Osowe Niepotrzebne wydłużenie trasy 15-16 km Babia Góra Piaszczysty, nieprzejezdny odcinek za wsią 3.6. Szlak czarny Narewka Składnica Szypulowa 3.6.1. Weryfikacja opisu technicznego Brak uwag. 3.6.2. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania Km Odcinek Problem 0-0,3 km Narewka Niewystarczające oznakowanie 2,0 km Droga na Gruszki Jeden ze znaków mylnie kieruje na wprost 3.7. Szlak czerwony Białowieża Narewka Suszcza Trześcianka Opisu technicznego brak. 15
Rysunek 18. Główna ulica w Narewce w jedną stronę prowadzą szlaki niebieski, zielony i czarny; w drugą... czerwony i niebieski. Rysunek 19. Wyjazd z Narewki w kierunku Masiewa. Prowadzi tędy szlak czerwony... 16
Rysunek 20....a może zielony i czarny? 3.7.1. Uwagi do przebiegu, przejezdności i oznakowania Km Odcinek Problem Od drogi Narewkowskiej przez Niepotrzebne skomplikowanie Gruszki do Narewkę przebiegu przez Gruszki i Guszczewiznę, słabe oznakowanie Podlewkowie Ochrymy Eliaszuki Niepotrzebne kierowanie rowerzystów na drogi brukowe i gruntowe, z pominięciem Starego Lewkowa Okolice PCB Lewkowo (przy gli- Droga gruntowa utwardzona gru- niankach) Narew Trześcianka (droga wojewódzka nr 685) zem, jazda uciążliwa Spory i szybki ruch samochodowy 4. Rekomendacje 4.1. Hierarchizacja szlaków Szlaki powinny być podzielone według funkcji i stopnia trudności i zachowywać w miarę jednolite parametry techniczne na całej długości trasy. Istotę tej rekomendacji dość dobrze przedstawia jedna z uwag zgłoszonych w ankiecie: Ze szlaków rowerowych z zasady nie korzystam - ilekroć przy okazji obserwowałem ich przebieg, zadawałem sobie pytanie dla jakiego użytkownika były szykowane i skąd bierze się brak spójności nawierzchni (loteria: oczekując szybkiego przejazdu jakiegoś odcinka mogę wylądować na ścieżynce biegnącej po kiepskim podłożu, z drugiej strony projektant mógł wpaść na pomysł wyprowadzenia leśnego dotychczas szlaku na około na asfalt bo bał się paruset metrów grząskiego gruntu). Zasada ogólna: skoro tak jak zwykle muszę jechać wg mapy, to po co mi szlak? Należałoby wyraźnie odróżnić oznakowaniem trasy główne, nadające się jako fragment ciągu tranzytowego dla turystów długodystansowych (szutr czy droga gruntowa są dobre, ale tak długo póki da się przejechać ciężkim rowerem 17
Rysunek 21. Utwardzanie drogi gruzem nawet jeśli jest to renomowana lewkowska cegła jest wyjątkowo nieprzyjazne dla ruchu rowerowego. Na zdjęciu Podlaski Szlak Bociani w okolicach Lewkowa Starego. na cienkich oponach), być może z oznakowaniem przygotowanym także pod kątem widoczności po zmierzchu, od odcinków prowadzonych po dowolnej jakości nawierzchni zmierzających do miejsc godnych obejrzenia (np. do pomnikowych drzew, punktów widokowych czy idących krawędzią rezerwatu). 4.2. Unikanie wspólnego prowadzenia szlaków pieszych i rowerowych Wytyczając szlaki do oznakowania znakami R-1...R-3 należy unikać ich prowadzenia na długich odcinkach wspólnie ze szlakami pieszymi. Trasy, które nadają się zarówno do turystyki pieszej jak i rowerowej, mogą być oznakowane jako szlaki piesze, a informacja o dostępności szlaku dla ruchu rowerowego umieszczana na mapach i drogowskazach. Z jednej strony obniży to koszty utrzymania szlaków, z drugiej pozwoli uniknąć nieporozumień związanych z niespójnościami w oznakowaniu pokrywających się szlaków. 4.3. Korekty przebiegu szlaków 1. Uprościć przebieg szlaku czerwonego na odcinku Policzna PKP Dobrowoda (z pominięciem Kleszczeli) i wyznakować osobny szlak łącznikowy do Kleszczeli, np. Policzna PKP Kleszczele Kleszczele Stacja Repczyce. 2. Zmienić przebieg niebieskiego szlaku rowerowego pomiędzy Hajnówką a Orzeszkowem, pozostawiając szlak pieszy jako opcjonalny wariant terenowy. Możliwe są dwa warianty przebiegu: a) Wzdłuż drogi wojewódzkiej, a następnie lokalną drogą asfaltową do Orzeszkowa; w tym wypadku wskazane byłoby wykonanie utwardzonej ścieżki rowerowej wzdłuż drogi wojewódzkiej, można w tym celu wykorzystać równoległy do szosy pas przeciwpożarowy w lesie. b) Od Hajnówki do przejazdu kolejowego razem ze szlakiem pieszym, a ok. 400 m na południe od niego skręt w drogę leśną równoległą do torów i wyprowadzającą na przejazd kolejowy drogi lokalnej; wskazane ulepszenie dróg leśnych żwirem. 18
3. Zmienić przebieg niebieskiego szlaku rowerowego na terenie miasta Hajnówka, tak by uprościć wyjazd i doprowadzić szlak do dworca kolejowego (np....warszawska Dworcowa 3 Maja Piłsudskiego Białowieska...) 4. Uprościć przebieg czerwonego szlaku rowerowego na odcinku Droga Narewkowska Narewka (z pominięciem wsi Gruszki i Guszczewizna). 5. Uprościć przebieg niebieskiego szlaku rowerowego na odcinku Leśna Siemianówka (z pominięciem osady Osowe). 6. Przeprowadzić zielony szlak rowerowy między Masiewem II a Guszczewizną na skróty drogą żwirową z pominięciem Olchówki, (częściowo razem z niebieskim szlakiem pieszym). 7. Opcjonalnie: zmienić przebieg zielonego szlaku rowerowego pomiędzy Dubiczami Cerkiewnymi a Topiłem na najkrótszy, przez Witowo i Piaski. Zmianę przebiegu można połączyć z wyznaczeniem nowego szlaku Dubicze Cerkiewne Zbiornik Bachmaty Werstok Wojnówka Starzyna Nikiforowszczyzna Topiło oraz likwidacją odcinka szlaku niebieskiego Piaski Topiło Rezerwat Berezowo. 4.4. Poprawa przejezdności Na szlakach rowerowych powinny zostać zidentyfikowane lokalizacje, w których tworzy się błoto lub kałuże. Miejsca te powinny zostać wyrównane np. warstwą walcowanego żwiru. Dotyczy to w szczególności odcinka szlaku zielonego Topiło Białowieża. Należy zaprzestać praktyki wysypywania gruzu i/lub piasku na drogi gruntowe, którymi prowadzą szlaki rowerowe. 4.5. Ograniczenia ruchu samochodowego Na wlotach dróg leśnych powinny zostać zamontowane szlabany uniemożliwiające wjazd pojazdów nieuprawnionych. Obok szlabanów należy pozostawić odstęp o szerokości 1,2-1,5 m, tak by umożliwić swobodny przejazd np. rowerów z przyczepkami dzieciecymi. Wskazane byłoby także ograniczenie ruchu samochodowego na niektórych drogach szutrowych. W szczególności dotyczy to drogi Stara Białowieża Narewka oraz Zastawa Miejsce Mocy (parking). 4.6. Uporządkowanie oznakowania Tam, gdzie nakłada się przebieg szlaku rowerowego i pieszego lub różnych szlaków rowerowych, oznakowanie powinno zostać uporządkowane tak, by w każdym miejscu, w którym znajduje się znak jednego szlaku, zostały umieszczone także znaki pozostałych szlaków biegnących tą trasą. W przypadku różnych szlaków rowerowych, można uprościć wspólne oznakowanie poprzez jego ograniczenie do jednego piktogramu roweru oraz pasków szlaków. 4.7. Oznakowanie drogowskazowe Wskazane byłoby uzupełnienie oznakowania poprzez dostawienie dodatkowych drogowskazów w miejscach krzyżowania szlaków, w centrach wiosek, przy przystankach kolejowych itp. charakterystycznych punktach. Przykładowe lokalizacje: 1. Wiluki (w przypadku pozostawienia obecnego przebiegu szlaku zielonego przecięcie szlaków czerwonego i zielonego) 2. Policzna PKP (przy miejscu odpoczynkowym na szlaku czerwonym) 3. Dubicze Cerkiewne (przy przecięciu drogi wojewódzkiej nr 685 przez szlak zielony) 4. Hajnówka, ul. Warszawska (przy skręcie szlaku niebieskiego z drogi wojewódzkiej nr 685 w drogę leśną) 19
Rysunek 22. W sezonie natężenie ruchu samochodowego na drodze do Miejsca Mocy, podobnie jak na Drodze Narewkowskiej, przypomina raczej centrum miasta niż leśne ostępy. 5. przy rezerwacie Berezowo (rozstaje szlaków zielonego i niebieskiego) 6. przy przejeździe kolejowym na drodze do Miejsca Mocy 7. pomiędzy Masiewem I i II (rozstaje szlaków zielonego i niebieskiego) 8. Stara Białowieża (przy skręcie szlaku czerwonego) 9. na rozwidleniu Drogi Narewkowskiej z drogą na Kosy Most (rozwidlenie szlaku zielonego i czerwonego) 5. Propozycje nowych szlaków W celu powiązania regionu Puszczy Białowieskiej z obszarami sąsiadującymi, celowe wydaje się oznakowanie następujących odcinków szlaków: 1. Czeremcha Zubacze Klukowicze Tokary Uroczysko Koterka Niemirów prom Gnojno (połączenie z Nadbużańskim Szlakiem Rowerowym) 2. Czeremcha Miedwieżyki Rogacze Milejczyce Nurzec Stacja Góra Grabarka Siemiatycze Stacja Siemiatycze (połączenie z Nadbużańskim Szlakiem Rowerowym) 3. Dubicze Cerkiewne Orla Bielsk Podlaski (połączenie z Bielskiem południowej części regionu) 4. Czyże Rakowicza Ogrodniki Widowo Bielsk Podlaski (połączenie Hajnówki z Bielskiem, Carski Gościniec) 5. Siemianówka Bondary (połączenie Masiewa i Narewki ze szlakiem zielonym powiatu białostockiego) 6. (w przypadku budowy przeprawy przez Zalew) Siemianówka Cisówka Szymki Jałówka (połączenie ze szlakiem żółtym Jałówka Bobrowniki Kruszyniany) Wyznaczenie tych szlaków powinno się wiązać z przeznakowaniem wybranych odcinków istniejących, tak by nowe odcinki stanowiły logiczne przedłużenie regionalnego systemu szlaków. Na przykład szlak Czeremcha Zubacze 20
powinien stanowić kontynuację szlaku Hajnówka Czeremcha (przez Piaski lub przez Dubicze Cerkiewne). Docelowo wysoce pożądany byłby także szlak łączący możliwie najkrótszą trasą Hajnówkę z Białymstokiem. Jego wytyczenie i przebieg są jednak uzależnione od stworzenia warunków do bezpiecznego i wygodnego wyjazdu z Białegostoku w kierunku południowo-wschodnim np. w formie wydzielonej drogi rowerowej Białystok Zabłudów. 21