INFORMACJA Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu monieckiego

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku 15-264 Białystok, ul. Ciołkowskiego 2/3 tel. 85 742-53-78 fax 85 742-21-04 e-mail: sekretariat@wios.bialystok.pl INFORMACJA Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatu monieckiego WIOŚ BIAŁYSTOK, lipiec 2014

spis treści WSTĘP... 3 PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE... 3 DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO KONTROLNA I BADAWCZA... 4 POWIETRZE... 5 PRESJE EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA... 5 STAN OCENA JAKOŚCI POWIETRZA... 6 PRZECIWDZIAŁANIA DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA... 6 STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 7 PRESJE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD... 7 STAN OCENA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 8 PRZECIWDZIAŁANIA DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA... 12 WODY PODZIEMNE... 13 GOSPODARKA ODPADAMI... 14 PRESJE... 14 STAN... 16 PRZECIWDZIAŁANIA KONTROLE SKŁADOWISK I ZAKŁADÓW PRZEMYSŁOWYCH... 18 HAŁAS KOMUNIKACYJNY I PRZEMYSŁOWY... 19 PRESJE ŹRÓDŁA HAŁASU... 19 STAN POMIARY HAŁASU... 20 PRZECIWDZIAŁANIA... 20 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE... 21 PRESJE ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO... 21 STAN POMIARY MONITORINGOWE... 22 OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED AWARIAMI... 23 NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH... 23 NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH... 23 TRANSPORT... 24 2

WSTĘP PODSTAWOWE INFORMACJE O POWIECIE Położenie Powiat moniecki leży w centralnej części województwa podlaskiego, wśród bardzo cennych pod względem przyrodniczym obszarów. Powierzchnia powiatu wynosi 138,2 km², co stanowi 6,8 % powierzchni województwa. Od zachodu znaczną cześć powiatu obejmuje Biebrzański Park Narodowy, część wschodnia wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej, krańce południowe stanowią natomiast fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Narwi i stykają się z otuliną Narwiańskiego Parku Narodowego. Obiekty o szczególnym znaczeniu przyrodniczym zajmują ponad 32,1% ogólnej powierzchni. Struktura administracyjna i ludność W skład powiatu wchodzi 7 gmin: miejsko-wiejskie (Goniądz, Knyszyn, Mońki) i wiejskie (Jasionówka, Jaświły, Krypno, Trzcianne). Na terenie powiatu położone są trzy miasta: Goniądz, Knyszyn i Mońki. Całkowita liczba ludności wynosi 42 077 osób (3,5 % ludności województwa). Gęstość zaludnienia 30 os./km 2. Jednostki samorządowe powiatu białostockiego Powierzchnia [km 2 ] Ludność [tys.] Gminy miejsko-wiejskie: Goniądz 377 5,116 Knyszyn 127 4,892 Mońki 162 15,338 Gminy wiejskie: Jasionówka 97 2,939 Jaświły 175 5,224 Krypno 112 4,069 Trzcianne 332 4,499 dane: GUS Gospodarka Powiat jest typowo rolniczy ok. 60% powierzchni stanowią użytki rolne, a blisko 21% pokrywają lasy. Rozwojowi rolnictwa sprzyjają korzystne warunki klimatyczno glebowe i niski stan zanieczyszczenia środowiska. Uprawia się głównie zboża i ziemniaki oraz hoduje bydło mleczne i trzodę chlewną. Wg stanu na koniec 2013 roku zarejestrowanych było 2308 podmiotów gospodarczych w tym 142 z sektora publicznego i 2166 z sektora prywatnego. Największe zakłady należą do branży przetwórstwa rolnospożywczego. Walory przyrodnicze Znaczna cześć 32,1% powierzchni powiatu stanowią obszary cenne przyrodniczo, w tym: Biebrzański Park Narodowy - jedyny w tej części kontynentu naturalny obszar bagienny, z unikalną, charakterystyczną dla tego typu terenów florą i fauną. Największy w Polsce park narodowy leży w dorzeczu Biebrzy, drugim pod względem wielkości po Bugu dopływu Narwi. Obszar ma rekomendacje do uznania go za obiekt Światowego Dziedzictwa Ludzkości wydany przez Komisję Parków Narodowych i Obszarów Chronionych IUCON. 3

Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej - wielki kompleks leśny, stanowiący pozostałość rozległych puszcz oddzielających niegdyś Koronę Polską od Wielkiego Księstwa Litewskiego. Posiada wiele gatunków borealnych. Na uwagę zasługuje Wielki Las - rezerwat przyrody utworzony w roku 1990 w celu zachowania fragmentów Puszczy Knyszyńskiej charakteryzującej się dużym stopniem naturalności z roślinnością o charakterze borowym. Szczególnie cenne tereny objęto siecią NATURA 2000. W jej skład wchodzą tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Podstawą utworzenia sieci są unijne dyrektywy tzw. Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa. Na terenie powiatu, postanowieniem Ustawy o ochronie przyrody, utworzono następujące obszary Natura 2000: Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO): Ostoja Biebrzańska (149929 ha), Puszcza Knyszyńska (136 145 ha), Bagienna Dolina Narwi (23 471 ha). Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (SOO) to: Dolina Biebrzy (121 003 ha), Narwiańskie Bagna (6 823 ha), Ostoja Knyszyńska (136 084 ha). DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCYJNO KONTROLNA I BADAWCZA Prawne podstawy funkcjonowania Inspekcji Ochrony Środowiska określono w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r., która nałożyła na nią obowiązki: kontrolowania przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska przez podmioty gospodarcze, prowadzenia badania stanu środowiska, informowania społeczeństwa o wynikach tych badań. Szczegółowe cele działalności inspekcyjno kontrolnej WIOŚ są corocznie ustalane w planach pracy, tworzonych na podstawie wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, analizy wyników dotychczasowej działalności, propozycji przekazanych przez Marszałka, Wojewodę oraz przez organy samorządowe. ZAKRES DZIAŁALNOŚCI INSPEKCYJNO-KONTROLNEJ Podstawowym celem kontroli jest wymuszenie na jednostkach organizacyjnych podejmowania działań, które w konsekwencji mają spowodować zmniejszenie ich negatywnego wpływu na środowisko. Inspekcja Ochrony Środowiska zgodnie z przysługującymi kompetencjami może zastosować różnego rodzaju środki dyscyplinujące, między innymi: wydać zarządzenia pokontrolne, wydać decyzję wyznaczającą termin usunięcia zaniedbań, a w przypadku stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia czy znacznych szkód w środowisku, w porozumieniu z Wojewodą, decyzję wstrzymującą działalność zakładu, wymierzyć karę pieniężną za naruszanie warunków korzystania ze środowiska, skierować wystąpienia do innych organów administracji państwowej, rządowej i samorządu terytorialnego z wnioskiem o podjęcie działań związanych z ich właściwością, zastosować karę grzywny (mandat karny), skierować wniosek do sądu i organów ścigania. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na możliwości prawnych działań własnych samorządów, zbieżnych z kompetencjami lub celami działań przypisanymi Inspekcji Ochrony Środowiska, które pozwalają przeciwdziałać negatywnemu oddziaływaniu na środowisko, a także minimalizować problemy środowiskowe. W okresie od lipca 2013 do maja 2014 r. na terenie powiatu przeprowadzono łącznie 27 kontroli w najbardziej uciążliwych podmiotach i obiektach. W przypadkach stwierdzanych przekroczeń, wydawano stosowne zarządzenia, a także wymierzono kary pieniężne za naruszenie warunków korzystania ze środowiska. 4

MONITORING ŚRODOWISKA W ramach działalności badawczej, główny zakres prac Inspekcji Ochrony Środowiska prowadzony jest w oparciu o Program Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), którego koordynatorem jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. System PMŚ składa się z 3 głównych bloków - zagadnień: jakość środowiska, emisja oraz oceny i prognozy. Zadania PMŚ realizowane są przez różnorodne instytucje w kraju, a w znacznym zakresie przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Dane uzyskiwane w Programie PMŚ tworzą wojewódzką bazę informacji o stanie środowiska. Program badawczy realizowany przez WIOŚ obejmuje następujące komponenty środowiska: monitoring powierza atmosferycznego, monitoring wód powierzchniowych płynących i stojących, monitoring wód podziemnych, monitoring hałasu, monitoring pól elektromagnetycznych, monitoring odpadów niebezpiecznych. W każdym podsystemie badawczym, na potrzeby wykonywanych ocen, wyszczególnia się 3 elementy: presje, stan i przeciwdziałanie. POWIETRZE PRESJE EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA Substancjami zanieczyszczającymi, mającymi największy udział w emisji zanieczyszczeń, pochodzącymi głównie z procesów spalania energetycznego są: tlenki azotu (NO-NO 2 ), dwutlenek siarki (SO 2 ), tlenek węgla (CO) i pyły. Od środków transportu największy udział w emisji zanieczyszczeń mają: tlenek węgla (CO), tlenki azotu (NO-NO 2 ) i benzen (C 6 H 6 ). Głównymi źródłami zanieczyszczeń atmosfery na terenie powiatu są rozproszone źródła emisji z sektora komunalno bytowego, a także zanieczyszczenia komunikacyjne związane z ruchem pojazdów, głównie na trasie samochodowej Białystok Mońki Grajewo. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2013 r. emisja zanieczyszczeń pyłowych ogółem z terenu powiatu monieckiego wyniosła 19 ton. Pomimo wzrostu w ostatnim roku obserwuje się pozytywny trend malejący. Emisja zanieczyszczeń gazowych ogółem w 2013 r. wynosiła 23 313 ton. W latach 2009-2013 obserwuje się trend malejący. Emisje podstawowych zanieczyszczeń z powiatu na tle województwa przedstawiono w tabeli. dane: GUS 5

EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA Z ZAKŁADÓW SZCZEGÓLNIE UCIĄŻLIWYCH Emisja zanieczyszczeń pyłowych woj. podlaskie ogółem powiat moniecki ogółem ze spalania paliw Emisja zanieczyszczeń gazowych J.m. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 t/r 2 176 2 004 1 740 1 748 1 324 1 146 1 096 977 919 874 t/r 20 20 52 51 42 40 18 15 20 19 t/r 19 19 51 50 41 39 17 15 19 18 woj. podlaskie ogółem t/r 1 874 115 1 799 787 1 703 946 1 716 244 1 602 796 1 597 587 1 616 560 1 646 078 1 480 002 1 974 984 powiat moniecki t/r 13 482 13 499 31 199 27 782 26 858 28 647 25 564 20 295 25 590 23 313 ogółem ogółem (bez dwutlenku t/r 78 76 221 203 206 211 101 100 177 130 węgla) dwutlenek siarki t/r 28 26 73 64 69 71 20 22 47 36 tlenki azotu t/r 23 25 57 48 48 47 27 22 34 32 tlenek węgla t/r 27 25 91 91 89 93 54 56 96 62 dwutlenek węgla t/r 13 482 13 499 31 199 27 782 26 858 28 436 25 463 20 195 25413 23183 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji woj.podlaskie ogółem powiat moniecki pyłowe dane: GUS t/r 121 810 118 417 116 765 117 089 83 472 68 884 86 589 98 981 84 857 85 518 t/r 108 105 234 230 225 224 78 60 94 96 STAN OCENA JAKOŚCI POWIETRZA Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie woj. podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne głównych zanieczyszczeń bezpośrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstających w atmosferze (imisja). Na terenie Strefy Podlaskiej, która obejmuje wszystkie, za wyjątkiem Aglomeracji Białostockiej, powiaty województwa podlaskiego, wykonywana corocznie (zgodnie art. 89 Ustawy Prawo ochrony środowiska) Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref województwa podlaskiego wykazała za rok 2013 przekroczenia normy pyłu PM2,5 dla kryterium oceny - ochrona zdrowia. Do oceny jakości powietrza na terenie całego województwa służą również pomiary na potrzeby oceny narażenia ekosystemów. Badania prowadzone są na stacji tła wiejskiego w m. Borsukowizna (gm. Krynki). Wykonywany jest tam pomiar automatyczny dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu. W 2013 r. stwierdzono przekroczenia poziomów celów długoterminowych dla ozonu zarówno dla kryteriów: ochrony zdrowia i ochrona roślin. Taką ocenę potwierdzają wyniki badań prowadzone w latach poprzednich (od 2004 r.). PRZECIWDZIAŁANIA DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA Na terenie powiatu największymi źródłami zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego są ciepłownie miejskie i osiedlowe oraz zakłady przemysłowe zlokalizowane w Mońkach. Wyniki kontroli opisano poniżej: Wytwórnia Mas Bitumicznych w Knyszynie (kontrola: sierpień/wrzesień 2013 r.). Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest instalacja do produkcji mas bitumicznych o maksymalnej wydajności 240 ton/h. Spółka posiada pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza z instalacji. W czasie kontroli dokonano kontrolnych pomiarów emisji zanieczyszczeń z suszarki kruszywa, które nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych zanieczyszczeń w odniesieniu do wielkości dopuszczalnych. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. 6

Ferma Drobiu D. Biedrzycki w Kołodzieży (kontrola: październik/listopad 2013 r.) Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza są wyloty systemów wentylacyjnych funkcjonujących w obiektach inwentarskich. Poprzez układy wentylacji odprowadzane są gazy i pyły powstające podczas chowu drobiu oraz w wyniku spalania gazu propan w nagrzewnicach w celu ogrzania. Do ogrzewania pomieszczeń inwentarskich służy 5 nagrzewnic o mocy 95 kw, 6 nagrzewnic o mocy 75 kw i 2 nagrzewnice o mocy 90 kw. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. Agrohurt" Sp. J. w Mońkach (kontrola: październik/listopad 2013 r.) 1. Źródłem emisji zanieczyszczeń jest energetyczne spalanie paliw (kotłownia wyposażona w kotły: 1 o niewielkiej mocy grzewczej, pracujący na potrzeby c.o. dojrzewalni i 3 o łącznej mocy cieplnej mocy cieplnej 115 kw) oraz procesy technologiczne. Zakład posiada zgłoszenie do Starostwa Powiatowego w Mońkach spełniające wymogi prawne. Kontrola wykazała, że ze względu na istotne zwiększenie ilości zużywanych w skali roku paliw w odniesieniu do założeń przyjętych przy opracowaniu dokumentacji niezbędnej do zgłoszenia instalacji stan formalnoprawny wymaga uaktualnienia. Wydano zarządzenie pokontrolne nakazujące uregulowanie nieprawidłowości. Ferma Drobiu K. Frankowski w Krypnie Wielkim (kontrola: styczeń/luty 2014 r.) Źródłem emisji zanieczyszczeń są wyloty systemów wentylacyjnych funkcjonujących w obiektach inwentarskich. Poprzez układy wentylacji odprowadzane są gazy i pyły powstające podczas chowu oraz w wyniku spalania gazu propan w nagrzewnicach. Ogółem są użytkowane 3 nagrzewnice gazowa o mocy 43 kw oraz 26 promienników gazowych o mocy 1,5 kw. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Mońkach (kontrola: marzec/maj 2014 r.) Źródłem emisji zanieczyszczeń są 2 kotły o wydajności maksymalnej 2 X 5,815 MW i 1 kocioł o wydajności maksymalnej 2,908 MW. Przedsiębiorstwo posiada pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z procesów energetycznego spalania paliwa, wydaną przez Starostę Powiatowego w Mońkach. Przedsiębiorstwo wywiązuje się z obowiązku, co najmniej dwukrotnego w ciągu roku kalendarzowego, wykonywania pomiarów stężeń substancji zanieczyszczających w gazach odlotowych z eksploatowanych kotłów. Ostatni pomiar przeprowadzony na zlecenie kontrolowanego 25.02.2014 r. nie wykazał przekroczeń wielkości emisji dopuszczalnych. Wyniki okresowych pomiarów emisji zanieczyszczeń do powietrza przekazywano do WIOŚ w Białymstoku. W dniu 06.05.2014 r. dokonano kontrolnego pomiaru emisji zanieczyszczeń z eksploatowanego kotła nie stwierdzono przekroczeń. Kontrola nie wykazała nieprawidłowości. Moniecka Spółdzielnia Mleczarska (kontrola: maj/czerwiec 2014 r.) Źródłem emisji zanieczyszczeń jest kotłownia zakładowa wyposażona w trzy kotły: 2 o mocy nominalnej 3,3 MW każdy i 1o mocy nominalnej 4,6 MW. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane na eksploatację instalacji: zakładu przetwórstwa mleka i produkcji wyrobów mleczarskich. Zakład wywiązuje się z obowiązku prowadzenia, dwukrotnie w ciągu roku pomiarów stężeń substancji zanieczyszczających w gazach odlotowych z eksploatowanych kotłów. Ostatnie pomiary nie wykazały przekroczeń w stosunku do wartości dopuszczalnych. W czasie kontroli przeprowadzono kontrolne pomiary emisji z kotła - brak przekroczeń. Spółdzielnia nie zrealizowała obowiązku sporządzania i wprowadzania raportów do Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE). W trakcie kontroli udzielono instruktarzu odnośnie tego obowiązku. STAN CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH PRESJE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD Wielkość presji na wody prezentuje stopień wyposażenia w infrastrukturę wodno-ściekową. Długość czynnej sieci wodociągowej w 2012 roku w powiecie monieckim wynosiła 705,3 km. 79,1% ludności powiatu korzystało z sieci wodociągowej, najwięcej w gminie Knyszyn 86,6%, najmniej w gminie Trzcianne 67,9%. Wyposażenie w wodociąg w gminach w poprzednich latach prezentuje tabela poniżej. 7

Korzystający z sieci wodociągowej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat moniecki 75,5 76,0 76,5 77,5 77,8 78,1 78,3 78,4 78,6 79,2 79,1 Mońki 80,9 81,3 81,6 81,7 82,1 82,3 82,5 82,6 82,7 82,9 83,0 Goniądz 71,1 71,2 71,3 71,2 71,5 71,6 72,0 72,1 72,2 72,2 72,9 Jasionówka 61,1 62,6 63,5 64,5 66,2 68,0 68,4 68,5 68,9 71,8 69,5 Jaświły 69,9 71,2 72,8 74,5 74,8 74,9 74,9 75,0 75,4 78,4 77,1 Knyszyn 84,5 84,7 85,2 85,6 86,0 86,1 86,1 86,3 86,4 86,5 86,6 Krypno 83,7 83,9 84,0 84,1 84,2 84,4 84,5 84,9 85,0 85,2 85,4 Trzcianne 61,7 62,2 62,2 67,3 67,3 67,4 67,5 67,6 67,7 67,8 67,9 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w 2012 roku w powiecie monieckim wynosiła 177,8 km. 42,7% ludności powiatu było podłączonych do sieci kanalizacyjnej, najwięcej w gminie Mońki 61,1%, natomiast najmniej w gminie Jasionówka 21,4%. Wyposażenie w sieć kanalizacyjną w gminach prezentuje tabela poniżej. Korzystający z sieci kanalizacyjnej w % ogółu ludności Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat moniecki 34,3 34,9 35,2 36,3 37,3 37,8 38,0 38,8 39,7 42,0 42,7 Mońki 60,2 60,3 60,2 60,1 60,3 60,4 60,6 60,6 60,7 61,0 61,1 Goniądz 19,4 19,7 19,7 19,7 20,3 20,6 20,7 20,9 22,9 25,8 26,8 Jasionówka 14,9 14,9 14,9 14,9 14,9 15,1 15,1 15,1 15,8 20,9 21,4 Jaświły 15,4 15,5 16,4 19,4 19,7 20,0 20,3 20,3 21,1 26,8 29,6 Knyszyn 38,3 42,5 42,7 45,2 45,3 45,7 46,0 46,2 46,4 46,7 47,0 Krypno 15,6 15,7 17,4 21,3 29,2 32,2 32,9 33,6 34,5 37,1 37,8 Trzcianne 11,7 11,7 11,7 12,5 12,5 12,7 12,7 18,7 21,0 27,2 27,2 W 2012 roku na obszarze powiatu funkcjonowało 10 oczyszczalni ścieków. Dwie oczyszczalnie komunalne i jedna przemysłowa były zaopatrzone w system podwyższonego usuwania biogenów. Komunalne i przemysłowe oczyszczalnie ścieków - ogółem ilość obiektów - dane GUS Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat moniecki 10 10 11 10 10 10 10 10 10 10 10 Mońki 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Goniądz 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Jasionówka 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Jaświły 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 Knyszyn 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Krypno 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Trzcianne 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 W 2012 roku ponad 44% mieszkańców powiatu korzystało z oczyszczalni ścieków. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ogólnej liczby ludności Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat moniecki 33,71 34,80 38,91 39,85 41,01 40,64 40,72 41,90 42,2 43,2 44,5 Ogólna liczba mieszkańców obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków - dane GUS Jednostka terytorialna 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Powiat moniecki - - - - 17567 17340 17334 17687 17735 18460 18877 Mońki 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8000 8304 8400 Goniądz 1700 1700 1889 1897 1910 1944 1924 1924 1910 1922 2100 Jasionówka 464 464 464 464 464 473 473 473 473 473 530 Jaświły 360 368 1817 1798 1419 1042 1066 1066 1066 1126 1148 Knyszyn 2500 2832 2844 2851 3155 3124 3058 2980 2990 2995 2995 Krypno 1000 1000 1000 1300 1750 1876 1920 1971 2023 2140 2183 Trzcianne 869 869 869 869 869 881 893 1273 1273 1500 1521 dane: GUS STAN OCENA JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH Zasady monitoringu wód uwzględniają badania i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej działalności na obszarze zlewni. Badania objęły: monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody, w tym stopnia eutrofizacji poprzez badania stężeń związków azotu i fosforu oraz w celu określenia odcinków wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. 8

monitoring jakości wód przeznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, monitoring wód prowadzony w ujęciach zaopatrujących ludność w wodę do spożycia oraz w obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych. KLASYFIKACJE WÓD Ocen jakości wód dokonuje się w tzw. Jednolitej Części Wód Powierzchniowych 1. Rodzaje sporządzanych ocen to: Ocena stanu wód. Stan wód jest definiowany jako dobry lub zły. Aby stan wód uznano za dobry musi być spełniony warunek, iż oceniony stan ekologiczny (lub potencjał ekologiczny w przypadku wód sztucznych lub silnie zmienionych 2 ) jest dobry lub powyżej dobrego oraz stan chemiczny wód oceniono jako dobry. - Stan ekologiczny określa się w ciekach naturalnych, jeziorach lub innych zbiornikach naturalnych, wodach przejściowych oraz przybrzeżnych. Ocena dokonywana jest na podstawie wyników klasyfikacji elementów fizykochemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych 3. Stan ekologiczny jest definiowany jako: bardzo bobry, dobry, umiarkowany, słaby i zły. - Potencjał ekologiczny określa się dla wód sztucznych lub silnie zmienionych. Ocena dokonywana jest na podstawie wyników klasyfikacji zbadanych elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Potencjał ekologiczny jest definiowany jako: maksymalny, dobry, umiarkowany, słaby, zły. - Stan chemiczny wód klasyfikuje się na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód. Stan chemiczny jest definiowany jako dobry oraz poniżej dobrego. Ocena przydatności do bytowania ryb. Określa czy woda spełnia warunki do naturalnego bytowania ryb. Ocena jest dokonywana w oparciu o kryteria bytowania ryb karpiowatych oraz w oparciu o kryteria bytowania ryb łososiowatych. Ocena przydatności do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Określa kategorię ujmowanej wody. Na potrzeby oceny wyznaczono 3 kategorie jakości, dla których określono warunki kryterialne oraz wymagany sposób jej uzdatniania. Ocena spełnienia wymagań w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych. Ocena polega na sprawdzeniu wartości kryterialnych wskaźników charakteryzujących zjawisko eutrofizacji wody. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ RZEK W latach 2010-2013 na terenie powiatu monieckiego w ramach programu monitoringu wód płynących prowadzono badania następujących rzek: Narew Strękowa Góra, Jaskranka Góra Ruda, Nereśl do Rumejki (most), Biebrza Osowiec, Ełk Osowiec, Czarna Struga Goniądz, Kosódka Dobarz. Wyniki aktualnej klasyfikacji rzek w powiecie przedstawia tabela poniżej. 1 Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) - oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał, lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub przybrzeżne. 2 wody te zostały tak przekształcone przez człowieka, że niemożliwe jest przywrócenie im stanu naturalnego 3 nie uwzględnione w niniejszej ocenie ze względu na trwające prace nad ich klasyfikacją 9

Klasyfikacja stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód za lata 2010-2013. Lp. Nazwa punktu pomiarowego Kod ppk Kod jcw STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN jcw 1 Narew - Strękowa Góra PLRW20002426199 PL01S0801_1344 Narew - Bokiny PLRW20002426199 PL01S0801_3314 SŁABY DOBRY ZŁY 2 Jaskranka - Góra Ruda PLRW200017261749 PL01S0801_1325 UMIARKOWANY ZŁY 3 Nereśl - do Rumejki (most) PLRW200017261889 PL01S0801_2068 UMIARKOWANY ZŁY 4 Biebrza - Osowiec PLRW20002426279 PL01S0801_1321 UMIARKOWANY ZŁY 5 Ełk - Osowiec PLRW2000192628999 PL01S0801_1368 UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 6 Czarna Struga - Goniądz PLRW20001726276 PL01S0801_1322 UMIARKOWANY ZŁY 7 Kosódka - Dobarz PLRW200017262949 PL01S0801_1323 UMIARKOWANY ZŁY Legenda: Stan / potencjał ekologiczny stan ekologiczny potencjał ekologiczny (jcw sztuczne) potencjał ekologiczny (jcw silnie zmienione) BARDZO DOBRY stan bdb / potencjał maks. DOBRY I POWYŻEJ DOBRY stan db / potencjał db DOBREGO UMIARKOWANY stan / potencjał umiarkowany UMIARKOWANY DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO UMIARKOWANY SŁABY stan / potencjał słaby SŁABY SŁABY ZŁY stan / potencjał zły ZŁY ZŁY DOBRY PSD_sr PSD_max PSD DOBRY ZŁY poniżej stanu dobrego Stan chemiczny stan dobry przekroczone stężenia średnioroczne przekroczone stężenia maksymalne przekroczone stężenia średnioroczne i maksymalne Stan stan dobry stan zły Poniżej omówiono klasyfikację jakości wód w jednolitych częściach wód (jcw) na terenie powiatu: NAREW jest prawostronnym dopływem Wisły I rzędu o powierzchni zlewni 75175,2 km 2. Długość całkowita rzeki wynosi 484 km, w tym długość odcinka płynącego na terenie Polski 455 km. Rzeka bierze początek na terenie Białorusi w bagnach wschodniego skraju Puszczy Białowieskiej. Zlewnię górnej Narwi stanowią tereny stosunkowo słabo uprzemysłowione o charakterze typowo rolniczym oraz duże obszary leśne. Przy granicy białoruskiej zlokalizowano zbiornik zaporowy Siemianówka, pełniący obecnie funkcje rekreacyjne. Ocena jakości wód w jcw: PLRW20002426199, Narew Strękowa Góra, Narew - Bokiny Ocena stanu ekologicznego jcw - wody zakwalifikowano do IV klasy stan słaby. O klasyfikacji zadecydowały wskaźniki biologiczne: makrobezkręgowce bentosowe (indeks MMI) i ichtiofauna. Ocena stanu chemicznego jcw - wskazała stan dobry. Stan wód ze względu na uzyskaną klasyfikację stanu ekologicznego i stanu chemicznego określono jako zły. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, iż wody spełniają kryteria bytowania ryb w warunkach naturalnych. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż jcw jest wrażliwa na eutrofizację komunalną. 10

JASKRANKA jest prawobrzeżnym dopływem Narwi o długości 22,2 km i powierzchni zlewni 120 km 2. W zlewni dominują tereny użytkowane rolniczo (33% grunty orne, 41% pastwiska). Zalesienie zlewni jest niskie i wynosi 15%. Powierzchnia zurbanizowana - 8%. Ocena jakości wód w jcw: PLRW200017261749, Jaskranka - Góra Ruda (ocena dziedziczona z 2010 roku). Ocena stanu ekologicznego jcw wody zakwalifikowano do III klasy stan umiarkowany. O klasyfikacji zadecydował wskaźnik biologiczny: wskaźnik okrzemkowy (IO). Stan wód - oceniono jako zły. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż jcw jest wrażliwa na eutrofizację komunalną. NEREŚL jest prawobrzeżnym dopływem Narwi, o całkowitej długości 40,4km i powierzchni zlewni 291 km 2. Zlewnia rzeki jest typowo rolniczą: 60% stanowią grunty orne i 22% pastwiska. Zalesienie sięga 10%, a powierzchnia zurbanizowana 10%. Ocena jakości wód w jcw: PLRW200017261889, Nereśl - do Rumejki (most) (ocena dziedziczona z 2010 roku). Ocena potencjału ekologicznego jcw wody zakwalifikowano do III klasy potencjał umiarkowany. O klasyfikacji zadecydował wskaźnik biologiczny: wskaźnik okrzemkowy (IO). Stężenia wskaźników fizykochemicznych potwierdziły tę klasyfikację. Stan wód - oceniono jako zły. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż jcw jest wrażliwa na eutrofizację komunalną. BIEBRZA jest prawobrzeżnym dopływem Narwi o długości ok. 165km, powierzchnia dorzecza wynosi 7051km². Biebrza ma swoje źródła na południe od Nowego Dworu, uchodzi do Narwi w okolicy Wizny. Biebrzę charakteryzuje asymetria dorzecza, bardziej rozwinięte jest dorzecze prawobrzeżne. Biebrza i jej dorzecze stanowi największy w Polsce region bagien. Jest to miejsce występowania wielu rzadkich zbiorowisk roślinnych oraz gatunków zwierząt, zwłaszcza ptaków. Dolina rzeki jest lęgowiskiem ptaków związanych ze środowiskiem bagiennym. Większość tego terenu jest objęta ochroną - znajduje się w Biebrzańskim Parku Narodowym. Ocena jakości wód w jcw: PLRW20002426279, Biebrza Osowiec (ocena dziedziczona z 2011 roku) Ocena stanu ekologicznego jcw wody zakwalifikowano do III klasy stan umiarkowany. O klasyfikacji zadecydował wskaźnik biologiczny: ichtiofauna Stan wód - oceniono jako zły. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż jcw nie jest wrażliwa na eutrofizację komunalną. EŁK jest prawobrzeżnym dopływem Biebrzy o długości 113,6 km i powierzchni zlewni 1524,5 km 2. Swój początek bierze w okolicach Gołdapi a uchodzi do Biebrzy w okolicach miejscowości Osowiec. Do głównych lewobrzeżnych dopływów Ełku należą: Mazurka, Połomska Młynówka, Karmelówka, Kanał Kuwasy, a prawobrzeżnych: Gawlik, Różanica i Binduga. W strukturze użytkowania zlewni największy udział mają lasy oraz grunty orne. Ocena jakości wód w jcw: PLRW2000192628999, Ełk Osowiec Ocena stanu ekologicznego jcw wody zakwalifikowano do III klasy stan umiarkowany. O klasyfikacji zadecydowały wskaźniki biologiczne: makrofitowy indeks rzeczny i makrobezkręgowce bentosowe. Ocena stanu chemicznego jcw - wskazała stan dobry. Stan jcw - będący wypadkową stanu ekologicznego i stanu chemicznego oceniono jako zły. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż jcw jest wrażliwa na eutrofizację komunalną. CZARNA STRUGA jest lewobrzeżnym dopływem Biebrzy, płynie przez obszar Biebrzańskiego Parku Narodowego. Ocena jakości wód w jcw: PLRW20001726276, Czarna Struga - Goniądz 11

Ocena stanu ekologicznego jcw wody zakwalifikowano do III klasy stan umiarkowany. O klasyfikacji zadecydowały wskaźniki biologiczne: makrobezkręgowce bentosowe i indeks okrzemkowy (IO). Stan jcw - oceniono jako zły. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż jcw jest wrażliwa na eutrofizację komunalną. KOSÓDKA jest lewobrzeżnym dopływem Biebrzy, płynie przez obszar Biebrzańskiego Parku Narodowego. Ocena jakości wód w jcw: PLRW200017262949, Kosódka Dobarz Ocena stanu ekologicznego jcw wody zakwalifikowano do III klasy stan umiarkowany. O klasyfikacji zadecydował wskaźnik biologiczny: makrobezkręgowce bentosowe. Stan jcw - oceniono jako zły. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż jcw jest wrażliwa na eutrofizację komunalną. PRZECIWDZIAŁANIA DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA W okresie od lipca 2013 przeprowadzono 6 kontroli podmiotów zlokalizowanych w powiecie monieckim w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Wyniki kontroli opisano poniżej: BIOM sp. z o.o., Zakład Recyklingu, gmina Jaświły (kontrola: sierpień 2013 r.). Wodę na potrzeby socjalno-bytowe pobierano z wodociągu. W wyniku działalności powstawały ścieki socjalno-bytowe, które odprowadzano do bezodpływowego zbiornika. Wywóz nieczystości zlecono wyspecjalizowanej firmie. Wody opadowe z nawierzchni utwardzonych dróg, placów i dachów zostały ujęte w sieć kanalizacji deszczowej. W wyniku kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarki wodnościekowej. AGROHURT Dojrzewalnia Serów Spółka Jawna Kuprel C. L, gmina Mońki (kontrola: październik 2013 r.). Wodę na potrzeby zakładu pobierano z miejskiej sieci wodociągowej, którą zużywano na cele socjalne i technologiczne. Ostatnie wyniki badań jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, pobrane w dniu 02.10.2013 r. przez Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Białymstoku wykazały, iż spełnia ona stosowne wymogi. Powstające w wyniku działalności zakładu ścieki socjalne, produkcyjne i opadowe odprowadzano sieci kanalizacyjnej. W wyniku kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Ferma Drobiu Daniel Biedrzycki, Kołodzież, gmina Mońki (kontrola: październik listopad 2013 r.). Właściciel prowadzi hodowlę drobiu w kierunku użytkowania mięsnego (brojlerów) w m. Kołodzież w dwóch instalacjach niepowiązanych ze sobą technologicznie: nr 1- MOŃKI i nr 2- KOŁODZIEŻ. Wodę pobierano z wodociągu gminnego i zużywano do pojenia drobiu, na cele porządkowe, nawilżanie pomieszczeń w czasie upałów oraz na potrzeby socjalne. W wyniku eksploatacji ww. instalacji powstawały jedynie ścieki socjalne, gromadzone w zbiornikach bezodpływowych, które opróżniano w miarę potrzeb przez firmę asenizacyjną. Ścieki technologiczne nie były wytwarzane ze względu na sposób czyszczenia budynków hodowlanych (przy użyciu środków chemicznych z dodatkiem niewielkiej ilości wody, która podlegała odparowaniu). Wody opadowe i roztopowe nie były ujęte w system kanalizacji (spływały na powierzchnie nieutwardzone i wsiąkały w ziemię). W wyniku kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Ferma Drobiu Krzysztof Frankowski, Krypno Wielkie, gmina Krypno (kontrola: styczeń-luty 2014 r.). Woda do pojenia drobiu, na cele porządkowe oraz na potrzeby socjalno-bytowe pracowników była pobierana z wodociągu wiejskiego. W wyniku eksploatacji instalacji powstawały jedynie ścieki socjalnobytowe, które gromadzono w zbiorniku bezodpływowym. W miarę potrzeb ścieki ze zbiornika wywożono na oczyszczalnię ścieków w Krypnie. Czyszczenie kurników odbywało się za pomocą myjki ciśnieniowej przy użyciu niewielkiej ilości wody, którą następnie zbierana za pomocą czystej słomy. Zastosowanie powyższych czynności wyeliminowało powstawanie ścieków technologicznych. Słoma nasączona wodą z płukania kurników wraz z pomiotem była oddawana rolnikom do nawożenia. W wyniku kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. Gmina Krypno - oczyszczalnia ścieków w Krypnie (kontrola: luty-marzec 2014 r.). Stan formalno-prawny w zakresie eksploatacji oczyszczalni został uregulowany. W dniu kontroli urządzenia oczyszczające ścieki były technicznie sprawne. Ścieki oczyszczone były odprowadzane do rowu melioracyjnego, a następnie do rzeki Jaskranka. Eksploatator oczyszczalni prowadził książkę eksploatacji, w której rejestrował codzienną 12

ilość odprowadzanych ścieków oczyszczonych. Średnia ilość odprowadzonych ścieków nie przekraczała wartości dopuszczalnych. Jakość odprowadzonych ścieków spełniała narzucone przez pozwolenie minimalne wielkości redukcji zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach. W dniu 19.02.2014 r. dokonano poboru prób ścieków oczyszczonych oraz ścieków surowych do pomiarów kontrolnych. Wyniki nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych. Wielkość redukcji zanieczyszczeń spełniała wymogi pozwolenia. Stwierdzono, że kontrolowany podmiot nie przekazywał do WIOŚ wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją oczyszczalni ścieków. W związku z powyższym wydano zarządzenie pokontrolne, obligujące podmiot do przedkładania na bieżąco Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska w Białymstoku wyników badań. Ubojnia Drobiu Wojszki S. Biedrzycki, L. Prończuk sp. j., Wojszki, gm. Mońki (kontrola: marzec-kwiecień 2014 r.). Wodę na potrzeby zakładu pobierano z wodociągu gminnego Kołodzież i zużywano na cele technologiczne i socjalno-bytowe pracowników. W wyniku działalności powstawały ścieki socjalno-bytowe i ścieki technologiczne (mycie drobiu i maszyn). Były one oczyszczane na własnej oczyszczalni ścieków przemysłowych, która została wybudowana w 2010 r. Stan formalnoprawny w zakresie odprowadzania oczyszczonych ścieków przemysłowych został uregulowany. Ilość ścieków odprowadzanych mierzono za pomocą przepływomierza. Wyniki badań nie wykazały przekroczeń wskaźników zanieczyszczeń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym. Osady ściekowe z oczyszczania ścieków odwadniano na prasie, a następnie gromadzono na płycie obornikowej. Planowano wykorzystywanie osadów do nawożenia pól. Wody opadowe i roztopowe nie były ujęte w system kanalizacji. W trakcie kontroli stwierdzono iż podmiot nie przedkładał Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska okresowych pomiarów jakości ścieków z oczyszczalni. W związku z powyższym wydano zarządzenie pokontrolne, obligujące podmiot do realizacji tego obowiązku. WODY PODZIEMNE PRESJE Wody podziemne należą do zasobów naturalnych coraz bardziej zagrożonych zanieczyszczeniami z powierzchni ziemi. Konieczna jest ich szczególna ochrona, gdyż są to zasoby nieodnawialne. W szczególności niezbędna jest ochrona znacznych obszarów, pod którymi znajdują się Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. W Polsce jest ich około 180, a obszar obejmuje ponad 52 % powierzchni naszego kraju. Wody podziemne zanieczyszczone są rozmaitymi substancjami chemicznymi, najczęściej są to: azotany, fosforany, substancje ropopochodne, chlorki, siarczany i inne. Najpowszechniej występującymi przyczynami zanieczyszczeń wód podziemnych są wycieki z nieizolowanych wysypisk odpadów, z baz paliwowych i stacji sprzedaży paliw do pojazdów samochodowych. Zanieczyszczenia siarczanami występują przede wszystkim na terenach uprzemysłowionych, azotanami i fosforanami na terenach rolniczych (są one także przyczyną degradacji zbiorników wodnych). KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH Ocena wód podziemnych jest wykonywana na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć klas jakości: Klasa I wody bardzo dobrej jakości, w których: wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych ( tła hydrogeochemicznego) b)wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka Klasa II wody dobrej jakości, w których: 13

wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby Klasa III wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka Klasa IV wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka Klasa V wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka Oceny stanu chemicznego wód podziemnych w Jednolitej Części Wód Podziemnych (JCWPd) dokonuje się porównując wartości średnich arytmetycznych stężeń badanych elementów fizykochemicznych w zadanych punktów pomiarowych, które są reprezentatywne dla jednolitej części wód podziemnych, z wartościami granicznymi elementów fizykochemicznych określonych w załączniku do rozporządzenia. Klasy jakości wód podziemnych I, II, III oznaczają dobry stan chemiczny, a klasy jakości wód podziemnych IV, V oznaczają słaby stan chemiczny. Monitoring jakości wód podziemnych prowadzi Państwowy Instytut Geologiczny w sieci otworów badawczych obejmujących wszystkie JCWPd. Ostatnie wyniki badań prezentuje tabela poniżej. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w powiecie białostockim w 2012 roku wg badań PIG. Numer otworu Miejscowość Gmina JCWPd Głębokość do stropu warstwy wodonośnej [m] Użytkowanie Klasa jakości wody w punkcie wskaźniki w granicach stężeń III klasy jakości wskaźniki w granicach stężeń IV klasy jakości 126 Mońki Mońki 34 5 Tereny przemysłowe III NO3, Ca, HCO3 - - wskaźniki w granicach stężeń V klasy jakości Klasyfikacja wskaźników fizykochemicznych wód podziemnych z otworu pomiarowego w Mońkach odpowiadała III klasie woda zadowalającej jakości. Stwierdzono podwyższoną zawartość wapnia, jonów wodorowęglanu i azotanów. Ogólnie stan chemiczny wód oceniono jako dobry. Należy podkreślić, że przedstawiona klasyfikacja wód podziemnych skierowana jest na ocenę stopnia zanieczyszczenia wód i nie obejmuje oceny stanu sanitarnego oraz badań pod kątem przydatności wody do picia (po uzdatnieniu). Oceny te wykonuje Państwowa Inspekcja Sanitarna. GOSPODARKA ODPADAMI PRESJE ODPADY PRZEMYSŁOWE Ilość odpadów wytworzonych (z wyłączeniem odpadów komunalnych), na terenie powiatu monieckiego w 2013 r. wyniosła 127,2 tys. Mg co stanowiło 6,9 % odpadów wytworzonych na terenie całego województwa. Jednostka 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 terytorialna [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] powiat moniecki 77,6 100,2 102,0 106,2 118,2 112,2 112,5 123,1 127,2 woj. podlaskie 927,9 957,4 1057,2 838,3 737,9 713,5 707,6 1467,5 1827,5 14

Odpady wytworzone (z wyłączeniem odpadów komunalnych) w ciągu roku źródło: GUS W 2013 r. ilość odpadów przemysłowych poddanych procesom odzysku wyniosła 100%. ODPADY KOMUNALNE Głównymi źródłami wytwarzania odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe oraz obiekty handlowousługowe, szkoły, przedszkola, obiekty turystyczne i targowiska. W 2012 4 r. zebrano 5071,16 ton zmieszanych odpadów komunalnych, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosło 120 kg/rok. Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadów komunalnych jest ich kierowanie na składowiska. Jednostka 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 terytorialna [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] [tys. Mg] powiat moniecki 4,97 5,0 4,9 4,5 4,4 4,3 4,96 5,07 woj. podlaskie 263,2 271,5 254,8 235,9 235,9 232,6 236,9 229 Ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych na terenie powiatu monieckiego w latach 2005-2012 źródło: GUS 4 brak danych GUS za 2013 rok 15

Od 1 stycznia 2012 r. zaczęła obowiązywać nowa ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Gmina ma za zadanie zapewnić odbieranie i właściwe - ekologicznie bezpieczne zagospodarowanie wszystkich odpadów komunalnych z możliwością selektywnego zbierania. Zgodnie z głównymi założeniami nowelizacji przepisów, zmieszane odpady komunalne, odpady zielone (z pielęgnacji terenów zielonych oraz targowisk), pozostałości po sortowaniu odpadów komunalnych przeznaczone do składowania należy kierować do regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (tzw. RIPOK). Odpady te powinny zostać zagospodarowane w regionie gospodarki odpadami (z wyjątkiem kierowania ich do instalacji zastępczej wyznaczonej w WPGO w sytuacji awaryjnej lub braku RIPOK). Odpady od mieszkańców odbierane będą przez wyłonioną w drodze przetargu firmę. Istnieją dwa modele wyboru instalacji przez gminę ze względu na rodzaj ogłoszonego przetargu. W przypadku przetargu na odbieranie odpadów podmiot odbierający będzie przewoził je do instalacji wskazanych przez gminę. W przypadku przetargu na odbieranie i zagospodarowanie podmiot odbierający będzie wybierał i wskazywał w ofercie instalację, do której przekazywał będzie odebrane odpady komunalne (akceptacja instalacji poprzez wybór oferty przez gminę). Za odbiór odpadów wszyscy mieszkańcy uiszczają jedną podstawową stawkę, dzięki czemu nikomu nie powinno opłacać się wyrzucanie odpadów do lasu. Ponadto osoby segregujące odpady będą płacić mniej. Gminy miały termin do połowy 2013 r. na wprowadzenie na swoim terenie nowego sposobu zarządzania odpadami oraz poinformowanie mieszkańców o tych zasadach. Dzięki nowej ustawie zyskują nowe kompetencje i narzędzia do działania. Dysponując środkami z opłat za odpady od mieszkańców, gminy pokryją z nich koszty obsługi systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym np. punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Od 16 lipca 2013 r. wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska rozpoczęli cykl kontroli, podczas których sprawdzają, czy gminy wywiązały się z nowych obowiązków. STAN SKŁADOWISKA Zgodnie z art. 147a ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 Nr 25 poz. 150 z późn. zm.) prowadzący instalację jest zobowiązany do prowadzenia monitoringu składowiska. Za 2013 rok Inspektorat otrzymał wyniki badań z 5 składowisk odpadów. Wyniki badań wód podziemnych przy składowiskach na terenie powiatu w 2013 roku Lp Nazwa składowiska 1 SOK w Zastoczu Data pobrań prób do badań III, VI, IX, XII 2013 r. Monitoring wód podziemnych Wody podziemne w najbliższym otoczeniu składowiska monitorowane były za pomocą 3 piezometrów: P1, P2 oraz P3 w czterech seriach badań. Analizy laboratoryjne pobranych próbek wody obejmowały podstawowy zakres wskaźników (Dz. U. 2002, Nr 220, poz.1858, 3.1., pkt. 3 i 4 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów). Odczyn badanych wód wahał się od 6,5 do 7,5. Jest to wartość charakterystyczna dla wód podziemnych I klasy. Wodę podziemną ujmowaną piezometrem P1 sklasyfikowano jako wodę V klasy jakości, ze względu na wartości ogólnego węgla organicznego (OWO). Do klasy drugiej sklasyfikowano wartości cynku (Zn) oraz przewodności elektrolitycznej właściwej (PEW) w III serii badań. Pozostałe parametry posiadały wartości kształtujące się na poziomie klasy I. Wodę podziemną z piezometru P2 sklasyfikowano jako wodę IV klasy jakości, którą zdeterminowały wartości OWO w I serii badań. Do klasy drugiej sklasyfikowano wartości Zn oraz OWO w pozostałych seriach badań. Pozostałe parametry posiadały wartości mieszczące się w granicach klasy I. Wodę podziemną ujmowaną piezometrem P3 sklasyfikowano jaką wodę II klasy jakości, ze względu na wartości Zn oraz OWO w II i IV serii badań. Pozostałe parametry posiadały wartości charakteryzujące klasę I. 2 SOK w m. Świerzbienie V, XI 2013 r. Wody podziemne w najbliższym otoczeniu składowiska monitorowane były za pomocą 3 piezometrów: P1, P2 oraz P3 w dwóch seriach badań. Analizy laboratoryjne pobranych próbek wody obejmowały podstawowy zakres wskaźników (Dz. U. 2002, Nr 220, poz.1858, 3.1., pkt. 3 i 4 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w 16

sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów). Odczyn badanych wód wahał się od 7,1 do 7,8. Jest to wartość charakterystyczna dla wód podziemnych I klasy. Wodę podziemną ujmowaną piezometrem P1 sklasyfikowano jako wodę IV klasy jakości, ze względu na stężenie WWA w pierwszej serii badań. Pozostałe parametry posiadały wartości mieszczące się w granicach klas I-III. Wodę podziemną z piezometru P2 sklasyfikowano jako wodę IV klasy jakości, którą zdeterminowała wartość OWO w pierwszej serii badań. Pozostałe wskaźniki posiadały wartości charakteryzujące klasy I-III. Wodę podziemną ujmowaną piezometrem P3 sklasyfikowano jaką wodę V klasy jakości, ze względu na wartość ołowiu (Pb) w pierwszej serii badań. Pozostałe parametry posiadały wartości mieszczące się w granicach klas I - III. 3 SOK w Knyszynie III, VI, VIII, IX 2013 r. Wody podziemne w najbliższym otoczeniu składowiska w Knyszynie monitorowane były za pomocą trzech piezometrów: P1, P2 i P3 w czterech seriach badań. Analizy laboratoryjne pobranych próbek wody obejmowały podstawowy zakres wskaźników (Dz. U. 2002, Nr 220, poz.1858, 3.1., pkt. 3 i 4 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów). Odczyn badanych wód wahał się od 7,4 do 7,8. Jest to wartość charakterystyczna dla wód podziemnych I klasy. W P1 w I serii badań WWA posiadały wartość odpowiadającą V klasie jakości wód, ponadto stwierdzono nieco podwyższoną zawartość Zn w III i IV serii badań oraz OWO w I serii kształtującej się na poziomie właściwym dla II klasy jakości wód. Pozostałe wskaźniki w I klasie. W P2 stwierdzono podwyższone wartości OWO w II i III serii badań odpowiadające IV klasie. Pozostałe parametry mieściły się w granicach I klasy. W P3 odnotowano podwyższoną wartość OWO w IV serii badań kształtującej się na poziomie IV klasy jakości, w I serii odpowiadającej klasie II. Do II klasy w II serii badań zaliczono również wartość Zn. Pozostałe wskaźniki w I klasie jakości wód. 4 SOK w Jasionówce IV, IX.2013 r. Wody podziemne w najbliższym otoczeniu składowiska odpadów w Jasionówce monitorowane były za pomocą piezometrów: P1, P2 i P3 w dwóch seriach badań. Analizy laboratoryjne pobranych próbek wody obejmowały podstawowy zakres wskaźników (Dz. U. 2002, Nr 220, poz.1858, 3.1., pkt. 3 i 4 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów). Odczyn badanych wód wahał się od 7,6 do 8,0. Jest to wartość charakterystyczna dla wód podziemnych I klasy. Wartości wszystkich analizowanych wskaźników mieściły się w granicach odpowiadających I klasie jakości wód. 5 SOK w Jaświłach VI, XI 2013 r. Wody podziemne w najbliższym otoczeniu składowiska w Jaświłach w 2013 r. monitorowane były za pomocą 3 piezometrów: P1, P2 oraz P3 w dwóch seriach badań. Analizy laboratoryjne pobranych próbek wody obejmowały podstawowy zakres wskaźników (Dz. U. 2002, Nr 220, poz.1858, 3.1., pkt. 3 i 4 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów). Odczyn badanych wód wahał się od 7,1 do 7,3. Jest to wartość charakterystyczna dla wód podziemnych I klasy. Na całej sieci monitoringowej wartości miedzi (Cu) mieściły się poniżej granicy klasy II, wartości Pb poniżej granicy właściwej dla klasy III oraz rtęci (Hg) poniżej granicy charakteryzującą klasę IV. Do II klasy jakości zaliczono wartości Zn we wszystkich piezometrach oraz wartości przewodności elektrolitycznej właściwej (PEW) w P1 i P3. W ocenie nie brano pod uwagę oznaczeń dla kadmu (Cd), ponieważ zawartość tego pierwiastka była niejednoznaczna odnośnie granic oznaczalności. Pozostałe analizowane wskaźniki posiadały wartości na poziomie wód I klasy jakości. opracowanie: WIOŚ na podstawie klasyfikacji wg RMŚ z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008, Nr 143, poz. 896). ODPADY NIEBEZPIECZNE W bazie WSO 5 w 2013 6 roku zgromadzono informacje o 54 producentach odpadów niebezpiecznych. Pod względem ilości najwięcej odpadów wytworzyło przedsiębiorstwo Środowisko i Innowacje z gminy Jaświły - 89,8 Mg oraz Zakład Gospodarki Komunalnej GRONEKO w Trzciannem 89,6 Mg. Do znaczących wytwórców odpadów należał również Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mońkach 16,4 Mg. 5 Wojewódzki System Odpadowy; Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego 6 stan na 30.06.2013 r. 17

Na terenie powiatu wytworzono 203,6 Mg odpadów niebezpiecznych, zebrano 6,8 Mg. Największą grupę stanowiły materiały konstrukcyjne zawierające azbest 179,5 Mg. Z uwagi na fakt, iż wyroby azbestowe należy usunąć z terenu kraju do końca 2032 roku szacuje się, że powstająca ilość będzie sukcesywnie wzrastać w następnych latach. Proces usuwania pokryć dachowych i innych instalacji na bazie azbestu jest stosunkowo kosztowny, jednak większość gmin umożliwia swoim mieszkańcom uzyskanie dofinansowania do demontażu w domkach jednorodzinnych. Zarówno to, kto może się ubiegać o dotację, jak i jej wysokość uzależnione są od uchwały podjętej przez Radę Gminy, jest to więc kwestia indywidualna. Dużą grupą były odpady medyczne w ilości 17,9 Mg. PRZECIWDZIAŁANIA KONTROLE SKŁADOWISK I ZAKŁADÓW PRZEMYSŁOWYCH Od lipca 2013 r. Inspektorat przeprowadził następujące kontrole podmiotów pod kątem gospodarki odpadami: Gmina Jaświły - oczyszczalnia ścieków w Jaświłach (kontrola: kwiecień-maj 2013 r.). W wyniku procesów oczyszczania ścieków powstają następujące odpady: skratki (190801), zawartość piaskowników (190802) oraz ustabilizowane komunalne osady ściekowe (190805). Osady ściekowe (ustabilizowane, w postaci odwodnionej), skratki i piasek tymczasowo magazynowano na placu oczyszczalni. Osad został przebadany pod kątem spełniania warunków rolniczego wykorzystania. Skratki oraz piasek przeznaczone zostały do zdeponowania na składowisku odpadów. Ewidencję odpadów prowadzono przy zastosowaniu karty ewidencji komunalnych osadów ściekowych. W ewidencji nie ujęto powstających na oczyszczalni skratek oraz zawartości z piaskowników. Sprawozdanie do Urzędu Marszałkowskiego z ilości wytwarzanych odpadów za rok 2012, obejmujące jedynie powstające na oczyszczalni komunalne osady ściekowe, zostało złożone w terminie. Nie ujęto w nim wytworzonych skratek oraz zawartości z piaskowników. W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości wydano zarządzenie pokontrolne oraz decyzję o karze. Składowisko odpadów komunalnych w Zastoczu, gm. Krypno (kontrola: maj-czerwiec 2013 r.). Właścicielem i zarządzającym jest Gmina Krypno. Zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012 2017 przedmiotowe składowisko, jako niespełniające wymagań, powinno zostać zamknięte do końca 2014 r. W dniu kontroli stwierdzono, że na bramie od strony drogi wjazdowej znajdowała się tablica informująca o godzinach pracy składowiska oraz informacja, że jest nieczynne. Składowisko posiada drogi wewnętrzne, budynek dla obsługi, boksy na surowce wtórne, studnie, brodzik dezynfekcyjny dla pojazdów wyjeżdżających z terenu składowiska, wagę samochodową oraz 3 otwory piezometryczne do monitoringu wód podziemnych. Brak doprowadzonych mediów (woda, kanalizacja, gaz). Ilościowa i jakościowa ewidencja dowożonych odpadów była prowadzona zgodnie z katalogiem odpadów, nie obejmowała jednak podstawowych charakterystyk odpadów oraz wyników testów zgodności. W przypadku wszystkich odpadów unieszkodliwionych na składowisku w 2012 r. zostały przekroczone ilości dopuszczone do unieszkodliwiania w ciągu roku. Monitoring w 2012 r. prowadzony był niezgodnie z wymaganiami. Badania zostały przekazane do WIOŚ po terminie. Projekt zamknięcia i rekultywacji składowiska przewiduje częstotliwość monitoringu wyłącznie dla fazy poeksploatacyjnej. W wyniku stwierdzonych naruszeń wydano zarządzenie pokontrolne oraz decyzję o administracyjnej karze pieniężnej. Ponadto skierowano wystąpienie do Marszałka Województwa Podlaskiego o podjęcie działań zgodnie z posiadanymi kompetencjami. AGROHURT Dojrzewalnia Serów Spółka Jawna Kuprel C. L. w Mońkach (kontrola: październiklistopad 2013 r.). Kontrolowany prawidłowo realizował obowiązki wynikające z ustawy o opłacie produktowej i depozytowej 7, ponadto wypełnił obowiązek przedłożenia do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania nimi w latach 2010 2012. Ewidencja ilościowa i jakościowa odpadów prowadzona była w sposób nieprawidłowy (brak kart ewidencji części odpadów powstających w wyniku funkcjonowania zakładu). W wyniku stwierdzonych nieprawidłowości wydano zarządzenie pokontrolne. 7 Ustawa z dn. 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (t. j. Dz. U. z 2007 r. Nr 90 poz. 607 z poźn. zm.) 18

Pozostałe skontrolowane zakłady, w których nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie gospodarki odpadami to: BIOM Sp. z o.o. Zakład Recyklingu w Dolistowie Starym I, gm. Jaświły (kontrola: sierpieńwrzesień 2013 r.), Ferma Drobiu Daniel Biedrzycki w m. Kołodzież, gm. Mońki (kontrola: październik-listopad 2013 r.), Markel Sp. z o.o. (kontrola: grudzień 2013 r.), Ferma Drobiu Krzysztof Frankowski w Krypnie Wielkim, gm. Krypno (kontrola: styczeń-luty 2014 r.), Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. dr E. Jelskiego w Knyszynie (kontrola: styczeń-luty 2014 r.), Gmina Krypno - oczyszczalnia ścieków w Krypnie (kontrola: luty-marzec 2014 r.), Ubojnia Drobiu Wojszki D. Biedrzycki, L. Prończuk SP. J. w Wojszkach, gm. Mońki (kontrola: marzec-kwiecień 2014 r.), Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Mońkach (kontrola: kwiecień-maj 2014 r.), Moniecka Spółdzielnia Mleczarska w Mońkach (kontrola: maj-czerwiec 2014). HAŁAS KOMUNIKACYJNY I PRZEMYSŁOWY PRESJE ŹRÓDŁA HAŁASU Hałas jest jednym z najbardziej odczuwalnych zagrożeń środowiska. Z akustycznego punktu widzenia, hałasem określa się każdy niepożądany dźwięk, który w pewien sposób wpływa na tło akustyczne. Do głównych źródeł hałasu wpływających na zwiększenie uciążliwości akustycznej dla środowiska zewnętrznego należą: ruch drogowy, ruch kolejowy, transport lotniczy oraz zakłady przemysłowe. Na terenie województwa podlaskiego najistotniejsze źródła hałasu to transport drogowy (hałas komunikacyjny) oraz w niedużym stopniu zakłady przemysłowe (hałas przemysłowy). Wpływ na klimat akustyczny ma niezwykle dynamiczny rozwój motoryzacji, także na terenie powiatu monieckiego. Według danych GUS w roku 2012 w powiecie monieckim było zarejestrowanych ogółem 28521 pojazdów (o 131 pojazdów więcej niż w roku 2011). Hałas przemysłowy obejmuje dźwięki emitowane przez różnego rodzaju maszyny i urządzenia oraz części procesów technologicznych, instalacje i wyposażenie małych zakładów rzemieślniczych i usługowych. Do hałasu przemysłowego zalicza się również dźwięki emitowane przez urządzenia obiektów handlowych takie jak: urządzenia klimatyzacyjne, wentylatory itp., a także urządzenia nagłaśniające w lokalach rozrywkowych i gastronomicznych. W odróżnieniu od hałasu komunikacyjnego ma on na ogół charakter lokalny. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub, co najmniej na tym poziomie oraz zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. W październiku 2012 r. weszło w życie nowe rozporządzenie Ministra Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z dnia 1 października 2012 r., poz. 1109), podwyższające dopuszczalne poziomy hałasu w odniesieniu do trzech kategorii rodzaju terenu, na podstawie którego wykonane zostały pomiary hałasu za 2013 rok. W styczniu 2014 r. ogłoszony został jednolity tekst rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku, z uwzględnieniem zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. poz. 1109). Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku prowadzi badania hałasu komunikacyjnego i przemysłowego na terenie całego województwa podlaskiego. Badania przeprowadzane są w ramach planowych kontroli, a także w ramach działań interwencyjnych w wyniku skarg społeczeństwa. 19

STAN POMIARY HAŁASU HAŁAS KOMUNIKACYJNY Badania monitoringowe hałasu komunikacyjnego są prowadzone zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 20011 roku 8 oraz wytycznymi Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. W 2013 r. nie przeprowadzono pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu monieckiego. W roku 2012 r. Inspektorat wykonał pomiar hałasu komunikacyjnego w Knyszynie przy drodze krajowej nr 65. Wykonano badania hałasu w celu określenia wartości wskaźników L AeqD oraz L AeqN, mających zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby. Wyniki badań przedstawiono w poprzednim opracowaniu. PRZECIWDZIAŁANIA HAŁAS KOMUNIKACYJNY Największy wpływ na kształtowanie poziomu hałasu przy drogach mają parametry źródła, tzn. parametry ruchu drogowego, do których należą: natężenie ruchu, udział pojazdów ciężkich i motocykli oraz prędkość potoku pojazdów. Bardzo duży wpływ odgrywa stan techniczny pojazdów. Poza wymienionymi czynnikami dodatkowy wpływ na poziom emitowanego hałasu w warunkach miejskich ma też płynność ruchu, a także styl jazdy. O wielkości natężenia hałasu decydują również: pochylenie odcinka, wysokość odbiorcy nad jezdnią, odległość odbiorcy od jezdni, kształt i sposób pokrycia terenu (asfalt, beton, trawa itp.), ukształtowanie terenu i sposób jego zagospodarowania oraz ewentualne przeszkody. Ochrona przed hałasem drogowym dotyczy metod i sposobów zarówno w strefie emisji (powstawania) jak i imisji (odbioru) hałasu. EFEKTYWNE METODY OCHRONY PRZED HAŁASEM (tzw. metody ograniczające hałas u źródła) Działania w strefie emisji dotyczą zmniejszenia efektu generowania hałasu przez pojazdy u źródła, czyli w przekroju drogi. Metody i środki związane z pojazdem i kierowcą, Metody i środki związane ze sposobem projektowania dróg i doborem poszczególnych elementów drogi (lokalizacja drogi i jej otoczenie, pochylenie drogi, przekrój poprzeczny drogi, nawierzchnia), Metody i środki związane z organizacją ruchu (natężenie ruchu pojazdów, struktura pojazdów, płynność ruchu z najmniejszą liczbą zatrzymań, koncentracja ruchu na określonych drogach obwodnice, uspokojenie ruchu, utrzymanie prędkości w zakresie 30-50 km/h). OCHRONA PRZED HAŁASEM W STREFIE IMISJI (tzw. ograniczanie hałasu u odbiorcy) Działania w strefie imisji dotyczą stosowania odpowiednich środków ochrony odbiorcy i powinny mieć na celu ograniczenie hałasu do wartości dopuszczalnych. Metody i środki związane z ograniczeniem hałasu za pomocą urządzeń zlokalizowanych na drodze fali dźwiękowej pomiędzy źródłem hałasu a odbiorcą (ekrany akustyczne, wały ziemne, kombinacje ekranu ziemnego z ekranem akustycznym, pasy zieleni izolacyjnej), Metody i środki związane z lokalizacją i odpowiednim ukształtowaniem budynku oraz jego izolacją przed oddziaływaniami akustycznymi (lokalizowanie budynków mieszkalnych w odpowiedniej odległości od tras komunikacyjnych), 8 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz.U. Nr 140, poz. 824) 20

Wymiana stolarki okiennej i izolacja ścian budynków metody te ograniczają jedynie hałas wewnątrz budynku. HAŁAS PRZEMYSŁOWY DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA Zagrożenie hałasem przemysłowym związane jest głównie z niekorzystną lokalizacją zabudowy mieszkaniowej, w pobliżu zakładów. Emisja hałasu przemysłowego jest uzależniona w dużym stopniu od procesu technologicznego i wykorzystywanych w nim maszyn i urządzeń, których ilość, stan techniczny, poziom nowoczesności, a także izolacyjność akustyczna i lokalizacja źródła są czynnikami decydującymi o stopniu uciążliwości dla otoczenia. Od lipca 2013 na terenie powiatu Inspektorat przeprowadził 2 kontrole: Ferma Drobiu Daniel Biedrzycki, Kołodzież, Mońki (kontrola: październik-listopad 2013 r.). Głównymi źródłami hałasu na terenie zakładu są wentylatory oraz transport na terenie gospodarstwa. Dopuszczalny poziom hałasu emitowanego do środowiska określony w pozwoleniu zintegrowanym wynosi: 55 db - w porze dziennej i 45 db - w porze nocnej. Badania okresowe hałasu w środowisku w porze dziennej i nocnej wykazały, iż eksploatacja instalacji fermy nie powoduje nadmiernej emisji hałasu do środowiska. Sprawozdanie z pomiarów zostało przekazane do WIOŚ w Białymstoku. Ferma Drobiu Krzysztof Frankowski (kontrola: styczeń-luty 2014). Głównymi źródłami hałasu na terenie zakładu są wentylatory oraz transport na terenie gospodarstwa. Dopuszczalny poziom hałasu emitowanego do środowiska określony w pozwoleniu zintegrowanym wynosi: 55 db - w porze dziennej i 45 db - w porze nocnej. Badania okresowe hałasu w środowisku w porze dziennej i nocnej wykazały, iż eksploatacja instalacji fermy nie powoduje nadmiernej emisji hałasu do środowiska. Należy podkreślić, że na skutek przeprowadzonych kontroli oraz obowiązku uzyskania pozwolenia zintegrowanego dla niektórych przedsiębiorstw, wiele zakładów przemysłowych wprowadziło już lub wprowadza szereg zabezpieczeń akustycznych, które skutecznie wyeliminowały nadmierny hałas na terenach mieszkalnych. Najczęściej stosowanymi zabezpieczeniami były: wyciszenia i wygłuszenia maszyn, obudowy akustyczne, tłumiki, kabiny dźwiękoszczelne, środki natury organizacyjnej (np. zmiana trybu pracy zakładu), dobór mało hałaśliwej technologii produkcji, urządzeń, maszyn i środków transportu, ekrany akustyczne. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE PRESJE ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO Pole elektromagnetyczne (PEM) jest zjawiskiem fizycznym złożonym z układu dwóch pól: elektrycznego i magnetycznego. Zmiany pola elektrycznego i magnetycznego rozchodzą się w przestrzeni w postaci fal elektromagnetycznych. W środowisku występują dwa rodzaje źródeł pól elektromagnetycznych: naturalne (pole magnetyczne Ziemi, pole wytwarzane przez wyładowania atmosferyczne, promieniowanie kosmiczne i promieniowanie Słońca) oraz sztuczne (powstające wokół radiolinii i wytwarzane przez instalacje służące do komunikacji za pomocą fal (np. stacje radarowe, anteny nadawcze radiowo telewizyjne, aparaty CB-radio, stacje telefonii komórkowej), napowietrzne linie przesyłowe wysokiego napięcia, stacje elektroenergetyczne oraz urządzenia elektryczne codziennego użytku takie jak: telefony, kuchenki mikrofalowe, telewizory itp.). Niewątpliwie najbardziej niebezpiecznymi źródłami PEM oddziałującymi negatywnie na środowisko i zdrowie są stacje radiowe i telewizyjne, nadajniki GSM, linie wysokiego napięcia. W Polsce obowiązują niezależne przepisy ochronne związane z narażeniem na promieniowanie elektromagnetyczne dotyczące ochrony środowiska. Wartości dopuszczalne zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku 9. Zgodnie z rozporządzeniem 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U Nr 192, poz. 1883). 21

dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych wyznaczone zostały dla terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz miejsc dostępnych dla ludności i odnoszą się do różnych zakresów częstotliwości. Parametry PEM określa się zależnie od częstotliwości. Dla małych częstotliwości rzędu kilku kilkuset herców można zmierzyć zarówno wielkości składowej elektrycznej (natężenie określane w woltach na metr V/m) jak i składowej magnetycznej (natężenie określane w amperach na metr A/m). Dla wyższych częstotliwości (np. radiowych) jako parametr podaje się gęstość mocy wyrażaną w watach na metr kwadratowy W/m 2. W każdym z dwóch przypadków można wyliczyć wielkość składowej elektrycznej i magnetycznej. Zakres częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry fizyczne charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko, dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego Parametr fizyczny Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy Lp. 1 2 3 4 1 50 Hz 1 kv/m 60 A/m - Zakres częstotliwości pól elektromagnetycznych, dla których określa się parametry fizyczne charakteryzujące oddziaływanie pól elektromagnetycznych na środowisko, dla miejsc dostępnych dla ludności. Zakres częstotliwości pola elektromagnetycznego Parametr fizyczny Składowa elektryczna Składowa magnetyczna Gęstość mocy Lp 1 2 3 4 1 0 Hz 10 kv/m 2.500 A/m - 2 od 0 Hz do 0,5 Hz - 2.500 A/m - 3 od 0,5 Hz do 50 Hz 10 kv/m 60 A/m - 4 od 0,05 khz do 1 khz - 3 /f A/m - 5 od 0,001 MHz do 3 MHz 20 V/m 3 A/m - 6 od 3 MHz do 300 MHz 7 V/m - - 7 od 300 MHz do 300 GHz 7 V/m - 0,1 W/m 2 Objaśnienia: Podane w kolumnach 2 i 3 tabeli wartości graniczne parametrów fizycznych charakteryzujących oddziaływanie pól elektromagnetycznych odpowiadają: a) wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych i magnetycznych o częstotliwości do 3 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego, b) wartościom skutecznym natężeń pól elektrycznych o częstotliwości od 3 MHz do 300 MHz, podanym z dokładnością do jednego miejsca znaczącego, c) wartości średniej gęstości mocy dla pól elektromagnetycznych o częstotliwości od 300 MHz do 300 GHz lub wartościom skutecznym dla pól elektrycznych o częstotliwościach z tego zakresu częstotliwości, podanej z dokładnością do jednego miejsca znaczącego po przecinku, d) f - częstotliwość w jednostkach podanych w kolumnie 1, e) 50 Hz - częstotliwość sieci elektroenergetycznej STAN POMIARY MONITORINGOWE Od roku 2008 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku realizuje program badań pól elektromagnetycznych opracowany zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska 10. Program zakłada skoncentrowanie pomiarów na obszarach dostępnych dla ludności tj. w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. oraz w pozostałych miastach i na terenach wiejskich. Zakres badań obejmuje pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości, co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr221, poz. 1645). 22

W ramach 3-letniego programu, Inspektorat corocznie przeprowadza pomiary w 45 punktach pomiarowych rozmieszczonych na terenie całego województwa. W roku 2013, na obszarze powiatu, pomiary przeprowadzono w 3 miejscowościach: w Goniądzu, Jaświłach i Krypnie. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych wykonanych na terenie powiatu w roku 2013. Lp. Lokalizacja punktu Współrzędne 1 2 Goniądz, ul. Plac 11 Listopada (centrum miejscowości) Jawiły, ul. Plac 11 Listopada (centrum miejscowości) 3 Krypno 31 (centrum miejscowości) źródło: WIOŚ N 53º29 19,8 E 22º44 09,5 N 53º28 32,5 E 22º57 14,8 N 53º16 47,1 E 22º52 24,7 Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego [V/m] Wartość niepewności pomiaru [V/m] Procent wartości dopuszczalnej [%] 0,1-1,4 0,1-1,4 0,18 0,009 2,6 Na podstawie przeprowadzonych pomiarów stwierdza się, iż w żadnym z punktów nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Należy podkreślić, że przeprowadzone pomiary na terenie całego województwa podlaskiego, nie wykazały występowania przekroczeń norm w żadnym z punktów pomiarowych (norma wynosi 7 V/m). Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego w żadnym przypadku nie przekroczyła wartości 1 V/m. Na rok 2014 Inspektorat zaplanował na terenie powiatu pomiary pól elektromagnetycznych w Mońkach i Jasionówce. Wyniki przeprowadzonych pomiarów zostaną przedstawione w kolejnej informacji o stanie środowiska na terenie powiatu. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED AWARIAMI Poważne awarie mogą powstawać w przypadku awarii i katastrof w obiektach przemysłowych zlokalizowanych na terenach miast powiatu oraz w wyniku wypadków kolejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne. Zdarzenia te charakteryzują się specyficznymi cechami takimi jak niepewność ich wystąpienia, złożoność przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków oraz indywidualnym, niepowtarzalnym przebiegiem. NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH Pod pojęciem poważnej awarii rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Poważne awarie mogą powstawać w przypadku awarii i katastrof w obiektach przemysłowych zlokalizowanych na terenach powiatu oraz w wyniku wypadków kolejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne. Zdarzenia te charakteryzują się specyficznymi cechami takimi jak niepewność ich wystąpienia, złożoność przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków oraz indywidualnym, niepowtarzalnym przebiegiem. NIEBEZPIECZNE SUBSTANCJE CHEMICZNE W ZAKŁADACH PRZEMYSŁOWYCH WIOŚ w Białymstoku prowadzi rejestr i kontrole obiektów mogących spowodować poważne awarie w środowisku (zakłady dużego i zwiększonego ryzyka powstania poważnej awarii oraz inni wytypowani potencjalni sprawcy), a także kontroluje te obiekty. Na terenie powiatu nie występują zakłady dużego ryzyka 23

powstania poważnej awarii przemysłowej 11, jak również zakłady zwiększonego ryzyka powstania poważnej awarii przemysłowej, nie ma również zakładów, tzw. potencjalnych sprawców, które byłyby wytypowane i zarejestrowane w bazie. Jedynym zakładem, który jest brany pod uwagę w zakresie poważnych awarii, na terenie powiatu monieckiego, poza stacjami paliw płynnych, jest Moniecka Spółdzielnia Mleczarska, ul. A. Mickiewicza 62. Głównym źródłem zagrożenia na terenie zakładu jest instalacja chłodnicza, w której stosowanym czynnikiem jest amoniak. Maksymalna pojemność instalacji amoniakalnej to ok. 10 Mg amoniaku. Instalacja posiada całodobową obsługę maszynistów chłodniczych. Na bieżąco prowadzone są badania zaworów bezpieczeństwa instalacji amoniakalnej. Na terenie zakładu zainstalowano stacjonarny system kontroli stężenia oparów amoniaku. Detektory sygnalizują dwa poziomy stężenia amoniaku: 20 mg NH 3 /m 3 i 100 mg NH 3 /m 3. Pomieszczenia maszynowni chłodniczej wyposażone zostały w oświetlenie awaryjne oraz zasilane bateryjnie. Ponadto w zakładzie do celów mycia i dezynfekcji stosowane są substancje niebezpieczne. Substancje magazynowane są w sposób prawidłowy, w oznakowanych pojemnikach. Kontrolowana jednostka posiadała wymagane karty charakterystyk substancji niebezpiecznych. W trakcie przeprowadzonych kontroli, w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom, nie stwierdzono uchybień mających wpływ na bezpieczeństwo jak i zagrożenie skażeniem środowiska. Przedmiotowa instalacja wyposażona jest w systemy alarmowe, zawory bezpieczeństwa i innego rodzaju zabezpieczenia, reagujące na zaistniałe sytuacje awaryjne w trakcie jej eksploatacji, zabezpieczające przed wystąpieniem poważnej awarii. TRANSPORT Poważne źródło zagrożenia na terenie powiatu, oceniane nawet na większe niż pochodzące od obiektów stacjonarnych, mogą stwarzać katastrofy kolejowe oraz wypadki drogowe środków transportu, przewożących materiały niebezpieczne. Szczególnie groźne są awarie w rejonach przepraw mostowych na tych trasach, grożą one bezpośrednim skażeniem wód płynących. Na terenie powiatu monieckiego znajduje się kilkanaście stacji paliw. Eksploatacja ich stwarza lokalne zagrożenie dla środowiska np. możliwości awarii czy pożary. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku uczestniczy w cyklicznie powtarzanych działaniach kontrolnych ukierunkowanych na kontrolę przewozów drogowych towarów niebezpiecznych, prowadzonych na obszarze województwa, na głównych drogach wylotowych z Białegostoku. Akcje organizowane są przez Komendę Wojewódzką Policji przy współpracy Państwowej Straży Pożarnej, Transportowego Dozoru Technicznego, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz Straż Graniczną i Inspekcję Transportu Drogowego. Kontrolą objęto kołowe i kolejowe środki transportu materiałów toksycznych i surowców chemicznych. Zakres kontroli obejmuje sprawdzenie stanu technicznego środków transportu, wymaganego wyposażenia i prawidłowości oznakowania oraz kompletności dokumentacji. W rozpatrywanym okresie na terenie powiatu monieckiego nie odnotowano poważnych awarii jak również zdarzeń o znamionach poważnych awarii, zarówno na terenie zakładów będących potencjalnymi sprawcami jak i w transporcie drogowym i kolejowym towarów niebezpiecznych. Opracował: Wydział Monitoringu Środowiska Akceptował 11 kryteria zakwalifikowania zakładu zawarte w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r., w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej; Dz.U. Nr 58, poz. 535 z późn. zmianami. 24