FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA (FAPA) FAMMU/FAPA Polski handel zagraniczny artykułami rolno - spożywczymi w 2007 r. ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH RYNKÓW ROLNYCH (FAMMU) FUNDACJA PROGRAMÓW POMOCY DLA ROLNICTWA (FAPA) ZESPÓŁ MONITORINGU ZAGRANICZNYCH ul. Wspólna 30, pokój RYNKÓW 338 ROLNYCH (FAMMU) 00-930 Warszawa tel. (22) 623 22 56/57, faks 623 ul. 19 Wspólna 79, fammu@fapa.com.pl, 30, pokój 338 www.fapa.com.pl/fammu 00-930 Warszawa tel. (22) 623 22 56/57, faks 623 19 79, fammu@fapa.com.pl, www.fapa.com.pl/fammu POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY ARTYKUŁAMI ROLNO-SPOŻYWCZYMI W 2007 R. Saldo polskiego handlu rolno-spożywczego z zagranicą w okresie 1992-2007 3700 mln USD 3500 3300 3100 2900 2700 2500 2300 2100 1900 w handlu ze wszystkimi krajami 1700 1500 1300 1100 900 700 500 300 100-100 -300 w tym: w handlu z Unią Europejską -500-700 -900-1100 -1300 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 1 WARSZAWA, MAJ 2008 R.
SPIS TREŚCI UWARUNKOWANIA MAKROEKONOMICZNE... 3 POLSKI HANDEL WSZYSTKIMI TOWARAMI... 4 STRUKTURA TOWAROWA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO... 5 STRUKTURA GEOGRAFICZNA HANDLU ROLNO-SPOŻYWCZEGO... 6 ZBOŻA I PRODUKTY PRZETWÓRSTWA ZBÓŻ... 10 ROŚLINY OLEISTE, PRODUKTY PRZETWÓRSTWA I KOMPONENTY PASZOWE... 25 PRODUKTY OGRODNICTWA... 36 CUKIER, PRODUKTY CUKROWNICZE I WYROBY CUKIERNICZE... 63 ARTYKUŁY MLECZARSKIE... 82 MIĘSO CZERWONE... 93 DRÓB I JAJA...104 UŻYWKI... 112 SZCZEGÓŁOWE TABLICE:... 121 Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 2
8 7 6 5 4 3 2 1 0 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Roczny wzrost PKB w Polsce, kwartalnie (%) I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Miesięczna inflacja w Polsce, %, rok do roku Uwarunkowania makroekonomiczne Dla polskiej gospodarki rok 2007 r. przyniósł wyraźne zwiększenie tempa rozwoju. Dotyczył on wzrostu produktu krajowego brutto, dalszego spadku bezrobocia, zwyżki płac. Przyspieszająca gospodarka, a także wiele czynników zewnętrznych (miały one decydujący wpływ na przykład na podwyżki cen żywności) spowodowały, iż tempa nabrał również wzrost inflacji. Natychmiast zareagowała na to Rada Polityki Pieniężnej, rozpoczynając serię podwyżek stóp procentowych. Nadal wzmacniała się wartość polskiej waluty. W całym 2007 r. Produkt Krajowy Brutto (PKB) zwiększył się o 6,5% wobec wzrostu o 5,8% w 2006 r. Wśród czynników, mających decydujący wpływ na tempo wzrostu PKB nadal dominował popyt krajowy, zwłaszcza spożycie indywidualne i inwestycje. Nastąpiło jednak widoczne przesunięcie akcentów na generowanie rozwoju dzięki popytowi inwestycyjnemu. Konsumpcja prywatna zwiększyła się w minionym roku o 5,2%, a popyt na kredyty konsumpcyjne o 20% (w 2006 r. aż o 33%). Natomiast wydatki na inwestycje skoczyły o 19,1% (rok wcześniej wzrost o mniej niż 17%). Choć wciąż duże znaczenie w rozwoju inwestycji ma powiększający się eksport, to jednak wydaje się, że coraz większy w nich udział zaczynają mieć programy rozwoju i modernizacji infrastruktury, gospodarki oraz środowiska Polski, realizowane w ramach dystrybucji środków z budżetu Unii Europejskiej. Ta tendencja będzie w najbliższych latach narastać. Mimo nadal szybkiego wzrostu eksportu, import w minionym roku rósł w jeszcze wyższym tempie, a najszybciej deficyt w naszych obrotach z zagranicą aż o ok. 60%. Za znaczący czynnik pobudzania inwestycji należy także uznać rozpoczęcie przygotowań Polski do mistrzostw Europy w piłce nożnej 2012. Inflacja w 2007 r. wyniosła 2,5%, wobec 1,0% rok wcześniej. W minionym roku Rada Polityki Pieniężnej czterokrotnie podnosiła stopy procentowe, łącznie o 2 punkty procentowe. Można jednak zaryzykować tezę, że niewielki wpływ tych posunięć na osłabienie tempa inflacji w Polsce wynikał z przeważającego oddziaływania zewnętrznych czynników proinflacyjnych. Przede wszystkich dotyczy to bardzo mocno ważącego na inflacji w polskich warunkach poziomu cen żywności, stymulowanego niezwykłą hossą tych cen na światowych rynkach. Średni roczny kurs EUR/PLN wyniósł w 2007 r. 3,78 zł, spadając o 2,9% wobec poziomu z 2006 r. Pod koniec minionego roku średni miesięczny urzędowy kurs Euro był o 5,5% niższy wobec pułapu sprzed roku i wyniósł 3,6 zł. Dolar staniał w 2007 r. średnio o 10,8%, sięgając 2,77 zł, natomiast w grudniu 2007 jego średnia miesięczna była niższa wobec poziomu sprzed roku o 14,3%, wynosząc 2,48 zł. Ten trend, widoczny od momentu wejścia Polski do Unii, kontynuowany w pierwszych miesiącach 2008 r. i wszystko na to wskazuje utrwalony również na najbliższe miesiące a nawet lata, zaczyna w coraz większym stopniu ograniczać możliwości naszych eksporterów. Systematycznie poprawiająca się sytuacja finansowa producentów w sektorze rolnym stwarza nadzieję, że powyższe ograniczenie uda się zmniejszyć lub wyeliminować dzięki przyspieszonej modernizacji produkcji oraz przetwórstwa i związanym z tym wzrostem wydajności i atrakcyjności oferty. W ubiegłym roku oprócz dopłat bezpośrednich i programów rozwoju obszarów wiejskich, na polską wieś trafił także dodatkowy strumień środków związany z radykalną podwyżką cen większości podstawowych surowców rolnych. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 3 2005 2004 2006 2007
Polski handel zagraniczny wszystkimi towarami mld EUR 140 120 100 80 60 40 20 0-20 -40 Polski handel zagraniczny wszystkimi towarami w mld EUR 71 Polski handel zagraniczny wszystkimi towarami w 2007 r. nadal rozwijał się dynamicznie. Wartość eksportu wzrosła do 383,9 mld złotych 1 (101,1 mld EUR), tj. o blisko 12% więcej w stosunku do poprzedniego roku. Rósł też import. Wartość przywozu osiągnęła 450,7 mld złotych (118,8 mld EUR), tj. o 14,4% więcej w stosunku do poprzedniego roku. Saldo wymiany wyniosło minus 66,8 mld złotych (minus 17,6 mld EUR). Niestety w ubiegłym roku odnotowano pogorszenie się salda w polskim handlu zagranicznym towarami - z minus 12,5 mld EUR w 2006 r. do minus 17,6 mld EUR. Na wynikach polskiego handlu zaważała aprecjacja złotówki, odnotowana zarówno w stosunku do dolara amerykańskiego, jak i do euro. Umacnianie się polskiej waluty oznacza dla eksporterów pogorszenie warunków wymiany, korzystnie wpływa natomiast na import. Największy udział w strukturze geograficznej polskiego handlu mają kraje rozwinięte (84% w wartości eksportu i 71% importu), w tym zdecydowanie dominującymi partnerami handlowymi są kraje Unii Europejskiej (blisko 79% eksportu w ujęciu wartościowym i 64% importu). W eksporcie największym odbiorcą towarów z Polski były Niemcy (26% w ujęciu wartościowym). W pierwszej dziesiątce znajdują się ponadto Włochy (6,8%), Francja (6%), Wielka Brytania (5,9%), Republika Czeska (5,5%), Rosja (4,6%), Ukraina (4%), Holandia (3,8%), Szwecja (3,2%) oraz Węgry (2,9%). Wśród głównych partnerów handlowych najwyższą dynamikę obrotów odnotowano w wywozie do następujących krajów: na Ukrainę, do Rosji, Włoch oraz Wielkiej Brytanii. Podobnie jak w przypadku eksportu, również w imporcie największym partnerem handlowym dla Polski były Niemcy (ok. 24% wartości przywozu). Do grona największych dostawców należą poza tym następujące kraje: Rosja (8,8%), Chiny (7,2%), Włochy (6,8%), Francja (5,1%), Republika Czeska (3,5%), Holandia (3,4%), Wielka Brytania (3,1%), Belgia (2,5%) oraz Republika Korei (2,4%). W ubiegłym roku największą dynamikę obrotów odnotowano w imporcie z Chin, Wielkiej Brytanii, Holandii, Republiki Korei, Belgii oraz Włoch. 81 88 100 101 2005 2006 2007 eksport import saldo 119 Udział handlu artykułami rolno-spożywczymi w handlu zagranicznym Polski Udział w 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 eksporcie 8,4% 8,4% 8,0% 8,4% 8,7% 9,9% 9,7% 9,9% imporcie 6,5% 6,8% 6,5% 5,9% 6,1% 6,8% 6,4% 6,7% Udział handlu produktami rolno-spożywczymi w polskim handlu ogółem utrzymuje się na w miarę stabilnym poziomie. W 2007 r. udział eksportu artykułów rolno-żywnościowych w eksporcie wszystkich produktów wyniósł ok. 10% (w ujęciu wartościowym), natomiast po stronie importu udział ten wyniósł 6,7%. 1 Na podstawie wyników wstępnych GUS za 2007 r., z dnia 28 lutego br. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 4
Struktura towarowa handlu rolno-spożywczego W sprzedaży artykułów rolno-spożywczych za granicę w 2007 roku główną pozycję stanowiły produkty roślinne, zwłaszcza przetworzone, a wśród nich wyroby cukiernicze oraz przetwory z owoców i warzyw. Po raz pierwszy saldo handlu produktami roślinnymi było ujemne ze względu na wzmożony import surowców roślinnych, w szczególności zbóż, a także owoców i warzyw świeżych. Znaczenie eksportu produktów zwierzęcych było duże dzięki znacznemu eksportowi mięsa czerwonego i podrobów, a także mięsa drobiowego i podrobów. Po stronie importu przewaga zakupów produktów roślinnych nad zwierzęcymi zwiększyła się jeszcze bardzie niż przed rokiem. Swój znaczny udział w zakupach umocniły także używki. Wartość obrotów w polskim handlu rolno-spożywczym w roku 2007 była wyższa o ponad 20% niż w poprzednim okresie. Eksport wartości blisko 10 mld euro zwiększył się o 17%, import zaś wzrósł aż o 24%. W strukturze eksportu największą rolę odgrywały produkty roślinne, zwłaszcza przetworzone. Udział tych ostatnich w całości sprzedaży obniżył się o jeden punkt procentowy i wyniósł 34%. Najważniejsze znaczenie w tej grupie towarowej miały wyroby cukiernicze, przetwory z owoców i warzyw oraz oleje i tłuszcze roślinne. Znaczenie surowców roślinnych zwiększyło się w ciągu roku z 9% do 11%, głównie za sprawą wzrostu sprzedaży nasion oleistych oraz świeżych warzyw. Produkty zwierzęce niewiele ustępowały roślinnym w strukturze eksportu, z łącznym udziałem 39% w jego wartości. Wpływy ze sprzedaży mięsa czerwonego oraz podrobów przewyższyły nieznacznie poziom ubiegłoroczny (o niecały 1%), wzrósł za to znacząco eksport mięsa drobiowego i podrobów (o 39%), a także przetworów mięsnych (o 48%). Umocniła się również sprzedaż pozostałych produktów mięsnych oraz ryb. W 2007 roku nastąpił wzrost wartości sprzedaży produktów mleczarskich, dzięki czemu ich udział w eksporcie w minionym roku wzrósł nieznacznie. Struktura towarowa polskiego handlu rolno spożywczego Eksport (mln EUR i udział %) Import (mln EUR i udział %) 2006 r. 2007 r. 2006 r. 2007 r. Żywe zwierzęta 347 4% 263 3% 84 1% 112 1% Przetwory zwierzęce 2 443 29% 2 943 29% 717 11% 970 12% Ryby i przetwory 623 7% 676 7% 660 10% 711 9% Surowce roślinne 807 9% 1 069 11% 1 337 21% 1 821 23% Przetwory roślinne 2 977 35% 3 388 34% 2 169 34% 2 623 33% Używki i napoje 861 10% 1 101 11% 1 059 16% 1 283 16% Pozostałe 464 5% 552 6% 404 6% 459 6% Razem 8 523 100% 9 992 100% 6 429 100% 7 978 100% Uwaga: Wartości w procentach mogą się nie sumować do stu na skutek zaokrągleń. Import osiągnął wartość 7,9 mld EUR. W zakupach dominowały produkty pochodzenia roślinnego (55% wartości), następne były produkty pochodzenia zwierzęcego oraz używki i napoje. Struktura ta niewiele się zmieniła w stosunku do 2006 roku, umocniło się jedynie znaczenie działu roślinnego z powodu wzrostu wartości importu zbóż, pasz i komponentów paszowych, owoców i warzyw świeżych, a także olejów i tłuszczów roślinnych oraz wyrobów cukierniczych. W dziale zwierzęcym zwiększyły się szczególnie zakupy mięsa czerwonego i podrobów (o 24%) oraz produktów mleczarskich (o 119%). W 2007 roku wzrosła również wartość importowanych ryb i skorupiaków (wzrost o 6,5%) oraz przetworów rybnych (wzrost o blisko 20%). Spośród używek, wystąpił wzmożony import tytoniu i alkoholi, jednak tradycyjnie najwięcej wydano na grupę produktów obejmujących kawę, herbatę, kakao i przyprawy. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 5
Dodatnie saldo obrotów handlowych osiągnęło ponad 2 mld EUR, tj. niewiele mniej niż wyniosła rekordowa nadwyżka, którą uzyskano w polskim handlu rolno-spożywczym w 2007 roku. Dziesięć produktów o największym udziale w polskim eksporcie rolno-spożywczym w 2007 r. Eksport, mln EUR udział produkt kod CN 2005 2006 2007 % w 2007 mięso drobiowe 0207 345 420 583 5,8% pieczywo cukiernicze 1905 340 401 504 5,0% papierosy 2402 153 302 461 4,6% soki 2009 303 395 405 4,1% produkty czekoladowe 1806 268 335 392 3,9% mięso wołowe świeże/schł. 0201 224 347 374 3,7% sery i twarogi 0406 272 319 370 3,7% owoce mrożone 0811 222 280 321 3,2% mięso wieprzowe 0203 246 354 321 3,2% koncentraty białkowe i in. 2106 233 268 312 3,1% Dziesięć produktów o największym udziale w polskim imporcie rolno-spożywczym w 2007 r. Import, mln EUR udział produkt kod CN 2005 2006 2007 % w 2007 makuchy sojowe 2304 372 370 430 5,4% mięso wieprzowe 0203 275 306 414 5,2% koncentraty białkowe i in. 2106 204 251 288 3,6% filety rybne 0304 224 255 285 3,6% cytrusy 0805 201 201 242 3,0% tytoń nieprzetworzony 2401 147 167 213 2,7% produkty czekoladowe 1806 133 189 208 2,6% ryby świeże i schłodzone 0302 122 192 201 2,5% pszenica i mieszanka żyta z pszenicą 1001 25 83 195 2,4% karma dla zwierząt 2309 131 152 191 2,4% Struktura geograficzna handlu rolno-spożywczego W 2007 r. po raz kolejny państwa Unii Europejskiej były głównym rynkiem zbytu dla polskich artykułów rolno spożywczych. Jednocześnie wzrósł import z krajów unijnych, umacniając je tym samym na pozycji największych dostawców. Mimo wyższej dynamiki importu (+31%) niż eksportu (+20%) obroty handlu z UE zamknęły się dodatnim saldem w wysokości blisko 2,7 mld. Wartość sprzedaży artykułów rolno-spożywczych do państw UE przekroczyła 8 mld EUR i była o 20% wyższa niż w 2006 r. Dzięki temu udział handlu wewnątrz unijnego w polskim eksporcie rolnym wyniósł 79%, na co złożył się w 58% wywóz do państw starej UE-15 i w 21% do pozostałych 11 nowych państw członkowskich, które wstąpiły do ugrupowania w 2004 i 2007 r. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 6
Struktura geograficzna polskiego handlu rolno-spożywczego Eksport (mln EUR i udział %) Import (mln EUR i udział %) 2006 r. 2007 r. 2006 r. 2007 r. UE 6 693 79% 8 041 80% 4 079 63% 5 358 67% w tym: "UE 15" 4 949 58% 5 969 60% 3 439 53% 4 493 56% inne "UE 12" 1 744 20% 2 072 21% 640 10% 865 11% WNP 864 10% 871 9% 187 3% 221 3% EFTA 73 1% 96 1% 319 5% 344 4% NAFTA 203 2% 243 2% 131 2% 161 2% Pozostałe 690 8% 742 7% 1 713 27% 1 894 24% Świat 8 523 100% 9 992 100% 6 429 100% 7 978 100% Uwaga: Wartości w procentach mogą się nie sumować do stu na skutek zaokrągleń. Pierwszym odbiorcą polskiej żywności w Unii i na świecie były Niemcy, dokąd trafiły towary za ponad 2,5 mld EUR. 30% eksportu stanowiły zwierzęce produktu przetworzone (zwłaszcza mięso drobiowe i podroby oraz mleko, śmietana i lody), zaś 1/3 roślinne produkty przetworzone (zwłaszcza przetwory z owoców, wyroby cukiernicze i oleje i tłuszcze roślinne). Nasz zachodni sąsiad był również znaczącym odbiorcą ryb z Polski ich udział w eksporcie wyniósł 14%. Po 35% wzroście wartości eksportu na drugie miejsce wśród największych odbiorców polskich artykułów rolno-spożywczych wysunęła się Wielka Brytania. Wartość wysyłki w tym kierunku wyniosła 728,6 mln. Złożyły się na nią przede wszystkim przetworzone produkty mięsne (zwłaszcza mięso drobiowe i podroby) oraz przetworzone produkty roślinne (zwłaszcza wyroby cukiernicze). Brytyjczycy kupowali także w Polsce chętnie świeże warzywa, przetwory mięsne i z owoców. Z państw unijnych ważnymi odbiorcami artykułów rolno-spożywczych w 2007 r. były także Czechy, Holandia i Włochy. Czesi kupowali najchętniej wyroby cukiernicze, sery i twarogi, mięso czerwone i podroby oraz tytoń i wyroby tytoniowe. Do Holandii najczęściej trafiały zaś: przetwory z owoców, mięso czerwone i podroby, mleko, śmietana i lody oraz świeże warzywa. Natomiast największa popularnością u włoskich importerów cieszyły się polskie: mięso czerwone i podroby, wyroby cukiernicze oraz mleko, śmietana i lody. Wartym odnotowania jest także ponad dwukrotny wzrost wartości eksportu do Irlandii do 68,8 mln. Podobnie jak w przypadku wysyłki do Wielkiej Brytanii jest to w dużej mierze efekt emigracji zarobkowej Polaków. Pośród krajów pozaunijnych najważniejszym rynkiem zbytu dla polskich produktów rolno-spożywczych była Rosja, która uplasował się na 6 miejscu pod względem wartości eksportu. Rosjanie kupowali w Polsce przede wszystkim wyroby cukiernicze i przetwory z warzyw i owoców. Do Rosji trafiało także polskie mleko, śmietana i lody. Całkowita wartość eksportu do Rosji wyniosła w 2007 r. blisko 454,3 mln. Ważnym rynkiem zbytu była także Ukraina, do której eksport wyniósł blisko Geografia eksportu polskich artykułów rolnospożywczych w 2007 r. w ujęciu wartościowym Niemcy Pozostałe 25% 42% 249,9 mln (+42%). Ukraińcy kupowali przede wszystkim świeże owoce i w mniejszym już stopniu wyroby cukiernicze i makuchy oraz komponenty paszowe. Na uwagę zasługuje także 44% spadek eksportu na Białoruś (blisko 90% spadek eksportu mięsa czerwonego, które było najważniejsze w strukturze towarowej eksportu do tego kraju w poprzednich latach) i 57% wzrost eksportu do Turcji (wyroby cukiernicze i tytoń i wyroby z niego). Niemcy były także największym dostawcą artykułów rolno-spożywczych na polski rynek w 2007 r. Import z tego kraju wzrósł o 43% do 1,5 mld. Mimo prawie dwukrotnie większej dynamiki wzrostu Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 7 Francja 4% Rosja 5% Włochy 5% Holandia 6% Czechy 6% Wlk. Bryt. 7%
importu niż eksportu dodatnie saldo nie zmieniło się i wyniosło 1 mld. Z Niemiec polscy importerzy sprowadzali przede wszystkim wyroby cukiernicze oraz mięso czerwone i podroby, a także w mniejszym stopniu oleje i tłuszcze roślinne oraz mleko, śmietanę i lody. Drugim dostawcą na polski rynek w 2007 r. była Holandia, z której zakupiono towarów za 724,2 mln (+22%). Z Holandii sprowadzono przede wszystkim kwiaty, oleje i tłuszcze roślinne, kawę, kakao, herbatę i przyprawy oraz mięso czerwone i podroby. Na trzecim miejscu znalazła się Hiszpania, z której zaimportowano artykuły rolno-spożywcze o wartości 479,3 mln. Polscy importerzy kupowali przede wszystkim świeże owoce i warzywa. Ważnymi dostawcami były także Włochy (401,5 mln ), Dania (355,9 mln ) i Francja (322,0 mln ). Z Półwyspu Apenińskiego trafiły do Polski przede wszystkim świeże owoce i wyroby cukiernicze; z Danii zaś mięso czerwone i podroby. W przypadku handlu z krajami unijnymi ujemne saldo obrotów odnotowano w 2007 r. z Holandią i Hiszpanią oraz Danią, a także Grecją i Portugalią. Trzy pierwsze z wymienionych państw o deficytowej dla Polski wymianie handlowej są jednocześnie ważnymi dostawcami artykułów rolnospożywczych na polski rynek. Partnerem, z którym handel przyniósł rekordowy deficyt ( 459,9 mln EUR), Pozostałe 35% Geografia importu artykułów rolnospożywczych do Polski w 2007 r. w ujęciu wartościowym Norwegia 4% Brazylia 3% Chiny 3% Francja 4% była Argentyna, czwarty największy dostawca na rynek polski w 2007 r. Wynikało to z jej rosnącej roli jako źródła zaopatrzenia w komponenty paszowe, niezbędne dla prowadzenia rozwiniętej w naszym kraju także z myślą o eksporcie produkcji zwierzęcej. Jednocześnie do Argentyny trafiają jedynie znikome ilości polskich produktów. Poza partnerami unijnymi, w pierwszej dziesiątce kierunków importowych znalazły się tylko również Norwegia - dostawca ryb oraz Chiny (ryby, mięso czerwone i przetwory oraz przetwory z owoców i warzyw). Na dalszych pozycjach były: Turcja (przetwory z owoców i tytoń), Brazylia (przetwory z owoców, kawa, tytoń) oraz USA (tytoń, alkohole) i Wietnam (ryby, kawa). Czechy 4% Dania 5% Niemcy 16% Holandia 9% Hiszpania 6% Argentyna Włochy 6% 5% Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 8
Obroty w polskim handlu rolno-spożywczym z ważniejszymi partnerami Partner Eksport Import Saldo Wartość w mln EUR Zmiana roczna 2006 2007 roczna 2006 Wartość w mln EUR Zmiana Wartość w mln EUR 2006 2007 2007 UE 6 692,6 8 040,7 20% 4 079,3 5 358,3 31% 2 613,3 2 682,4 "UE 15" 4 948,7 5 968,6 21% 3 439,2 4 493,4 31% 1 509,5 1 475,2 "UE 12" 1 743,9 2 072,1 19% 640,1 864,8 35% 1 103,8 1 207,2 Niemcy 2 082,1 2 535,2 22% 1 051,7 1 502,8 43% 1 030,5 1 032,4 Wielka Brytania 537,7 728,6 35% 115,1 162,3 41% 422,6 566,2 Czechy 557,7 640,1 15% 266,3 340,3 28% 291,4 299,7 Holandia 529,8 585,0 10% 594,4 724,2 22% -64,6-139,2 Włochy 510,0 509,1 0% 316,1 401,5 27% 193,9 107,6 Francja 293,5 415,1 41% 264,5 322,0 22% 28,9 93,1 Węgry 369,1 378,4 3% 148,8 218,0 47% 220,4 160,4 Litwa 239,6 332,3 39% 53,5 95,8 79% 186,1 236,6 Dania 278,0 261,5-6% 291,8 355,9 22% -13,8-94,4 Słowacja 214,4 247,9 16% 104,4 133,2 28% 110,0 114,7 Austria 162,7 220,0 35% 78,5 88,7 13% 84,3 131,3 Belgia 137,6 193,7 41% 109,1 147,9 36% 28,5 45,8 Hiszpania 161,1 173,6 8% 384,7 479,3 25% -223,7-305,7 Rumunia 113,6 150,1 32% 13,8 10,6-23% 99,8 139,5 Szwecja 116,1 137,8 19% 64,3 77,9 21% 51,8 59,9 Łotwa 110,4 127,4 15% 7,7 12,4 61% 102,6 115,0 Estonia 54,3 71,2 31% 4,0 6,1 53% 50,3 65,0 Grecja 48,2 70,5 46% 90,8 102,3 13% -42,6-31,8 Irlandia 33,6 68,8 105% 41,4 53,3 29% -7,8 15,6 Bułgaria 36,0 59,9 67% 35,6 40,2 13% 0,4 19,7 Słowenia 38,4 50,6 32% 3,1 4,7 48% 35,2 45,9 Finlandia 42,1 48,6 15% 26,2 41,9 60% 15,9 6,7 Portugalia 13,0 16,7 28% 9,6 32,2 237% 3,5-15,5 Cypr 6,8 8,4 24% 2,8 3,4 19% 4,0 5,1 Malta 3,6 5,7 57% 0,01 0,05 359% 3,6 5,7 Luksemburg 3,1 4,5 44% 1,1 1,4 23% 2,0 3,1 WNP 863,6 870,9 1% 186,9 221,0 18% 676,7 650,0 w tym: Rosja 431,5 454,3 5% 49,9 50,9 2% 381,6 403,4 Ukraina 176,0 249,9 42% 104,8 119,9 14% 71,2 129,9 Białoruś 140,8 78,3-44% 10,8 16,8 55% 129,9 61,5 EFTA 73,1 95,7 31% 318,7 343,7 8% -245,6-248,0 w tym: Norwegia 31,6 45,5 44% 244,6 249,6 2% -213,0-204,1 Szwajcaria 38,6 45,8 19% 47,2 70,0 48% -8,6-24,2 NAFTA 203,1 242,9 20% 131,2 161,1 23% 71,9 81,9 w tym: USA 163,8 185,1 13% 104,8 129,6 24% 59,0 55,5 Pozostałe 690,3 741,7 7% 1 713,2 1 894,4 11% -1 022,9-1 152,7 w tym: Argentyna 0,4 0,8 111% 381,8 460,6 21% -381,5-459,9 Chiny 22,9 19,9-13% 194,1 242,6 25% -171,3-222,7 Turcja 36,6 57,3 57% 135,4 157,6 16% -98,8-100,4 Brazylia 4,8 6,3 32% 167,1 145,7-13% -162,3-139,4 Wietnam 20,0 19,0-5% 111,5 126,2 13% -91,6-107,1 Chorwacja 61,6 62,5 1% 32,1 11,0-66% 29,5 51,5 Świat 8 522,7 9 991,8 17% 6 429,4 7 978,3 24% 2 093,3 2 013,6 Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 9
ZBOŻA I PRODUKTY PRZETWÓRSTWA ZBÓŻ W 2007 r. w polskim handlu zbożem i produktami przetwórstwa odnotowano pogorszenie salda z 210 mln EUR do zaledwie 1 mln EUR. Wystąpił jednak znaczący wzrost zarówno wartości eksportu, jak i importu. Na wynikach wymiany tej grupy produktów zaważył przede wszystkim znaczny wzrost importu ziarna, odnotowany przede wszystkim w pierwszej połowie roku. Konieczność zwiększenia przywozu w tym okresie związana była z niedoborami zbóż na krajowym rynku po słabych zbiorach w sezonie 2006/07. W pierwszej połowie ubiegłego roku z tego samego powodu eksport zbóż z Polski był znikomy. Intensyfikacja wywozu mln EUR 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Polski handel zagraniczny zbożem i produktami przetwórstwa w latach 2005-2007 nastąpiła po dobrych zbiorach w sezonie 2007/08, tj. w drugiej połowie zeszłego roku. Do eksportu zachęciły rekordowe ceny, jakie osiągało ziarno zbóż w tym okresie na rynkach zagranicznych i znaczący popyt importowy. W rezultacie w całym 2007 r. wartość eksportu zbóż z Polski była tylko nieznacznie mniejsza w stosunku do poprzedniego roku, pomimo spadku wolumenu sprzedaży. Wzrosło znaczenie Niemiec jako odbiorcy ziarna zbóż z Polski. W 2007 r. na rynek niemiecki trafiło 592 341 661 457 801 2005 2006 2007 801 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2005 2006 2007 Eksport (mln EUR) Eksport (tys. ton) Ziarno 147 151 145 1354 1183 754 Produkty pierwotnego przetwórstwa 29 31 53 82 73 100 Produkty wysoko przetworzone 416 479 604 199 222 270 Ogółem 592,2 660,7 801,5 1635,2 1478,1 1123,7 Import (mln EUR) Import (tys. ton) Ziarno 116 190 427 495 1050 2402 Produkty pierwotnego przetwórstwa 104 111 172 465 456 535 Produkty wysoko przetworzone 122 156 201 110 111 144 Ogółem 341,4 457,4 800,5 1070,4 1616,5 3081,1 Saldo (mln EUR) Saldo (tys.ton) Ziarno 31-39 -282 859 134-1648 Produkty pierwotnego przetwórstwa -74-80 -120-383 -383-436 Produkty wysoko przetworzone 294 322 403 89 111 126 Ogółem 251 203 1 564,8-138,4-1957,4 Źródło: CIHZ Polski handel zagraniczny ziarnem zbóż i produktami przetwórstwa w latach 2005-2007 48% pszenicy wyeksportowanej z Polski, 86% żyta, 67% jęczmienia i aż 84% kukurydzy. Zmiana struktury geograficznej sprzedaży związana była z dobrymi zbiorami w Polsce, i niedoborami zbóż, zwłaszcza paszowych w wielu krajach UE. Nadal dynamicznie rosła wymiana produktami zbożowymi wysoko-przetworzonymi, które tradycyjnie mają największy udział w polskim eksporcie zbóż i produktów ich przerobu, zwłaszcza w ujęciu wartościowym. Należy przy tym odnotować znaczny, w stosunku do poprzednich lat, przyrost wartości sprzedaży tej grupy produktów z 479 mln EUR do 604 mln EUR. Dalszy wzrost udziału i znaczenia produktów wysoko-przetworzonych przyczynił się Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 10
do złagodzenia negatywnych skutków wzrostu importu ziarna na wyniki wymiany handlowej całej tej grupy produktów. 1 Czynniki wpływające na polski handel zbożem 1.1 Podaż i ceny zbóż Jednym z najważniejszych czynników wpływających na obroty handlowe zbożem i kształtowanie się cen jest sytuacja popytowo-podażowa. Sezon 2007/08 charakteryzuje się rekordowo wysokim poziomem cen zbóż, a w szczególności pszenicy miękkiej. Przyczyny takiego stanu rzeczy są liczne: 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 niskie zbiory pszenicy na świecie w połączeniu z niskim poziomem zapasów, znaczne zapotrzebowanie na pszenicę ze strony importu, gorsze zbiory w krajach zaliczanych do kluczowych eksporterów, w tym przede wszystkim w Australii dotkniętej drugi sezon z rzędu skutkami dewastującej suszy, zwiększone zapotrzebowanie na zboża do produkcji biopaliw, liczne restrykcje w eksporcie zbóż (a zwłaszcza pszenicy) wprowadzane przez kluczowych jej dostawców symboliczne kwoty w eksporcie z Ukrainy (w drugiej połowie ubiegłego roku), cła wywozowe zastosowane przez Rosję w listopadzie ubiegłego roku (30% w eksporcie jęczmienia i 10% w wywozie pszenicy), restrykcje w eksporcie z Argentyny. operacje amerykańskich funduszy inwestycyjnych na giełdach towarowych. Notowania pszenicy miękkiej w kontraktach terminowych na giełdzie w Chicago (w USD/tonę) - wykres kontynuacyjny sty 04 maj 04 wrz 04 sty 05 maj 05 wrz 05 sty 06 maj 06 wrz 06 sty 07 maj 07 wrz 07 Europejskiej. Unia przez większość sezonu 2005/06 wspierała eksport ziarna zarówno z wolnego rynku, jak i z zapasów interwencyjnych. sty 08 250 200 Już poprzedni sezon handlowy - 2006/07 charakteryzował się stosunkowo wysokim poziomem cen. Skutkiem niekorzystnych warunków pogodowych (straty mrozowe, długotrwała susza, obfite opady deszczu) w wielu kluczowych rejonach upraw zbóż odnotowano znacznie gorsze zbiory niż w dwóch poprzednich sezonach, charakteryzujących się nadmierna podażą i niskim cenami. Sezon 2005/06, jak również poprzedni przyniosły wysoką produkcję zbóż w Unii Notowania kukurydzy w kontraktach terminowych na giełdzie w Chicago (w USD/tonę) - wykres kontynuacyjny W sezonie (2006/07) rynek unijny odczuwał skutki niesprzyjających warunków 150 atmosferycznych, odnotowanych latem 100 (suchy i upalny lipiec oraz deszczowy i chłodny sierpień). Zbóż było mniej, a w 50 niektórych krajach gorsza była jakość ziarna. Ceny wszystkich gatunków były wyso- 0 kie. Po dwóch sezonach intensywnego wspierania eksportu zbóż zarówno w wolnego rynku, jak i z zapasów, unijne ziarno sprzedawało się bez dotacji. Unia w pierwszych miesiącach mar 04 Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 11 lip 04 lis 04 mar 05 lip 05 lis 05 mar 06 lip 06 lis 06 mar 07 lip 07 lis 07
sezonu subsydiowała tylko eksport z zapasów interwencyjnych. KE zezwalała też, w niektórych krajach, na odsprzedaż ziarna na rynku wewnętrznym. Bieżący sezon należy uznać za wyjątkowo nietypowy. Unijne zapasy interwencyjne ziarna są praktycznie równe zeru wyczerpano je poprzez eksport i odsprzedaż na rynek wewnętrzny w większości jeszcze w poprzednim sezonie. Przy rekordowo wysokim poziomie cen ziarna na świecie Unia nie dopłaca też do eksportu. Cła w imporcie zrównano z zerem, aby ułatwić przywóz. Tak więc w bieżącym sezonie większość instrumentów regulujących unijny rynek zbożowy nie miała zastosowania. 1.2 Kurs walutowy Na wyniki polskiego handlu zagranicznego produktami rolno-spożywczymi w ostatnich kilku latach duży wpływ 4,5 miała aprecjacja złotówki względem euro i dolara amerykańskiego. Ważniejszy dla 4,0 polskiego eksportu zbóż i produktów ich przerobu jest kurs 3,5 euro względem złotego. Do 3,0 strefy euro realizowana jest USD bowiem większość polskiego 2,5 eksportu tych artykułów. Wysoki udział Unii jako odbiorcy 2,0 zbóż i produktów ich przetwórstwa z Polski zwiększył się jeszcze po akcesji do UE, z 67% wartości eksportu ogółem w 2004 r. do 77% w 2007 r. gru 04 lut 05 Średnie dzienne kursy wymiany USD i EUR do PLN według NBP kwi 05 cze 05 sie 05 paź 05 gru 05 lut 06 kwi 06 EUR cze 06 sie 06 paź 06 gru 06 lut 07 kwi 07 cze 07 Ubiegły rok przyniósł dalsze umacnianie się polskiej waluty, zwłaszcza w stosunku do dolara amerykańskiego, co związane było z osłabieniem USD w rozpatrywanym okresie w stosunku do wszystkich podstawowych walut, w tym również do euro i wynikało z pogorszenia koniunktury amerykańskiej gospodarki. Pozycja złotówki względem dolara amerykańskiego znacznie się umocniła. Na początku 2007 r. średni dzienny kurs wymiany wynosił 2,88 PLN za USD, zaś pod koniec ubiegłego roku jedynie 2,44 PLN. Aprecjacja złotego miała miejsce również w stosunku do euro z 3,83 PLN za EUR na początku zeszłego roku do 3,58 PLN pod jego koniec. Generalnie można stwierdzić, iż aprecjacja złotówki w rozpatrywanym okresie wpłynęła na pogorszenie warunków dla polskiego eksportu, poprawę zaś dla importu. 1.3 Rekordowe stawki frachtowe W 2007 r. koszty frachtów osiągnęły rekordowy pułap. Jesienią ubiegłego roku - październik, listopad Bałtycki Indeks Frachtowy osiągał najwyższe wartości od co najmniej ostatnich 20 lat przekraczające 10 000, a nawet 11 000 punktów. Był to ogromny skok zważywszy, iż w pierwszym dniu ubiegłego roku wskaźnik wynosił 4421 punktów. Do osiągnięcia jesiennego szczytu wskaźnik BDI praktycznie nieprzerwanie wzrastał. Już w pierwszej połowie marca ub.r. przekroczył 5000 punktów, pod Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 12
koniec kwietnia ub.r. 6000 punktów. Największy wzrost wskaźnik odnotował jesienią ub.r. Na początku września przekroczył 8000 punktów, pod koniec tego miesiąca wynosił on już ponad 9000 punktów, a od 10 października przekroczył wartość 10 000 punktów. Pod koniec ubiegłego roku wskaźnik obniżył się do nieco ponad 9 000 punktów. Główną przyczyną tak znacznej zwyżki kosztów frachtów był rosnący popyt na surowce ze strony prężnie rozwijającej się gospodarki Chin. Po zbiorach na półkuli północnej w sezonie 2007/08 doszło do tego zapotrzebowanie na transport zbóż i oleistych drogą morską. Znaczenie kosztów frachtów dla światowego rynku zbożowego jest ogromne. Gros ziarna, będącego w światowym obrocie, transportowana jest bowiem drogą morską. Tymczasem podaż frachtów jest wyjątkowo sztywna ze względu na brak możliwości natychmiastowego dostosowania ilości statków do rosnącego popytu na frachty. To w określonej sytuacji winduje koszty przewozów. W przypadku rynku zbożowego, początek bieżącego sezonu handlowego charakteryzował się nerwowością w zakupach ziarna. Popyt na zboża zwłaszcza na amerykańską pszenicę był ogromny. Do uczestników rynku docierały coraz nowe informacje o pogarszających się prognozach zbiorów, co zwiększało presję na dokonywanie pospiesznych transakcji. Ta ogromna nerwowość na rynku była jednym z czynników wywindowania cen pszenicy do rekordowych pułapów już w pierwszych miesiącach sezonu. Nie pozostała też bez znaczenia na kształtowanie się kosztów frachtów na świecie. 12000 Bałtycki Indeks Frachtowy (BDI) w punktach 10000 8000 6000 4000 2000 0 kwi 88 kwi 89 kwi 90 kwi 91 kwi 92 kwi 93 kwi 94 kwi 95 kwi 96 kwi 97 kwi 98 kwi 99 kwi 00 kwi 01 kwi 02 kwi 03 kwi 04 kwi 05 kwi 06 kwi 07 Rekordowo wysokie koszty frachtów są dotkliwe zwłaszcza dla importerów. W bieżącym sezonie handlowym nie dość, że musieli oni płacić niespotykanie wysokie ceny za zboże, to jeszcze na dodatek pokrywać wysokie koszty transportu ziarna drogą morską. Bogate kraje takie jak Japonia, czy Korea Płd. odczuły bez wątpienia zwyżkę cen, jednak były gotowe zapłacić niemal każdą cenę za ziarno pszenicy w perspektywie destabilizacji krajowego rynku zbożowego. Znacznie gorzej sytuacja przedstawiała się w przypadku ubogich importerów, również skazanych na dostawy z zagranicy. Takie kraje jak np. Indie po prostu zaczęły ograniczać zakupy. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 13
2. Handel zagraniczny 2.1 Ziarno zbóż 2 W 2007 r. w polskim handlu zagranicznym ziarnem zbóż nastąpiło znaczne pogorszenie salda w stosunku do poprzednich lat z minus 39 mln EUR w 2006 r. do minus 282 mln EUR. Przyczyną pogorszenia wyników wymiany handlowej tą grupą produktów było znaczne zwiększenie importu z 190 mln EUR do 427 mln EUR, przy jednoczesnym nieznacznym spadku wartości eksportu z 151 mln EUR do 145 mln EUR. Wyszczególnienie Polski handel zagraniczny ziarnem zbóż w latach 2006 i 2007 EKSPORT IMPORT mln EUR tys. ton mln EUR tys. ton 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 Pszenica i mieszanka żyta z pszenicą 82,9 72,0 650,1 335,7 83,0 195,4 603,1 1176,2 Żyto 7,9 11,9 59,0 58,8 3,4 20,5 18,3 166,9 Jęczmień 15,6 26,9 114,0 143,5 15,3 53,7 101,1 306,2 Owies 7,6 11,4 68,9 44,8 0,2 0,7 1,6 3,5 Kukurydza (ziarna) 28,7 14,0 249,5 145,0 47,3 107,9 209,3 610,4 Ryż 3,2 4,0 7,5 7,2 38,8 39,6 104,9 96,1 Sorgo 0,0 0,0 0,0 0,0 0,6 5,6 3,6 26,4 Nasiona gryki, prosa, mozgi kanaryjskiej oraz innych zbóż 4,8 4,3 34,4 19,0 1,4 3,5 7,6 16,2 OGÓŁEM 150,6 144,6 1183,3 754,0 190,0 426,9 1049,5 2401,9 Źródło: CIHZ Eksport W 2007 r. eksport ziarna zbóż z Polski wyniósł 754 tys. ton wobec 1,18 mln ton w poprzednim roku. W ujęciu wartościowym wywóz zmniejszył się jednak tylko nieznacznie z 151 mln EUR do 145 mln EUR, co związane było ze znacznym podrożeniem ziarna. Analizując rozkład eksportu ziarna w poszczególnych miesiącach ubiegłego roku należy odnotować, iż gros wywozu zostało zrealizowane w drugiej połowie roku po zbiorach. W pierwszej połowie roku Polska nie dysponowała już bowiem znaczniejszymi nadwyżkami eksportowymi zbóż, a nawet 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Eksport najważniejszych gatunków zbóż z Polski w ujęciu miesięcznym w 2007 r., w tys. ton pszenica żyto jęczmień kukurydza 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2 Do grupy tej zakwalifikowano towary oznaczone w taryfie celnej następującymi kodami PCN: 1001 pszenica i mieszanka żyta z pszenicą, 1002 żyto, 1003 jęczmień, 1004 owies, 1005 kukurydza, 1006 ryż, 1007 sorgo, 1008 nasiona gryki, prosa, mozgi kanaryjskiej oraz innych zbóż (np. pszenżyta) Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 14
konieczny okazał się import. Druga połowa roku przyniosła odwrócenie tych tendencji znaczny wzrost eksportu i spadek przywozu. Największy udział w strukturze towarowej eksportu miała pszenica i mieszanka żyta z pszenicą (45% ilościowo i 50% wartościowo). Na drugim miejscu znalazł się jęczmień 19% zarówno wartościowo, jak i ilościowo. Duży był też udział kukurydzy ok. 10% w ujęciu wartościowym i 19% - ilościowym. Udział owsa wynosił 6% ilościowo i 8% wartościowo, a żyta 8% ilościowo i wartościowo. Pszenicę eksportowaliśmy przede wszystkim do Niemiec (48% ilościowo), Algierii (26%), Tunezji (8%), Libii (10%), Maroko (7%), Holandii i Norwegii (po 1%). W strukturze geograficznej eksportu żyta największy udział miały: Niemcy (86%), Holandia (5%), Słowacja i Czechy (po ok. 3%) i Litwa (1%). Odbiorcami polskiego jęczmienia, w rozpatrywanym okresie, były przede wszystkim: Niemcy (67%), Tunezja (11%), Dania (9%), Czechy (5%), Holandia (3%), Hiszpania (2%), Szwecja, Norwegia i Islandia - po ok. 1%. Kukurydzę wysyłaliśmy do Niemiec (84%), Litwy (5%), Holandii (4%), Danii (3%), Irlandii (2%) i Czech (1%). Import W całym 2007 r. wartość importu ziarna zbóż do Polski wyniosła 427 mln EUR wobec 190 mln EUR rok wcześniej. Należy jednak pokreślić, iż większość przywozu zrealizowana została w pierwszej połowie ubiegłego roku. W drugim półroczu do Polski trafiały niewielkie ilości zbóż, gdyż ubiegłoroczne zbiory były dobre. 350 300 250 200 150 100 50 0 Import najważniejszych gatunków zbóż w ujęciu miesięcznym w 2007 r., w tys. ton pszenica jęczmień kukurydza żyto 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Importowaliśmy zarówno pszenicę, jak i zboża paszowe. Tak istotny wzrost zakupów był odzwierciedleniem gorszej produkcji zbóż w Polsce w poprzednim sezonie. Pszenica miała największy udział w strukturze polskiego importu zbóż (46% w ujęciu wartościowym i 49% ilościowo). Kukurydza stanowiła 25% zarówno wartości, jak i wolumenu przywozu. Na trzeciej pozycji znajdował się jęczmień. Udział jęczmienia wynosił 13% w ujęciu wartościowym i ilościowym. Najmniej wyeksportowaliśmy żyta - 5% ilościowo i 7% wartościowo. W rozpatrywanym okresie do najważniejszych dostawców pszenicy do Polski (w ujęciu ilościowym) należały: Niemcy (47%), Czechy (16%), Węgry (11%), Dania (10%). Mniejsze ilości sprowadzaliśmy ze Słowacji (4%), Szwecji (3%), Kazachstanu (3%) i Litwy (2%). Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 15
Żyto sprowadzaliśmy z Niemiec (92%), Słowacji (6%) oraz Czech (1%). Największy udział w dostawach jęczmienia miały następujące kraje: Niemcy (37%), Dania (18%), Francja (14%), Czechy (14%), Szwecja (8%). Importowana do Polski kukurydza pochodziła z Węgier (56%), Słowacji (19%), Czech (13%), Niemiec (6%), Holandii i Francji po ok. 2%. 2.2 Produkty pierwotnego przetwórstwa zbóż 3 W 2007 r. ujemny bilans wymiany w polskim handlu zagranicznym produktami pierwotnego przetwórstwa zbóż pogorszył się w stosunku do 2006 roku, tj. do ok. minus 120 mln EUR (wobec minus 80 mln EUR w ubiegłym roku). Przy czym wzrost wartości odnotowano zarówno w przypadku eksportu, jak i importu tej grupy artykułów. Eksport W 2007 r. wartość eksportu z Polski produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż zwiększyła się w porównaniu do poprzedniego roku o 69% do 52,8 mln EUR. Natomiast w ujęciu ilościowym wywóz Polski handel zagraniczny produktami pierwotnego przetwórstwa zbóż w latach 2006 i 2007 Wyszczególnienie EKSPORT IMPORT mln EUR tys. ton mln EUR tys. ton 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 Mąka pszenna i żytniopszenna Mąka ze zbóż innych niż 3,0 3,9 10,8 10,5 9,3 12,0 37,6 39,2 pszenica i mieszanka żyta z pszenicą 0,6 1,3 2,4 4,5 9,0 24,2 15,4 16,4 Kasze, grysiki i granulki zbożowe 1,9 3,2 4,7 7,5 7,5 12,6 30,7 41,6 Ziarna zbóż obrobione w inny sposób 0,5 2,7 1,1 7,7 10,4 14,8 30,0 43,0 Słód palony bądź nie 2,5 5,7 8,8 16,3 51,3 72,4 196,9 242,6 Gluten pszenny suszony lub nie 21,5 33,7 32,3 37,4 0,9 2,2 1,0 3,2 Otręby, śruta i inne pozostałości odsiewu, przemiału lub innej obróbki zbóż 1,3 2,2 12,9 15,7 9,6 14,4 106,7 105,7 Skrobie zbożowe 0,06 0,1 0,08 0,2 12,9 20,0 37,5 43,8 Razem 31,3 52,8 73,0 99,8 110,9 172,4 455,9 535,5 zwiększył się o 37% do 99,8 tys. ton. Do wzrostu wartości sprzedaży całej tej grupy artykułów rolnospożywczych przyczynił się przede wszystkim większy wywóz glutenu pszennego i słodu. Największe udziały w polskim eksporcie produktów wstępnego przetwórstwa zbóż miały: gluten (64% w ujęciu wartościowym i 37% w ilościowym), słód (11% wartościowo i 16% ilościowo) i mąka pszenna (7% wartościowo i 11% ilościowo). Udział kasz i grysików wynosił 6% w ujęciu wartościo- 3 Do grupy tej zakwalifikowano towary oznaczone w taryfie celnej następującymi kodami PCN; 1101 mąka pszenna i żytnia, 1102 mąka ze zbóż innych niż pszenica i mieszanka żyta z pszenicą, 1103 kasze, grysiki i granulki zbożowe, 1104 ziarna zbóż obrobione w inny sposób, z wyjątkiem ryżu. 1107 słód palony lub nie, 110811000, 110812000, 110819100 skrobie zbożowe, 1109 gluten pszenny suszony lub nie, 2302 otręby, śruta i inne pozostałości odsiewu, przemiału lub innej obróbki zbóż, również granulowane. Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 16
wym i 8% ilościowo; otrąb, śrut i innych pozostałości odsiewu - 4% wartościowo i 16% ilościowo; ziaren obrobionych w inny sposób 5% w ujęciu wartościowym i 8% w ujęciu ilościowym, mąki z innych gatunków ziarna niż pszenica 3% wartościowo i 4% ilościowo. W rozpatrywanym okresie największymi odbiorcami polskiego słodu były Niemcy (48% wyeksportowanej ilości) i Wielka Brytania (34%) oraz Kuba (12%). Niewielkie ilości sprzedaliśmy też do Irlandii (4%) oraz RPA (1%). W poprzednich latach dominującym odbiorcą polskiego słodu była Rosja. 6 5 4 3 2 1 Eksport wybranych produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż z Polski w ujęciu miesięcznym w 2007 r., w tys. ton mąka pszenna kasze, grysiki słód gluten pszenny W strukturze geograficznej eksportu glutenu pszennego dominowała tradycyjnie już sprzedaż do USA (58% w ujęciu ilościowym). Gluten eksportowaliśmy do Norwegii (16%) oraz Meksyku (14%). Mniejsze ilości wysyłaliśmy poza tym do Tajlandii i Indii po ok. 3%, a także do Wietnamu, Niemiec, Estonii oraz Ukrainy po ok. 1% 0 Nadal największym odbiorcą 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 polskiej mąki pszennej i żytnio-pszennej były Niemcy 37% eksportu w ujęciu ilościowym zrealizowano do tego kraju. Mąkę sprzedawaliśmy ponadto do Wielkiej Brytanii (28%), Irlandii (10%) oraz Holandii (10%). Niewielkie ilości eksportowaliśmy do USA (6%), Francji (4%) oraz Grecji, Belgii, Izraela, Kanady i Czech po ok. 1%. Kasze i grysiki sprzedawaliśmy przede wszystkim do Niemiec (31%), Białorusi (30%) i Czech (20%). Niewielki eksport tych produktów odnotowano poza tym do Stanów Zjednoczonych (4%), Estonii, Wielkiej Brytanii po ok. 3% oraz do Słowacji, Holandii, Irlandii, Hiszpanii, Łotwy i Kanady po ok. 1%. Import W 2007 r. import do Polski produktów pierwotnego przetwórstwa zbóż wzrósł o 58% w ujęciu wartościowym do 160 mln EUR i o 19% ilościowo do 496 tys. ton. Znacznie większy wzrost wartości w stosunku do wolumenu importu związany jest ze wzrostem poziomu cen zbóż i produktów ich przetwórstwa. Największy udział w imporcie tej grupy produktów miał słód (42% wartościowo i 45% ilościowo). W dalszej kolejności znalazły się mąka inna niż pszenna (14% wartościowo i 3% ilościowo), otręby i śruty (20% ilościowo i 8% wartościowo), skrobie zbożowe 30 25 20 15 10 5 0 Import wybranych produków wstępnego przetwórstwa zbóż w ujęciu miesięcznym w 2007 r., w tys. ton mąka pszenna kasze, grysiki słód 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 17
(12% wartościowo i 8% ilościowo), ziarna obrobione w inny sposób (9% wartościowo i 8% ilościowo), mąka pszenna (7% ilościowo i wartościowo) oraz kasze (8% w ujęciu ilościowym i 7% w wartościowym). Sprowadzany do Polski słód pochodził w większości z krajów ościennych: Czech (50% w ujęciu ilościowym), Słowacji (37%), Niemiec (9%) i Litwy (4%). W strukturze geograficznej importu kasz i grysików największą rolę odgrywały Węgry (37%), Czechy (12%), Austria (18%), Niemcy (10%) oraz Chiny (8%). Mniejsze ilości zaimportowano z Rumunii (7%), Włoch (5%), Ukrainy, Francji, Litwy i Rosji po ok. 1%. Wśród dostawców mąki pszennej największe udziały miały: Niemcy (70%) i Czechy (9%) oraz Grecja (7%). Mniejsze znaczenie odgrywały Litwa (6%), Estonia (2%), Francja, Holandia, Węgry, Słowacja, Szwecja, Dania po ok. 1%. Gluten sprowadzaliśmy przede wszystkim z Niemiec (66%), Belgii (18%) oraz Francji (8%). Mniejsze ilości pochodziły z Czech (4%) i Wielkiej Brytanii (3%). W imporcie otrębów, śrut i innych pozostałości odsiewu największy udział przypadał Czechom (36%), Słowacji (27%) oraz Litwie (23%). Mniejsze znaczenie ogrywali tacy dostawcy jak: Argentyna (5%), Belgia (4%) i Niemcy (3%). 2.3 Produkty zbożowe wysoko przetworzone 4 Tradycyjnie już bilans w polskim handlu artykułami zbożowymi wysoko-przetworzonymi jest dodatni. Nadwyżka wpływów z eksportu nad wartością importu systematycznie rośnie. W 2007 roku dodatnie saldo wymiany tej grupy artykułów zwiększyło się do 403 mln EUR wobec 322 mln EUR rok wcześniej. Wartość przywozu zwiększyła się o 28,6% do 201 mln EUR, zaś eksportu o 26,2% do 604 mln EUR. Polski handel zagraniczny produktami zbożowymi wysoko-przetworzonymi w latach 2006 i 2007 Wyszczególnienie EKSPORT IMPORT mln EUR tys. ton mln EUR tys. ton 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 Ciasto makaronowe, spaghetti, makaron, kuskus 13,1 14,0 6,5 8,1 31,0 43,2 39,9 51,9 Przetwory spożywcze otrzymane przez spęcznienie i prażenie ziarna 64,5 85,8 37,1 48,7 14,6 16,9 9,6 11,9 Chleb, bułki, pieczywo i wyroby piekarskie 401,2 504,2 178,2 213,1 110,9 141,2 61,7 79,9 Razem 478,8 604,0 221,8 269,9 156,5 201,2 111,1 143,7 Eksport Największy udział w eksporcie tej grupy produktów miało tradycyjnie już pieczywo i wyroby skie (79% ilościowo i 83% wartościowo). Przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznienie i prażenie ziarna stanowiły 18% wolumenu sprzedaży całej grupy (14% wartości), a ciasto makaronowe i makarony 3% w ujęciu ilościowym i 2% w wartościowym. Eksport pieczywa i wyrobów piekarskich zwiększył się w rozpatrywanym okresie o 26% wartościowo i o 20% ilościowo. Sprzedaż za granicę 4 Do grupy tej zakwalifikowano towary oznaczone w taryfie celnej następującymi kodami PCN: 1902 ciasto makaronowe, również gotowane i nadziewane (mięsem i innymi substancjami), lub przygotowywane inaczej, takie jak spaghetti, makaron, kuskus itd., 1904 przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznienie lub prażenie zbóż lub produktów zbożowych, 1905 chleb, bułki, pieczywo cukiernicze, ciasta i ciastka, herbatniki i inne wyroby piekarskie Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 18
przetworów spożywczych otrzymywanych przez spęcznienie i prażenie ziarna wzrosła o 33% w ujęciu wartościowym i 31% w ujęciu ilościowym. Wywóz makaronu Eksport produktów zbożowych wysoko-przetworzonych zwiększył się o 8% wartościowo i 25% ilościowo w stosun- z Polski w 2007 r., w ujęciu miesięcznym, w tys. ton 25 ku do poprzedniego roku. 20 W strukturze geograficznej eksportu pieczywa największe 15 udziały miały: Niemcy (24%), makarony Czechy (11%), Węgry (8%), płatki zbożowe Słowacja (6%), Wielka Brytania (6%), Rosja (5%), Belgia 10 wyroby piekarskie (5%), Francja, Litwa, Włochy, 5 Rumunia - po ok. 3%. Mniejsze znaczenie odgrywali tacy 0 dostawcy jak: Szwecja, Łotwa, Austria, Hiszpania po ok. 2% oraz Dania, USA, Chorwacja, 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Słowenia, Holandia, Bułgaria, Arabia Saudyjska, Irlandia, Turcja, Ukraina, Estonia i Szwajcaria po ok. 1% Wśród odbiorców płatków zbożowych i ziarna prażonego lub spęczniałego należy wymienić: Niemcy (13%), Rosję (11%), Turcję, Czechy, Wielką Brytanię po 8%, Rumunię (7%), Węgry (6%), Francję, Arabię Saudyjską po 5%, Słowację (4%), Litwę, Chorwację - po 3%, Ukrainę, Bułgarię po 2%, Grecję, Estonię, Słowenię, Holandię, Łotwę, Izrael, Serbię, Hiszpanię, Austrię, Danię, Szwecję, Szwajcarię i Belgię po ok. 1%. Makarony sprzedawaliśmy do następujących krajów: Wielkiej Brytanii (29%), Ukrainy (10%), Litwy (10%), USA (9%), Holandii (7%), Niemiec (6%), Rumunii (5%), Irlandii (4%), Czech, Rosji (3%), Kazachstanu, Węgier, Łotwy, Mołdawii, Kanady po ok. 2%, Portugalii i Białorusi po ok. 1%. Import W 2007 r. po stronie importu produktów zbożowych wysoko-przetworzonych zwiększył się przywóz wszystkich rozpatrywanych kategorii. W największym stopniu wzrósł import płatków zbożowych, ziarna prażonego lub spęczniałego o 63% wartościowo i o 39% w ujęciu ilościowym. Przywóz pieczywa i wyrobów piekarskich zwiększył się o 25% w ujęciu wartościowym i o 18% ilościowo. Import ciasta makaronowego i makaronu wzrósł w rozpatrywanym okresie o 31% wartościowo i o 24% 10 8 6 4 2 0 Import produktów zbożowych wysoko-przetworzonych do Polski w 2007 r., w ujęciu miesięcznym, w tys. ton makarony płatki zbożowe wyroby piekarskie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 19
w ujęciu ilościowym. W strukturze asortymentowej importu produktów zbożowych wysoko-przetworzonych największy udział miało pieczywo i wyroby piekarskie (56% ilościowo i 70% wartościowo) oraz ciasto makaronowe i makaron (36% ilościowo i 21% wartościowo). Przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznianie i prażenie ziarna stanowiły 8% wolumenu i wartości importu całej grupy. W strukturze geograficznej importu makaronów największe udziały miały: Włochy (39%), Wietnam (16%), Czechy (19%), Niemcy (9%), Grecja (4%), Belgia ( 2%) oraz Francja (1%). Import płatków zbożowych, ziarna prażonego lub spęczniałego odbywał się głównie z Francji (27%), Niemiec (49%), Wielkiej Brytanii (5%), Czech (8%), Hiszpanii (4%), Danii (2%) oraz Holandii, Grecji i Włoch (po ok. 1%). Pieczywo i wyroby piekarnicze sprowadzano przede wszystkim z Niemiec (52%), Czech (12%), Włoch, Słowacji po ok. 5%, Bułgarii (4%), Turcji (3%), Wielkiej Brytanii, Rosji, Belgii, Francji, Holandii, Rumunii po ok. 2%, Szwecji, Chorwacji, Danii, Litwy, Austrii, Hiszpanii i Portugalii po ok. 1%. Polski handel zagraniczny zbożem i produktami przetwórstwa z Unią Europejską W 2007 r. Polska zwiększyła znacząco Polski handel zagraniczny zbożem i produktami eksport zbóż i produktów przetwórstwa przetwórstwa z UE w latach 2005-2007 do Unii Europejskiej z 461 mln EUR w mln EUR 2006 r. do 618 mln EUR (w ujęciu wartościowym), tj. o 34%. Jednocześnie istotnie 700 800 745 618 wzrosła wartość importu tej grupy produktów z 423 mln EUR do 745 mln 500 449 461 600 423 EUR. W przypadku eksportu odnotowany 400 318 wzrost związany był zarówno z dynamicznym zwiększeniem sprzedaży pro- 200 300 duktów wysoko-przetworzonych, jak i ze 100 wzrostem wartości eksportowanego ziarna, wynikającym z wyższych cen zbóż na -100 2005 2006 2007 0 rynkach zagranicznych. Po stronie importu wzrost związany był przede wszystkim -200 ze zwiększonym przywozem ziarna w I połowie roku. W rezultacie saldo polskiej wymiany handlowej tej grupy artykułów z UE pogorszyło Polski handel zagraniczny ziarnem zbóż i produktami przetwórstwa z UE w latach 2005-2007 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2005 2006 2007 Eksport (mln EUR) Eksport (tys. ton) Ziarno 116 75 106 1052 598 563 Produkty pierwotnego przetwórstwa 8 9 17 33 37 57 Produkty wysoko przetworzone 325 376 495 155 174 219 Ogółem 448,6 461,0 617,9 1239,3 808,5 840,2 Import (mln EUR) Import (tys. ton) Ziarno 106 174 399 455 973 2294 Produkty pierwotnego przetwórstwa 98 105 165 442 433 512 Produkty wysoko przetworzone 114 144 182 102 98 125 Ogółem 318,2 422,9 745,4 998,2 1504,2 2929,9 Saldo (mln EUR) Saldo (tys.ton) Ziarno 10-98 -293 597-375 -1730 Produkty pierwotnego przetwórstwa -90-96 -147-409 -396-454 Produkty wysoko przetworzone 210 232 313 53 76 95 Ogółem 130 38-127 241,0-695,6-2089,7 Źródło: CIHZ Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA) 20