Beskid Śląski, Beskid Żywiecki i Beskid Mały Walory przyrodnicze, awifauna i działalność człowieka
Projekt Ptaki Karpat W latach 2011 2016 Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizowało projekt Inwentaryzacja kluczowych gatunków ptaków polskich Karpat oraz stworzenie systemu ich monitorowania i ochrony (w skrócie Ptaki Karpat ). Zakładał on podniesienie efektywności ochrony wybranych, kluczowych gatunków ptaków na obszarze objętym projektem. Osiągnięto to m.in. poprzez zebranie kompleksowych danych na temat występowania i wymagań siedliskowych tych gatunków w regionie. Ponadto stworzono propozycje strategicznych rozwiązań w zakresie ochrony ptaków dla różnych grup interesariuszy (samorządy lokalne, nadleśnictwa, rolnicy), wspierające jednocześnie zrównoważony rozwój ekonomiczny i społeczny tych grup. Istotnym elementem projektu były również działania edukacyjne, dzięki którym zwiększono akceptację i zaangażowanie w ochronę przyrody wybranych grup docelowych (wolontariusze, urzędnicy, leśnicy, nauczyciele i uczniowie). Celem niniejszej publikacji jest przybliżenie wiedzy o walorach przyrodniczych Beskidu Śląskiego, Beskidu Żywieckiego i Beskidu Małego, w szczególności zaś wiedzy o występujących tu ptakach. Mamy nadzieję, że broszura będzie przydatna w planowaniu zajęć z edukacji przyrodniczej, zarówno tych realizowanych w szkolnych klasach, jak i odbywających się na świeżym powietrzu.
Uwarunkowania środowiskowe wpływające na bogactwo przyrodnicze Beskidy Zachodnie składają się z kilku pasm górskich, z których najbardziej wysuniętymi na zachód są Beskid Śląski, Beskid Żywiecki i Beskid Mały. Beskid Żywiecki to drugie co do wysokości, po Tatrach, pasmo polskich Karpat. Najwyższe wzniesienie to Babia Góra (1725 m n.p.m.), kolejne jest Pilsko (1557 m). Niższy jest Beskid Śląski z najwyższą po polskiej stronie górą Skrzyczne (1257 m n.p.m.), a najniższy spośród tych trzech pasm jest Beskid Mały, którego szczyty nie przekraczają 1000 m n.p.m. Te sąsiadujące ze sobą masywy górskie łączy szereg cech związanych m.in. z walorami przyrodniczymi. Region charakteryzuje się znaczną lesistością. Ponad 80 proc. powierzchni porastają lasy, głównie iglaste. Wyższe położenia górskie zajmują wyjątkowo cenne górnoreglowe bory świerkowe. Natomiast dna dolin charakteryzuje dość gęsta zabudowa i znaczny udział terenów rolnych. Ważne w krajobrazie tych gór są również rzeki. W Beskidzie Śląskim na zboczach Baraniej Góry znajduje się obszar źródliskowy Wisły. Przebiega też tędy dział wód rozdzielający zlewnię Wisły i Odry. W Beskidzie Małym ciekawostką jest przełom Soły, w którego dnie utworzono zbiorniki zaporowe czaniecki, międzybrodzki i położony już w Kotlinie Żywieckiej żywiecki. Dla ochrony krajobrazowych i przyrodniczych walorów regionu powołano tu m.in. Babiogórski Park Narodowy, trzy parki krajobrazowe (Żywiecki PK, PK Beskidu Śląskiego i PK Beskidu Małego), kilkanaście obszarów sieci Natura 2000, liczne rezerwaty przyrody. W krajobrazie niższych partii Beskidów dominują łagodne wzniesienia pokryte lasami mieszanymi i terenami rolnymi oraz doliny rzek i potoków, gdzie koncentruje się zabudowa (fot. Kazimierz Walasz). W najwyższych partiach występują bory świerkowe i otwarte zbiorowiska piętra alpejskiego (fot. Tomasz Wilk).
Znaczenie działalności człowieka Ze względu na znaczny udział lasów w regionie leśnictwo jest jedną z istotnych gałęzi lokalnej gospodarki. Przyjęty tu model gospodarki leśnej odpowiada na specyficzny kontekst występujących tu lasów, szczególnie Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. W XIX w. odlesione tereny Beskidów, w reglu dolnym porośnięte pierwotnie przede wszystkim buczynami, na znacznej powierzchni obsadzone zostały monokulturami świerka obcego pochodzenia. Stąd tutejsze lasy, choć zajmują imponujące powierzchnie, w znacznej mierze nie są naturalne. Obecnie sztuczne monokultury świerkowe zastępuje się drzewostanami mieszanymi bukowo- -jodłowo-świerkowymi, które odpowiadają składem gatunkowym pierwotnie rosnącym tu lasom. Bliskość dużych aglomeracji sprawia, że obok gospodarki leśnej ważnym źródłem dochodu mieszkańców Beskidów jest turystyka. Szczególnie istotne są wypoczynek i rekreacja wakacyjna oraz narciarstwo. Aktywność turystyczna odciska piętno na tutejszej przyrodzie. Wyraźnie zaznacza się w regionie m.in. obecność dużych ośrodków sportów zimowych, których budowa wiąże się ze znacznymi przekształceniami krajobrazu. W ostatnich dziesięcioleciach na znaczeniu straciło rolnictwo. W kontekście ochrony przyrody szczególnie negatywne znaczenie ma porzucanie pastwisk i łąk, które nieużytkowane zarastają. Zanika w ten sposób kulturowy krajobraz regionu przez wielu uznawany za niezwykle wartościowy. Aby zapobiec utracie najcenniejszych pastwisk, podejmuje się starania, by przywrócić wypas owiec na polanach reglowych. Przyrodę Beskidów kształtuje działalność człowieka gospodarka leśna prowadzona w rozległych lasach (zdjęcie górne; fot. Kazimierz Walasz), a także różne formy gospodarki rolnej na terenach otwartych (zdjęcie dolne; fot. Tomasz Wilk).
Walory przyrodnicze Najcenniejsze zbiorowiska leśne w regionie to zachowane w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego buczyny, dolnoreglowe bory mieszane oraz górnoreglowe bory świerkowe. W Beskidzie Żywieckim najwyższe szczyty Babiej Góry i Pilska przekraczają górną granicę lasu, przez co obecne są tu zarośla kosodrzewiny oraz łąki alpejskie. W niższych położeniach, na polanach reglowych, wypas owiec przyczynił się do powstania muraw bliźniczkowych, a w dolinach łąk i pastwisk. W regionie spotkamy kilka ciekawych gatunków roślin o ograniczonym zasięgu występowania: dzwonka piłkowanego (endemit karpacki), tojada morawskiego (w Polsce jedynie na Pilsku, Policy i Babiej Górze), tocję karpacką (w Polsce tylko w Karpatach). Na Babiej Górze i w obszarze źródliskowym Potoku Malinowskiego (Beskid Śląski) znajdują się jedyne polskie stanowiska okrzynu jeleniego, który stał się symbolem Babiogórskiego Parku Narodowego. Tutejsze lasy stanowią ważną ostoję zwierząt, w tym sztandarowych drapieżników, takich jak niedźwiedź, ryś i wilk. Chyba najbardziej tajemniczym ssakiem jest mały gryzoń związany z wysokogórskimi siedliskami Karpat darniówka tatrzańska. Nie brakuje w regionie charakterystycznych dla gór gatunków płazów kumaka górskiego, traszki górskiej i karpackiej, a także salamandry plamistej. W rzekach żyją rzadkie gatunki ryb, m.in. głowacz białopłetwy i koza pospolita. Świat bezkręgowców jest równie ciekawy na Babiej Górze i Policy występuje sichrawa karpacka (endemiczny dla Karpat gatunek chrząszcza). Ważną rolę, jaką region spełnia dla rzadkich i zagrożonych gatunków, uzupełniają wyjątkowe walory krajobrazowe, związane m.in. z najwyższymi pasmami górskimi, a także halami reglowymi. Do symboli przyrody Beskidów zaliczają się m.in. zbiorowiska piętra alpejskiego (zdjęcie górne; fot. Tomasz Wilk) oraz duże drapieżne ssaki, takie jak wilk (zdjęcie dolne; fot. Grzegorz Leśniewski).
Kluczowe gatunki ptaków Ze względu na znaczne zróżnicowanie siedliskowe i topograficzne trzy opisywane pasma górskie zasiedla bogaty zespół ptaków. Oprócz gatunków pospolitych gniazduje tu wiele taksonów zagrożonych m.in. ok. 25 gatunków zagrożonych w skali Unii Europejskiej oraz ok. 15 gatunków z Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Ze względu na dominację drzewostanów iglastych region ten zasiedlają liczne populacje gatunków o borealno-alpejskim typie rozmieszczenia, m.in. sóweczka, włochatka, dzięcioł trójpalczasty, drozd obrożny, a ich populacje należą do najważniejszych w kraju. Górskie bory świerkowe Beskidu Żywieckiego zamieszkuje największa w Karpatach populacja głuszca. Od niedawna w rozległych lasach Beskidu Żywieckiego gniazduje również orzeł przedni. Enklawy lasów liściastych, szczególnie w Beskidzie Śląskim i Małym, są miejscem występowania innych rzadkich gatunków ptaków m.in. dzięcioła białogrzbietego, muchołówki małej i białoszyjej. Swoistym wyróżnikiem tego regionu jest zespół ptaków alpejskich zasiedlających wysokogórskie hale w najwyższych partiach Babiej Góry i Pilska. Należą do nich m.in. siwerniak, płochacz halny i czeczotka gatunki, które w skali kraju występują zaledwie w kilku miejscach. Również siedliska łąkowe, użytkowane przez człowieka, ważne są dla wielu ptaków, m.in. dla zagrożonego w Unii Europejskiej derkacza, ale także jako żerowisko ptaków drapieżnych i sów. Beskidy są szczególnie ważną ostoją ptaków zasiedlających górnoreglowe bory świerkowe (fot. Michał Ciach). Awifauna niżej położonych siedlisk jest bogata w unikatowe gatunki, takie jak np. orzeł przedni (fot. Mateusz Matysiak).
Głuszec Tetrao urogallus Głuszec to największy z leśnych przedstawicieli rzędu kuraków występujących w Polsce. Samiec jest znacznie większy od samicy i osiąga wielkość gęsi. Nad okiem ma charakterystyczną nagą czerwoną skórę, która w okresie godowym nabrzmiewa, tworząc czerwoną różę. Głuszce odbywają widowiskowe zbiorowe toki w leśnych ostępach puszcz i karpackich borów, w stałych miejscach. W Polsce głuszec jest skrajnie nielicznym gatunkiem lęgowym wschodniej i południowej części kraju, obecnie wymierającym. Występuje w puszczach północnego wschodu kraju, a także w Puszczy Solskiej i Lasach Janowskich, Karpatach, Sudetach i Borach Dolnośląskich. W polskich Karpatach głuszec obecny jest w Beskidzie Żywieckim (z Babią Górą i Policą), Tatrach, Gorcach i Beskidzie Wyspowym, a reintrodukcją gatunku objęto Beskid Śląski i Sądecki. Jest to ptak puszczański, zamieszkujący rozległe kompleksy borów i lasów mieszanych na nizinach (bory sosnowe) i w górach (bory świerkowe) do wysokości ok. 1500 m n.p.m. Szczególnie odpowiadają mu lasy z bogato rozwiniętą warstwą runa. Samiec głuszca na tokowisku (fot. Grzegorz Leśniewski). W Karpatach głuszce zamieszkują trudno dostępne bory świerkowe (fot. Tomasz Wilk).
Sóweczka Glaucidium passerinum Sóweczka to najmniejsza europejska sowa, nie większa niż szpak. Mimo niewielkiego rozmiaru sprawnie poluje na drobne ptaki wróblowe, nawet te dorównujące jej rozmiarami, ważnym składnikiem jej diety są również gryzonie. W kraju jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy, o rozmieszczeniu borealno-górskim, występujący przede wszystkim w Karpatach i Sudetach oraz w puszczach północno-wschodniej Polski, a poza tym w Borach Dolnośląskich i lokalnie na Pomorzu, Warmii i Mazurach. W polskich Karpatach stwierdzana we wszystkich pasmach górskich, ale najliczniej zasiedla Beskidy Zachodnie oraz Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie. Gatunek ten związany jest z wyżej położonymi borami, stwierdzany zwykle na wysokościach od 360 do 1200 m n.p.m., choć w najwyższych partiach Beskidów i w Tatrach obserwowana jest do górnej granicy lasu (ok. 1500 m n.p.m.). Sóweczka zamieszkuje lasy iglaste, przede wszystkim bory świerkowe, świerkowo--jodłowe i jodłowe, a także inne typy borów i lasów, w tym mieszane, najchętniej z dużym udziałem świerka lub jodły. Zasiedla dziuple po dzięciołach głównie dzięciole dużym lub trójpalczastym. Sóweczka znana jest ze swojego zwyczaju magazynowania nadmiaru pokarmu w specjalnych kryjówkach. Gatunek osiadły lub częściowo wędrowny. Sóweczka (fot. Krzysztof Onikijuk).
Puchacz Bubo bubo Zamieszkuje lasy, w otoczeniu których znajdują się zasobne w pokarm tereny otwarte. W kraju jest to skrajnie nieliczny ptak lęgowy. Występuje lokalnie, głównie w kilku regionach w Karpatach i Sudetach, na Pomorzu, na Lubelszczyźnie oraz w północno-wschodniej części kraju. W polskich Karpatach obecny we wszystkich pasmach górskich, a najbardziej optymalne warunki znajduje w Pieninach. Natomiast pogórza zasiedla rzadko i jego rozmieszczenie jest tam słabo rozpoznane. Puchacz spotykany jest w polskiej części Karpat w szerokim zakresie wysokości od ok. 200 do 1200 m n.p.m. Gniazduje zwykle w miejscach niedostępnych, w lasach różnego typu, szczególnie starszych i o luźnej strukturze drzewostanu, graniczących z terenami otwartymi. Najczęściej wybiera okolice, gdzie na powierzchni występują otwarte skały (naturalne lub np. kamieniołomy), nawet jeśli są one położone poza obszarami leśnymi. Na niżu często zasiedla lasy podmokłe, bagienne, jak łęgi i olsy, a także kompleksy torfowisk. Stanowiska tego gatunku są objęte strefową ochroną miejsc gniazdowania. Typowy gatunek osiadły, przywiązany do swych rewirów przez cały rok. Puchacz (zdjęcie górne; fot. Artur Tabor) zasiedla rozległe kompleksy leśne, najchętniej w pobliżu terenów otwartych, gdzie żeruje (zdjęcie dolne; fot. Tomasz Wilk).
Dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus Dzięcioł trójpalczasty to parasolowy gatunek starych borów świerkowych o wysokim stopniu naturalności i jedyny nasz dzięcioł posiadający tylko trzy (a nie cztery) palce stopy. Jest to ptak silnie wyspecjalizowany siedliskowo i uzależniony od obecności w lesie odpowiedniego zapasu drzew zamierających i martwych, które zapewniają mu bazę pokarmową (głównie kambiofagiczne chrząszcze) oraz miejsce do wykucia dziupli. W kraju jest to skrajnie nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy. Jego rozmieszczenie ma charakter borealno-górski, a w Polsce występuje jedynie w dwóch rejonach w rozległych puszczach północnego wschodu oraz w górskich lasach Karpat. W polskich Karpatach można go spotkać w całym regionie, ale najliczniej zasiedla zachodnie pasma Tatry, Beskid Żywiecki, Śląski, Sądecki i Gorce, oraz położone na wschodzie Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie. Gatunek ten związany jest z wyżej położonymi lasami, najczęściej występuje powyżej 600 m n.p.m. i sięga aż po górną granicę lasu (prawie 1500 m n.p.m.). Dzięcioł trójpalczasty w górach zasiedla przede wszystkim bory świerkowe (szczególnie górnoreglowe) i mieszane z udziałem świerka, a także dolnoreglowe bory jodłowe i lasy mieszane ze znacznym udziałem świerka. Gatunek osiadły. Dzięcioł trójpalczasty (fot. Marcin Karetta). 10
Orzechówka Nucifraga caryocatactes Orzechówka to kontrastowo, kasztanowobrązowo ubarwiony bliski krewniak sójki. Mieszkaniec borów, zarówno w górach, jak i na niżu, odżywia się głównie nasionami drzew i krzewów (świerk, buk, limba, leszczyna). W kraju jest to bardzo nieliczny lub nieliczny ptak lęgowy. Jego rozmieszczenie ma charakter borealno-górski, a w Polsce występuje w dwóch rejonach w północnej i północno-wschodniej części kraju oraz na południu w Karpatach, Sudetach i na Wyżynie Małopolskiej. W polskich Karpatach jest szeroko rozpowszechniona w pasie gór, a najliczniej zasiedla wschodnie pasma Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie, a także Beskid Niski i Beskidy Zachodnie. Nieliczna jest natomiast na pogórzach. Gatunek ten związany jest z wyżej położonymi lasami. Najwyżej sięga w Tatrach do górnej granicy lasu, a nawet nieco powyżej (maksymalnie 1670 m n.p.m.). Orzechówka zasiedla w górach bory z dominacją świerka i limby oraz lasy mieszane z bukiem i leszczyną, natomiast na niżu występuje w borach sosnowo-świerkowych. Orzechówkę uznaje się za gatunek istotnie przyczyniający się do rozsiewania nasion niektórych ww. drzew, szczególnie limby. Jest to gatunek osiadły. Orzechówka (zdjęcie górne; fot. Marek Kosiński) związana jest głównie z wyżej położonymi drzewostanami iglastymi (zdjęcie dolne; fot. Tomasz Wilk). 11
Drozd obrożny Turdus torquatus Ptak rozmiarami i sylwetką przypominający kosa, należący tak jak on do rodziny drozdów. Upierzenie samca jest czarne z białym półksiężycowatym polem na piersi. Samica jest bardziej brunatna i mniej kontrastowa. Mieszkaniec górskich borów. Jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy w naszym kraju, występujący jedynie w najwyższych górach w Karpatach i Sudetach. W polskich Karpatach można go spotkać we wszystkich wyższych pasmach górskich, ale najliczniej zasiedla Tatry, Beskidy Zachodnie oraz Bieszczady, nie występuje na pogórzach. Gatunek ten związany jest z wyżej położonymi borami, występuje prawie wyłącznie powyżej 600 m n.p.m., a najchętniej w zakresie 1000 1300 m n.p.m. Drozd obrożny zasiedla przede wszystkim górnoreglowe bory świerkowe oraz dolnoreglowe bory mieszane i lasy ze znacznym udziałem świerka lub jodły. Wyraźnie rzadziej jest spotykany w innych typach lasów w górach, także tych z przewagą drzew liściastych (np. buczyny). Oprócz tego zasiedla również zarośla kosodrzewiny położone w piętrze subalpejskim i dolnej części piętra alpejskiego. Gatunek wędrowny, zimujący w południowej Europie i północnej Afryce. Drozd obrożny (fot. Mateusz Matysiak). Iglaste lasy Beskidu Żywieckiego są jedną z najważniejszych ostoi drozda obrożnego w kraju (fot. Michał Ciach). 12
Wędrówki po Beskidach Obszar Beskidu Śląskiego, Beskidu Żywieckiego i Beskidu Małego pokryty jest gęstą siecią szlaków turystycznych pozwalających na dokładne zapoznanie się z jego walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi zarówno podczas krótkich, jednodniowych wycieczek, jak i wielodniowych wędrówek. W zachodniej części Beskidu Żywieckiego, w tzw. Worku Raczańskim, na uwagę zasługuje trasa mająca swój początek i koniec w Rycerce Górnej Kolonii. Podczas kilkugodzinnej wędrówki znajdziemy się na najwyższym w tej części Beskidu szczycie Wielkiej Raczy (1236 m. n.p.m.), skąd rozpościera się rozległa panorama na otaczające pasma górskie. W dalszych częściach trasy, pokonując grzbietowe hale, zapoznamy się z krajobrazem będącym wynikiem dawnej działalności pasterskiej występują tu m.in. ubogie łąki mietlicowe z darniami bliźniczki wyprostowanej i śmiałka darniowego lub z udziałem kostrzewy czerwonej i bliźniczki psiej trawki. W najstarszym w Beskidzie Żywieckim, bo utworzonym w 1957 r., rezerwacie Śrubita objęto ochroną 200- letni drzewostan świerkowo-bukowo-jodłowy, będący pozostałością dawnej Puszczy Karpackiej. Dochodząc po kilku godzinach do Przełęczy Przegibek, warto podejść na pobliską Bendoszkę (1144 m n.p.m.), skąd rozpościerają się interesujące panoramy, a na podszczytowych halach prowadzony jest wypas owiec. Po raz kolejny możemy tu obserwować zbiorowiska nieleśne. Pokonanie całej trasy zajmie ok. 5 6 godzin, ale trud górskiej wędrówki w pełni wynagrodzi urozmaicony charakter trasy i jej unikatowe walory krajobrazowe i przyrodnicze. Krajobraz pasma Wielkiej Raczy tworzą bory świerkowe i pozostałości dawnych pasterskich hal (fot. Piotr Dziki). 13
Kluczowe działania ochronne Największa liczba rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków Beskidu Żywieckiego, Śląskiego i Małego związana jest z lasami dlatego też niezwykle ważna jest realizacja postulatów ochronnych dotyczących siedlisk leśnych. Realizowany aktualnie model gospodarki leśnej w pewnych aspektach wspiera zachowanie populacji rzadkich gatunków ptaków. Istotne jest jednak podjęcie działań mających na celu zagwarantowanie odpowiedniej wartości takich parametrów lasów, jak udział starodrzewi i dostępność drzew biocenotycznych oraz zasoby martwych i zamierających drzew. Szczególnie cenne górnoreglowe bory świerkowe powinny być objęte w całości ochroną bierną. Ochrona ptaków siedlisk otwartych, głównie użytkowanych rolniczo łąk i pastwisk, wymaga utrzymania ekstensywnych form gospodarki rolnej, co oznacza, że potrzebne są działania wspierające rentowność gospodarstw rolnych. Istotne jest również promowanie wykorzystania pakietów przyrodniczych działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego. Ważne przyrodniczo siedliska alpejskie są w większości chronione w ramach Babiogórskiego Parku Narodowego i rezerwatu przyrody Pilsko, a ochrona ptaków zasiedlających te siedliska powinna się sprowadzać do ograniczania negatywnego wpływu turystyki. Do najpilniejszych działań ochronnych w Beskidach należy objęcie ochroną bierną najcenniejszych fragmentów naturalnych lasów oraz przywrócenie ekstensywnej gospodarki na jak największej powierzchni użytków rolnych (fot. Tomasz Wilk). 14
Dlaczego warto chronić ptaki? Ponieważ ptaki są istotnym elementem całego systemu przyrodniczego, tytułowe pytanie można by rozszerzyć dlaczego warto chronić przyrodę? Odpowiedzi jest wiele, lecz być może najważniejsza z nich to ta, która odnosi się do bezpośredniego związku jakości życia ludzi ze stanem środowiska przyrodniczego. Czyste powietrze, czyste rzeki, naturalne lasy, tereny łąkowe użytkowane w sposób przyjazny przyrodzie, dostępność spokojnych miejsc, gdzie możemy wypocząć wszyscy czujemy, że to klucz do zdrowego, spokojnego i szczęśliwszego życia. Na ochronę ptaków warto więc spojrzeć przez pryzmat ochrony wartości bliskich i potrzebnych również ludziom. Ponieważ ptaki zajmują wysoką pozycję w przyrodniczym łańcuchu troficznym, są dobrym wskaźnikiem jakości całego środowiska przyrodniczego. Można więc w uproszczeniu powiedzieć, że jeśli zadbamy o ptaki, zadbamy również o siebie. Ale ptaki to też pewne wymierne korzyści. Wiele z nich redukuje populacje gatunków uciążliwych z punktu widzenia człowieka np. owadów czy gryzoni. Ptaki wspomagają zapylanie, a także rozsiewanie nasion, również roślin uprawianych przez ludzi. Ptaki to wreszcie, ze względu na swój wygląd, śpiew i zachowanie, niezwykle ciekawy i estetyczny element przyrody. Chrońmy ptaki są tego warte Dobrze zachowana przyroda zapewnia nam m.in. dostęp do miejsc wypoczynku oraz zasoby czystej wody (zdjęcia górne; fot. Tomasz Wilk), a śpiew i różnorodne ubarwienie ptaków to dla wielu z nas źródło doznań estetycznych (zdjęcie dolne: zięba; fot. Cezary Korkosz). 15
Warto angażować się w ochronę przyrody! Sposobów na ochronę zasobów przyrodniczych jest bardzo wiele. W takie działania włączyć się może każdy, choćby poprzez zmianę swoich codziennych nawyków i postaw wobec przyrody. Namawiamy do wspierania lokalnych i ponadlokalnych inicjatyw służących ochronie przyrody oraz włączenia się w działania czynnie chroniące poszczególne jej elementy. Warto zostać wolontariuszem i podjąć współpracę w ramach działalności organizacji, której statutowym celem jest ochrona przyrody. Można również na własną rękę gromadzić dane o lokalnych walorach przyrodniczych i zagrażających im czynnikach, by wspomóc nimi organizacje i instytucje zabiegające o zachowanie bogactwa przyrody. Na stronie www.ptakikarpat.pl/ptakikarpat Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków udostępniło aplikację internetową mającą spopularyzować wiedzę o ptakach polskiej części Karpat. Prezentowane tam informacje są wynikiem projektu Inwentaryzacja kluczowych gatunków ptaków polskich Karpat oraz stworzenie systemu ich monitorowania i ochrony współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Jeśli chciałbyś się dowiedzieć, jakie gatunki ptaków można spotkać na terenie Twojej gminy lub jakich ptaków możesz się spodziewać na trasie planowanej wycieczki w góry, to zachęcamy do odwiedzenia naszej strony i skorzystania z aplikacji. Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej Autorzy tekstów: Rafał Bobrek, Tomasz Wilk, Aleksandra Pępkowska-Król, Piotr Dziki Fotografia na I str. okładki: Beskid Żywiecki (fot. Tomasz Wilk) Akwarela na II str. okładki: Andrzej Rabiega Copyright Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Marki 2016 Korekta językowa: Jolanta Tyczyńska Projekt, skład i łamanie: Larus Studio Witold Ziaja ISBN: 978-83-89830-21-0