Ostoja Popradzka. Walory przyrodnicze, awifauna i działalność człowieka

Transkrypt

1 Ostoja Popradzka Walory przyrodnicze, awifauna i działalność człowieka

2 Projekt Ptaki Karpat W latach Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizowało projekt Inwentaryzacja kluczowych gatunków ptaków polskich Karpat oraz stworzenie systemu ich monitorowania i ochrony (w skrócie Ptaki Karpat ). Zakładał on podniesienie efektywności ochrony wybranych, kluczowych gatunków ptaków na obszarze objętym projektem. Osiągnięto to m.in. poprzez zebranie kompleksowych danych na temat występowania i wymagań siedliskowych tych gatunków w regionie. Ponadto stworzono propozycje strategicznych rozwiązań w zakresie ochrony ptaków dla różnych grup interesariuszy (samorządy lokalne, nadleśnictwa, rolnicy), wspierające jednocześnie zrównoważony rozwój ekonomiczny i społeczny tych grup. Istotnym elementem projektu były również działania edukacyjne, dzięki którym zwiększono akceptację i zaangażowanie w ochronę przyrody wybranych grup docelowych (wolontariusze, urzędnicy, leśnicy, nauczyciele i uczniowie). Celem niniejszej publikacji jest przybliżenie wiedzy o walorach przyrodniczych Ostoi Popradzkiej, w szczególności zaś wiedzy o występujących tu ptakach. Mamy nadzieję, że broszura będzie przydatna w planowaniu zajęć z edukacji przyrodniczej, zarówno tych realizowanych w szkolnych klasach, jak i odbywających się na świeżym powietrzu.

3 Uwarunkowania środowiskowe wpływające na bogactwo przyrodnicze Obszar Natura 2000 Ostoja Popradzka PLH obejmuje niemal cały Beskid Sądecki mezoregion Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Tutejsze góry, których najwyższe szczyty sięgają nieco ponad 1000 m n.p.m., zaliczyć należy do niskich i średniowysokich. Najwyższe to Radziejowa (1266 m n.p.m.), Przehyba (1156) i Jaworzyna Krynicka (1114). Pomiędzy grzbietami górskimi ciągną się długie, malownicze doliny rzek, z których największe to Dunajec, na granicy z Gorcami, oraz Poprad rozdzielający dwa główne pasma Jaworzyny i Radziejowej. Imponująca jest lesistość regionu lasy stanowią tu około 80 proc. powierzchni. W odlesionych dolinach zaznaczają się dość gęsta zabudowa wsi i miasteczek oraz towarzyszące im łąki i pastwiska. Historia tutejszych uzdrowisk sięga XVIII w., najsłynniejsze z nich Krynica położone jest w malowniczej dolinie potoku Kryniczanka. Swoją twórczością malarską uroki Krynicy i Beskidu Sądeckiego rozsławiał m.in. Nikifor słynny malarz prymitywista. W regionie bardzo bogate i stare są tradycje związane z ochroną przyrody. Wiążą się one przede wszystkim z postacią Adama hr. Stadnickiego przedwojennego właściciela ziemskiego, który zabiegał o ochronę lasów Beskidu Sądeckiego, m.in. powołując tu pierwsze rezerwaty przyrody. Obecnie w Beskidzie Sądeckim oprócz ostoi sieci Natura 2000 istnieje Popradzki Park Krajobrazowy oraz 14 rezerwatów przyrody. Region zapewnia również łączność pomiędzy innymi ważnymi obszarami polskich Karpat, takimi jak chociażby Gorce, Pieniny i Beskid Niski w ten sposób m.in. umożliwia wędrówki wielu gatunkom zwierząt wzdłuż pasma Karpat. Jak w całych polskich Karpatach w Beskidzie Sądeckim najwyższe partie gór porastają lasy, a niżej położone tereny zajęte są przez łąki, pola uprawne i osady ludzkie (zdjęcie górne; fot. Zofia Kucia, zdjęcie dolne; fot. Tomasz Wilk).

4 Znaczenie działalności człowieka Jedną z ważniejszych gałęzi gospodarki jest w Beskidzie Sądeckim przemysł drzewny. Tutejsze lasy to miejsce pracy wielu mieszkańców regionu. Oprócz gospodarstw Lasów Państwowych w regionie zlokalizowany jest Leśny Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Rolniczego z Krakowa. W ostatnich dziesięcioleciach, podobnie jak w innych częściach regionu, na znaczeniu straciło rolnictwo. Za jego recesję odpowiada przede wszystkim niska rentowność działalności rolniczej w trudnych górskich terenach i w charakterystycznych dla Karpat warunkach dużego rozdrobnienia gruntów. Niesie to ze sobą ryzyko zarastania nieużytkowanych pól i łąk, zanikanie kulturowego krajobrazu regionu i wiążących się z nim wartości przyrodniczych. Aby temu zapobiec, podejmowane są m.in. starania o przywrócenie wypasu owiec na tutejszych pastwiskach. Ostoja Popradzka to cel wielu turystów, a turystyka to ważne źródło dochodu tutejszej ludności. Z jej rozwojem wiąże się jednak wiele czynników zagrażających przyrodzie regionu. Jednym z najważniejszych jest budowa i rozbudowa ośrodków narciarskich, najczęściej powiązana z wylesianiem bardzo dużych powierzchni i w konsekwencji przerywaniem korytarzy ekologicznych umożliwiających m.in. wędrówki dużych drapieżników. Lasy Beskidu Sądeckiego są intensywnie gospodarczo wykorzystywane, natomiast gospodarka na obszarach rolnych jest w regresie, choć lokalnie próbuje się przywracać tradycyjne formy użytkowania, takie jak pasterstwo (fot. Tomasz Wilk).

5 Walory przyrodnicze Typowym siedliskiem leśnym Beskidu Sądeckiego są buczyny górskie. Na stromych, zacienionych stokach rozwinęły się jaworzyny, obecne m.in. w dolinie Małej i Wielkiej Roztoki oraz na stokach Jaworzyny Krynickiej. Na kilku najwyżej wyniesionych szczytach można podziwiać górnoreglowe świerczyny, np. w rejonie szczytu Radziejowej oraz w pobliżu Przehyby i Skałki. W Beskidzie Sądeckim obecne są również grądy zbiorowisko leśne dominujące na pogórzach i na niżu Polski. Najciekawsze fragmenty grądu (z lipą drobnolistną, bukiem i jodłą) chronione są w rezerwacie przyrody Las Lipowy Obrożyska. Wśród siedlisk nieleśnych wyróżniają się młaki górskie (reprezentujące torfowiska niskie). Na florę Beskidu Sądeckiego składa się ponad 1000 gatunków. Do najciekawszych roślin lasów należą m.in. lulecznica kraińska, ciemiężyca zielona, a także paproć języcznik zwyczajny. Na wilgotnych łąkach spotkać można kręczynkę jesienną niezwykle rzadkiego i urokliwego storczyka. W młakach oprócz dużej różnorodności storczyków przy odrobinie szczęścia znajdziemy pierwiosnkę omączoną (która ma w Beskidzie Sądeckim swoje jedyne polskie stanowisko) i owadożernego tłustosza pospolitego. Bogaty jest również świat zwierząt. Tutejsze lasy stanowią ważną ostoję sztandarowych drapieżników, takich jak niedźwiedź, ryś, wilk i żbik. Nietrudno tu o spotkanie z gadami takimi jak zaskroniec czy żmija zygzakowata. Występują tu charakterystyczne dla obszarów górskich płazy: kumak górski, traszka górska, a także salamandra plamista. Ciekawy jest świat bezkręgowców spotkać tu można ćmę krasopanią herę i związanego z martwym drewnem buków chrząszcza nadobnicę alpejską. Do cennych siedlisk otwartych Ostoi Popradzkiej należą górskie młaki (zdjęcie górne; fot. Marek Styczyński), a w tutejszych lasach żyją tak rzadkie gatunki jak ryś (zdjęcie dolne; fot. Artur Tabor).

6 Kluczowe gatunki ptaków Ostoję Popradzką zasiedla wiele rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków, a dla niektórych obszar ten jest jednym z najważniejszych miejsc występowania w skali całego kraju. Wysokie walory ornitologiczne tego miejsca potwierdza fakt, że spełnia ono kryteria ostoi ptaków IBA o znaczeniu międzynarodowym. W Ostoi Popradzkiej IBA stwierdzono 20 lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych ptaków z załącznika I dyrektywy ptasiej (zagrożonych w skali Unii Europejskiej), a także 12 gatunków z Polskiej czerwonej księgi zwierząt (zagrożonych w skali kraju). Dla kilku gatunków obszar ten jest jedną z najważniejszych ostoi w kraju m.in. dla głuszca, orła przedniego, derkacza i puszczyka uralskiego. Ze względu na dominację siedlisk leśnych na tym obszarze spełnia on szczególną rolę w zachowaniu populacji rzadkich ptaków zasiedlających lasy. Obszary leśne zamieszkuje bogaty zespół ptaków drapieżnych, dzięciołów i sów. Występują tu m.in. gatunki wyspecjalizowane siedliskowo, takie jak dzięcioł białogrzbiety i trójpalczasty, których obecność potwierdza lokalnie dobry stan zachowania lasów. Ważnym siedliskiem są także tereny otwarte zasiedlają je gatunki łąkowe np. zagrożony w skali UE derkacz, i korzysta z nich wiele ptaków gniazdujących w lasach żeruje na nich orlik krzykliwy, trzmielojad czy bocian czarny. Rozległe lasy Ostoi Popradzkiej (zdjęcie górne; fot. Tomasz Wilk) są ważną ostoją dla wielu zagrożonych gatunków ptaków, w tym dla orła przedniego jednego z najrzadszych ptaków lęgowych naszego kraju (zdjęcie dolne; fot. Grzegorz Leśniewski).

7 Głuszec Tetrao urogallus Głuszec to największy z leśnych przedstawicieli rzędu kuraków występujących w Polsce. Samiec jest znacznie większy od samicy i osiąga wielkość dorównującą gęsi. Nad okiem ma charakterystyczną nagą czerwoną skórę, która w okresie godowym nabrzmiewa, tworząc czerwoną różę. Głuszce odbywają widowiskowe zbiorowe toki w leśnych ostępach puszcz i karpackich borów, w stałych miejscach. Jest to aktualnie gatunek wymierający w kraju. W Polsce głuszec to skrajnie nieliczny gatunek lęgowy wschodniej i południowej części kraju. Występuje w puszczach północnego wschodu kraju, a także w Puszczy Solskiej i Lasach Janowskich, Karpatach, Sudetach i Borach Dolnośląskich. W polskich Karpatach głuszec obecny jest w zachodnich pasmach: Beskidzie Żywieckim (z Babią Górą i Policą), Tatrach, Gorcach i Beskidzie Wyspowym, a reintrodukcją gatunku objęto Beskid Śląski i Sądecki. Jest to ptak puszczański, zamieszkujący rozległe kompleksy borów i lasów mieszanych na nizinach (bory sosnowe) i w górach (bory świerkowe) do wysokości ok m n.p.m. Szczególnie odpowiadają mu lasy z bogato rozwiniętą warstwą runa. Samiec głuszca na tokowisku (fot. Grzegorz Leśniewski). W Karpatach głuszce zamieszkują trudno dostępne bory świerkowe (fot. Tomasz Wilk).

8 Bocian czarny Ciconia nigra Duży czarno-biały ptak gniazdujący, w przeciwieństwie do białego krewniaka, w większych kompleksach leśnych. Niegdyś skrajnie rzadki, obecnie można go spotkać w całym kraju, gdyż znacznie zwiększył swą liczebność i poszerzył zasięg występowania. Zasiedla cały kraj, ale najliczniejszy jest na Podlasiu, Mazurach, Lubelszczyźnie, Śląsku i w Karpatach. W paśmie Karpat zamieszkuje cały region od pogórzy do wysokości blisko 1000 m n.p.m., choć najliczniejszy jest we wschodnich mezoregionach w Beskidzie Niskim, Bieszczadach i na Pogórzu Przemyskim. Bociany czarne zasiedlają różne typy lasów, najczęściej liściastych i mieszanych, położonych w bliskości obfitujących w pokarm żerowisk rzek i potoków, bagien, rozlewisk, stawów i drobnych zbiorników wodnych. Dawniej zamieszkiwał wyłącznie rozległe, odludne lasy, ale obecnie można go spotkać i w mniejszych kompleksach leśnych, gdyż gatunek ten zmniejszył swój lęk przed człowiekiem. W Karpatach bociany czarne najczęściej zakładają gniazda na bukach i jodłach, nieco rzadziej na sosnach, a inne gatunki drzew wykorzystują sporadycznie. Objęty jest strefową ochroną miejsc gniazdowania. Bocian czarny to typowy gatunek wędrowny, który na zimowiska przenosi się do Afryki na południe od Sahary, a niektóre ptaki zimę spędzają w Izraelu. Bocian czarny (fot. Mateusz Matysiak). Istotnym elementem siedliska lęgowego bociana czarnego są potoki i mokradła, gdzie zdobywa pokarm (fot. Tomasz Wilk).

9 Orlik krzykliwy Clanga pomarina Orlik krzykliwy jest stosunkowo licznym w regionie ptakiem szponiastym, zamieszkującym lasy. Jego polska populacja jest jedną z największych na świecie. W kraju jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy. Zwarty zasięg występowania orlika krzykliwego obejmuje tzw. ścianę wschodnią Warmię, Mazury, Podlasie, Polesie, Roztocze i wschodnią część Karpat. Drugim obszarem występowania jest północno-zachodnia część kraju. W polskiej części Karpat najliczniej występuje w Beskidzie Niskim, Bieszczadach, Górach Sanocko-Turczańskich i na Pogórzu Przemyskim. Orlik krzykliwy swe gniazda lokalizuje w Karpatach zwykle na wysokości m n.p.m. Zakłada je najczęściej na starych, wysokich jodłach, w luźnych borach jodłowych i lasach mieszanych z udziałem jodły, często w dolinach górskich potoków, najchętniej na obrzeżach rozległych kompleksów leśnych. Miejsca jego lęgów są obejmowane ochroną strefową. Istotna dla gatunku jest obecność zasobnych łowisk, gdzie orliki krzykliwe polują. Najczęściej są to tereny otwarte i półotwarte, będące mozaiką ekstensywnie użytkowanych łąk i pastwisk, pól uprawnych rozdzielonych miedzami, nieużytków rolnych oraz drobnych zadrzewień i zakrzewień. Jest to typowy gatunek wędrowny w okresie polęgowym migruje do Afryki. Orlik krzykliwy (fot. Damian Nowak). Użytkowane rolniczo tereny otwarte Ostoi Popradzkiej są żerowiskiem orlika krzykliwego (fot. Tomasz Wilk).

10 Sóweczka Glaucidium passerinum Sóweczka to najmniejsza europejska sowa, nie większa niż szpak. Mimo niewielkiego rozmiaru sprawnie poluje na drobne ptaki wróblowe, nawet te dorównujące jej rozmiarami, ważnym składnikiem jej diety są również gryzonie. W kraju jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy, o rozmieszczeniu borealno-górskim, występujący przede wszystkim w Karpatach i Sudetach oraz w puszczach północno-wschodniej Polski, a poza tym w Borach Dolnośląskich i lokalnie na Pomorzu, Warmii i Mazurach. W polskich Karpatach stwierdzana we wszystkich pasmach górskich, ale najliczniej zasiedla Beskidy Zachodnie oraz Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie. Gatunek ten związany jest z wyżej położonymi borami, stwierdzany zwykle na wysokościach od 360 do 1200 m n.p.m., choć w najwyższych partiach Beskidów i w Tatrach obserwowana jest do górnej granicy lasu (ok m n.p.m.). Sóweczka zamieszkuje lasy iglaste, przede wszystkim bory świerkowe, świerkowo- -jodłowe i jodłowe, a także inne typy borów i lasów, w tym mieszane, najchętniej z dużym udziałem świerka lub jodły. Zasiedla dziuple po dzięciołach głównie dzięciole dużym lub trójpalczastym. Sóweczka znana jest ze swojego zwyczaju magazynowania nadmiaru pokarmu w specjalnych kryjówkach. Gatunek osiadły lub częściowo wędrowny. Sóweczka (fot. Krzysztof Onikijuk). 10

11 Dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leucotos Dzięcioł białogrzbiety to największy spośród dzięciołów pstrych, bliski krewny pospolitego dzięcioła dużego. Gatunek parasolowy, rzadki i wyspecjalizowany siedliskowo, silnie związany ze starymi lasami liściastymi o wysokim stopniu naturalności. Preferuje miejsca bogate w martwe i zamierające drzewa, które służą mu za zasobne żerowiska i miejsca wykuwania dziupli. W kraju jest to bardzo nieliczny ptak lęgowy, występujący w Karpatach, północno-wschodniej Polsce (Podlasie, Suwalszczyzna, Warmia, Mazury) oraz na Polesiu, Roztoczu i w Górach Świętokrzyskich. W polskich Karpatach można go spotkać w całym regionie, ale najliczniej zasiedla wschodnią część pasma od Beskidu Niskiego, przez Bieszczady, Góry Sanocko-Turczańskie, po wschodnią część karpackich pogórzy. Zasięg wysokościowy w polskich Karpatach jest szeroki, sięga od ok. 300 m n.p.m. na pogórzach po prawie 1300 m n.p.m. w Tatrach. Dzięcioł białogrzbiety w górach zamieszkuje szerokie spektrum lasów liściastych i mieszanych, najliczniej dolnoreglowe buczyny i wielogatunkowe lasy liściaste pogórzy, ale czasem nawet lasy z dominującą jodłą lub świerkiem. Gatunek osiadły. Dzięcioł białogrzbiety to jeden z najrzadszych krajowych gatunków dzięciołów (zdjęcie górne; fot. Mateusz Matysiak). W lasach Beskidu Sądeckiego gatunek ten najchętniej zasiedla dojrzałe drzewostany bukowe zasobne w martwe drzewa (zdjęcie dolne; fot. Tomasz Wilk). 11

12 Muchołówka białoszyja Ficedula albicollis Muchołówka białoszyja to niewielki ptak wróblowy, którego samce są kontrastowo, biało-czarno ubarwione, z charakterystyczną śnieżnobiałą obrożą. Upierzenie samicy jest bardziej stonowane, szarobrązowe. Jest to jeden ze sztandarowych gatunków starych lasów liściastych, gdzie swe gniazda zakłada w dziuplach. Odbywa dalekie wędrówki, zimuje w środkowej Afryce. W kraju jest to nieliczny ptak lęgowy. Występuje głównie w południowo-wschodniej części kraju (w tym w Karpatach), na Warmii, Podlasiu i na Dolnym Śląsku. W polskich Karpatach obserwowany we wszystkich regionach, gdzie znaczny udział mają lasy liściaste, zarówno w górach, jak i na pogórzach. Tam gdzie dominują bory, osiąga niewielkie zagęszczenia. Najliczniej zasiedla wschodnią część polskich Karpat Beskid Niski, Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie. Zasięg wysokościowy muchołówki białoszyjej w polskiej części Karpat obejmuje strefę od 300 do 1000 m n.p.m. Muchołówka ta na niżu zasiedla przede wszystkim lasy grądowe z dużym udziałem dębów, lip i grabów, natomiast w górach podgórskie i dolnoreglowe buczyny, choć również lasy mieszane z dużym udziałem buka, a także innych drzew liściastych. Kontrastowo ubarwiony samiec muchołówki białoszyjej (zdjęcie górne; fot. Mateusz Matysiak) to jeden z piękniejszych ptaków zasiedlających lasy liściaste i mieszane w regionie (zdjęcie dolne; fot. Tomasz Wilk). Na sąsiedniej stronie: Na ścieżce przyrodniczej można zapoznać się z florą i fauną górskiego potoku, nie brakuje tu również pięknych panoram (fot. Aleksandra Pępkowska-Król). 12

13 Ścieżka przyrodnicza Ptaki okolic Bradowca W Beskidzie Sądeckim nie brakuje szlaków turystycznych, których przejście na pewno dostarczy niezapomnianych wrażeń przyrodniczych i pozwoli na podziwianie tutejszych krajobrazów. W 2016 r. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków we współpracy z Leśnym Zakładem Doświadczalnym Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie na zboczu Bradowca k. Tylicza wytyczyło edukacyjną ścieżkę przyrodniczą. Jej celem jest przybliżenie awifauny regionu. Ścieżka ma długość ok. 3 km. Rozpoczyna się na parkingu przy drodze Tylicz Powroźnik, prowadzi w górę przez lasy świerkowe i jodłowe zboczy Bradowca, następnie schodzi w dół w dolinę rzeki Muszynki, by zakończyć się w miejscu startu. Jej przejście zajmuje około 3 godzin. Ci, którzy zdecydują się na jej pokonanie, będą mieli szansę podziwiać leśne zbiorowiska, w szczególności starodrzew jodłowy występujący na szczycie góry Bradowiec. Ciekawym siedliskiem na trasie jest też naturalnie meandrujące koryto Muszynki występują tu nadrzeczne ziołorośla z lepiężnikami, nagie skały prezentują wyraźnie flisz karpacki. Spacerując po zboczach Bradowca, warto zwrócić uwagę na ptaki. W lesie najłatwiej je usłyszeć, szczególnie wiosną, gdy trwa sezon lęgowy. Wśród pospolitych gatunków przez cały rok znajdziemy tu sikory sosnówki, bogatki i modraszki, a także raniuszki i czyże oraz rzadsze krzyżodzioby świerkowe czy orzechówki. Wiosną i latem w koronach drzew i krzewów krzątają się zięby, pierwiosnki czy kapturki. Szeroki widok na panoramę Beskidu Niskiego na wysokości górnej stacji wyciągu narciarskiego Tylicz to również miejsce, gdzie możemy podziwiać szybujące drapieżniki pospolitego myszołowa i rzadszego orlika krzykliwego. Nad rzeką przez cały rok mamy szansę na spotkanie z pluszczem, a wiosną i latem z brodźcem piskliwym i bocianem czarnym. Tablice na trasie ścieżki podpowiadają na jakie gatunki ptaków zwracać szczególną uwagę. 13

14 Kluczowe działania ochronne Kluczowym dla ptaków siedliskiem w Ostoi Popradzkiej są lasy, dlatego też najistotniejsze postulaty związane z ochroną ptaków dotyczyć powinny właśnie siedlisk leśnych. Podstawowym działaniem ochronnym powinno być utrzymanie, poprzez odpowiednie zapisy w planach urządzenia lasu, dotychczasowej struktury wiekowej drzewostanów i zagwarantowanie odpowiedniej dostępności drzew starych, wielkogabarytowych, a także drzew martwych i zamierających. Dla gatunków najbardziej wyspecjalizowanych siedliskowo, i najbardziej antropofobnych, najwłaściwszą formą ochrony jest wyznaczenie sieci obszarów całkowicie wyłączonych z działań gospodarczych. W przypadku gatunków zasiedlających tereny otwarte najistotniejsze jest utrzymanie ekstensywnych form gospodarki rolnej, w szczególności koszenia i wypasu. Aby to osiągnąć, potrzebna jest realizacja działań wspierających rentowność gospodarstw rolnych. Istotna jest również promocja pakietów przyrodniczych działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego. W lasach o wysokiej wartości przyrodniczej nie może zabraknąć starych, zamierających drzew, natomiast na obszarach rolnych należy wspierać zachowanie tradycyjnych form zagospodarowania (fot. Tomasz Wilk). 14

15 Dlaczego warto chronić ptaki? Ponieważ ptaki są istotnym elementem całego systemu przyrodniczego, tytułowe pytanie można by rozszerzyć dlaczego warto chronić przyrodę? Odpowiedzi jest wiele, lecz być może najważniejsza z nich to ta, która odnosi się do bezpośredniego związku jakości życia ludzi ze stanem środowiska przyrodniczego. Czyste powietrze, czyste rzeki, naturalne lasy, tereny łąkowe użytkowane w sposób przyjazny przyrodzie, dostępność spokojnych miejsc, gdzie możemy wypocząć wszyscy czujemy, że to klucz do zdrowego, spokojnego i szczęśliwszego życia. Na ochronę ptaków warto więc spojrzeć przez pryzmat ochrony wartości bliskich i potrzebnych również ludziom. Ponieważ ptaki zajmują wysoką pozycję w przyrodniczym łańcuchu troficznym, są dobrym wskaźnikiem jakości całego środowiska przyrodniczego. Można więc w uproszczeniu powiedzieć, że jeśli zadbamy o ptaki, zadbamy również o siebie. Ale ptaki to też pewne wymierne korzyści. Wiele z nich redukuje populacje gatunków uciążliwych z punktu widzenia człowieka np. owadów czy gryzoni. Ptaki wspomagają zapylanie, a także rozsiewanie nasion, również roślin uprawianych przez ludzi. Ptaki to wreszcie, ze względu na swój wygląd, śpiew i zachowanie, niezwykle ciekawy i estetyczny element przyrody. Chrońmy ptaki są tego warte Dobrze zachowana przyroda zapewnia nam m.in. dostęp do miejsc wypoczynku oraz zasoby czystej wody (zdjęcia górne; fot. Tomasz Wilk), a śpiew i różnorodne ubarwienie ptaków to dla wielu z nas źródło doznań estetycznych (zdjęcie dolne: zięba; fot. Cezary Korkosz). 15

16 Warto angażować się w ochronę przyrody! Sposobów na ochronę zasobów przyrodniczych jest bardzo wiele. W takie działania włączyć się może każdy, choćby poprzez zmianę swoich codziennych nawyków i postaw wobec przyrody. Namawiamy do wspierania lokalnych i ponadlokalnych inicjatyw służących ochronie przyrody oraz włączenia się w działania czynnie chroniące poszczególne jej elementy. Warto zostać wolontariuszem i podjąć współpracę w ramach działalności organizacji, której statutowym celem jest ochrona przyrody. Można również na własną rękę gromadzić dane o lokalnych walorach przyrodniczych i zagrażających im czynnikach, by wspomóc nimi organizacje i instytucje zabiegające o zachowanie bogactwa przyrody. Na stronie Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków udostępniło aplikację internetową mającą spopularyzować wiedzę o ptakach polskiej części Karpat. Prezentowane tam informacje są wynikiem projektu Inwentaryzacja kluczowych gatunków ptaków polskich Karpat oraz stworzenie systemu ich monitorowania i ochrony współfinansowanego przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej. Jeśli chciałbyś się dowiedzieć, jakie gatunki ptaków można spotkać na terenie Twojej gminy lub jakich ptaków możesz się spodziewać na trasie planowanej wycieczki w góry, to zachęcamy do odwiedzenia naszej strony i skorzystania z aplikacji. Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej Autorzy tekstów: Rafał Bobrek, Tomasz Wilk, Aleksandra Pępkowska-Król Fotografia na I str. okładki: Beskid Sądecki (fot. Tomasz Wilk) Akwarela na II str. okładki: Andrzej Rabiega Copyright Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Marki 2016 Korekta językowa: Jolanta Tyczyńska Projekt, skład i łamanie: Larus Studio Witold Ziaja ISBN: