Molier (1622-1673) Epoka Twórczość Moliera przypada na wiek XVII. W tym stuleciu żyją i tworzą Kartezjusz, Pascal, Boileau, Racine, Corneille, La Fontaine, ale też kardynał Richelieu i trzej muszkieterowie. We Francji jest to okres klasycyzmu. Estetyka (czyli teoria sztuki i piękna) okresu klasycyzmu ceniła: wzorowanie się na tematyce starożytnej Grecji i Rzymu chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku, statykę zamiast dynamizmu, oszczędność wyrazu, spokój, jasność, logikę, uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności, tematykę moralizatorską, często propagandową W literaturze klasycystyczna teoria gatunków uznawała tragedię za gatunek wysoki (czyli szlachetniejszy), a komedię za gatunek niski. W teatrze zaś ceniono bardziej poezję od prozy. W takiej epoce tworzył Molier i przekraczał wszystkie jej reguły. Biografia Moliera 1622 chrzest Jana Chrzciciela Poquelin (15 stycznia) 1631 ojciec Moliera otrzymuje stanowisko tapicera królewskiego 1632 śmierć matki
1631-1640 nauka w kolegium jezuickim 1641-1643 studiuje prawo i filozofię 1642 przejmuje dworskie obowiązki ojca 1644 wraz z grupą aktorów i rodziną Bejart (klanem aktorskim) otwiera w Paryżu Teatr Znakomity i przyjmuje pseudonim MOLIERE 1645 aresztowanie za długi 1645-1658 zespół Moliera podróżuje po Francji (oprócz Paryża) 24 X 1658 pierwsze przedstawienie w Paryżu po powrocie (w pałacu królewskim) 1660 wrzawa wokół komedii Pocieszne wykwintnisie - Molier ponownie obejmuje obowiązki dworskie - zespół na krótko traci salę, a w tym czasie konkurencyjne zespoły próbują przejąć aktorów Moliera - pirackie wydania komedii Moliera Rogacz 1661 premiera Szkoły mężów 1662 premiera Szkoły żon - ślub Moliera z Armandą Bejart (20 lutego) 1664 premiera Świętoszka (12 maja) - 27 maja zakaz wystawiania sztuki, który jednak omijano, grając ją w prywatnych rezydencjach - w sierpniu Molier wyjaśnia swoje intencje królowi i prosi o poparcie - 29 listopada wystawienie nowej wersji Świętoszka ; król nakazuje wypłacić Molierowi 100 pistoli w złocie 1665 premiera Don Juana i kolejna wrzawa wokół sztuki Moliera 1666 - Mizantrop 1667 premiera kolejnej wersji Świętoszka - sztuka została zakazana po pierwszym dniu 1668 w Londynie wystawiane są angielskie przeróbki komedii Moliera - premiera Skąpca - publiczność jest zaskoczona faktem, że sztuka pięcioaktowa napisana została prozą 1669 śmierć ojca Moliera - wydanie Świętoszka z przedmową autora 1670 - Mieszczanin szlachcicem - kolejne przeróbki w Anglii i Niemczech 1671 - Szelmostwa Skapena 1672 - Uczone białogłowy - sztuka z kluczem (czyli bezpośrednio odnosząca się do konkretnych osób i zdarzeń) 1672 narodziny i śmierć synka Moliera - przekłady sztuk w Londynie i Amsterdamie 1673 premiera komedii Chory z urojenia (10 lutego) - 17 lutego Molier zasłabł na scenie, a po przeniesieniu do domu zmarł wieczorem - 21 lutego pochowany na cmentarzu Św. Józefa w dzielnicy Montmartre; napis na pierwszym nagrobku Moliera brzmiał tak: Jan Baptysta Poquelin - tapicer i pokojowiec Jego Królewskiej Mości
- 23 czerwca trupa Moliera otrzymuje tytuł komediantów króla i nową siedzibę 1674 przywilej królewski: Chorego z urojenia może wystawiać tylko d. zespół Moliera 1680 - powołanie Comedie-Française (zw. Domem Moliera); ten zespół teatralny istnieje po dziś dzień na zasadach podobnych jak w czasach Moliera; kilkanaście lat temu członkiem jego zespołu został polski aktor Andrzej Seweryn jako trzeci nie-francuz w historii Cztery wielkie komedie Moliera (tzw. komedie charakteru ) Świętoszek (albo Tartuffe, czyli Szalbierz 1664) Don Juan (1665) Mizantrop (albo Odludek 1666) Skąpiec (1669) Molier jako człowiek teatru był postacią wielowymiarową. Molier aktor (w opiniach współczesnych sobie widzów) Nie był ani za chudy, ani za gruby, wzrostu więcej niż średniego; postawę miał szlachetną, piękne nogi, poruszał się dostojnie, z surowym wyrazem twarzy; nos miał wydatny, szerokie usta, grube wargi, śniadą cerę, gęste czarne brwi, którymi potrafił tak poruszać, że jego twarz stawała się niewymownie komiczną.... dbał niezwykle o dykcję, pięknie modulował frazy, różnicował intonację...... wszystko w nim mówiło: krok, uśmiech, mrugniecie okiem, poruszenia głowy. Miał niezwykle giętkie ciało, które poruszało się jak na sprężynach. Molier reżyser Nigdy jeszcze komedia nie była tak dobrze grana ani z takim talentem; każdy aktor wie, ile ma postawić kroków i każde spojrzenie jest policzone. (D. de Vise po premierze Szkoły żon ) Tamci drudzy to nieuki: deklamują po prostu tak, jak się mówi; nie potrafią uwznioślić wiersza ani zawieszać głosu w odpowiednim miejscu. Ciekawe, jak widz miałby wiedzieć, gdzie jest to piękne miejsce, jeśli aktor nie zamilknie, by pokazać, że trzeba wołać brawo (Molier Pocieszne wykwintnisie ) Powyższy fragment z komedii M. ironicznie pokazuje, jak sztucznie wyglądała zwyczajowa maniera gry aktorskiej i jak naturalnie mówili i grali aktorzy z zespołu Moliera ( tamci drudzy, uznani przez jedną z tytułowych wykwintniś za nieuków). Molier dramatopisarz Nie muszę już uczyć się od Plauta i Terencjusza ani wyłuskiwać fragmentów z Menandra, teraz muszę uczyć się ludzi. (słowa Moliera po sukcesie Pociesznych wykwintniś ) [Plaut, Terencjusz i Menander to komediopisarze antyczni zob. uwagi o estetyce klasycyzmu] Zapożyczał fabuły, ale i sam był źródłem zapożyczeń
Tworzył, odnawiał i kanonizował odmiany komedii: komedio-balet, komedię polemiczną, nowoczesną farsę W epoce reguł geniusz Moliera był geniuszem swobody (R.Bray) Molier dyrektor teatru Teatr jest wspólnym przedsięwzięciem aktorów-udziałowców (statut; prawo do renty dla aktorów weteranów; kara za opuszczenie zespołu zob. próba podkupienia aktorów zespołu Moliera w 1660 r.) Molier miał jeden udział jak każdy aktor Wspólna praca, wspólna nauka, wspólne życie towarzyskie aktorów Borykanie się z kłopotami finansowymi Zależność od arystokratycznego mecenasa (który płacił, ale wymagał, a ponadto mógł przestać płacić) Walka o prawa autorskie (zob. pirackie wydania i przeróbki; zob. przywilej na wystawianie Chorego z urojenia ) Improwizacja w Wersalu Molier napisał niezwykle interesującą sztukę pod powyższym tytułem, posługującą się chwytem teatru w teatrze, w której on i jego aktorzy występują pod własnymi nazwiskami. Sztuka ta przedstawia próbę, w czasie której Molier-reżyser złości się na aktorów, którzy nie nauczyli się roli, wspólnie narzekają na krótki termin przygotowania sztuki narzucony przez króla-mecenasa, Molier udziela aktorom wskazówek, parodiując napuszony sposób gry i deklamacji aktorów tragicznych, a wreszcie zaleca im improwizowanie, gdy zdarzy się im zapomnieć tekstu. Sztuka ta jest dla historyków teatru bezcennym źródłem do poznania tajników warsztatu aktorskiego w zespole Moliera. Molier w oczach (współczesnych sobie) recenzentów Na zakończenie nieco obszerniejszy fragment XVII-wiecznej recenzji z premiery komedii Moliera ciekawy i niezwykle zabawny. Sztuka ta odniosła sukces, mimo że się nie podobała, a podobała się wielu osobom, choć uważają, że nie jest dobra; co do mnie, to uważam, że temat jest źle potraktowany i gotów jestem wykazać, że nie ma ani jednej sceny, która nie zawierałaby mnóstwa błędów. Muszę wszakże przyznać, by oddać sprawiedliwość autorowi, że sztuka ta jest monstrum, choć jest w niej wiele pięknych epizodów, a zresztą nigdy jeszcze nie widziano tylu złych i dobrych rzeczy pospołu. Jest w niej tyle spraw naturalnych, jakby sama natura je kształtowała. Są w niej fragmenty niezrównane i tak dobrze wyrażone, że brak mi słów dość mocnych i znaczących, aby to trafnie opisać. Nikt na świecie nie potrafiłby wyrazić ich tak dobrze, chyba żeby miał jego geniusz: są to portrety z natury, które wydają się oryginalne. Tak jakby sama natura przemawiała. Te fragmenty odnajdujemy nie tylko w grze Agnieszki, ale także u wszystkich, którzy w tej sztuce występują. Nigdy jeszcze komedia nie była tak dobrze grana, ani z takim talentem; każdy aktor wie, ile ma postawić kroków i każde spojrzenie jest policzone. (D. de Vise po premierze Szkoły żon )
Na zajęciach oglądaliśmy przedstawienie Mieszczanin szlachcicem. Informacje o sztuce, przedstawieniu i obsadzie można znaleźć na przykład tutaj: http://filmpolski.pl/fp/index.php/521242 A tu fragment przedstawienia: http://ninateka.pl/kolekcja-teatralna/material/mieszczanin-szlachcicem-jerzy-gruza A tutaj link do tekstu sztuki w Wolnych lekturach : http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/mieszczanin-szlachcicem/