PROGRAM STRAŻNICY PAMIĘCI Placówka SZKOŁA PODSTAWOWA NR 18 IM. ŚWIĘTEJ ANNY UL. PÓŁKOLE 11 31-559 KRAKÓW Telefon 12 411 53 03 e-mail sekretariat@sp18.krakow.pl Imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej za realizację projektu w szkole ANNA ZAMYSŁOWSKA TOMASZ SZCZEPANIK Miejsce opieki Pomnik Ofiar Dąbia ul. Półkole 11 Walor historyczny miejsca opieki Szkoła Podstawowa nr 18 w Krakowie od 1971 roku ma swoją siedzibę na osiedlu Dąbie. Ta część miasta może się poszczycić długą i ciekawą historią. Pierwsze wzmianki o wsi Danbe pochodzą z 1254 roku. To tutaj mieli swój obóz Szwedzi podczas oblężenia Krakowa w czasach słynnego Potopu. Tu witano Jana III Sobieskiego po wiedeńskiej wiktorii w 1683 roku. W 1851 roku na dąbskich błoniach przeglądu wojska dokonał cesarz austriacki Franciszek Józef I. Okoliczne dęby były świadkami wielu ważnych ale i dramatycznych zdarzeń. Do tych najtragiczniejszych zaliczają się te, które miały miejsce podczas niemieckiej okupacji w latach 1939-1945. Od jej początku mieszkańcy Dąbia brali czynny udział w oporze przeciw okupantom. Istniały tutaj komórki Armii Krajowej oraz Gwardii Ludowej. Działało 12 zespołów tajnego nauczania, których uczestnicy za sam udział w lekcjach mogli zapłacić najwyższą cenę, cenę życia. Odwaga mieszkańców Dąbia nie uszła uwadze władz okupacyjnych, które bezwzględnie zwalczały wszelkie objawy oporu. W czasie wojny Niemcy przeprowadzili kilka akcji pacyfikacyjnych przeciwko organizacją konspiracyjnym działającym na terenie Dąbia, dokonując masowych aresztowań. Pierwszą na przełomie 1942 i 43 roku, drugą w czerwcu 1943 roku. Zdecydowana większość z zatrzymanych nigdy już nie ujrzała swoich bliskich. Ale nikt z mieszkańców Dąbia nie przewidział tragedii jaka miała spaść na osiedle 15 stycznia 1945 roku. Tego dnia, o świcie na Dąbiu pojawiły się samochody z funkcjonariuszami SS, SA i Gestapo. Spędzili oni całą ludność osiedla na ulice Miedzianą 58. Tam wszystkich wylegitymowano i na podstawie przygotowanych list wybrano 50 osób. Nie były to osoby przypadkowe. Byli to krewni osób wcześniej zatrzymanych za działalność patriotyczną rodzice, żony, bracia, synowie i córki. Około godziny 12 dołączono do nich 30 więźniów przywiezionych z więzienia Montelupich. Od godziny 13.30 małymi grupami po około 20 osób prowadzono ich do ogrodu przy ulicy Miedzianej 67, który miał się stać miejscem ich śmierci. Do leżących na ziemi mężczyzn i kobiet oddawano serie z karabinów maszynowych. Na miejscu lub od ran zginęło 79 osób. Ocalała tylko jedna osoba. Ciała pomordowanych pochowano w miejscu kaźni. Dopiero po wyzwoleniu dokonano ekshumacji i uroczystego pogrzebu na Cmentarzu Rakowickim. 1
Do dziś wydarzenia sprzed 67 lat, są wciąż żywe w pamięci mieszkańców Krakowa. Między innymi dzięki władzom miasta, radnym Dzielnicy II oraz nauczycielom i uczniom SP 18, którzy dbają o miejsca pamięci związane z tą tragedią. Na miejscu kaźni, które sąsiaduje z budynkiem naszej szkoły stoi dziś pomnik poświęcony pamięci wszystkich tu pomordowanych. Pomnik Ofiar Dąbia Forma opieki Od początku istnienia naszej szkoły nauczyciele i uczniowie otaczają opieką miejsce egzekucji Pomnik Ofiar Dąbia, który znajduje się w sąsiedztwie terenu szkolnego. Czcimy to szczególne miejsce. Tutaj uczniowie poznają historię swojej Małej Ojczyzny, uczą się patriotyzmu i szacunku do przeszłości. Przed Świętem Zmarłych, klasy zapalają przy pomniku znicze i składają kwiaty. Uczniowie zapalają znicze przy Pomniku Ofiar Dąbia 2
Uczniowie zapalają znicze przy Pomniku Ofiar Dąbia Przedstawiciele Samorządu Szkolnego porządkują teren przy pomniku 15 stycznia każdego roku, nasza szkoła jest gospodarzem rocznicowych uroczystości Pacyfikacji Dąbia. Grono pedagogiczne i uczniowie przygotowują uroczystą akademię, wystawę pamiątek i dokumentów związanych z wydarzeniami. Na akademię zaprasza się kombatantów, żyjących świadków tamtej tragedii, ich rodziny oraz przedstawicieli instytucji współpracujących ze szkołą. W przygotowanie apelu aktywnie włączają się uczniowie szkoły, którzy przygotowują m.in. dekoracje oraz wybierają teksty poetyckie. W trakcie uroczystości uczniowie prezentują montaż słowno muzyczny. Poranek poetycki wypełniają piosenki żołnierskie w wykonaniu chóru szkolnego oraz wiersze o tematyce patriotycznej. Uczestnicy spotkania mogą obejrzeć pokaz multimedialny poświęcony Pacyfikacji Dąbia (m.in. zdjęcia z ekshumacji zwłok i uroczystości pogrzebowych na Cmentarzu Rakowickim). 3
Uroczysta akademia w szkole Uroczysta akademia szkole POKAZ MULTIMEDIALNY WKRÓTCE Pacyfikacja Dąbia W ubiegłym roku uczniowie przygotowali wystawę Polegli na polu chwały. Znalazły się na niej m.in. życiorysy i zdjęcia osób zamordowanych w czasie Pacyfikacji Dąbia. Wystawa Polegli na palu chwały 4
Społeczność szkolna bierze udział w uroczystych obchodach rocznicy Pacyfikacji Dąbia organizowanych przez władze miasta Krakowa oraz parafię św. Stanisława B. M. Uczniowie, poczet sztandarowy szkoły oraz mieszkańcy Dąbia uczestniczą w uroczystościach w kościele parafialnym oraz przy Pomniku Ofiar Dąbia, gdzie następuje odczytanie listy nazwisk pomordowanych oraz Apel Poległych. W tym dniu wszyscy składają wieńce i kwiaty oraz zapalają znicze w Miejscach Pamięci Ofiar Dąbia. Uroczystości przy Pomniku Ofiar Dąbia Uroczystości przy Pomniku Ofiar Dąbia Uroczystości przy Pomniku Ofiar Dąbia 5
Uczniowie naszej szkoły przygotowują w czasie roku szkolnego różnorodne pod względem form prace plastyczno literackie związane z historią i kulturą Dąbia. Przed przystąpieniem do redagowania prac gromadzą materiał: Zaznajamiają się ze zgromadzonymi w szkole zbiorami materiałami archiwalnymi dotyczącymi wydarzeń na Dąbiu w 1945r. (fotografie, dokumenty, mapy, afisze, plakaty), kronikami szkoły, czasopismami oraz pracami konkursowymi swoich rówieśników. Uczestniczą w lekcjach na temat dziejów Dąbia, m.in. organizowanych przez Śródmiejską Bibliotekę Publiczną Filia nr 16. W czasie spotkań mają okazję m.in. zobaczyć prezentację multimedialną poświeconą historii Dąbia, obejrzeć materiały archiwalne prezentowane na przygotowanej w bibliotece okolicznościowej wystawie poświęconej tragedii na Dąbiu, poznać losy najstarszych dąbskich rodzin i nazwiska ludzi od pokoleń związanych z Dąbiem. Zwiedzają Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Ulica Pomorska, gdzie oglądają wystawę Krakowianie wobec terroru 1939-1945-1956. W trakcie lekcji muzealnej bliżej poznają wydarzenia związane z Pacyfikacją Dąbia. Biorą udział w konkursach m.in. w Turnieju Wiedzy o Dąbiu, konkursach literackich: Nasi bliscy, nasze dzieje, nasza pamięć, Dąbie wczoraj i dziś, plastycznych: Dąbie moje osiedle oraz fotograficznych: Dąbie nasze miejsce na mapie Krakowa. Lekcje na temat dziejów Dąbia Lekcje na temat dziejów Dąbia 6
Lekcje muzealne Zgromadzone informacje uczniowie przedstawiają w formie: przewodników po Dąbiu, prezentacji multimedialnych, albumów, prac literackich i plastycznych, listów, portfolio. Wykonane w ramach zaplanowanych działań prace uczniów prezentowane są na wystawie Dąbie ludzie, miejsca, wydarzenia, Dąbie moja mała ojczyzna. Wystawa Dąbie ludzie, miejsca, wydarzenia Wystawa Dąbie ludzie, miejsca, wydarzenia 7
Wystawa Dąbie moja mała ojczyzna Nasza szkoła bardzo chętnie włącza się w realizację różnego rodzaju projektów, konkursów, akcji dotyczących historii regionu i wychowania obywatelsko-patriotycznego. Działania związane z realizacją projektów mają na celu wzmacnianie u uczniów poczucia odpowiedzialności za miejsce, w którym żyją oraz ich więzi z małą ojczyzną. W tym roku szkolnym nasi uczniowie zostali laureatami konkursu literackiego Grzegórzki wczoraj i dziś organizowanego przez Radę Dzielnicy II oraz Młodzieżowy Dom Kultury przy ul. Grunwaldzkiej 5 w Krakowie. Wśród prac konkursowych nie zabrakło takich, które nawiązywały do wydarzeń związanych z Pacyfikacją Dąbia. W wielu pracach uczniowie opisywali nieznane, z czasem zapomniane miejsca, które znajdują się w pobliżu ich zamieszkania. Obecnie przystąpiliśmy do konkursu Otwarta szkoła organizowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Fundację Edukacja dla Demokracji. Celem konkursu jest promowanie modelu szkoły, która w swoich działaniach wychowawczych i edukacyjnych dąży do kształtowania w uczniach otwartej i prospołecznej postawy oraz wspiera ich aktywność obywatelską. W czerwcu 2011 roku nasza szkoła otrzymała certyfikat CIVIS ET PATRIA w uznaniu działań podtrzymujących tradycję narodową i więź ze społecznością lokalną podjętych w ramach projektu Małopolska moje miejsce na ziemi, moja mała ojczyzna. Ideą konkursu, organizowanego przez Kuratorium Oświaty w Krakowie, było ukierunkowanie podejmowanych przez szkołę działań, w celu popularyzacji wiedzy o własnym regionie i społeczeństwie, historii, przyrodzie, gospodarce, dziedzictwie kulturowym. Nauczycielom i uczniom udaje się również rozpowszechnić wiedzę na temat historii Dąbia. Do naszych przedsięwzięć staramy się włączać społeczność lokalną. Współpracujemy m.in. z Stowarzyszeniem na Rzecz Dąbia, Parafią św. Stanisława B. M., Śródmiejską Biblioteką Publiczną. 8