Bank Spółdzielczy w Dobrzycy Informacje z zakresu profilu ryzyka i poziomu kapitału Banku Spółdzielczego w Dobrzycy według stanu na dzień 31.12.2016 roku Dobrzyca, maj 2017
SPIS TREŚCI WPROWADZENIE I. Informacje ogólne.. 3 II. Cele i zasady polityki zarządzania poszczególnymi ryzykami.. 3 III. Informacja zarządcza 19 IV. Fundusze własne 20 V. Adekwatność kapitałowa.. 23 VI. Ryzyko kredytowe. 26 VII. Ryzyko stopy procentowej dla pozycji zakwalifikowanych do portfela bankowego. 29 VIII. Ekspozycje na ryzyko walutowe.. 29 IX. Ryzyko operacyjne 29 X. Informacje wynikające z Rekomendacji P. 31 XI. Dźwignia finansowa.. 36 XII. Zasady i procedury dotyczące wyceny zabezpieczeń i zarządzania nimi oraz opis głównych rodzajów zabezpieczeń 36 XIII. Opis systemu kontroli wewnętrznej 40 Załącznik nr 1 - Oświadczenie Zarządu na temat adekwatności ustaleń dotyczących zarządzania ryzykiem Załącznik nr 2 - Oświadczenie Zarządu na temat ogólnego profilu ryzyka związanego ze strategią działalności Załącznik nr 3 Polityka ustalania zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Banku 2
Wprowadzenie Informacja została sporządzona celem spełnienia wymogów wynikających z postanowień Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych (zwanego dalej Rozporządzeniem ) oraz Polityką informacyjną Banku Spółdzielczego w Dobrzycy. Informacje te są sporządzane nie później niż w terminie 15 dni od dnia zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego przez Zebranie Przedstawicieli. O ile nie zaznaczono inaczej, dane liczbowe przedstawione zostały w pełnych złotych, a ewentualne różnice w sumach i udziałach mogą wynikać z zaokrągleń. Dokument w wersji papierowej jest ogólnie dostępny dla wszystkich uczestników rynku w Centrali Banku Spółdzielczego w Dobrzycy. I. Informacje ogólne Bank Spółdzielczy w Dobrzycy, zwany dalej Bankiem, z siedzibą w Dobrzycy, ul. Nowa 2, przedstawia informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące adekwatności kapitałowej według stanu na dzień 31.12.2016 roku. Swą działalność Bank prowadził w placówkach: 1. Centrala Banku w Dobrzycy, ul. Nowa 2, 63-330 Dobrzyca; 2. Oddział w Odolanowie, ul. Plac Kościuszki 10, 63-430 Odolanów; 3. Oddział w Rozdrażewie, ul. Koźmińska 13, 63-708 Rozdrażew; 4. Filia w Sośniach, ul. Wielkopolska 35, 63-435 Sośnie. Działalność operacyjna prowadzona była również za pośrednictwem banku internetowego. Bank Spółdzielczy w Dobrzycy jest zrzeszony w SGB-Banku SA w Poznaniu na podstawie umowy zrzeszenia. Ponadto jest członkiem Spółdzielczego Systemu Ochrony SGB. II. Cele i zasady polityki zarządzania poszczególnymi ryzykami Każda aktywność podejmowana przez Bank generuje ryzyko. Podejmowanie ryzyka zmusza Bank do koncentrowania uwagi na powstających zagrożeniach, poszukiwania form obrony przed zagrożeniami i dostosowywania działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. Ostrożnościowe podejmowanie ryzyka, oznacza utrzymywanie racjonalnej równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności przychodowej i kontrolowaniem ryzyka. W Banku funkcjonuje zorganizowany, oparty o wewnętrzne strategie i procedury, proces zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczą organy Banku, Komórki organizacyjne oraz pracownicy. Zarządzanie ryzykiem w Banku realizowane jest poprzez następujące czynności: 1) Identyfikacja ryzyka analiza, na podstawie zgromadzonych danych, czynników wewnętrznych i zewnętrznych występowania ryzyka w Banku oraz stopnia ich wpływu na wynik finansowy; 2) Pomiar ryzyka - zasady pomiaru, analizy oraz testowania warunków skrajnych ekspozycji na ryzyko, umożliwiające zarządzanie tym ryzykiem w skali Banku; 3) Zarządzanie ryzykiem zorganizowany proces gromadzenia, udostępniania, analizy danych dotyczących identyfikacji dane\go rodzaju ryzyka oraz podejmowanie na jej podstawie działań o charakterze proceduralnym, organizacyjnym i wykonawczym, mających na celu redukowanie ryzyka do akceptowanego poziomu oraz eliminowanie / ograniczanie negatywnych skutków ekspozycji na ryzyko. 4) Monitorowanie polegające na stałym nadzorze poziomu ryzyka w oparciu o przyjęte metody pomiaru ryzyka; 3
5) Raportowanie określenie formy i terminów przekazywania wewnętrznego sprawozdania o poziomie ryzyka, którego szczegółowość i częstotliwość sporządzania powinny być adekwatne do rodzaju i skali ponoszonego przez Bank ryzyka. 6) Kontrolowanie ryzyka - wskazanie komórki lub pracowników odpowiedzialnych za realizację zadań związanych z zarządzaniem ryzykiem w Banku oraz za badanie zgodności działania wszystkich jednostek Banku z regulacjami wewnętrznymi i nadzorczymi, jak również za informowanie o stwierdzonych nieprawidłowościach. W procesie zarządzania ryzykiem w Banku uczestniczą następujące organy, jednostki i komórki organizacyjne: 1) Rada Nadzorcza, 2) Zarząd, 3) Komórka monitorująca, 4) Stanowisko audytu wewnętrznego (merytoryczne komórki IPS-SGB), 5) Pozostali pracownicy Banku, w tym Komórka ds. zgodności. Do podstawowych zadań poszczególnych podmiotów systemu zarządzania ryzykiem należy: Rada Nadzorcza dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd założeń Strategii w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem oraz alokacji kapitału na pokrycie istotnych rodzajów ryzyka w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Rada Banku zatwierdza w planie ekonomiczno-finansowym ogólny poziom (profil) ryzyka Banku (apetyt na ryzyko). Zarząd Banku odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne dokonania weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny zakres działalności Banku. Komórka monitorująca monitoruje realizację wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawia i monitoruje pozycję Banku w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Komórki to gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom i komórkom Banku, informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka oraz opracowywanie regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami oraz szacowania wewnętrznych wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka. Stanowisko audytu wewnętrznego ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Banku. Stanowisko dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi regulacjami Banku. Zadania Stanowiska Bank zleca do realizacji merytorycznym komórkom IPS-SGB. Pozostali pracownicy Banku w tym Komórka ds. zgodności mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń. W ramach corocznej oceny istotności ryzyk Bank określił, iż ryzykami istotnymi w Banku Spółdzielczym w Dobrzycy są: Ryzyko kredytowe, Ryzyko płynności, Ryzyko stopy procentowej, Ryzyko operacyjne, w tym ryzyko braku zgodności, Ryzyko walutowe. 4
Ryzyko kredytowe Działalność kredytowa to najbardziej dochodowa część działalności Banku jednocześnie obciążona największym ryzykiem. Ryzyko kredytowe w Banku wynika między innymi z koncentracji, która jest efektem ograniczenia działalności Banku do obszaru określonego w statucie, zatwierdzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Celem strategicznym w zakresie działalności kredytowej jest budowa odpowiedniego do posiadanych funduszy własnych bezpiecznego portfela kredytowego oraz portfela inwestycji finansowych, w tym portfela EKZH i DEK zapewniającego odpowiedni poziom dochodowości. Działalność kredytową Banku cechuje dążenie do zachowania równowagi pomiędzy dochodowością a bezpieczeństwem. Równowaga ta jest możliwa dzięki podejmowaniu przez Bank odpowiednich działań zabezpieczających przed skutkami ryzyka. Bank dąży do ograniczania ryzyka kredytowego oraz ryzyka koncentracji wyznaczając limity w odniesieniu do branż, zabezpieczeń w tym hipotecznych, grup klientów, produktów, itp. Działania zabezpieczające podejmowane są w dwóch podstawowych obszarach: a) ryzyko pojedynczej transakcji, b) ryzyko portfela. Działania zabezpieczające w obszarze ryzyka pojedynczej transakcji to: a) wdrożenie statystycznych metod oceny zdolności kredytowej dostosowanych do charakterystyki ryzyka poszczególnych grup kredytobiorców, wykorzystujących dane statystyczne np. GUS dotyczące minimum egzystencji lub średniego miesięcznego wynagrodzenia także dane statystyczne pochodzące z międzybankowych baz danych. b) wdrożenie metod ograniczających nadmierne zadłużanie się gospodarstw domowych, kredytowanych przez Bank. c) zatwierdzenie zasad monitorowania sytuacji ekonomiczno-finansowej oraz zabezpieczeń, ze szczególnym uwzględnieniem zapisów Rekomendacji T oraz Rekomendacji S, d) przeprowadzanie klasyfikacji ekspozycji kredytowych i tworzenie rezerw zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów, e) udzielanie pełnomocnictw do podejmowania decyzji kredytowych na podstawie systemu kompetencji decyzyjnych obowiązujących w Banku, f) rozdzielenie funkcji związanych z bezpośrednią obsługą klienta (gromadzenie dokumentów, przygotowanie danych do analiz, sporządzanie propozycji klasyfikacji na podstawie monitoringu sytuacji klienta) od oceny ryzyka przez decydentów, g) analiza oraz stosowanie limitów wskaźnika LtV przy kredytach zabezpieczonych hipotecznie: a. 80% - przypadku ekspozycji kredytowych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, b. 90% - przypadku ekspozycji kredytowych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, gdy część ekspozycji przekraczająca 80% LtV jest odpowiednio ubezpieczona lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP, c. 75% - w przypadku ekspozycji kredytowej zabezpieczonej na nieruchomości komercyjnej; d. 80% - w przypadku ekspozycji kredytowej zabezpieczonej na nieruchomości komercyjnej, gdy część ekspozycji przekraczająca 75% LtV jest odpowiednio ubezpieczona lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP. h) kierowanie oferty kredytów hipotecznych głównie do klientów detalicznych i rolników, preferowanie zabezpieczeń hipotecznych w postaci hipoteki na gruntach rolnych, stosowanie maksymalnego okresu kredytowania do 30 lat, i) analiza ilościowa i jakościowa podmiotów wnioskujących o kredyt, j) analiza skali przyjmowanych zabezpieczeń w postaci poszczególnych rodzajów ubezpieczenia, 5
k) analiza skali przyjmowanych zabezpieczeń pochodzących od poszczególnych firm ubezpieczeniowych, l) wprowadzenie limitów wyznaczających maksymalną kwotę ekspozycji zabezpieczonych ubezpieczeniem jeżeli istnieje zagrożenie spadku efektywności zabezpieczenia (wynikające m.in. ze słabej kondycji ekonomicznej firmy ubezpieczeniowej, występowania wysokiej ilości odmów wypłaty ubezpieczenia). Działania zabezpieczające w obszarze ryzyka portfela to: a) dywersyfikacja kredytów; b) pozyskiwanie do współpracy klientów o dobrej sytuacji ekonomicznej, sprawdzonej reputacji, dobrze współpracujących z Bankiem; c) tworzenie, weryfikacja i analiza wykonania limitów koncentracji zaangażowań i dużych zaangażowań; d) opracowanie systemu informacji zarządczej w zakresie działalności kredytowej z uwzględnieniem analizy ilościowej i jakościowej portfela kredytowego, e) analiza rynku, w tym rynku nieruchomości; f) wykorzystanie baz danych, dotyczących zadłużenia gospodarstw domowych (np. BIK); g) ocena jakości portfela kredytowego oraz wskaźnika pokrycia rezerwami kredytów zagrożonych, h) analiza wpływu bancassurance na ryzyko kredytowe. W ramach polityki dotyczącej zabezpieczeń, opisanej w Polityce kredytowej, Bank zawarł politykę zarządzania ryzykiem ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie. W celu ograniczania skutków ryzyka Rada Nadzorcza Banku w niniejszej Strategii zatwierdza optymalne wskaźniki DtI. Bank ogranicza ryzyko wynikające z prowadzonej działalności bancassurance przede wszystkim w zakresie: 1) ryzyka reputacji m.in. poprzez budowanie prawidłowych relacji pomiędzy Bankiem a klientami w procesie oferowania produktów ubezpieczeniowych (umożliwienie klientom podejmowania świadomych decyzji w wyborze produktu ubezpieczeniowego, dostosowywanie produktów ubezpieczeniowych do potrzeb klienta); 2) ryzyka braku zgodności; 3) ryzyka kredytowego, dotyczącego koncentracji zabezpieczeń w postaci przyjmowanej ochrony ubezpieczeniowej ekspozycji kredytowych Banku. Bank zapewnia niezależność funkcji pomiaru ryzyka kredytowego od działalności kredytowej poprzez wprowadzenie zasady, że osoby opracowujące dane do analizy ryzyka kredytowego nie podejmują decyzji kredytowych. Decyzja kredytowa w sprawie nowej transakcji o wartości ponad 200 tys. PLN przy zaangażowaniu klienta pow. 500 tys. zł. PLN wymaga wcześniejszej oceny Komórki monitorującej. Ocenę ryzyka portfela przygotowuje Komórka monitorująca. Ryzyko kredytowe podlega nadzorowi ze strony Prezesa Zarządu nadzorującego ryzyka, natomiast nadzór nad działalnością kredytową sprawuje członek Zarządu nadzorujący działalność kredytową, co zapewnia rozdzielenie funkcji oceny ryzyka od działalności operacyjnej, która to ryzyko generuje na poziomie Zarządu. W Banku funkcjonują regulacje wewnętrzne obejmujące zasady zarządzania ryzykiem kredytowym, które podlegają okresowej weryfikacji, w tym w obszarze związanym z ekspozycjami zabezpieczonymi hipotecznie oraz DEK, które uwzględniają w sposób adekwatny do skali prowadzonej działalności zapisy dobrych praktyk w zakresie zarządzania ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie i DEK; Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym są poddawane okresowej ocenie w ramach audytu wewnętrznego przez merytoryczne komórki IPS-SGB. Rada Nadzorcza określa cele strategiczne w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym. Nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku sprawuje Rada Nadzorcza. 6
Podmiotami odpowiedzialnymi za opracowanie, wdrażanie i przestrzeganie regulacji wewnętrznych dotyczących zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku są: 1) Prezes Zarządu nadzorujący działalność kredytową; 2) Członek Zarządu nadzorujący, zgodnie z Regulaminem organizacyjnym, ryzyko kredytowe; 3) Komórka monitorująca, odpowiedzialna za opracowanie propozycji rodzajów i wysokości limitów wewnętrznych, ich okresowej weryfikacji, analiz ryzyka kredytowego, wewnętrznych regulacji Banku normujących zarządzanie ryzykami. 4) Dyrektorzy Oddziałów/ Kierownik Wydziału Kredytów/ komórka monitorująca (stanowisko ds. monitoringu kredytowego) odpowiedzialni za identyfikację ryzyka kredytobiorców ocenianych i monitorowanych w poszczególnych jednostkach organizacyjnych Banku oraz za przygotowanie analizy portfela kredytowego na podstawie zgromadzonej sprawozdawczości, a także zobowiązani są do zgłaszania na zasadzie opisanej w obowiązującej w Banku instrukcji braku zgodności, wszelkich spostrzeżeń i stwierdzonych w toku bieżącej pracy niezgodności regulacjach wewnętrznych. 5) Audyt wewnętrzny przeprowadzający kontrolę poprawności zarządzania ryzykiem kredytowym, 6) Wszyscy pracownicy Banku zobowiązani do przestrzegania wewnętrznych regulacji Banku oraz do przeprowadzania rzetelnej kontroli bieżącej. Ryzyko płynności Celem strategicznym Banku w zarządzaniu płynnością jest pełne zabezpieczenie jego płynności, minimalizacja ryzyka utraty płynności przez Bank w przyszłości oraz optymalne zarządzanie nadwyżkami środków finansowych. Cel ten jest realizowany poprzez zarządzanie ryzykiem płynności obejmujące podstawowe kierunki działań (cele pośrednie): 1) zapewnienie odpowiedniej struktury aktywów, ze szczególnym uwzględnieniem aktywów długoterminowych, 2) podejmowanie działań (w tym działań marketingowych) w celu utrzymania odpowiedniej do skali działalności stabilnej bazy depozytowej; 3) utrzymanie nadzorczych miar płynności. Realizacja strategii zarządzania płynnością następuje poprzez równoczesne zarządzanie aktywami i pasywami oraz pozycjami pozabilansowymi Banku. Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku ma charakter skonsolidowany i całościowy. Oznacza to zarządzanie płynnością złotową, zarówno w odniesieniu do pozycji bilansowych jak i pozabilansowych we wszystkich horyzontach czasowych ustalonych przez Bank i obejmuje wszystkie komórki i jednostki organizacyjne Banku. Struktura posiadanych przez Bank aktywów powinna umożliwiać elastyczne dostosowywanie się do potrzeb płynnościowych. W tym celu Bank dywersyfikuje swoje aktywa według następujących kryteriów: a) płynności, b) bezpieczeństwa, c) rentowności. Istotnym warunkiem utrzymania płynności w przyszłości jest zarządzanie płynnością długoterminową. Bank bada strukturę pasywów długoterminowych powiązaną ze strukturą aktywów długoterminowych i ustala limity zaangażowania w aktywa długoterminowe, określone w Instrukcji zarządzania ryzykiem płynności. Bank zakłada utrzymanie dotychczasowej struktury depozytów przyjętych od klientów Banku, gdzie głównym źródłem finansowania aktywów są depozyty podmiotów niefinansowych, ludności i budżetu. 7
Celem Banku jest wydłużenie średniego terminu wymagalności przyjmowanych depozytów, tak aby Bank mógł otwierać, po stronie aktywnej, pozycje o dłuższym horyzoncie czasowym. Bank będzie dążył do takiego konstruowania produktów depozytowych, aby było to optymalne pod kątem ryzyka płynności. Zarządzanie bazą depozytową Banku poprzez przyjęty limit koncentracji zakłada ograniczenia w zakresie uzależnienia od poszczególnych źródeł finansowania. Bank bada zachowania rynku, w tym poziom cen w celu utrzymania konkurencyjnej oferty. Bank prowadzi aktywna politykę cenową (polityka stóp procentowych) zapewniającą pozyskanie depozytów. Bank prowadzi działania marketingowe (w tym działania inicjowane w ramach Zrzeszenia) opisane w Strategii działania oraz w Założeniach do planu, mające na celu zwiększanie bazy depozytowej. Z punktu widzenia zarządzania płynnością Banku najważniejsza jest analiza poziomu płynności w ujęciu krótko- i średnioterminowym. W celu posiadania pełnej oceny strukturalnej posiadanych aktywów i pasywów dokonuje się analizy w poszczególnych przedziałach czasowych. Bank ogranicza ryzyko płynności poprzez stosowanie systemu limitów oraz odpowiednie kształtowanie struktury posiadanych aktywów i pasywów. Bank dokonuje identyfikacji wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności. W zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia utraty płynności Bank postępuje według określonych procedur awaryjnych. Bank systematycznie bada i przestrzega nadzorczych miar płynności określonych w odpowiedniej uchwale Komisji Nadzoru Finansowego. Bank może regulować swoją płynność płatniczą poprzez wykorzystywanie szeregu instrumentów oferowanych przez Bank Zrzeszający. Po stronie aktywnej są to przede wszystkim rachunki bieżące i lokaty terminowe, które charakteryzują się wysoką płynnością. Po stronie pasywnej jest to kredyt w rachunku bieżącym, lokaty płynnościowe oraz inne kredyty celowe oferowane przez Bank Zrzeszający. Płynne finansowanie swoich klientów Bank może prowadzić poprzez system współfinansowania konsorcjalnego z Bankiem Zrzeszającym. Celem poprawy płynności, Bank może przeprowadzać z Bankiem Zrzeszającym transakcje sprzedaży wierzytelności. Z uwagi na znaczące zaangażowanie w finansowanie rynku nieruchomości oraz w ekspozycje zabezpieczone hipotecznie Bank dokonuje pogłębionej analizy płynności długoterminowej. Zasady wyżej wymienionej analizy określa w Zasadach zarządzania ryzykiem płynności w Banku Spółdzielczym w Dobrzycy. Za obszar ryzyka płynności w Banku odpowiadają: 1) Wiceprezes nadzorujący ryzyko płynności w zakresie nadzoru nad zarządzaniem ryzykiem płynności; 2) Prezes Zarządu Banku w zakresie nadzoru nad pomiarem i monitorowaniem ryzyka płynności. Rada Nadzorcza która: 1) w ramach pełnionego nadzoru dokonuje okresowej oceny i nadzoruje wszystkie aspekty polityki zarządzania ryzykiem płynności w Banku; 2) zatwierdza cele strategiczne w zarządzaniu ryzykiem płynności, zawarte w obowiązującej w Banku strategii zarządzania ryzykiem; 3) ocenia adekwatność i skuteczność systemu zarządzania ryzykiem płynności na podstawie okresowej, syntetycznej informacji na temat poziomu ryzyka, na jakie narażony jest Bank, 4) zatwierdzanie scenariuszowych planów awaryjnych płynności. Zarząd: 1) zapewnia skuteczne działanie systemu zarządzania ryzykiem płynności; 2) zatwierdza zasady zarządzania ryzykiem płynności; 3) wyznacza osoby odpowiedzialne za opracowanie, wprowadzenie i aktualizację zasad, o których mowa w pkt 2; 4) odpowiada za utrzymanie ryzyka płynności na poziomie nie przekraczającym poziomu akceptowalnego przez Radę Nadzorczą. wyrażonego apetytem i tolerancją na ryzyko. 8
Komórka monitorująca będąca komórką monitorującą ryzyko płynności, która podlega członkowi Zarządu nadzorującemu ryzyko płynności, wykonująca zadania związane z: 1) okresowym weryfikowaniem i aktualizowaniem procedury oraz przygotowywaniem propozycji zmian procedury dla Zarządu, w tym weryfikowaniem i aktualizowaniem metod pomiaru ryzyka płynności oraz poziomu limitów; 2) zgłasza potrzebę zmian w polityce płynnościowej Banku; 3) zapewnieniem zgodności procedury ze strategią działania Banku i strategią zarządzania ryzykiem; 4) proponowaniem wysokości przyjętych limitów; 5) dokonywaniem pomiaru i monitorowaniem poziomu ryzyka, w tym płynności średnio i długoterminowej, przeprowadzaniem testów warunków skrajnych, pogłębioną analizą płynności długoterminowej; 6) analizą wskaźników służących ocenie poziomu ryzyka płynności 7) monitorowaniem stopnia wykorzystania limitów; 8) oceną poziomu ryzyka płynności; 9) wyznaczaniem nadzorczych miar płynności oraz wskaźników LCR i wewnętrznego NSFR; 10) oceną nowych produktów bankowych w zakresie potencjalnego wpływu na ryzyko płynności, 11) opracowywanie scenariuszy sytuacji kryzysowych; 12) opracowuje propozycje rekomendacji wydawanych przez Zarząd Banku dla komórki zarządzającej mające na celu właściwe kształtowanie poziomu ryzyka płynności Banku; 13) sporządzaniem raportów dla Zarządu i Rady Nadzorczej. Wydział Finansowo-Księgowy będący komórką zarządzającą ryzykiem płynności, która podlega członkowi Zarządu nadzorującemu ryzyko płynności, wykonujący zadania związane z: 1) okresowym weryfikowaniem i aktualizowaniem procedury oraz przygotowywaniem propozycji zmian procedury dla Zarządu, w zakresie zarządzania płynnością dzienną, bieżącą i krótkoterminową; 2) optymalnym zarządzaniem środkami Banku oraz wywiązywaniem się Banku z zawartych umów, w tym zagospodarowywaniem nadwyżek środków. Pozostałe komórki lub osoby odpowiedzialne za: 1) kontrolę i utrzymywanie limitów kasowych; 2) sporządzanie wykazu kredytów do ewentualnej odsprzedaży na potrzeby Planu awaryjnego; 3) przekazywanie do komórki zarządzającej informacji niezbędnych do sporządzania prognozy przepływów pieniężnych. Ryzyko stopy procentowej Celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest utrzymanie relacji przychodów i kosztów odsetkowych oraz bilansowej wartości zaktualizowanej kapitału wynikającej ze zmian stóp procentowych, w granicach nie zagrażających bezpieczeństwu Banku i akceptowanych przez Radę Nadzorczą. Cel ten jest realizowany poprzez zarządzanie ryzykiem stopy procentowej obejmujące podstawowe kierunki działań (cele pośrednie): 1) zapewnienie odpowiedniej struktury aktywów i pasywów oprocentowanych w celu ograniczania ryzyka bazowego oraz ryzyka przeszacowania, 2) podejmowanie odpowiedniej polityki cenowej (w tym działań marketingowych) w celu utrzymania odpowiedniej do skali działalności stabilnej bazy depozytowej oraz dochodowego portfela kredytowego w celu wypracowania odpowiednich marż, 3) codzienna realizacja polityki stóp procentowej w procesie sprzedaży produktów bankowych. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową opiera się na : a) analizie obecnego oraz prognozowanego kształtowania się stóp procentowych na rynku międzybankowym, b) analizach narażenia Banku na ryzyko stóp procentowych oraz analizach oprocentowania produktów Banku, c) prognozach kształtowania się przyszłego wyniku odsetkowego, d) dostępności produktów aktywnych i pasywnych, e) przestrzeganiu ustalonych limitów, 9
f) realizowaniu celów przyjętych w strategii Banku. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową odbywa się poprzez: a) kształtowanie oprocentowania aktywów i pasywów, b) wydłużanie aktywów bądź pasywów poprzez szersze zastosowanie instrumentów o stałej stopie procentowej, c) skracanie aktywów bądź pasywów poprzez zwiększanie udziału instrumentów o zmiennej stopie procentowej, d) zmianę długości zapadalności aktywów o oprocentowaniu stałym, e) zwiększenie liczby umów z klauzulą możliwej zmiany oprocentowania, f) zmniejszeniu lub zwiększeniu zaangażowania w aktywach mniej wrażliwych na zmiany stóp procentowych, g) zmianę strategii kredytowej. Kształtowanie poziomu oprocentowania produktów oferowanych przez Bank uwzględnia: a) analizę oprocentowania produktów u konkurencji i na rynku międzybankowym, b) wpływ zmiany oprocentowania na inne ryzyka Banku, c) strategię działania i rozwoju Banku, d) marże realizowane na poszczególnych produktach. Istotnym elementem ograniczania ryzyka stopy procentowej jest zwiększanie udziału przychodów poza odsetkowych w przychodach ogółem między innymi poprzez sprzedaż produktów generujących opłaty i prowizje, w tym produktów elektronicznych. Podstawowe wskaźniki charakteryzujące poziom (profil) ryzyka stopy procentowej są określane w założeniach do planu ekonomiczno finansowego. Bank w oparciu o przeprowadzane testy warunków skrajnych przeprowadza symulację wyniku finansowego w przyszłości. Bank bada wpływ istotnego wzrostu stóp procentowych na spłacalność kredytów oraz informuje klientów o wzroście ryzyka związanego ze wzrostem rynkowych stóp procentowych. Za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem stopy procentowej odpowiada Zarząd Banku. Za nadzór nad zarządzaniem ryzykiem stopy procentowej w Banku odpowiada członek Zarządu, któremu Zarząd w Regulaminie organizacyjnym powierzył nadzór nad ryzykiem stopy procentowej. Zadania związane z kształtowaniem pozycji bilansowych i pozabilansowych wrażliwych na zmiany stóp procentowych Banku wykonuje odpowiednio: 1) Zarząd w zakresie ustalania oprocentowania produktów, 2) stanowiska kredytowe i depozytowe oraz stanowisko wyznaczone do lokowania wolnych środków, w zakresie kształtowania poziomu pozycji bilansowych i pozabilansowych wrażliwych na zmiany stóp procentowych, np. przez przyjmowanie depozytów, udzielanie kredytów, składanie depozytów w Banku Zrzeszającym. Zadania związane z identyfikowaniem, pomiarem, monitorowaniem i kontrolowaniem poziomu ryzyka stopy procentowej w Banku wykonuje Komórka monitorująca. Oceny bieżącego i planowanego poziomu ryzyka stopy procentowej Banku dokonuje Zarząd Banku. Ryzyko operacyjne i braku zgodności Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz ryzykiem braku zgodności w Banku jest ograniczanie ryzyka występowania strat operacyjnych oraz dążenie do ich minimalizowania. Cel ten jest realizowany poprzez zarządzanie ryzykiem operacyjnym oraz ryzykiem braku zgodności obejmujące podstawowe kierunki działań (cele pośrednie): 10
1) określenie podstawowych procesów niezbędnych do zarządzania ryzykiem operacyjnym, 2) prowadzenie i analiza rejestru incydentów i strat z tytułu ryzyka operacyjnego (w tym zawarte są straty z tytułu ryzyka braku zgodności), 3) opracowanie ogólnych zasad zarządzania ryzykiem operacyjnym, w tym zasady identyfikacji, oceny, monitorowania, zabezpieczania i transferu ryzyka operacyjnego, 4) zarządzanie kadrami, 5) określenie docelowego profilu ryzyka operacyjnego, uwzględniającego skalę i profil ryzyka operacyjnego obciążającego Bank, 6) zdefiniowanie tolerancji/apetytu banku na ryzyko operacyjne, w tym wartości progowe sum strat danej klasy zdarzeń w określonym horyzoncie czasowym, oraz określone działania, które bank będzie podejmował w przypadkach, gdy wartości te zostaną przekroczone, 7) przyjęcie założeń dla systemu kontroli wewnętrznej w zakresie ryzyka operacyjnego. Podstawowe procesy niezbędne do zarządzania ryzykiem operacyjnym to: 1) Opracowanie i wdrożenie procedur zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz bezpieczeństwem Banku, dostosowanych do przepisów zewnętrznych, z wykorzystaniem procedur wzorcowych przygotowanych przez merytoryczne komórki IPS-SGB, 2) Okresowa weryfikacja przyjętych procedur wewnętrznych, 3) Identyfikacja i rejestracja zdarzeń ryzyka operacyjnego oraz incydentów ryzyka braku zgodności, 4) Wycena strat zdarzeń ryzyka operacyjnego, 5) Analiza zagrożeń i propozycja działań w celu ograniczania ryzyka operacyjnego, 6) Przeprowadzanie testów warunków skrajnych oraz testów ciągłości działania, 7) Raportowanie wyników analiz i ocen Zarządowi oraz Radzie Nadzorczej, 8) Podejmowanie działań ograniczających ryzyko operacyjne oraz ryzyko braku zgodności, 9) Kontrola wewnętrzna i audyt, 10) Szkolenia pracowników, członków Zarządu oraz Rady Nadzorczej. Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym w banku obejmuje: 1) identyfikację procesów, a w ich ramach: a) krytycznych procesów biznesowych, b) procesów kluczowych; 2) identyfikację ryzyka; 3) pomiar i ocenę ryzyka; 4) stosowanie narzędzi redukcji ryzyka; 5) monitorowanie ryzyka, w tym: a) raportowanie zdarzeń operacyjnych, b) raportowanie strat operacyjnych, c) monitorowanie poziomu wyznaczonych limitów wewnętrznych, d) analizę kluczowych wskaźników ryzyka (KRI). Zarządzanie ryzykiem operacyjnym odnosi się do: 1) struktury organizacyjnej banku oraz jej adekwatności do realizacji strategicznych celów; 2) czynności wykonywanych przez pracowników; 3) adekwatności kwalifikacji pracowników oraz ich rozwoju do potrzeb banku; 4) zatrudnienia, bezpieczeństwa i higieny pracy; 5) przeciwdziałania dyskryminacji pracowników m.in. ze względu na wiek, płeć, przekonania, przynależność do partii politycznej, organizacji i związków zawodowych; 6) ubezpieczeń oraz odszkodowań; 7) zapobiegania działalności przestępczej pracowników, klientów oraz innych osób na szkodę banku; 8) procesów realizowanych przez kanały dystrybucji produktów (tradycyjne i elektroniczne) wykorzystywanych przez bank; 11
9) bezpieczeństwa fizycznego i informatycznego; 10) postępowania w sytuacjach zagrożenia bieżącego funkcjonowania banku; 11) zdarzeń, których skutki dotykają bank, natomiast ich przyczyny znajdują się poza jego bezpośrednią kontrolą; 12) usług świadczonych w ramach współpracy z kontrahentami na podstawie umów o wykonywanie czynności należących do zakresu działania banku oraz innych umów; 13) adekwatności polityki i praktyki ubezpieczeniowej banku w relacji do ponoszonego ryzyka, 14) nowych i istniejących produktów, projektów oraz procesów, 15) zdarzeń dotyczących zaburzeń pracy systemów teleinformatycznych i informacyjnych; 16) ochrony zasobów informacyjnych i informacji. Zarządzanie ryzykiem operacyjnym jest adekwatne do poziomu generowanego ryzyka oraz uwzględnia: 1) specyfikę i złożoność wykonywanych czynności generujących ryzyko operacyjne; 2) realizowane procesy biznesowe; 3) rozproszenie geograficzne jednostek organizacyjnych banku; 4) liczbę oraz wartość dokonywanych i przetwarzanych transakcji; 5) funkcjonowanie systemów informatycznych; 6) posiadane mechanizmy kontroli i ochrony. Bieżące zarządzanie ryzykiem operacyjnym polega na: 1) zapobieganiu zdarzeniom operacyjnym powstającym w bieżącej działalności, w procesach oraz systemach, przy zastosowaniu mechanizmów kontrolnych adekwatnych do skali generowanego ryzyka; 2) podejmowaniu działań zmierzających do ograniczenia liczby i skali występujących zagrożeń w przypadku przekroczenia akceptowanego poziomu; 3) likwidowaniu negatywnych skutków zdarzeń operacyjnych; 4) rejestrowaniu danych o zdarzeniach operacyjnych i poniesionych stratach operacyjnych. Rada Nadzorcza w procesie zarządzania ryzykiem operacyjnym: 1) w ramach pełnionego nadzoru właścicielskiego dokonuje okresowej oceny i nadzoruje wszystkie aspekty polityki zarządzania ryzykiem operacyjnym w banku; 2) zapewnia, że Zarząd posiada wiedzę i umiejętności niezbędne do realizacji strategii zarządzania ryzykiem operacyjnym w tym również weryfikuje kompetencje Zarządu w tym zakresie; 3) jest świadoma profilu ryzyka operacyjnego występującego w banku, 4) sprawuje nadzór nad współpracą z zewnętrznymi dostawcami usług, nad zarządzaniem bezpieczeństwem środowiska teleinformatycznego oraz nad funkcjonowaniem elektronicznych kanałów dystrybucji. Zarząd zapewnia skuteczność systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym poprzez jego regularne przeglądy, a zwłaszcza: 1) odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii i zasad zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz dokonywanie ich regularnych przeglądów; 2) zapewnia odpowiednie warunki organizacyjne i techniczne oraz zasoby odpowiadające bieżącym i przyszłym wymaganiom banku; 3) zapewnia funkcjonowanie systemu zarządzania zasobami ludzkimi; 4) zapewnia funkcjonowanie kultury organizacyjnej, w której nacisk położony jest na efektywne zarządzanie ryzykiem operacyjnym, przestrzeganie procedur oraz stosowanie ustalonych reguł postępowania, w tym nienarażanie banku na utratę reputacji; 5) odpowiada za oszacowanie i utrzymywanie ryzyka operacyjnego na określonym poziomie; 12
6) odpowiada za realizację procesu kontroli ryzyka operacyjnego nadzorując zakres i częstotliwość kontroli wewnętrznej w celu zapewnienia jej adekwatności do profilu ryzyka operacyjnego banku, 7) za współpracę z zewnętrznymi dostawcami usług, zarządzanie bezpieczeństwem środowiska teleinformatycznego oraz funkcjonowanie elektronicznych kanałów dystrybucji. Jednostki organizacyjne w zakresie wykonywanych zadań: 1) identyfikują i oceniają ryzyko operacyjne powstające we wszystkich produktach, procesach oraz systemach występujących w danej jednostce i komórce organizacyjnej; 2) wykonują pogłębioną analizę ryzyka występującego w procesach kluczowych i krytycznych procesach biznesowych; 3) podejmują działania zmierzające do minimalizowania ryzyka operacyjnego w ramach nadzorowanych produktów, procesów i systemów; 4) monitorują poziom ryzyka operacyjnego; 5) bieżąco zarządzają ryzykiem operacyjnym; 6) udostępniają dane niezbędne do badania KRI; 7) identyfikują, oceniają i rejestrują zdarzenia i straty operacyjne oraz ich skutki; 8) realizują postanowienia zawarte w planach utrzymania ciągłości działania. Prowadzenie i analiza rejestru incydentów i strat: 1) Rejestrowanie zdarzeń ryzyka operacyjnego oraz ryzyka braku zgodności. Stałe doskonalenie procesu identyfikacji i rejestracji incydentów i strat. 2) Analiza zdarzeń zawartych w rejestrze, wyjaśnianie ich przyczyn, analiza częstotliwości występowania. 3) Analiza strat z tytułu ww. rodzajów ryzyka oraz możliwości ograniczania ich skutków. 4) Raportowanie skutków ryzyka operacyjnego oraz ryzyka braku zgodności do Zarządu oraz Rady Nadzorczej zgodnie z systemem informacji zarządczej. 5) Podejmowanie działań zmierzających do ograniczania skutków ww. zdarzeń, przy zachowaniu opłacalności podejmowanych działań. 6) Organizacja procesu zarządzania ww. ryzykami z uwzględnieniem zadań Zarządu oraz Rady Nadzorczej Banku. 7) Organizacja systemu przepływu informacji o zmianach przepisów zewnętrznych i wewnętrznych. 8) Sporządzanie mapy ryzyka w celu podejmowania działań zabezpieczających. 9) Wdrażanie i doskonalenie narzędzi informatycznych. 10) Utrzymanie narażenia Banku na ryzyko operacyjne na akceptowanym przez Zarząd i Radę Nadzorczą Banku, bezpiecznym dla działania i rozwoju Banku poziomie. Ogólne zasady zarządzania ryzykiem operacyjnym, w tym zasady identyfikacji, oceny, monitorowania, zabezpieczania i transferu ryzyka operacyjnego, Identyfikacja zdarzeń ryzyka operacyjnego: Identyfikacja zdarzeń ryzyka operacyjnego oraz incydentów ryzyka braku zgodności odbywa się na każdym stanowisku pracy Banku w oparciu o wykaz zdarzeń zawartych w załączniku nr 6 do instrukcji zarządzania ryzykiem operacyjnym. Każdy pracownik Banku ma obowiązek zgłaszania faktu zaistnienia zdarzenia operacyjnego menadżerowi ryzyka, który decyduje o istotności zdarzenia, kwalifikuje zdarzenie w karcie zdarzenia ryzyka operacyjnego, której wzór stanowi załącznik nr 7 do instrukcji. Komórka organizacyjna Banku odpowiedzialna za prowadzenie rejestru dokonuje ostatecznej klasyfikacji zdarzenia i raportuje, zgodnie z szczegółową procedurą opisaną w instrukcji zarządzania ryzykiem operacyjnym. Bank rejestruje wszystkie zdarzenia ryzyka operacyjnego bez względu na wysokość straty i częstotliwość występowania które podlegają raportowaniu Zarządowi i Radzie Nadzorczej. Ocena i monitorowanie ryzyka operacyjnego: Wysokość poniesionych strat, podjętych działaniach itp. podlega raportowaniu do Zarządu i Rady, w ramach systemu informacji zarządczej. 13
Działania zabezpieczające: 1) wdrożenie i systematyczna weryfikacja procesów zapobiegania występowaniu oraz zmniejszania skutków ryzyka, odpowiednio do rodzaju ryzyka i jego możliwego wpływu na wynik Banku 2) zapobieganie powstawaniu zagrożeń o charakterze katastroficznym lub zagrażającym utratą ciągłości działania Banku. 3) Zapewnienie opłacalności stosowania wybranych metod ograniczania ryzyka, odpowiednio do skali działania Banku i wielkości ryzyka. 4) działania prewencyjne, związane z identyfikacją i monitoringiem ryzyka prowadzenia operacji, rozpoznawaniem i zapobieganiem powstawaniu zdarzeń ryzyka operacyjnego w trakcie codziennej działalności, a także zapewnienie identyfikacji i oceny ryzyka przed podjęciem istotnych decyzji związanych z wdrożeniem nowych produktów, procesów, systemów; 5) osłabianie i niwelowanie skutków zaszłych zdarzeń poprzez przygotowanie odpowiednich procedur i sposobów reagowania pracowników Banku na wypadek zajścia zdarzenia ryzyka operacyjnego, a także poprzez dokonanie przeniesienia ryzyka na inne podmioty w przypadku opłacalności i dostępności takiej metody dla danego rodzaju ryzyka. 6) Stosowanie ubezpieczeń. 7) Tworzenie planów awaryjnych zachowania ciągłości działania. 8) Okresowa weryfikacja procedur obowiązujących w Banku. Transfer ryzyka: Bank stosuje następujące metody transferu ryzyka: 1) Ubezpieczenia, 2) Pokrycie kosztów strat przez pracownika winnego zaniedbań, 3) Outsourcing. 4) Opis zasad stosowania odpowiednich form transferu ryzyka zawierają szczegółowe procedury operacyjne Banku. Zarządzanie kadrami: 1) Zapewnienie świadomości występowania ryzyka operacyjnego obciążającego bank na wszystkich szczeblach zarządzania, 2) Stosowanie zasad dobrej praktyki bankowej w relacjach z klientami, 3) Analiza skarg i wniosków związanych z działalnością Banku, 4) Organizacja szkoleń, 5) Kontrola wewnętrzna. Bank zakłada tolerancję / apetyt na ryzyko operacyjne na poziomie 4 % utworzonego wymogu kapitałowego, tj. suma strat z tytułu ryzyka operacyjnego w kolejnych latach nie przekroczy 50% utworzonego, zgodnie z załącznikiem nr 14 do uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne. Bank obliczając wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego stosuje metodę podstawowego wskaźnika. Za nadzór nad zarządzaniem ryzykiem operacyjnym w Banku odpowiada członek Zarządu, któremu Zarząd w Regulaminie organizacyjnym powierzył nadzór nad tym ryzykiem. Celem bezpośrednim zarządzania ryzykiem braku zgodności w Banku jest ograniczenie strat finansowych i niefinansowych, spowodowanych brakiem zgodności przepisów wewnętrznych Banku z regulacjami zewnętrznymi lub nie przestrzeganiem wewnętrznych regulacji bankowych oraz przyjętych standardów postępowania. Celem pośrednim jest ograniczanie występowania ryzyka prawnego oraz ryzyka operacyjnego, stanowiących podstawę występowania ryzyka braku zgodności. 14
Wszystkie zdarzenia ryzyka braku zgodności w Banku oraz pomiar ich skutków powinny być ujęte w Rejestrze zdarzeń ryzyka operacyjnego, którego zasady są określone w Instrukcji zarządzania ryzykiem operacyjnym. Czynniki ryzyka braku zgodności, w Banku można podzielić na: 1. Wewnętrzne wynikające z wewnętrznej organizacji Banku. 2. Zewnętrzne niezależne od Banku. Podstawowe czynniki wewnętrzne ryzyka braku zgodności w Banku to: 1. Ograniczone zasoby kadrowe, powodujące mniejsze możliwości bieżącego analizowania i wprowadzana wszystkich zmian przepisów zewnętrznych do regulacji wewnętrznych Banku. 2. Ograniczony dostęp do usług fachowców z zakresu prawa. 3. Brak wsparcia informatycznego w procesach analizy zgodności (compliance). 4. Nie wystarczające kwalifikacje pracowników Banku. 5. Pomyłki pracowników. 6. Coraz szersze zastosowanie narzędzi informatycznych, wymagających stałego dostosowania do zmian przepisów wewnętrznych i zewnętrznych. 7. Wymiana kadr, mogąca rodzić konflikty, w tym konflikty interesów i zaburzenia ładu korporacyjnego. 8. Oferowanie klientom Banku usług okołobankowych takich jak np. bancassurance, mogących skutkować wystąpieniem ryzyka reputacji. 9. Występowanie klauzul niedozwolonych w umowach zawieranych przez Bank. Podstawowe czynniki zewnętrzne występowania ryzyka braku zgodności w Banku to: 1. Częste zmiany przepisów. 2. Niewystarczające zróżnicowanie przepisów zewnętrznych pod kątem specyfiki działania banków spółdzielczych. 3. Niewystarczająca podaż wysokiej klasy specjalistów na rynku pracy. 4. Rosnąca konkurencja. 5. Brak odpowiedniej oferty szkoleniowej z zakresu zmian przepisów 6. Brak odpowiedniej oferty systemów informatycznych dedykowanych bankom spółdzielczym. Analiza czynników występowania w Banku ryzyka braku zgodności jest jedną z metod zarządzania tym ryzykiem. Ryzyko braku zgodności występuje w Banku tylko w ograniczonym zakresie. Bank działa na terenie kraju, w związku z tym nie jest zobowiązany do śledzenia zmian w przepisach międzynarodowych, a tylko w przepisach polskich. Bank na podstawie zapisów umowy zrzeszenia otrzymuje od Banku Zrzeszającego oraz IPS-SGB informacje na temat zmian w regulacjach zewnętrznych, interpretacje przepisów a także wzorcowe regulacje wewnętrzne. Bank Zrzeszający oraz IPS-SGB pełni w znaczącej części funkcję zarządzania ryzykiem braku zgodności poprzez przesyłanie do banków spółdzielczych informacji o zmianach przepisów, interpretacji, poprzez występowanie o interpretacje do instytucji zewnętrznych w imieniu banków spółdzielczych, opracowanie regulacji wzorcowych uwzględniających zmiany przepisów i specyfikę banków spółdzielczych. W Banku pozostaje tylko dostosowanie wzorcowych regulacji do wewnętrznej struktury organizacyjnej i zapoznanie pracowników z ich treścią. Podstawowe obszary występowania ryzyka braku zgodności w Banku to: 1. Nie przestrzeganie tajemnicy bankowej możliwość zamierzonego lub niezamierzonego ujawnienia informacji dotyczących klientów, 2. Brak ochrony danych osobowych brak odpowiednich zabezpieczeń oraz procedur lub ich nieprzestrzeganie przez pracowników Banku. 3. Nie przestrzeganie przepisów z zakresu BHP. 4. Informatyka, w tym bankowość elektroniczna niedostosowanie narzędzi informatycznych do zmieniających się przepisów zewnętrznych, brak pełnego wsparcia procesów zachodzących w Banku przez systemy informatyczne. 5. Outsourcing brak możliwości egzekwowania przestrzegania przepisów wewnętrznych przez pracowników instytucji, wykonujących usługi w imieniu i na rzecz Banku. 15
6. Obsługa klientów pomyłki pracowników, oszustwa, brak kwalifikacji. 7. Konflikt interesów. 8. Powyższe obszary pokrywają się z ryzykiem operacyjnym w Banku. W celu ograniczania ryzyka braku zgodności w Banku podejmowane są następujące działania: 1. Opracowanie, wdrożenie i przestrzeganie Instrukcji zarządzania ryzykiem braku zgodności, zawierającej procedury monitorowania i ograniczania tego ryzyka. 2. Przydzielenie zadań w zakresie analizy ryzyka braku zgodności odpowiednim komórkom organizacyjnym Banku. 3. Utworzenie niezależnej Komórki ds. zgodności. 4. Bieżące śledzenie zmian w regulacjach zewnętrznych i terminowe wprowadzanie zmian do regulacji wewnętrznych, w oparciu o wzorce Banku Zrzeszającego i wytyczne Spółdzielni IPS-SGB. 5. Przeprowadzanie postępowań wyjaśniających w sprawie implementacji zmian przepisów zewnętrznych do procedur wewnętrznych Banku. 6. Współpraca z Bankiem Zrzeszającym/IPS-SGB w zakresie dostosowania wewnętrznych regulacji do zmian przepisów zewnętrznych. 7. Współpraca z dostawcami systemów informatycznych. 8. Bieżąca aktualizacja regulacji wewnętrznych w Banku. 9. Zapewnienie wewnętrznej spójności regulacji obowiązujących w Banku poprzez prowadzenie testów zgodności w formie okresowych przeglądów procedur. 10. Przeprowadzanie okresowej weryfikacji przyjętych regulacji. 11. Prowadzenie i stała aktualizacja rejestru regulacji wewnętrznych, obowiązujących w Banku. 12. Zapewnienie sprawnego przepływu informacji o zmianach przepisów. 13. Szkolenia pracowników. 14. Stosowanie zapisów zawartych w Zasadach dobrej praktyki bankowej, opracowanych przez Związek Banków polskich oraz w Kanonie dobrych praktyk rynku usług finansowych, opracowanym przez Komisję Nadzoru Finansowego. 15. Kontrola przestrzegania wewnętrznych regulacji Banku. 16. Okresowy audyt przyjętych rozwiązań. W przypadku wzrostu ryzyka braku zgodności Zarząd może podjąć następujące działania: 1. Kompleksowy przegląd wszystkich regulacji wewnętrznych Banku pod kątem ich zgodności z zewnętrznym porządkiem prawnym. 2. Zwrócenie się do Banku Zrzeszającego/ Spółdzielczego Systemu Ochrony SGB w sprawie kontroli wewnętrznych regulacji Banku. 3. Zwiększenie częstotliwości raportowania ryzyka braku zgodności. 4. Szkolenia pracowników. 5. Zwiększenie częstotliwości kontroli wewnętrznej w obszarach objętych ryzykiem braku zgodności. W procesie bezpośredniego zarządzania ryzykiem braku zgodności uczestniczą: 1. Rada Nadzorcza zatwierdza Politykę zgodności, sprawuje nadzór nad zarządzaniem ryzykiem braku zgodności, otrzymuje sprawozdania z przeprowadzonych kontroli wewnętrznych i audytu, zapewnia niezależność Stanowiska ds. zgodności. 2. Zarząd Banku sprawujący główną funkcję zarządczą w procesie zarządzania ryzykiem braku zgodności w Banku. Bezpośredni nadzór nad zarządzaniem ryzykiem braku zgodności w Banku sprawuje członek zarządu, któremu Zarząd w Regulaminie organizacyjnym powierzył nadzór nad ryzykiem braku zgodności. 3. Komórka monitorująca, sporządzająca raporty ryzyka operacyjnego oraz skutków ryzyka braku zgodności dla Zarządu i Rady Nadzorczej Banku. 4. Kierownicy jednostek/komórek organizacyjnych pełniący kontrolę wewnętrzną oraz mający za zadanie: a) zaznajamianie podległych pracowników z obowiązującymi regulacjami wewnętrznymi b) tworzenie odpowiedniej kultury organizacyjnej i zapewnienie przestrzegania prawa i przyjętych standardów postępowania w działaniu operacyjnym podległych komórek organizacyjnych i pracowników, w tym: - kształtowanie świadomości obowiązku przestrzegania panujących norm, - promowanie i zachęcanie do przyjmowania postaw etycznych. 5. Stanowisko ds. Zgodności realizujące zadania wymienione w Regulaminie organizacyjnym. 16
6. Pion handlowy odpowiedzialny za weryfikację jakości dokumentacji zewnętrznej (obejmującej dokumenty opracowane przez bank i przekazywane klientom, kontrahentom i osobom trzecim, np. wzory umów, schemat wyciągów bankowych, broszury reklamowe, informacje prasowe, informacje w witrynach internetowych). 7. Wszyscy pracownicy Banku, odpowiedzialni za przestrzeganie procedur wewnętrznych Banku oraz kontrolę bieżącą na zajmowanym stanowisku pracy. Nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem braku zgodności w Banku sprawuje Rada Nadzorcza. Przebieg procesu zarządzania ryzykiem braku zgodności poddawany jest audytowi wewnętrznemu. Bank zleca realizację zadań związanych z audytem wewnętrznym merytorycznym komórkom Systemu Ochrony Instytucjonalnej na podstawie odrębnie zawartych umów. Wyniki kontroli wewnętrznej i audytu są wykorzystywane w bieżącym zarządzaniu ryzykiem braku zgodności. Na podstawie wyników kontroli wewnętrznej i audytu planuje się min. zmiany w regulacjach, zmiany w systemach informatycznych, szkolenia, zmiany w procedurach kontroli bieżącej i funkcjonalnej. Ryzyko walutowe Podstawowym celem zarządzania ryzykiem walutowym jest ograniczanie skutków narażenia Banku oraz Klientów na nieoczekiwane zmiany kursów walut. Cel ten jest realizowany w oparciu o poniższe cele pośrednie: 1. Zarządzanie ryzykiem walutowym polega m.in. na zawieraniu transakcji o takiej strukturze oraz warunkach, które w najbardziej efektywny sposób zabezpieczają Bank przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych minimalizując związane z nim ryzyko. 2. Podstawowym celem Banku jest utrzymywanie pozycji walutowej całkowitej w wysokości nie przekraczającej 2% funduszy własnych, która nie wiąże się z koniecznością utrzymywania regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko walutowe. 3. Strategią Banku jest prowadzenie konserwatywnej polityki w zakresie ryzyka walutowego, tzn. kształtowanie pozycji w granicach nie wiążących się z koniecznością utrzymywania wymogu kapitałowego, zgodnie z Rozporządzeniem 575/2013 UE w sprawie wyznaczania wymogów kapitałowych banków. Należy podkreślić, że takie podejście nie ogranicza w żaden sposób rozwoju wolumenu transakcji walutowych oferowanych klientom Banku. 4. Na rynku walutowym, Bank przykłada szczególną uwagę do rozwoju operacji z klientami i prowadzi ciągłe prace nad rozszerzeniem zakresu i udoskonaleniem oferty produktów i usług. Działania swoje opiera w szczególności na uelastycznieniu oferty produktowej, pozwalającej na lepsze zaspokojenie indywidualnych potrzeb klientów adekwatnie do sytuacji rynkowej. 5. Zgodnie z profilem biznesowym Banku oraz strukturą jego bazy klientów, szczególny nacisk położono na dopasowywanie oferty produktowej i kanałów zawierania transakcji do potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową z zagranicą. 6. W ramach stosowanej polityki ograniczania ryzyka Bank dąży do utrzymywania maksymalnie zrównoważonej pozycji walutowej. 7. Poziom ryzyka walutowego w działalności Banku z tytułu ryzyka kursowego ograniczony jest poprzez limity maksymalnej pozycji walutowej (w tym limity pozycji dla poszczególnych walut). 8. Wszystkie limity z zakresu ryzyka walutowego uchwala Zarząd Banku. 9. Monitoring wykorzystania limitów w zakresie ryzyka walutowego realizowany jest przez osoby zatrudnione w komórce monitorowania ryzyka, z zachowaniem niezależności oceny ryzyka od działalności, która to ryzyko generuje. 10. Pomiar ryzyka walutowego dokonywany jest codziennie. Do wyliczenia ryzyka walutowego wyznaczane są pozycje walutowe dla poszczególnych walut oraz pozycja całkowita dla wszystkich walut łącznie, przeliczone na PLN po kursie średnim NBP. Wyliczenia pozycji dokonywane są zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Komisji Nadzoru Finansowego. 11. Bank zakłada, że skala działalności walutowej będzie nie znacząca, tj. udział obrotów walutowych w obrotach ogółem Banku nie przekroczy 5%. Rada Nadzorcza w ramach pełnionego nadzoru właścicielskiego dokonuje okresowej oceny kluczowych aspektów zarządzania ryzykiem walutowym w banku, w tym zgodności prowadzonej 17