Zaufanie do instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości

Zaufanie do instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości Warszawa, kwiecień 2002 roku Zaufanie do wojska deklaruje 79% Polaków (przy czym 26% - bardzo duże). Nie ufa wojsku 13% pytanych. W stosunku do ubiegłego roku różnica między pozytywnymi a negatywnymi opiniami na temat armii zwiększyła się z 62 pkt. do 66 pkt. Najkorzystniejsze oceny w ostatnim siedmioleciu instytucja ta zbierała w latach 1998-1999 (ocena netto wynosiła wówczas 71 pkt.), a najmniej korzystne w 2000 r. (już tylko 58 pkt.). Policji ufa 72% Polaków (18% bardzo), a nie ufa 23%. Obecne opinie na temat stróżów porządku są najlepsze od co najmniej siedmiu lat. Obecnie wskaźnik ufności netto wynosi 49 pkt., gdy tymczasem najwyższy do tej pory kształtował się na poziomie 45 pkt. (w 1999 r.), a najniższy: 28 pkt. (w 2000 r.). Zaufanie do prokuratury deklaruje 38% pytanych, a nieufność 44%. Nieufność nad zaufaniem w stosunku do tej instytucji odnotowujemy od 2000 r.; gorsze niż dziś wyniki obserwowaliśmy w 2000 r. (wskaźnik ufności netto wynosił -26 pkt.), najkorzystniejsze w 1998 r. (16 pkt.). W stosunku do ubiegłego roku wskaźnik ufności netto obniżył się z -1 pkt. do -6 pkt. Sądom ufa 38% Polaków; nie ufa im 50% pytanych. Nieufność nad zaufaniem w stosunku do sądów odnotowujemy od 2000 r. Z najgorszymi wynikami mieliśmy do czynienia w 2000 r. (wskaźnik ufności netto wynosił -29 pkt.), z najlepszymi w 1996 r. (26 pkt.). W porównaniu z rokiem ubiegłym opinie na temat sądów pogorszyły się (spadek ufności netto z -4 pkt. do -12 pkt.). Zaufanie do Sądu Lustracyjnego deklaruje 30% Polaków. Nieufność jest udziałem 41% pytanych. W porównaniu z pozostałymi czterema omawianymi tu instytucjami związanymi z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości najwięcej osób, pytanych o stosunek do Sądu Lustracyjnego, odpowiadało trudno powiedzieć (29%). W porównaniu z poprzednim badaniem opinie o Sądzie Lustracyjnym nie uległy zmianie ((ocena netto wynosiła przed rokiem -9 pkt.; wynosi: -11 pkt.). TNS OBOP ul. Dereniowa 11, 02 776 Warszawa Tel: (48 22) 648 2044 (-46), 644 9995 Fax: (48 22) 644 9947 e-mail: obop@obop.com.pl www.obop.com.pl Biura w ponad 50 krajach Grupa Taylor Nelson Sofres

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Zaufanie do instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości, to ostatni z serii komunikat prezentujący szczegółowe wyniki zaufania do różnych typów instytucji. Wcześniejsze dotyczyły związków zawodowych, instytucji władzy, mediów, instytucji finansowych oraz firm i organizacji służby publicznej. Na zakończenie całego cyklu przedstawimy jeszcze zbiorcze notowania wszystkich omawianych w poszczególnych komunikatach instytucji. Przypomnijmy: sondaż poświęcony stosunkowi Polaków do różnych instytucji zrealizowaliśmy w marcu b.r. 1, poprzedni miał miejsce w styczniu 2001 r. Ranking zaufania do instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości Najwięcej zaufania budzą instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo i porządek publiczny. Najbardziej krytycznie oceniane są instytucje związane z wymiarem sprawiedliwości. Największe zaufanie Polaków budzi wojsko (79%); wysoko oceniana jest także policja (72%). Natomiast najmniej ufają Polacy sądom (nie ufa im 50% pytanych); wiele zastrzeżeń zgłaszanych jest także pod adresem prokuratury (44%) oraz Sądu Lustracyjnego (41%); w przypadku tego ostatniego odnotowaliśmy najniższy odsetek deklarowanego zaufania (30%). RÓŻNEGO RODZAJU INSTYTUCJE I ORGANIZACJE MOGĄ CIESZYĆ SIĘ W SPOŁECZEŃSTWIE RÓŻNYM ZAUFANIEM. CZY PAN(I) OSOBIŚCIE DARZY ZAUFANIEM: Zdecydowanie tak UFA Raczej tak Raczej nie NIE UFA Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Wojsko 26% 79% 53% 8% 13% 5% 8% 66 Policję 18% 72% 54% 14% 23% 9% 5% 49 Prokuraturę 6% 38% 32% 27% 44% 17% 18% -6 Sądy 7% 38% 31% 30% 50% 20% 12% -12 Sąd Lustracyjny 3% 30% 27% 24% 41% 17% 29% -11 Ufność netto Różnice w nastawieniu Polaków do omawianych tu instytucji uwypukla wskaźnik ufności netto, stanowiący różnicę między opiniami o charakterze pozytywnym, a 1 Sondaż TNS OBOP zrealizowany w dniach 9-11 marca 2002 r. na reprezentatywnej, losowej 1017- osobowej ogólnopolskiej próbie osób od 15 roku życia. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 2

negatywnym. Najwyższą ocenę netto uzyskuje wojsko (66 pkt.). Wynik o 17 punktów gorszy, ale w dalszym ciągu pozostający na plusie ma policja (49 pkt.). Pozostałe instytucje, o które zapytaliśmy budzą już więcej nieufności niż zaufania, stosunkowo najlepiej wśród nich jawi się sytuacja prokuratury (-6 pkt.), a najgorzej sądów (-12 pkt.) oraz Sądu Lustracyjnego (-11 pkt.). Szczegółowe opinie o instytucjach związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości Zaufanie do wojska jest tym większe, im niższe jest wykształcenie ludzi wśród osób z wykształceniem wyższym ufność deklaruje 71% osób, ze średnim 76%, z zasadniczym zawodowym 81%, a z podstawowym już 84%. Pozytywne opinie częściej wypowiadają mieszkańcy wsi (83%) niż miast (ogółem w miastach 77%), częściej ludzie zainteresowani sprawami życia publicznego (82%) niż nie zainteresowani (77%). Więcej pozytywnych opinii pod adresem armii wysuwali ludzie starsi (88% osób w wieku 60. i więcej lat), renciści (90%) i emeryci (85%), prywatni przedsiębiorcy (86%), bezrobotni (84%), na tle pozostałych wyróżniał się także elektorat PSL (92%) i LPR (89%). Płeć oraz deklarowane poglądy polityczne nie wpływały na stosunek do polskich sił zbrojnych w równym stopniu ufały im kobiety co mężczyźni, zwolennicy lewicy co i prawicy. Nieufność wobec wojska pojawiała się natomiast tym częściej, im większe było miejsce zamieszkania (na wsiach 10%, w miastach do 20 tys. 12%, w miastach o ludności 20-500 tys. 14% i w największych aglomeracjach 18%) i młodszy wiek pytanych, przy czym największa dezaprobata odnotowana została w rocznikach poborowych wśród nastolatków i dwudziestolatków (nieufność deklaruje odpowiednio 26% i 20%, gdy tymczasem wśród trzydziestolatków było to 12%, czterdziesto- i pięćdziesięciolatków 9%, a wśród najstarszych zaledwie 4%). Wypowiadając się na temat wojska najwięcej wątpliwości zgłaszali uczniowie i studenci (25%), pracownicy administracji i usług (20%), ludzie znajdujący się w dobrej sytuacji materialnej (23%), osoby które w ostatnich wyborach głosowały na Samoobronę (18%) i PO (17%), więcej zastrzeżeń pojawiało się w wypowiedziach osób nie zainteresowanych polityką (15%) niż nią zainteresowanych (10%). Nieufne 3

podejście do armii nie jest zjawiskiem częstym każdorazowo zajmowała je w analizowanych grupach co najwyżej jedna czwarta pytanych. Trudności z wyrażeniem jednoznacznej opinii na temat wojska pojawiały się tym częściej, im wyższe było wykształcenie pytanych (z podstawowym 5%, z zasadniczym 6%, średnim 10%, a wyższym 17%), na tle pozostałych, wyróżniali się także mieszkańcy największych aglomeracji (13%), kierownicy i specjaliści (21%), rolnicy (15%) i gospodynie domowe (14%). Policji najbardziej ufają emeryci (80%), rolnicy (79%), raczej ludzie starsi (81% osób w wieku 60. i więcej lat) niż młodsi (70-73% osób w wieku 30-59 lat i 65% w grupie osób poniżej 30. roku życia), częściej osoby zainteresowane sprawami życia publicznego (76%) niż tym się nie interesujące (69%), częściej kierujące swoje przekonania ku lewej (80%-81% lewicowców i centrolewicowców) niż prawej stronie sceny politycznej (72%-75% wśród centroprawicowców i prawicowców). Pozytywne opinie na temat stróżów porządku najczęściej deklarowali niedawni wyborcy PSL (85%), koalicji SLD-UP (82%) i LPR (80%). Nieufność wobec policji częściej jest udziałem ludzi młodych (31% nastolatków i 34% - dwudziestolatków) niż w średnim wieku (22% osób w wieku 30-59 lat), a zwłaszcza starszych (powyżej 60. roku życia 14%). Nieprzychylne opinie najczęściej wypowiadają uczniowie i studenci (28%), bezrobotni (28%), gospodynie domowe (30%), prywatni przedsiębiorcy (34%), osoby znajdujące się w złej sytuacji materialnej (29%). Im większe zainteresowanie ludzi polityką, tym krytyczniejsza ocena stróżów porządku (wśród osób bardzo zainteresowanych 16%, trochę 22%, raczej nie zainteresowanych 25%, a w ogóle nie zainteresowanych 27%). Więcej negatywnych opinii na temat policji wyrażali sympatycy prawicy (21%) i centroprawicy (27%) oraz osoby o niesprecyzowanych poglądach politycznych (28%) niż zwolennicy lewicy (16%) i centrolewicy (15%), dezaprobata najczęściej deklarowana była przez elektorat PiS z ostatnich wyborów (34%). We wszystkich analizowanych grupach zaufanie wyraźnie dominowało nad nieufnością, nieufni stanowili w badanych kategoriach co najwyżej jedną trzecią. Zaufanie do prokuratury jest tym częstsze, im młodszy jest wiek pytanych (wśród najstarszych 30%, pięćdziesięciolatków 33%, czterdziestolatków i trzydziestolatków 36%-38%, a wśród dwudziestolatków i nastolatków 46%-48%) i 4

lepsza sytuacja materialna (wśród osób znajdujących się w złej sytuacji bytowej 32%, w średniej 38%, a w dobrej 48%). Pozytywnym opiniom sprzyja też lepsze wykształcenie pytanych (wśród osób z wykształceniem podstawowym 35%, z zawodowym 37%, ze średnim 39%, a z wyższym już 41%). Prokuratura największym uznaniem cieszy się wśród uczniów i studentów (49%), gospodyń domowych (48%), osób o sympatiach centroprawicowych (51%) i centrolewicowych (45%), niedawnych wyborców LPR (44%). Z przewagą zaufania nad nieufnością mieliśmy w sumie do czynienia w grupie nastolatków, uczniów i studentów, gospodyń domowych, osób znajdujących się w dobrej sytuacji materialnej, ludzi o poglądach centroprawicowych oraz elektoratu LPR. Z kolei nieufność wobec prokuratury najczęściej pojawia się w wypowiedziach mieszkańców miast (ogółem w miastach 49%), zwłaszcza miast największych (pow. 500 tys. - 57%) oraz najmniejszych (do 20 tys. - 51%) niż wsi (38%), częściej dezaprobatę wypowiadają mężczyźni (49%) niż kobiety (40%). Krytyczna postawa wobec prokuratury jest tym częstsza, im wyższe jest wykształcenie ludzi (z wykształceniem podstawowym 41%, ze średnim 45%, a z wyższym 52%), niechętne nastawienie wyróżnia najczęściej czterdziesto- (49%) i pięćdziesięciolatków (48%), prywatnych przedsiębiorców (62%), emerytów (49%), ludzi znajdujących się w złej sytuacji materialnej (50%), raczej osoby zainteresowane polityką (48%), zwłaszcza zainteresowane nią bardzo (52%) niż, na co dzień unikające tej problematyki (42%). Nieufność wobec prokuratury najczęściej deklarowali ludzie o poglądach prawicowych (55%) i centrolewicowych (49%), niedawny elektorat koalicji SLD-UP (50%), Samoobrony (50%), PSL (49%) i PiS (48%). Pojawianiu się pozytywnych opinii na temat sądów sprzyja młodszy wiek pytanych (wśród osób powyżej 50. roku życia 32%-33%, w wieku 30-49 lat 35%- 36%, a wśród młodszych: 48%-49%) i lepsza sytuacja materialna (31% osób znajdujących się w złej sytuacji materialnej, 40% - w średniej i 46% - w dobrej). Z największą ufnością na temat sądów wypowiadali się uczniowie i studenci (53%), gospodynie domowe (45%), ludzie o poglądach centroprawicowych (51%), niedawny elektorat LPR (46%). 5

Generalnie, przewagę zaufania nad nieufnością odnotowaliśmy wśród ludzi młodych (poniżej 30. roku życia), uczniów i studentów, ludzi o przekonaniach centroprawicowych oraz elektoratu LPR. Z kolei z największą rezerwą o sądach wypowiadali się prywatni przedsiębiorcy (72% nieufności), ludzie znajdujący się w złej sytuacji materialnej (59%), częściej mieszkańcy miast (ogółem w miastach 54%), zwłaszcza największych (58%) niż wsi (44%), częściej mężczyźni (53%) niż kobiety (48%), częściej też osoby zainteresowane sprawami życia publicznego (56%) niż nimi nie zainteresowane (46%). Nieufność wobec sądów najczęściej deklarowali ludzie o sympatiach centrolewicowych (59%), niedawni wyborcy PiS (66%), ale też Samoobrony (61%) i koalicji SLD-UP (56%). Zaufanie do Sądu Lustracyjnego zgłaszane było tym częściej, im lepsza była sytuacja materialna pytanych (wśród osób znajdujących się w złej sytuacji materialnej 24%, w średniej 31%, a w dobrej 37%). Pozytywne opinie na temat tej instytucji najczęściej deklarowali uczniowie i studenci (36%), robotnicy (35%), częściej sympatycy centroprawicy (41%) i prawicy (37%) niż lewicy (33%) i centrolewicy (32%); przede wszystkim elektorat LPR (49%). Generalnie z przewagą zaufania nad nieufnością w stosunku do Sądu Lustracyjnego mieliśmy do czynienia w przypadku respondentów najmłodszych, uczniów i studentów oraz elektoratu LPR. Z nieufnością o Sądzie Lustracyjnym wypowiadali się natomiast częściej mężczyźni (47%) niż kobiety (36%), częściej mieszkańcy miast (ogółem w miastach 45%), zwłaszcza największych (54%) niż wsi (36%), częściej też ludzie zainteresowani (49%) niż nie zainteresowani polityką (35%). Krytyczniejszym opiniom sprzyjało wyższe wykształcenie badanych (wśród osób z wykształceniem podstawowym 29%, ze średnim 46%, a z wyższym 52%), najczęściej negatywne stanowisko zajmowali kierownicy i specjaliści (55%), pracownicy administracji i usług, rolnicy (po 49%), prywatni przedsiębiorcy (48%), bezrobotni (45%), osoby znajdujące się w złej sytuacji materialnej (48%). Brak zaufania do Sądu Lustracyjnego częściej deklarowali ludzie o sympatiach lewicowych (50%) i centrolewicowych (51%) niż prawicowych (42%) i centroprawicowych (40%), na tle ogółu badanych krytyczne opinie wyróżniły zwłaszcza elektorat PiS (50%), koalicji SLD-UP (48%), Samoobrony, PSL i PO (po 47%). 6

Sporo trudności z ustosunkowaniem się do Sądu Lustracyjnego mieli ludzie najmłodsi (45% nastolatków) i najstarsi (39%), częściej mieszkańcy wsi (36%) i miasteczek (35%) niż większych miast (22-24% w miastach do 500 tys. ludności i 17% - w większych). Im niższe było wykształcenie pytanych i mniejsze zainteresowanie polityką, tym częściej pytani o stosunek do Sądu Lustracyjnego odpowiadali trudno powiedzieć (o ile wśród osób z wykształceniem wyższym było to 18% i 19% wśród bardzo zainteresowanych polityką, to odsetki te wynosiły już 43% - dla osób z wykształceniem podstawowym i tyle samo dla osób w ogóle nie zainteresowanych polityką). Zmiany w stosunku Polaków do instytucji związanych z bezpieczeństwem i wymiarem sprawiedliwości W ciągu ostatniego roku najbardziej pogorszyły się opinie na temat sądów (ocena netto spadła o osiem punktów, przy wzroście o sześć punktów deklarowanej nieufności), w mniejszym stopniu spadek dotyczył prokuratury (spadek oceny netto o pięć punktów). Wzrosło natomiast zaufanie do policji (wskaźnik ufności netto poprawił się o dziewięć punktów, przy wzroście o sześć pkt. deklarowanego zaufania i spadku o trzy nieufności). Minimalnie lepszą ocenę netto niż w styczniu 2001 r. uzyskuje też wojsko (w 2001 r. ocena netto była o cztery punkty niższa). Nie zmienił się stosunek Polaków do Sądu Lustracyjnego. Obecnie odnotowujemy najkorzystniejsze w porównaniu z wynikami zebranymi w analogicznym okresie ostatnich siedmiu lat opinie na temat policji (zaufanie po raz pierwszy przekroczyło 70%, a nieufność była niższa od jednej czwartej). Wojsko w przeszłości uzyskiwało już korzystniejsze notowania (np. w 1998 i 1999 r. wskaźnik ufności netto wynosił 71 pkt.), ale jednocześnie obserwowaliśmy także i opinie mniej korzystne niż dziś (w 2000 r. wskaźnik ten wynosił 58 pkt.). Przy ocenie sądów w ostatnich trzech latach mamy do czynienia z przewagą nieufności nad zaufaniem, wcześniej sytuacja była odwrotna: sady budziły więcej zaufania niż nieufności. Najbardziej korzystnie postrzegane były w roku 1996 (wówczas ocena netto wynosiła 26 pkt.); najbardziej krytycznie - w 2000 r. (-29 pkt.), a następnie teraz (-12 pkt.). Podobnie jak w przypadku sądów, również w przypadku prokuratury od trzech lat mamy do czynienia z przewagą nieufności nad zaufaniem (wcześniej nad 7

ocenami negatywnymi przeważały pozytywne). Przy czym o ile na początku drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych nieco korzystniejszy był wizerunek sądów niż prokuratury, to od 2000 r. mamy do czynienia z sytuacją odwrotną: nieco lepsze wyniki uzyskuje prokuratura niż sądy. Stosunkowo najkorzystniej postrzegana była prokuratura w 1998 r. (ocena netto na poziomie 16 pkt.), natomiast najbardziej krytycznie w 2000 r. (-26 pkt.). DEKLAROWANE ZAUFANIE DO INSTYTUCJI ZWIĄZANYCH Z BEZPIECZEŃSTWEM I WYMIAREM SPRAWIEDLIWOŚCI W LATACH 1995-2002 II. 95 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III. 02 Sądy 53% 58% - 53% 49% 30% 40% 38% Sąd Lustracyjny - - - - - 32% 30% Prokuraturę 49% 49% - 50% 45% 30% 40% 38% Wojsko 77% 81% 80% 82% 82% 74% 77% 79% Policję 68% 67% 65% 66% 70% 60% 66% 72% DEKLAROWANA NIEUFNOŚĆ WOBEC INSTYTUCJI ZWIĄZANYCH Z BEZPIECZEŃSTWEM I WYMIAREM SPRAWIEDLIWOŚCI W LATACH 1995-2002 II. 95 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III. 02 Sądy 34% 32% - 34% 40% 59% 44% 50% Sąd Lustracyjny - - - - - - 41% 41% Prokuraturę 36% 38% - 34% 42% 56% 41% 44% Wojsko 14% 11% 13% 11% 11% 16% 15% 13% Policję 26% 26% 29% 27% 25% 32% 26% 23% BRAK OPINII W STOSUNKU DO INSTYTUCJI ZWIĄZANYCH Z BEZPIECZEŃSTWEM I WYMIAREM SPRAWIEDLIWOŚCI W LATACH 1995-2002 II. 95 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III.02 Sądy 13% 10% - 13% 11% 11% 16% 12% Sąd Lustracyjny - - - - - - 27% 29% Prokuraturę 15% 13% - 16% 13% 14% 19% 18% Wojsko 9% 8% 7% 7% 7% 10% 8% 8% Policję 6% 7% 6% 7% 5% 8% 8% 5% OCENA NETTO ZAUFANIA DO INSTYTUCJI ZWIĄZANYCH Z BEZPIECZEŃSTWEM I WYMIAREM SPRAWIEDLIWOŚCI W LATACH 1995-2002 II. 95 II. 96 III. 97 I. 98 III. 99 III. 00 I. 01 III.02 Sądy 19 26-19 9-29 -4-12 Sąd Lustracyjny - - - - - - -9-11 Prokuraturę 13 11-16 3-26 -1-6 Wojsko 63 70 67 71 71 58 62 66 Policję 42 41 36 39 45 28 40 49 8