, , OPINIE O INSTYTUCJACH PUBLICZNYCH WARSZAWA, MARZEC 97

Transkrypt

1 CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ , , UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT. - 3 W A R S Z A W A TELEFAX INTERNET: sekretariat@cbos.pl BS///97 OPINIE O INSTYTUCJACH PUBLICZNYCH KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 97 PRZEDRUK MATERIAŁÓW CBOS W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH JEST DOZWOLONE WYŁĄCZNIE Z PODANIEM ŹRÓDŁA

2 OPINIE O INSTYTUCJACH PUBLICZNYCH!" Wśród instytucji politycznych najlepiej oceniany jest urząd prezydenta oraz władze lokalne, a wśród niepolitycznych - Polskie Radio SA i wojsko. "!" W porównaniu ze styczniem poprawił się społeczny wizerunek większości instytucji uwzględnionych w sondażu. Najbardziej wzrosła akceptacja działalności Sejmu i Senatu oraz NSZZ Solidarność. " ZMIANY OPINII O SEJMIE I'91IV VII X III'92 IX I'93 V X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ ZMIANY OPINII O SENACIE I'91IV VII XIII'92 IX I'93 V X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ " ZMIANY OPINII O NSZZ "SOLIDARNOŚĆ" I'91IV VIIIX III'92 IX I'93 VVII X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (1), lutego 97, reprezentatywna próba losowa dorosłych mieszkańców Polski (N=11).

3 Zaobserwowany na przełomie roku ogólny wzrost krytycyzmu w ocenie działalności instytucji publicznych okazał się krótkotrwały. Wyniki lutowego sondażu wskazują nie tylko na stosunkowo stabilne nastroje społeczne, ale także na poprawę społecznego wizerunku większości instytucji publicznych uwzględnianych w naszych badaniach 1. OPINIE O INSTYTUCJACH POLITYCZNYCH Spośród instytucji politycznych niezmiennie najlepiej postrzegane są dwie - urząd prezydenta, którego pozycja w rankingu ostatnio nieco się umocniła, oraz władze samorządowe. Ponad połowa badanych uważa, że obie te instytucje dobrze służą społeczeństwu. ZMIANY OPINII O PREZYDENCIE I'91IV VII X III'92 IX I'93 V X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 ZMIANY OPINII O WŁADZACH MIASTA/GMINY RESPONDENTA III'92 IX I'93III VII X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ DEZ 1 Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (1) przeprowadzono w dniach lutego 97 na 11-osobowej reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

4 - 2 - Tabela 1 w procentach Oceniane Wskazania respondentów według terminów badań Zmiany instytucje Rodzaj II - I 97 i organizacje oceny VII IX XI I III V VII IX XI I II Prezydent Władze miasta/gminy respondenta Sejm Rząd, Rada Ministrów Senat Polskie Radio SA Wojsko Telewizja publiczna Rzecznik Praw Obywatelskich Najwyższa Izba Kontroli Banki państwowe Kościół rzymskokatolicki Policja państwowa Sądy Prokuratura Banki prywatne NSZZ Solidarność OPZZ +2-7

5 - 3 - Trzecie miejsce w rankingu instytucji politycznych zajmuje Sejm. W porównaniu ze styczniem aprobata jego działalności wzrosła o punktów procentowych, dezaprobata zaś zmalała o 6 punktów. Po czterech miesiącach obniżonej akceptacji Sejm znów aprobowany jest przez połowę społeczeństwa. ZMIANY OPINII O SEJMIE I'91IV VII X III'92 IX I'93 V X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ ZMIANY OPINII O SENACIE I'91IV VII XIII'92 IX I'93 V X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ W stosunku do poprzedniego sondażu poprawił się także społeczny wizerunek Senatu (wzrost aprobaty o 6 punktów, spadek dezaprobaty także o 6). Jego działalność akceptuje ponad dwie piąte ankietowanych, jednak niemal co czwarty nie ma zdania na ten temat (23). Zbliżona liczba badanych nie potrafi ocenić pracy rządu (21), prawie połowa zaś uważa, że dobrze służy on społeczeństwu. ZMIANY OPINII O RZĄDZIE I'91IV VII X III'92 IX I'93 VII II'94 VI IX I'95VII I'96 VII II'97 DEZ Spośród instytucji politycznych najbardziej stabilne są oceny władz lokalnych. Opinii o nich nie różnicują ani cechy społeczno-demograficzne badanych, ani ich poglądy polityczne. We wszystkich grupach dominuje aprobata władz samorządowych. Oceny pozostałych czterech instytucji politycznych zależą przede wszystkim od poglądów politycznych badanych. Lewicowa orientacja sprzyja aprobacie ich działalności, prawicowa zaś - dezaprobacie. Poglądy polityczne mają stosunkowo najsłabszy wpływ na ocenę pracy Senatu.

6 - 4 - Jak kształtują się oceny poszczególnych instytucji politycznych w potencjalnych elektoratach partii i ugrupowań? Tabela 2 w procentach Elektoraty partii Oceny działalności i ugrupowań Sejmu Senatu prezydenta rządu politycznych aprobata dezaprobata aprobata dezaprobata aprobata dezaprobata aprobata dezaprobata SLD PSL UP UW AWS ROP Niezdecydowani Najbardziej krytyczny stosunek do czterech głównych instytucji politycznych mają elektoraty ROP i AWS. Natomiast najwięcej pozytywnych ocen działalności Sejmu, prezydenta i rządu odnotowujemy wśród potencjalnych wyborców SLD i opozycyjnej UP, Senatu zaś - w elektoratach UW i UP. Trzeba podkreślić, że krytycyzmem w stosunku do czterech wymienionych instytucji politycznych wyróżniają się rolnicy. Połowa z nich () uważa, że Sejm nie służy dobrze społeczeństwu, a tylko jedna trzecia () aprobuje jego działalność. Rolnicy podobnie oceniają też aktywność Senatu (odpowiednio 47 wobec ), rządu ( wobec ) i prezydenta ( wobec 42). Okazuje się, że w swej krytycznej ocenie czterech głównych instytucji politycznych rolnicy bliżsi są elektoratom AWS i ROP niż sympatykom PSL. OPINIE O INSTYTUCJACH NIEPOLITYCZNYCH Wśród instytucji o charakterze niepolitycznym niezmiennie najlepiej oceniane jest Polskie Radio SA, które cieszy się w społeczeństwie niemal powszechną aprobatą, oraz wojsko. Najbardziej przychylny stosunek do wojska mają robotnicy, osoby będące w wieku przedemerytalnym (-64 lat), natomiast krytyczne opinie najczęściej wyrażają ludzie młodzi (do roku życia), uczniowie i studenci, prywatni przedsiębiorcy oraz badani z wyższym wykształceniem.

7 - 5 - ZMIANY OPINII O POLSKIM RADIU SA 9 III'95 V VII IX XI I'96 III V VII IX XI I'97 II DEZ 9 ZMIANY OPINII O WOJSKU I'91IV VIIIX III'92 IX I'93 V X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ Na trzecim miejscu w rankingu sytuuje się telewizja publiczna, której działalność aprobuje ponad dwie trzecie () badanych. Wprawdzie jej społeczna akceptacja ostatnio nieco wzrosła, jednak co piąty Polak uważa, że nie służy ona dobrze społeczeństwu. Krytycyzm wobec telewizji rośnie wraz z wykształceniem badanych (jej dezaprobatę wyraża 15 respondentów z wykształceniem podstawowym i - z wyższym), wzrasta też wraz z wielkością miejsca ich zamieszkania - negatywnie postrzega jej działalność dwukrotnie więcej mieszkańców dużych miast niż wsi. Należy jednak pamiętać, że we wszystkich grupach społecznych silniejsza jest aprobata niż dezaprobata tej instytucji. Telewizję zdecydowanie najlepiej oceniają robotnicy niewykwalifikowani (7 opinii pozytywnych i tylko - negatywnych). ZMIANY OPINII O TELEWIZJI PUBLICZNEJ 9 II'94 IV VI IX XI I'95 III V VII IX XI I'96 III V VII IX XI I'97 II DEZ ZMIANY OPINII O POLICJI II '94 IV VI IX XI I '95 III V VII IX XI I'96 III V VII IX XI I'97 II DEZ Z pozostałych poddawanych ocenie instytucji niepolitycznych warto przede wszystkim zwrócić uwagę na te, o których opinie zmieniły się ostatnio w sposób znaczący. W stosunku do stycznia poprawiły się notowania NIK (wzrost aprobaty o 6 punktów, spadek dezaprobaty o 5) oraz w nieco mniejszym stopniu - Rzecznika Praw Obywatelskich, prokuratury i sądów, zmniejszyła się też społeczna dezaprobata policji.

8 - 6 - Warto przypomnieć, że w styczniu notowania policji były najniższe z dotychczasowych, choć zawsze aprobata tej instytucji była większa niż dezaprobata. Obecnie najbardziej krytyczni wobec niej są mieszkańcy wielkich miast, gdzie zagrożenie przestępczością jest największe - ponad połowa z nich uważa, że policja nie służy dobrze społeczeństwu i tylko nieco więcej niż jedna trzecia pozytywnie ocenia jej działalność. Negatywna opinia dominuje również wśród osób z wyższym wykształceniem. Najbardziej bezkrytyczni wobec policji są natomiast robotnicy niewykwalifikowani, spośród których deklaruje jej aprobatę i tylko - dezaprobatę. ZMIANY OPINII O PROKURATURZE I'96 III V VII IX XI I'97 II DEZ ZMIANY OPINII O SĄDACH II'94 IV VI IX XI I'95 III V VII IX XI I'96 III V VII IX XI II'97 DEZ W porównaniu ze styczniem poprawił się również społeczny wizerunek organów wymiaru sprawiedliwości - prokuratury i sądów. Ciekawe, że obie te instytucje najbardziej krytycznie oceniają prywatni przedsiębiorcy, a prokuraturę - także mieszkańcy wielkich miast oraz osoby w wieku przedemerytalnym. Pozytywny stosunek do organów wymiaru sprawiedliwości najczęściej deklaruje młodzież, szczególnie uczniowie i studenci. Pewien wpływ na ocenę obu tych instytucji mają również poglądy polityczne badanych: lewicowa orientacja sprzyja większej aprobacie, prawicowa zaś - dezaprobacie. ZMIANY OPINII O NIK III'92 IX I'93 V X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VIIIX II'97 DEZ ZMIANY OPINII O RZECZNIKU PRAW OBYWATELSKICH 9 III'92V IX I'93 V VII X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ

9 - 7 - Po okresie nieco obniżonej akceptacji zarówno Najwyższa Izba Kontroli, jak i urząd Rzecznika Praw Obywatelskich odzyskały społeczne uznanie. Częściej niż inni wyrażają je badani znajdujący się w lepszym położeniu społecznym - lepiej wykształceni i sytuowani oraz uczniowie i studenci, oni też są bardziej kompetentni w swej ocenie. Osoby żyjące w trudniejszych warunkach, np. ludzie najstarsi, renciści, rolnicy, badani z wykształceniem podstawowym często uchylają się od udzielenia odpowiedzi na ten temat. Ponadto okazuje się, że obu tym instytucjom bardziej przychylne oceny wystawiają osoby o poglądach lewicowych niż prawicowych. Należy jednak podkreślić, że we wszystkich grupach społecznych zdecydowanie dominuje aprobata zarówno urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich, jak i NIK. Warto zauważyć, że bardzo podobny jest stosunek badanych do banków państwowych, z tym że w porównaniu ze styczniem ich ocena pozostała bez zmian. Ciekawe, że dezaprobatę banków państwowych najczęściej wyrażają prywatni przedsiębiorcy. Znacznie gorsze, choć również stabilne, są opinie o bankach prywatnych, należy jednak pamiętać, że bardzo duża liczba badanych () nie potrafi ocenić ich działalności. ZMIANY OPINII O BANKACH PAŃSTWOWYCH II'94 IV VI IX XI I'95 III V VII IX XI I'96 III V VII IX XI II'97 DEZ ZMIANY OPINII O BANKACH PRYWATNYCH II'94 IV VI IX XI I'95 III V VII IX XI I'96 III V VII IX XI II'97 DEZ Nie zmieniła się również społeczna ocena działalności Kościoła rzymskokatolickiego. W tej kwestii badani mają wyrobione, ale bardzo zróżnicowane poglądy. W większości grup społecznych dominuje jednak przekonanie, że Kościół dobrze służy społeczeństwu. Najczęściej opinię taką wyrażają respondenci o poglądach prawicowych, często i regularnie uczestniczący w praktykach religijnych. Tradycyjnie są to badani znajdujący się w gorszym położeniu społecznym - emeryci i renciści, osoby starsze, bezrobotne, gorzej sytuowane,

10 - - mające wykształcenie podstawowe, przede wszystkim robotnicy niewykwalifikowani i rolnicy. Natomiast opinie badanych z wyższym wykształceniem, kadry kierowniczej i inteligencji, pracowników umysłowych niższego szczebla, osób najlepiej sytuowanych, także uczniów i studentów oraz mieszkańców wielkich i dużych miast są wyraźnie podzielone. Przekonanie, że Kościół nie służy dobrze społeczeństwu dominuje jedynie wśród respondentów sporadycznie lub w ogóle nie biorących udziału w praktykach religijnych, a także osób o poglądach lewicowych. ZMIANY OPINII O KOŚCIELE I'91IV VIIIX III'92 IX I'93 VVII X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ W związku ze zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi przedstawimy stosunek potencjalnych elektoratów poszczególnych partii i ugrupowań do dwóch instytucji niepolitycznych - Kościoła rzymskokatolickiego oraz telewizji publicznej, których stanowisko w kampanii wyborczej będzie niewątpliwie ważne. Tabela 3 w procentach Elektoraty partii i ugrupowań Oceny działalności politycznych Kościoła rzymskokatolickiego telewizji publicznej aprobata dezaprobata aprobata dezaprobata SLD 69 PSL UP UW AWS ROP Niezdecydowani Najbardziej pozytywne opinie o działalności Kościoła odnotowujemy w potencjalnych

11 - 9 - elektoratach AWS i ROP, najbardziej negatywne zaś - wśród wyborców SLD oraz UW, którzy częściej wyrażają dezaprobatę Kościoła niż aprobatę. Jeśli chodzi natomiast o telewizję publiczną, to jej ocena jest mało zróżnicowana, we wszystkich elektoratach dominuje jej aprobata. Stosunkowo najbardziej krytyczną opinię o telewizji mają zwolennicy SLD. OPINIE O ZWIĄZKACH ZAWODOWYCH Z dwu wielkich central związkowych niezmiennie lepsze oceny uzyskuje Solidarność, w jej notowaniach - przeciwnie niż w przypadku OPZZ - aprobata przeważa nad dezaprobatą. W porównaniu ze styczniem wyraźnie poprawił się społeczny wizerunek NSZZ S (wzrost o punktów odsetka akceptujących, spadek o 5 - wyrażających dezaprobatę), zmalała także dezaprobata działalności OPZZ (o 7 punktów). Obecne notowania NSZZ S są takie jak w listopadzie 95 (okresie wyborów prezydenckich), kiedy to cieszył się on największą społeczną akceptacją. Wysoka ocena NSZZ S wiąże się zapewne z uznaniem dla jego roli politycznej - ośrodka integrującego prawicę - jaką wziął na siebie ten związek zawodowy. ZMIANY OPINII O NSZZ "SOLIDARNOŚĆ" I'91IV VIIIX III'92 IX I'93 VVII X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ ZMIANY OPINII O OPZZ I'91IV VIIIX III'92 IX I'93 VVII X II'94 VI IX I'95 V IX I'96 VII II'97 DEZ W większości grup społecznych, szczególnie zaś wśród robotników wykwalifikowanych, dominuje aprobata NSZZ S. Opinię, że związek ten dobrze służy społeczeństwu, najczęściej wyrażają badani o poglądach prawicowych, osoby często biorące udział w praktykach religijnych. Krytycyzm wobec NSZZ S dominuje natomiast wśród badanych

12 - - o orientacji lewicowej, w ogóle nie uczestniczących w praktykach religijnych. Spośród grup społeczno-zawodowych krytyczną oceną NSZZ S wyróżnia się kadra kierownicza i inteligencja, która także najczęściej wyraża opinię, że OPZZ nie służy dobrze społeczeństwu. Obydwa związki zawodowe zaangażowane są w działalność polityczną, NSZZ S stanowi trzon bloku prawicowego, natomiast OPZZ wchodzi w skład Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Przyjrzyjmy się, jak ich działalność postrzegana jest przez zwolenników poszczególnych partii i ugrupowań politycznych. Tabela 4 Elektoraty partii i ugrupowań Oceny działalności politycznych NSZZ "Solidarność" OPZZ w procentach aprobata dezaprobata aprobata dezaprobata SLD 62 PSL 44 UP UW AWS 91 2 ROP Niezdecydowani Okazuje się, że działalność OPZZ spotyka się ze stosunkowo największą akceptacją zwolenników SLD - ugrupowania, którego jest członkiem oraz wyborców Unii Pracy. Aprobatę OPZZ wyraża jednak mniej niż połowa każdego z tych elektoratów. NSZZ Solidarność natomiast jest prawie powszechnie akceptowany przez sympatyków utworzonego przez siebie bloku, aprobuje go również prawie trzy czwarte potencjalnych wyborców ROP. Jedynie w elektoracie SLD dominuje przekonanie, że działalność tego związku nie służy dobrze społeczeństwu.

13 - 11 -!!! Wzrost krytycyzmu w ocenach instytucji publicznych zaobserwowany na przełomie roku okazał się krótkotrwały. Lutowy sondaż przyniósł poprawę społecznego wizerunku większości instytucji uwzględnianych w naszych badaniach. Najbardziej wzrosła akceptacja władzy ustawodawczej - Sejmu i Senatu oraz centrali związkowej NSZZ Solidarność. Większym niż w styczniu uznaniem społecznym cieszą się także: NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz prokuratura, sądy, telewizja publiczna i wojsko.