Rachunki finansowe i FFA I rok AG 2014/2015

Rachunki finansowe i FFA I rok AG 2014/2015 1

W systemie rachunków narodowych rachunek finansowy otwiera pozycja bilansująca rachunek kapitałowy, to jest zadłużenie lub wierzytelności netto (o czym była mowa na poprzednim wykładzie). Na przychody na rachunku finansowym składają się transakcje finansowe dokonywane między krajowymi sektorami instytucjonalnymi oraz zaciągnięcie netto zobowiązań zewnętrznych, to jest zobowiązań finansowych krajowych sektorów względem zagranicy. Z kolei, rozchody zawierają transakcje finansowe między krajowymi sektorami instytucjonalnymi oraz nabycie netto aktywów finansowych zewnętrznych. 2

Na rachunku finansowym można wyróżnić rodzaje aktywów finansowych nabywanych przez poszczególne sektory instytucjonalne. W macierzy rachunkowości społecznej aktywa finansowe znajdują się w zdezagregowanej części zawierającej wierzytelności netto (w SAM prezentowanej na poprzednim wykładzie), natomiast pasywa finansowe znajdują się w części zawierającej zadłużenie netto. Zatem, zmiany poziomu aktywów oznaczają przyrost wierzytelności netto danego sektora instytucjonalnego, zaś zmiany pasywów przyrost zadłużenia netto. Transakcje te tworzą tzw. flow of funds. 3

SAM 2008 (mała) wydruk z excela rachunek czynniki produkcji dochody rachunki bieżące rachunki kapitałowe wierzytelności S A M 2008 produktu koszty nadwyżka podatki podatki z tyt. instyt. gospod. instyt.fin. przedsię- instyt.rząd. zagranica instyt. gospod. instyt.fin. przedsię- instyt.rząd. zagranica zadłużenie SUMA pracy operacyjna od produc od prod. własności non-prof. domowe i ubezp. biorstwa i samorz. non-prof. domowe i ubezp. biorstwa i samorz. netto rachunek produktu 1 527 095 11 293 773 822 236 103 508 887 492 70 784 7 138 169 005 57 429 3 362 048 P koszty pracy 476 010 13 539 489 549 R czynniki nadw.operacyjna 630 833 630 833 Z produkcji podatki od produc. 9 633 9 633 Y podatki od prod. 158 956 158 956 C doch.z tyt.własności 125 18 853 72 884 84 801 28 362 12 773 217 798 H instyt.non-profit 5 432 935 4 396 2 422 2 352 15 537 O rachunki gosp.dom. 485 616 313 219 53 575 2 626 25 204 5 970 186 865 26 777 1 099 852 D bieżące instyt.fin.i ubezp. 38 056 77 275 49 083 725 2 391 400 167 930 Y przedsiębiorstwa 240 286 16 409 4 138 2 716 1 829 265 378 instyt.rząd.i sam. 33 840 16 252 156 353 17 531 217 585 4 874 32 792 11 339 1 882 492 448 zagranica 559 521 3 933-6 619 2 603 52 073 1 630 5 824 9 887 628 852 instyt.non-profit 2 489 82 265 2 836 rachunki gosp.dom. 27 663 4 564 38 984 71 210 kapitałowe instyt.fin.i ubezp. 60 105 60 105 przedsiębiorstwa 136 708 7 712 24 585 169 005 instyt.rząd.i sam. 17 070 344 929 4 848 46 779 69 970 zagranica 60 813 1 60 814 wierzyteln/zadł.netto 2 344 52 038 55 967 110 348 S U M A 3 362 048 489 549 630 833 9 633 158 956 217 798 15 537 1 099 852 167 930 265 378 492 448 628 852 2 836 71 210 60 105 169 005 69 970 60 814 110 348 4

Rachunki flow of funds (FFA) konstruowane są jako rachunki sektorowe, ze szczególnym uwzględnieniem sektora instytucji finansowych i ubezpieczeniowych ze względu na jego rolę pośrednika większości transakcji finansowych. Flow of funds dla Stanów Zjednoczonych publikowane są w formie zwartego opracowania Flow of Funds Accounts of the United States od 1945 roku (roczne) i 1952 (kwartalne), kwartalne flow of funds dla Japonii budowane są począwszy do 1958 roku dla lat 1954-1957. Pierwotnie, w krajach tych istniał odrębny system statystyczny poświęcony tworzeniu FFA. Obecnie jest on połączony z niefinansową sferą gospodarki poprzez oszczędności i akumulację rzeczową. 5

Forma rachunków flow of funds może być różna w zależności od celu prowadzonych na ich podstawie analiz, wymagań dotyczących złożoności i szczegółowości prezentowanych w FFA danych. Najprostsze FFA przedstawiają tylko zagregowane wartości transakcji finansowych między sektorami w gospodarce (wektory przedstawiające nabycie netto aktywów finansowych i zaciągnięcie netto zobowiązań). Z kolei, najbardziej złożone FFA zapisywane są w macierzy przedstawiającej relacje między sektorami pożyczającymi od innych sektorów (dłużnikami) i pożyczającymi innym sektorom (wierzycielami) z wyszczególnieniem rodzajów aktywów finansowych będących przedmiotem tych transakcji. Struktura i poziom dezagregacji FFA zależy również od tego, jakie zbilansowane wzajemnie dane statystyczne są dostępne w danym kraju. 6

Sub-macierze przedstawiające zmiany aktywów i pasywów finansowe mogą być skonstruowane na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega bezpośrednim wykorzystaniu i odpowiednim zapisaniu danych z Rachunków finansowych, pokazuje wyraźnie, strumienie których rodzajów aktywów finansowych w danym okresie były ujemne, co oznacza zmniejszenie zasobu danego aktywa. 7

SAM 2008 wydruk z Excela arkusz z rach.fin. rachunek czynniki produkcji dochody rachunki bieżące rachunki kapitałowe rachunki finansowe S A M 2008 produktu koszty nadwyżka podatki podatki z tyt. instyt. gospod. instyt.fin. przedsię- instyt.rząd. zagranica instyt. gospod. instyt.fin. przedsię- instyt.rząd. zagranica złoto mon. gotówka depozyty pap.wart.inne pożyczki akcje i inne rezerwy poz.kwoty SUMA pracy operacyjna od produc od prod. własności non-prof. domowe i ubezp. biorstwa i samorz. non-prof. domowe i ubezp. biorstwa i samorz. i SDR-y niż akcje udziały kap.techn.-ubezp do otrz./zapł. rachunek produktu 1 527 095 11 293 773 822 236 103 508 887 492 70 784 7 138 169 005 57 429 3 362 048 P koszty pracy 476 010 13 539 489 549 R czynniki nadw.operacyjna 630 833 630 833 Z produkcji podatki od produc. 9 633 9 633 Y podatki od prod. 158 956 158 956 C doch.z tyt.własności 125 18 853 72 884 84 801 28 362 12 773 217 798 H instyt.non-profit 5 432 935 4 396 2 422 2 352 15 537 O rachunki gosp.dom. 485 616 313 219 53 575 2 626 25 204 5 970 186 865 26 777 1 099 852 D bieżące instyt.fin.i ubezp. 38 056 77 275 49 083 725 2 391 400 167 930 Y przedsiębiorstwa 240 286 16 409 4 138 2 716 1 829 265 378 instyt.rząd.i sam. 33 840 16 252 156 353 17 531 217 585 4 874 32 792 11 339 1 882 492 448 zagranica 559 521 3 933-6 619 2 603 52 073 1 630 5 824 9 887 628 852 instyt.non-profit 2 489 82 265 621 3 457 rachunki gosp.dom. 27 663 4 564 111 503 1 945 145 674 kapitałowe instyt.fin.i ubezp. 60 105 16 019 106 383 42 223 52 004-46 855-284 -1 152 228 442 przedsiębiorstwa 136 708 7 712-4 795 85 421-92 818 53 510 185 739 instyt.rząd.i sam. 17 070 344 929 4 848 39 063 9 542 6 913 78 709 zagranica 60 813 1-182 -29 536 22 343-14 254 2 054-2 081 39 158 złoto mon. i SDR-y 1-1 0 gotówka 1 127 12 692 4 180-2 048-114 15 837 rachunki depozyty 2 090 70 048-24 420 12 142 5 842 11 147 76 847 finansowe pap.wart.inne niż akcje 1 327 87 283 766 1 192 8 266 98 834 pożyczki -1 2 971 166 573 6 231 1 358 67 705 244 837 akcje i inne udziały kap. -237-18 719-31 557-33 996-1 756-51 354-137 620 rezerwy techn.-ubezp. -511 186 826 34-819 -284 poz.kwoty do otrz./zapł. -14 6 656 18 129 32 813 2 184-632 59 135 S U M A 3 362 048 489 549 630 833 9 633 158 956 217 798 15 537 1 099 852 167 930 265 378 492 448 628 852 3 457 145 674 228 442 185 739 78 709 39 158 0 15 837 76 847 98 834 244 837-137 620-284 59 135 8

Drugi sposób polega na tym, że w sub-macierzach tych znajdują się tylko wartości dodatnie, a jeśli obserwowany jest ujemny strumień określonego rodzaju aktywów to zostaje on zapisany z przeciwnym znakiem na rachunku pasywów i odwrotnie zmniejszenie stanu pasywów może zostać zapisane na rachunku analogicznego rodzaju aktywów ze znakiem dodatnim. Takie rozwiązanie zaciera część informacji związanych z faktycznymi zmianami aktywów i pasywów poszczególnych sektorów instytucjonalnych, ale jest konieczne, jeśli SAM ma być narzędziem analiz symulacyjnych. 9

SAM 2008 druk z Excela, arkusz drugi sposób rachunek czynniki produkcji dochody rachunki bieżące rachunki kapitałowe rachunki finansowe produktu koszty nadwyżka podatki podatki z tyt. instyt. gospod. instyt.fin. przedsię- instyt.rząd. zagranica instyt. gospod. instyt.fin. przedsię- instyt.rząd. zagranica złoto mon. gotówka depozyty pap.wart.inne pożyczki akcje i inne rezerwy poz.kwoty SUMA pracy operacyjna od produc od prod. własności non-prof. domowe i ubezp. biorstwa i samorz. non-prof. domowe i ubezp. biorstwa i samorz. i SDR-y niż akcje udziały kap. techn.-ubezp do otrz./zapł. 1 527 095 11 293 773 822 236 103 508 887 492 70 784 7 138 169 005 57 429 3 362 048 476 010 13 539 489 549 630 833 630 833 9 633 9 633 158 956 158 956 125 18 853 72 884 84 801 28 362 12 773 217 798 5 432 935 4 396 2 422 2 352 15 537 485 616 313 219 53 575 2 626 25 204 5 970 186 865 26 777 1 099 852 38 056 77 275 49 083 725 2 391 400 167 930 240 286 16 409 4 138 2 716 1 829 265 378 33 840 16 252 156 353 17 531 217 585 4 874 32 792 11 339 1 882 492 448 559 521 3 933-6 619 2 603 52 073 1 630 5 824 9 887 628 852 2 489 82 265 622 237 14 3 709 27 663 4 564 111 503 18 719 511 1 945 164 904 60 105 16 019 130 803 42 223 52 004 0 0 0 301 153 136 708 7 712 2 048 0 85 421 0 53 510 285 399 17 070 344 929 4 848 114 39 063 9 542 1 756 6 913 80 580 60 813 1 1 0 0 22 343 0 53 408 819 0 137 386 1 0 1 1 127 12 692 4 180 0 0 182 18 182 2 090 70 048 0 12 142 5 842 40 682 130 803 1 327 87 283 5 561 1 192 8 266 103 629 0 2 971 166 573 6 231 1 358 81 959 259 092. 0 0 15 298 58 822 0 0 74 120 0 470 826 34 0 1 330. 0 6 656 19 281 32 813 2 184 1 449 62 383 3 362 048 489 549 630 833 9 633 158 956 217 798 15 537 1 099 852 167 930 265 378 492 448 628 852 3 709 164 904 301 153 285 399 80 580 137 386 1 18 182 130 803 103 629 259 092 74 120 1 330 62 383 10

System rachunków FFA może zostać zapisany w postaci równań odpowiadających koncepcji modelu input-output: L = DW, W = CL + K, gdzie: L m 1 wektor wartości poszczególnych kategorii zobowiązań, W n 1 wektor wartości netto poszczególnych sektorów (aktywa finansowe i niefinansowe), K n 1 wektor przedstawiający majątek niefinansowy będący w posiadaniu poszczególnych sektorów instytucjonalnych, D m n macierz udziałów poszczególnych kategorii zobowiązań w wartości netto poszczególnych sektorów, C n m macierz zawierająca relacje wielkości poszczególnych kategorii aktywów sektorów do sumy poszczególnych kategorii zobowiązań, W K = CL = A wektor aktywów finansowych poszczególnych sektorów, n 1 n liczba wyróżnionych w systemie sektorów, m liczba wyróżnionych kategorii aktywów i pasywów finansowych. 11

Po przekształceniu układu równań można wyznaczyć W, L lub A jako funkcję K: W = ( I CD ) 1 K, L A = = ( I DC ) 1 DK, 1 [( I CD ) I] K. Jeśli wektor W i macierze D i C są znane, możliwe jest oszacowanie popytu (wektor L) na instrumenty finansowe wyróżnione w systemie, a także podaży (wektor A) tych instrumentów na poszczególnych rynkach finansowych. 12

FFA mogą zatem znaleźć zastosowanie m.in. jako narzędzie analiz obrazujących wpływ sytuacji na rynkach finansowych, zależnej m.in. od formy prowadzonej polityki monetarnej, na indywidualne decyzje dotyczące sposobów wydatkowania dochodów i innych zachowań podmiotów w gospodarce (instytucji finansowych oraz sektorów niefinansowych). FFA mogą być wykorzystywane również do prognozowania finansowego, zapewniając jednocześnie wewnętrzną zgodność prognoz finansowych oraz ich zgodność z prognozami sporządzanymi dla rachunków narodowych. 13

Sub-macierz przedstawiająca zobowiązania (l ji ): złoto mon. i SDR-y gotówka depozyty pap.wart.inne niż akcje pożyczki akcje i inne udziały kap. rezerwy techn.-bezp. poz. kwoty do otrz./zapł instyt.non-profit 622 237 14 gosp.dom. 111 503 18 719 511 1 945 instyt.fin.i ubezp. 16 019 130 803 42 223 52 004 0 0 0 przedsiębiorstwa 2 048 0 85 421 0 53 510 instyt.rząd.i sam. 114 39 063 9 542 1 756 6 913 zagranica 1 0 0 22 343 0 53 408 819 0 0 oznacza, że w rzeczywistości jest ujemny strumień zobowiązań Wartość pisana kursywą oznacza, że jest ona powiększona o ujemny strumień wierzytelności L T = 1 18 182 130 803 103 629 259 092 74 120 1 330 62 383 1 18182 L = 130803 103629 259092 74120 1330 62383 14

W T = 3 709 164 904 301 153 285 399 80 580 137 386 sumy wydatków na rachunku kapitałowym 3709 164904 W = 301153 285399 80580 137386 K T = 492 71 210 8 067 169 005 69 970 4 848 akumulacja plus transfery kapitałowe 492 3217 71210 93694 K = 8067,3 A = 293086 169005 116394 69970 10610 4847,5 132539 15

0,000 0,000 0,000 0,000 0,168 0,064 0,000 0,004 0,000 0,000 0,000 0,000 0,676 0,114 0,003 0,012 D T = 0,000 0,053 0,434 0,140 0,173 0,000 0,000 0,000 0,000 0,007 0,000 0,000 0,299 0,000 0,000 0,187 0,000 0,001 0,000 0,485 0,118 0,022 0,000 0,086 0,000 0,000 0,000 0,163 0,000 0,389 0,006 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,053* 0,007 0,001 0,000 0,000 0,000 0,434 0,000 0,000 0,000 D = 0,000 0,000 0,140 0,000 0,485 0,163 0,168 0,676 0,173 0,299 0,118 0,000 0,064 0,114 0,000 0,000 0,022 0,389 0,000 0,003 0,000 0,000 0,000 0,006 0,004 0,012 0,000 0,187 0,086 0,000 *16019/301153 strumień gotówki jako pasywa instytucji fin. i ubezp. w relacji do wartości netto tego sektora 16

0,000 0,000 1,000 0,000 0,000 0,000 0,062 0,698 0,230 0,000 0,000 0,010 C T = 0,016 0,536 0,000 0,093 0,045 0,311 0,000 0,013 0,842 0,054 0,012 0,080 0,000 0,011 0,643 0,024 0,005 0,316 0,000 0,000 0,206 0,794 0,000 0,000 0,000 0,000 0,354 0,621 0,026 0,000 0,000 0,107 0,309 0,526 0,035 0,023 0,000 0,062 0,016 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,698* 0,536 0,013 0,011 0,000 0,000 0,107 C = 1,000 0,230 0,000 0,842 0,643 0,206 0,354 0,309 0,000 0,000 0,093 0,054 0,024 0,794 0,621 0,526 0,000 0,000 0,045 0,012 0,005 0,000 0,026 0,035 0,000 0,010 0,311 0,080 0,316 0,000 0,000 0,023 *12692/18182 udział strumienia gotówki gospodarstw domowych w sumie gotówki zapisanej na rachunku zmian pasywów 17

1,003 0,012 0,021 0,008 0,012 0,007 (I-CD) -1 = 0,096 1,345 0,566 0,228 0,356 0,204 0,323 1,165 2,002 0,687 1,180 0,673 0,152 0,452 0,403 1,307 0,379 0,516 0,010 0,036 0,051 0,028 1,041 0,023 0,157 0,579 0,577 0,324 0,439 1,249 Elementy tej macierzy pokazują jak wzrośnie wartość netto i-tego sektora (i- numer wiersza macierzy) na skutek wzrostu aktywów niefinansowych j-tego sektora (j-numer kolumny w macierzy); wzrostem aktywów niefinansowych może być np. wzrost nakładów inwestycyjnych. Np.: Wzrost inwestycji w sektorze gospodarstw domowych (np. zakup nieruchomości) o 1 mln PLN spowoduje zwiększenie wartości netto tego sektora o 1,345 mln PLN (efekt bezpośrednie), a także o 1,165 mln PLN zwiększy się wartość netto sektora instytucji finansowych i ubezpieczeniowych (zaciągnięte kredyty na zakup nieruchomości zwiększają aktywa tego sektora), itd. 18

0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 (I-DC) -1 D = 0,018 0,065 0,109 0,046 0,067 0,040 0,140 0,506 0,870 0,298 0,512 0,292 0,076 0,275 0,399 0,162 0,741 0,308 0,336 1,253 0,859 0,669 0,683 0,412 0,136 0,379 0,291 0,153 0,235 0,509 0,001 0,008 0,005 0,003 0,004 0,008 0,034 0,104 0,087 0,250 0,165 0,101 Elementy tej macierzy pokazują wzrost i-tej kategorii zobowiązań na skutek wzrostu aktywów niefinansowych j-tego sektora. Np.: Wzrost inwestycji w sektorze gospodarstw domowych (np. zakup nieruchomości) o 1 mln PLN spowoduje zwiększenie sumy zobowiązań (wszystkich sektorów): gotówki o 65 tys. PLN, depozytów o 506 tys. PLN, papierów wartościowych innych niż akcje o 275 tys. PLN, pożyczek o 1,253 mln PLN, akcji i innych udziałów kapitałowych o 379 tys. PLN, rezerw technicznoubezpieczeniowych o 8 tys. PLN, pozostałych kwot do otrzymania/zapłacenia o 104 tys. PLN. 19

0,003 0,012 0,021 0,008 0,012 0,007 0,096 0,345 0,566 0,228 0,356 0,204 (I-CD) -1 -I = 0,323 1,165 1,002 0,687 1,180 0,673 0,152 0,452 0,403 0,307 0,379 0,516 0,010 0,036 0,051 0,028 0,041 0,023 0,157 0,579 0,577 0,324 0,439 0,249 Elementy tej macierzy pokazują wzrost aktywów finansowych i-tego sektora na skutek wzrostu aktywów niefinansowych j-tego sektora. 20