Wpływ masażu klasycznego na zmiany wartości ciśnienia tętniczego krwi i częstość tętna u osób zdrowych w wieku lat

Fizjoterapia 2008, 17, 1, 1119 ISSN 12308323 Wpływ masażu klasycznego na zmiany wartości ciśnienia tętniczego krwi i częstość tętna u osób zdrowych w wieku 2126 lat Influence of classic massage on blood pressure and pulse in 2126 year olds 10.2478/v1010900900374 Zakład Odnowy Biologicznej AWF w Krakowie Department of Biological Renewal, University of Physical Education in Cracow Streszczenie: Praca przedstawia analizę oddziaływania masażu klasycznego na wartości ciśnienia tętniczego krwi i tętna u 10 zdrowych mężczyzn w wieku 2126 lat. U każdego z badanych została wykonana seria 10 masaży, najpierw grzbietu, a później kończyny dolnej. Obie serie przedzielono kilkudniową przerwą. Przed i po każdym masażu u badanych dokonywano pomiaru ciśnienia tętniczego i tętna krwi. Z przeprowadzonych badań wynika, że wzrost czy spadek ciśnienia, jak również przyspieszenie czy zwolnienie akcji serca na skutek masażu są uzależnione od tego, która część ciała została poddana zabiegowi. Zanotowane zmiany nie są jednak statystycznie istotne. Słowa kluczowe: masaż klasyczny, ciśnienie tętnicze, tętno. Abstract: The paper presents an analysis of the impact of classic massage on blood pressure and pulse rate of 10 healthy males aged 21 to 26. Each of them received a series of ten s, fi rst of their back, and then of their leg, with a fewdaylong break between the two massage series. Before and after each massage the blood pressure and pulse rate of the eamined were measured. The research results indicate that an increase or decrease of the blood pressure, as well as any changes of the pulse rate following a, depend on the part of the body which has been subjected to the massage treatment. The changes observed are not statistically signifi cant. Key words: classic massage, blood pressure, pulse. Wprowadzenie W ostatnich latach obserwujemy bardzo duże zainteresowanie masażem i to różnymi jego rodzajami, m.in. klasycznym, segmentarnym, limfatycznym czy punktowym. Powodem tego zainteresowania jest dobrodziejstwo, jakiego doznaje pacjent dzięki zastosowaniu tego naturalnego w swej istocie czynnika, jakim jest masaż [1, 2]. Masaż jest formą terapii, która wykorzystuje wpływ energii mechanicznej i kinetycznej na tkanki w celu wywołania odczynu. Dla uzyskania odczynu w organizmie poprzez masaż klasycznyręczny wykorzystuje się różne techniki, inaczej zwane rękoczynami, które uwzględniają specyfikę budowy oraz funkcję masowanych tkanek i narządów. Techniki główne to: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie, wstrząsanie, wibracja oraz dodatkowe: wałkowanie i wyciskanie [3]. Celem masażu jest zadziałanie na narząd ruchu (mięśnie, ścięgna, torebki stawowe, okostną i kości) oraz na skórę i układy: krwionośny i chłonny [4]. Masaż klasyczny ma wpływ ogólnoustrojowy. Odziaływując na układ krwionośny zmienia parametry, takie jak ciśnienie tętnicze krwi i tętno. Dlaczego zatem jest tak mało prac badawczych i materiałów, które by wskazywały na zależność między wykonywanym masażem klasycznym Introduction Various kinds of massage, such as classic, segmented, lymphatic or pointfocused have become more and more interesting in the recent years. The reason for this increased of interest is all the good it brings for the patient [1, 2]. Massage is a form of therapy which employs the mechanical and kinetic energy on tissues to cause a reaction. In order to provoke this reaction in the body by classicmanual massage various techniques, in other words maneuvers or manipulations, are used which take into consideration specific structure and functions of the massaged tissues and organs. These techniques are mainly: stroking, rubbing, pressing, percussing, shaking, vibration and additional: rolling and squeezing [3]. They all aim at affecting the motor system (muscles, tendons, articular capsules, periosteum and bones), skin as well as the circulatory and lymphatic system [4]. Classic massage has systemic impact. While infl uencing the circulatory system it changes such parameters as the blood pressure and pulse. Why then, are there so few research papers and material which would indicate interdependence between classic massage and the blood pressure and pulse? It should be mentioned that professional references in Poland do not indicate this interdependence 11

Wpływ masażu klasycznego na zmiany wartości ciśnienia tętniczego krwi i częstość tętna u osób zdrowych w wieku 2126 lat Fizjoterapia 2009, 17, 1 a ciśnieniem tętniczym krwi i tętnem? Należy wspomnieć, że literatura fachowa w Polsce nawet w znikomym stopniu nie wskazuje na owe zależności. Zagraniczne publikacje częściej poruszają tę tematykę. Celem niniejszej pracy jest ocena wpływu masażu klasycznego na wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz częstość tętna u zdrowych mężczyzn. Celem pośrednim jest odpowiedź na pytanie: Czy większy wpływ na badane parametry ma masaż grzbietu, czy kończyny dolnej? Materiał i metoda badań Badanie przeprowadzono na 10 zdrowych studentach AWF w Krakowie. Najstarszy miał 26, a najmłodszy 21 lat. Średnia wieku badanej grupy wynosiła 24,1 roku. Najwyższa osoba miała 192 cm, a najniższa 160 cm. Średnia wzrostu badanej grupy wynosiła 179,5 cm. Najcięższa osoba ważyła 90 kg, a najlżejsza 53 kg. Średnia masa ciała badanej grupy wynosiła 76,9 kg. Badania przeprowadzono w kwietniu 2006 r. Badania, mające na celu ocenę wpływu masażu klasycznego grzbietu oraz kończyny dolnej na ciśnienie tętnicze krwi i tętno, były przeprowadzane w ciągu 20 dni. Przez pierwsze 10 dni zastosowano serię 10 masaży grzbietu, po czym nastąpiła 7dniowa przerwa. Następnie w ciągu 10 dni wykonano 10 zabiegów masażu kończyny dolnej prawej. Masaż zarówno grzbietu, jak i kończyny dolnej był wykonywany między godziną 18 a 22 i trwał 10 minut. Masaż, zarówno grzbietu, jak i kończyny dolnej, wykonano zgodnie z metodyką podaną przez Magierę [3]. Ciśnienie tętnicze krwi (skurczowe i rozkurczowe) i tętno mierzono za każdym razem, zarówno przed masażem, jak i po jego zakończeniu. Podczas pomiaru badanych parametrów pacjent siedział na łóżku, a kończynę górną lewą, na którą zakładano mankiet ciśnieniomierza, miał ułożoną na wysokości serca. Do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi i tętna stosowano aparat elektroniczny Samsung SBM600M o zakresie pomiaru ciśnienia 20285 mm Hg i zakresie pomiaru tętna 30150 uderzeń/min. Dokładność pomiaru ciśnienia wynosiła ok. 3 mm Hg, a pomiaru tętna ok. 5%. Wyniki badań Wyniki badań zostały opracowane za pomocą wybranych metod statystyki opisowej z wykorzystaniem komputerowego programu Statistica. even to a slight etent and medical journals do not mention it at all. Foreign publications concern this issue more often. A question may be posed then: does classic massage have any infl uence on the arterial blood pressure and pulse? The aim of this paper is to evaluate the infl uence of classic massage on the values of the blood pressure and the pulse rate in healthy men. The indirect aim of the paper is to answer the following question: Massage of which part of the body the back or the leg has greater infl uence on the eamined parameters? Material and Method The research was carried out in a group of 10 healthy men studying at University of Physical Education in Cracow. The oldest of the eamined was 26 years old and the youngest 21. The average age of the eamined group was 24.1. The tallest man was 192 cm and the shortest 160 cm. The average height of the eamined group was 179.5 cm. The heaviest man weighed 90 kg and the lightest 53 kg. The average weight was 76.9 kg. The research was carried out in April 2006 over a period of 20 days. For the first 10 days a series of 10 massages of the back was applied to the eamined, then a 7daylong break took place, for the net 10 days a series of 10 massages of the right leg was carried out. Each massage of both the back and the leg was performed between 6 and 10 p.m. and lasted 10 min. The massage of the back and the leg was carried out according to the Magiera method [3]. The blood pressure (systolic and diastolic) as well as the pulse was measured every time before and after the massage. When the mentioned parameters were being measured the patient was sitting on a bed and the left arm, on which the sleeve of manometer was put on, was placed at the heart level. In order to measure the blood pressure and the pulse the researchers used an electronic device Samsung SBM 600M with the pressure measurement range 20285 mmhg and the pulse measurement range 30150 beats per minute. The pressure measurement accuracy was about 3 mmhg and the pulse measurement accuracy was 5%. Results The research results were elaborated by means of chosen methods of descriptive statistics with the use of computer software Statistica. Tabela 1. Wartości ciśnienia tętniczego krwi zmierzonego przed masażem grzbietu i po zakończeniu zabiegu (masaż 1, 2, 3, 4, 5) Table 1. Blood pressure values measured before and after the back massage ( 1, 2, 3, 4, 5) 12 Ciśn. tętn. Arterial blood press. Masaż 1 Massage session 1 Masaż 2 Massage session 2 Masaż 3 Massage session 3 Masaż 4 Massage session 4 Masaż 5 Massage session 5 przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after A 120 80 134 76 134 85 132 81 126 80 128 81 128 79 144 83 130 80 138 84 B 146 96 140 97 141 74 139 90 136 84 135 85 132 80 136 75 149 91 128 95 C 98 67 96 63 100 60 100 66 94 66 91 71 102 62 96 64 97 61 89 66 D 108 71 107 69 91 57 112 65 94 63 109 73 103 65 118 64 97 64 110 61 E 127 77 116 73 129 81 121 80 144 82 119 82 121 69 116 75 125 75 122 77 F 128 80 120 58 135 77 119 83 118 80 109 76 136 88 133 76 124 74 120 83 G 130 84 123 80 133 82 127 73 132 81 120 72 128 76 120 68 129 79 120 73 H 140 85 130 72 138 78 130 72 143 84 136 72 128 70 124 63 132 76 126 70 I 123 85 120 74 120 82 113 73 123 79 118 76 128 84 119 73 130 89 123 80 J 160 99 147 97 147 96 150 98 142 80 146 96 126 78 145 90 149 98 144 90 128 82,4 123,3 75,9 126,8 77,2 124,3 78,1 125,2 77,9 121,1 78,4 123,2 75,1 125,1 73,1 126,2 78,7 122 77,9 s 17,90 9,91 15,22 12,77 18,08 11,49 14,46 10,43 18,61 7,29 15,97 7,82 11,56 8,37 14,82 8,77 17,70 11,56 15,03 10,65

Physiotheraphy 2009, 17, 1 Infl uence of classic massage on blood pressure and pulse in 2126 year olds Tabela 2. Wartości ciśnienia tętniczego krwi zmierzonego przed masażem grzbietu i po zakończeniu zabiegu (masaż 6, 7, 8, 9, 10) Table 2. Blood pressure values measured before and after the back massage ( 6, 7, 8, 9, 10) Ciśn. tętn. Arterial blood press. Masaż 6 Massage session 6 Masaż 7 Massage session 7 Masaż 8 Massage session 8 Masaż 9 Massage session 9 Masaż 10 Massage session 10 przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after A 130 80 128 77 122 80 124 81 129 82 132 81 123 76 127 76 112 71 125 81 B 149 84 139 91 157 97 155 90 139 73 122 81 135 70 127 78 133 68 129 70 C 97 61 89 63 95 62 90 67 91 66 91 54 83 52 93 53 98 64 98 60 D 104 59 93 73 111 59 108 65 112 60 113 67 97 70 112 68 100 64 109 70 E 128 66 121 79 137 80 120 75 133 77 125 71 131 76 105 57 119 77 121 81 F 131 80 130 80 131 75 117 64 128 70 126 68 126 70 123 64 130 70 122 65 G 134 82 127 78 130 80 124 73 123 74 118 67 129 83 134 80 128 72 114 61 H 136 80 130 70 138 82 124 70 120 70 121 76 123 72 114 60 139 86 128 82 I 132 88 121 72 126 82 113 70 124 80 113 71 120 84 118 80 119 80 126 76 J 138 82 141 83 145 94 142 98 128 85 148 89 149 98 143 95 145 86 149 95 127,9 76,2 121,9 76,6 129,2 79,1 121,7 75,3 122,7 73,7 120,9 72,5 121,6 75,1 119,6 71,1 122,3 73,8 122,1 74,1 s 15,65 10,22 17,54 7,67 17,40 11,90 17,73 11,19 13,31 7,61 14,63 9,75 18,83 11,96 14,48 12,95 15,69 8,14 13,53 10,97 Tabela 3. Wartości ciśnienia tętniczego krwi, zmierzonego przed masażem kończyny dolnej i po zakończeniu zabiegu (masaż l, 2, 3, 4, 5) Table 3. Blood pressure values measured before and after the leg massage ( 1, 2, 3, 4, 5) Ciśn. tętn. Arterial blood press. Masaż 1 Massage session 1 Masaż 2 Massage session 2 Masaż 3 Massage session 3 Masaż 4 Massage session 4 Masaż 5 Massage session 5 przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after A 120 79 129 80 130 81 122 77 128 79 136 87 131 82 139 85 127 78 137 87 B 140 80 136 76 130 76 129 75 147 84 134 68 136 88 137 75 137 80 129 77 C 91 70 93 62 99 65 88 52 98 61 96 56 97 68 86 57 83 54 87 56 D 131 81 121 68 111 61 103 67 108 71 106 59 127 72 108 66 128 76 124 72 E 123 74 119 78 130 70 119 63 133 76 128 70 143 84 139 80 138 76 130 79 F 126 76 120 66 130 73 119 63 128 70 124 66 120 80 123 86 123 75 120 70 G 128 78 120 70 123 70 130 68 130 79 120 70 131 83 123 76 128 74 113 60 H 136 78 130 70 129 74 118 62 138 79 139 76 140 84 128 72 133 78 122 70 I 128 83 134 86 129 82 120 76 123 83 112 74 130 85 120 73 128 80 111 70 J 136 85 136 86 138 91 126 78 134 92 137 82 120 75 117 80 138 88 124 82 s 125,9 13,73 78,4 4,35 123,8 12,80 74,2 8,29 124,9 11,43 74,3 8,74 117,4 12,79 68,1 8,41 126,7 14,27 77,4 8,57 123,2 14,58 70,8 9,51 127,5 13,09 80,1 6,38 122 16,20 75 8,75 126,3 16,08 75,9 8,64 119,7 13,84 72,3 9,48 Tabela 4. Wartości ciśnienia tętniczego krwi, zmierzonego przed masażem kończyny dolnej i po zakończeniu zabiegu (masaż 6, 7, 8, 9, 10) Table 4. Blood pressure values measured before and after the leg massage ( 6, 7, 8, 9, 10) Ciśn. tętn. Arterial blood press. Masaż 6 Massage session 6 Masaż 7 Massage session 7 Masaż 8 Massage session 8 Masaż 9 Massage session 9 Masaż 10 Massage session 10 przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after przed before po after A 139 79 137 79 136 80 123 78 123 78 112 70 126 79 132 81 129 80 134 84 B 144 87 142 77 140 80 133 71 126 81 121 79 145 87 140 86 148 83 143 70 C 106 65 91 60 93 65 82 50 93 64 89 56 99 58 95 64 100 67 92 63 D 114 68 123 66 120 68 120 65 122 69 115 68 119 68 106 59 114 65 120 64 E 130 69 120 62 128 80 120 78 138 74 130 70 129 78 120 70 130 70 120 60 F 133 78 118 70 128 79 120 70 125 80 120 73 129 73 117 60 134 84 130 78 G 132 80 120 70 124 73 113 65 130 82 120 76 123 83 130 80 127 75 120 70 H 122 70 113 65 130 76 120 70 129 78 120 70 131 77 120 66 129 72 120 67 I 122 73 116 64 123 70 118 62 128 76 120 70 134 78 130 70 129 78 120 70 J 140 90 136 94 149 97 145 89 143 90 140 80 146 96 146 98 140 90 136 84 128,2 75,9 121,6 70,7 127,1 76,8 119,4 69,8 125,7 77,2 118,7 71,2 128,1 77,7 123,6 73,4 128 76,4 123,5 71 s 12,09 8,33 14,61 10,23 14,81 8,95 15,97 10,55 13,23 7,17 13,05 6,76 13,37 10,30 15,34 12,55 13,19 8,04 13,91 8,43 13

Wpływ masażu klasycznego na zmiany wartości ciśnienia tętniczego krwi i częstość tętna u osób zdrowych w wieku 2126 lat Fizjoterapia 2009, 17, 1 ciśnienie tętnicze skurczowe przed masażem systolic blood pressure before the ciśnienie tętnicze skurczowe po masażu systolic blood pressure after the Ryc. 1. Średnie wartości ciśnienia tętniczego skurczowego krwi, zmierzonego przed masażem grzbietu i po zakończeniu zabiegu Fig. 1. Average values of the systolic blood pressure measured before and after the back massage Na podstawie uzyskanych wyników badań obliczono wartości średnie wraz z odchyleniami standardowymi, które przedstawiono w tab. 14. Analizując ryc. 1 można zauważyć, że średnia wartość ciśnienia tętniczego skurczowego krwi zmierzonego po pierwszych trzech masażach grzbietu maleje, a zmierzonego po masażu czwartym jest większa niż średnia wartość ciśnienia skurczowego przed masażem. Średnia wartość ciśnienia tętniczego skurczowego krwi, zmierzonego po kolejnych masażach, spada, a po masażu dziesiątym osiąga wartość nieco mniejszą do średniej wartości ciśnienia skurczowego zmierzonego przed jego rozpoczęciem. Porównując średnie wartości ciśnienia tętniczego skurczowego krwi, zmierzonego przed masażem grzbietu i po zakończeniu zabiegów, można stwierdzić, że wartości te są niższe w przypadku masażu dziesiątego w stosunku do masażu pierwszego (odpowiednio o 5 i 1%). Zmiany te nie są jednak statystycznie istotne (t obl = 0,17). Analizując ryc. 2 zauważamy, że po każdym masażu kończyny dolnej zmniejsza się średnia wartość ciśnienia tętniczego skurczowego krwi. Widoczny jest gwałtowny spadek średniej wartości ciśnienia skurczowego zmierzonego po masażu drugim, następnie różnice są nieznaczne. Średnie wartości ciśnienia skurczowego, zmierzonego przed masażem dziewiątym, są takie same jak przed masażem dziesiątym, a po masażu dziewiątym osiągają tę samą wartość co po masażu dziesiątym. Średnie wartości ciśnienia skurczowego, zmierzonego przed masażem On the basis of the obtained results the average values and standard deviations were calculated and they are presented in Tables 1, 2, 3 and 4. The analysis of Figure 1 may show that the average value of the systolic blood pressure measured after the fi rst three massages of the back decreases and after the forth it is greater than the average value of the systolic blood pressure before the massage. The average value of the systolic blood pressure measured after the consecutive massages decreases and after the tenth massage it achieves a value which is slightly lower than the average value of the systolic blood pressure measured before the beginning of the massage. While comparing the values of the systolic blood pressure before the massage of the back and after the s fi nished it may be stated that these values are lower in the case of the tenth massage in relation to the fi rst one (5 and 1% respectively). These values, however, are not statistically signifi cant (t obl = 0.17). When analyzing Figure 2 one may observe that after each massage of the leg the average value of the systolic blood pressure decreases. There is a sudden decrease of the average value of the systolic blood pressure measured after the second massage, net the differences are insignificant. The average values of the systolic blood pressure measured before the ninth massage are the same as before the tenth massage and after the ninth massage the values are the same as after the tenth massage. The average values of the systolic blood pressure measured before and after the ciśnienie tętnicze skurczowe przed masażem systolic blood pressure before the ciśnienie tętnicze skurczowe po masażu systolic blood pressure after the 14 Ryc. 2. Średnie wartości ciśnienia tętniczego skurczowego krwi, zmierzonego przed masażem kończyny dolnej i po zakończeniu zabiegu Fig. 2. Average values of the systolic blood pressure measured before and after the leg massage

Physiotheraphy 2009, 17, 1 Infl uence of classic massage on blood pressure and pulse in 2126 year olds ciśnienie tętnicze skurczowe przed masażem systolic blood pressure before the ciśnienie tętnicze skurczowe po masażu systolic blood pressure after the Ryc. 3. Średnie wartości ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi, zmierzonego przed masażem grzbietu i po zakończeniu zabiegu Fig. 3. Average values of the diastolic blood pressure measured before and after the back massage grzbietu i po jego zakończeniu, osiągają podobną wartość w pierwszym i dziesiątym zabiegu. Ryc. 1 i 2 wskazują, że spadek średniej wartości ciśnienia tętniczego skurczowego po masażu grzbietu jest mniejszy niż po masażu kończyny dolnej (o niecałe 3%). Analizując ryc. 3 zauważamy spadek średniej wartości ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi zmierzonego po pierwszym masażu grzbietu. Po drugim i trzecim zabiegu średnia wartość ciśnienia rozkurczowego nieznacznie wzrasta, aby po czwartym i piątym się obniżyć. Po masażu szóstym średnia wartość ciśnienia rozkurczowego znów rośnie, natomiast po kolejnych maleje, a po masażu dziesiątym osiąga wartość średnią bliską wartości średniej ciśnienia zmierzonego przed masażem dziesiątym. Podsumowując można powiedzieć, że średnie wartości ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi, zmierzonego przed masażem grzbietu i po jego zakończeniu, w pierwszym masażu są wyższe od wartości zmierzonych w dziesiątym masażu (odpowiednio o 10,5% i 2,5%). Uzyskane różnice nie są statystycznie istotne (t obl = 0,31). Analizując ryc. 4 zauważamy spadek średnich wartości ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi po każdym masażu kończyny dolnej. Znaczny spadek średniej wartości ciśnienia rozkurczowego widoczny jest po masażu drugim (o 8,5%). Po kolejnych zabiegach różnice są niewielkie, a średnie wartości ciśnienia rozkurczowego, zmierzonego przed masażem i po jego zakończeniu, są podobne, zarówno w przypadku pierwszego, jak i dziesiątego masażu. massage of the back are similar to these values in the first and tenth massage. Figures 1 and 2 indicate that the decrease of the average values of the systolic blood pressure after the massage of the back is lower than after the massage of the leg (by less than 3%). When analyzing Figure 3 one may observe that a decrease of the average values of the diastolic blood pressure measured before and after the first massage of the back. After the second and third massage the average value of the diastolic increases slightly and then drops after the fourth and fifth massage. After the sith massage the average value of the diastolic blood pressure increases again, whereas after the consecutive massages it decreases and after the tenth massage reaches the value close to the average value of the blood pressure measured before the tenth massage. To sum up it could be said that the average values of the diastolic blood pressure measured before and after the first massage are higher than these values measured in the tenth massage (by 10.5 and 2.5% respectively). The obtained differences are not statistically significant (t obl = 0.31). When analyzing Figure 4 the observed decrease of the average values of the diastolic blood pressure measured after each massage of the leg. A significant decrease of the average value of the diastolic is observable after the second massage (by 8.5%). After the consecutive massages the differences are minor and the average values of the diastolic blood pressure measured before and after the massage are similar in the case of both the first and the tenth massage. ciśnienie tętnicze skurczowe przed masażem systolic blood pressure before the ciśnienie tętnicze skurczowe po masażu systolic blood pressure after the Ryc. 4. Średnie wartości ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi, zmierzonego przed masażem kończyny dolnej i po zakończeniu zabiegu Fig. 4. Average values of the diastolic blood pressure measured before and after the leg massage. 15

Wpływ masażu klasycznego na zmiany wartości ciśnienia tętniczego krwi i częstość tętna u osób zdrowych w wieku 2126 lat Fizjoterapia 2009, 17, 1 Ryc. 3 i 4 przedstawiają dużo większy spadek ciśnienia rozkurczowego krwi po masażu kończyny dolnej niż grzbietu (o 5%). Niestety, osiągnięte obniżenie ciśnienia rozkurczowego po masażu kończyny dolnej nie jest statystycznie istotne (t obl = 0,81). Figures 3 and 4 present a more signifi cant decrease of the diastolic blood pressure after the leg massage than of the back (by 5%). Unfortunately, the achieved decrease of the diastolic blood pressure after the massage of the leg is not statistically signifi cant (t obl = 0.81). Tabela 5. Wartości tętna krwi, zmierzonego przed masażem grzbietu i po zakończeniu zabiegu (masaż 110) Table 5. Values of the pulse measured before and after the back massage (s 1 to 10) Tętno Masaż 1 Masaż 2 Masaż 3 Masaż 4 Masaż 5 Masaż 6 Masaż 7 Masaż 8 Masaż 9 Masaż 10 krwi przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po osoby A 73 76 78 87 66 64 68 66 70 68 84 85 87 75 63 78 89 78 60 58 B 84 83 67 70 75 78 75 79 86 87 70 64 68 74 55 49 53 57 70 76 C 87 80 75 64 82 74 71 65 66 72 63 70 73 68 61 76 73 78 71 73 D 61 62 85 72 70 64 64 63 86 67 77 79 68 70 57 58 77 77 70 64 E 89 74 89 92 67 60 73 75 87 81 85 71 63 57 76 77 73 64 74 80 F 75 69 92 77 84 73 72 85 67 67 73 66 62 68 64 60 65 60 60 58 G 79 72 78 70 76 68 72 63 74 69 78 70 76 69 73 65 78 76 74 63 H 80 68 76 70 79 70 72 67 78 70 80 72 82 74 70 64 71 62 76 67 I 72 65 68 60 70 65 71 62 76 70 74 67 72 61 73 64 69 60 68 73 J 83 74 82 73 76 67 69 67 83 80 68 65 69 64 88 94 71 74 67 83 s 78,3 8,34 72,3 6,52 79 8,21 73,5 9,71 74,5 6,15 68,3 5,48 70,7 3,06 69,2 7,79 77,3 8,01 73,1 7,00 75,2 7,00 70,9 6,57 72 7,92 68 5,89 68 9,99 68,5 12,84 71,9 9,27 68,6 8,68 69 5,50 69,5 8,83 Tabela 6. Wartości tętna krwi, zmierzonego przed masażem kończyny dolnej i po zakończeniu zabiegu (masaż 110) Table 6. Values of the pulse measured before and after the leg massage (s 1 to 10) Tętno Masaż 1 Masaż 2 Masaż 3 Masaż 4 Masaż 5 Masaż 6 Masaż 7 Masaż 8 Masaż 9 Masaż 10 krwi przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po przed po osoby A 73 71 58 62 62 59 62 59 65 61 74 66 61 67 67 63 63 60 63 60 B 99 97 76 68 82 83 74 80 84 79 72 74 71 87 60 81 61 66 80 83 C 79 64 77 79 72 73 90 77 75 77 80 73 84 79 71 75 80 78 82 71 D 74 81 80 72 80 79 69 63 91 80 58 60 80 69 72 72 71 66 78 74 E 86 80 65 56 69 64 70 65 77 74 67 59 83 86 75 70 80 72 83 80 F 73 67 64 69 66 63 80 85 64 60 90 78 68 60 75 70 68 62 70 64 G 75 69 70 78 74 70 72 63 70 61 78 66 73 60 76 62 77 67 73 68 H 74 68 78 63 76 64 82 73 80 72 73 68 69 75 72 64 74 69 68 60 I 76 74 77 70 73 67 74 62 72 61 70 64 68 64 70 62 78 72 71 63 J 72 67 75 83 75 65 74 83 73 71 72 70 80 76 66 64 76 74 80 86 s 78,1 8,41 73,8 9,89 72 7,36 70 8,38 72,9 6,06 68,7 7,58 74,7 7,74 71 9,71 75,1 8,33 69, 8,11 73,4 8,39 67,8 6,08 73,7 7,66 72,3 9,88 70,4 4,92 68,3 6,41 72,8 6,84 68,6 5,52 74,8 6,74 70,9 9,56 16 Analizując ryc. 5 można zauważyć spadek średniej wartości tętna krwi po wszystkich masażach, z wyjątkiem ósmego i dziesiątego, kiedy średnie wartości tętna, zmierzonego przed masażem grzbietu i po jego zakończeniu, były do siebie zbliżone. Widoczny jest znaczny spadek średniej wartości tętna zmierzonego po masażu drugim i piątym. Średnie wartości tętna, zmierzonego przed masażem grzbietu i po tym zabiegu, w pierwszym masażu są wyższe od wartości zmierzonych w dziesiątym masażu (odpowiednio o 12 i 4%). Analizując ryc. 6 zauważamy zmniejszenie się średniej wartości tętna krwi po każdym masażu kończyny dolnej. Po pierwszym masażu spadek jest znaczny, po kolejnych niewielki. Średnie wartości tętna, zmierzonego przed masażem kończyny dolnej i po jego zakończeniu, są większe po pierwszym masażu niż po dziesiątym (odpowiednio o 4,5 i 4%). Analizując ryc. 5 i 6 można zauważyć, że średnia wartość tętna spada bardziej po masażu kończyny dolnej niż When analyzing Figure 5 one may observe a decrease of average values of the pulse after all the massages apart from the eighth and ninth, when the average values of the pulse measured before and after the back massage were similar. A significant decrease of the average values of the pulse measured after the second and fifth massage was observed. The average values of the pulse measured before and after the first back massage are higher than these values measured in the tenth massage (by 12 and 4% respectively). When analyzing Figure 6 one may observe that the average values of the pulse decrease after each consecutive massage of the lower limb. After the fi rst massage this decrease is signifi cant, after the consecutive massages it is minor. The average values of the pulse measured before and after the lower limb massage are higher after the fi rst massage than after the tenth (4.5 and 4% respectively). When analyzing Figures 5 and 6 one may observe that the average values of the pulse decreases more after the

Physiotheraphy 2009, 17, 1 Infl uence of classic massage on blood pressure and pulse in 2126 year olds tętno krwi przed masaźem pulse before the tętno krwi po masaźu pulse after the Wyk. 5. Średnie wartości tętna krwi, zmierzonego przed masażem grzbietu i po zakończeniu zabiegu Fig. 5. Average values of the pulse measured before and after the back massage (s 1 to 10) tętno krwi przed masaźem pulse before the tętno krwi po masaźu pulse after the Wyk. 6. Średnie wartości tętna krwi, zmierzonego przed masażem kończyny dolnej i po zakończeniu zabiegu Fig. 6. Average values of the pulse measured before and after the leg massage po masażu grzbietu. W obu przypadkach obserwowane różnice nie są jednak statystycznie istotne obliczone t wynosi odpowiednio 0,76 i 0,63). Omówienie wyników i dyskusja Z przeprowadzonych badań wynika, że masaż klasyczny grzbietu oraz kończyny dolnej nie wywiera większego wpływu na ciśnienie tętnicze krwi i na częstość tętna. Analizując zmiany ciśnienia tętniczego i tętna w kolejnych dniach eksperymentu, można było zaobserwować, że parametry te zmieniały się po każdym kolejnym masażu. Średnia wartość ciśnienia tętniczego skurczowego krwi zmniejszała się, zarówno po masażu grzbietu (oprócz masażu czwartego, kiedy średnia wartość ciśnienia nieznacznie się podniosła), jak i kończyny dolnej. Średnia wartość ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi po masażu grzbietu zmieniała się i głównie był to spadek ciśnienia (z wyjątkiem masaży 2, 3, 6, kiedy wartości ciśnienia wzrastały, oraz 10, gdy wartości ciśnienia przed masażem i po jego zakończeniu były podobne). Średnia wartość ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi po masażu kończyny dolnej za każdym razem się obniżała. Można stwierdzić, że masaż kończyny dolnej bardziej wpływał na zmiany ciśnienia przede wszystkim na jego obniżenie niż masaż grzbietu. Średnie wartości tętna krwi po masażu grzbietu również ulegały zmianom. Tętno krwi spadało zarówno po masażu grzbietu (z wyjątkiem masażu lower limb massage than after the back massage. In both cases the observed differences are not statistically signifi cant the calculated t was 0.76 and 0.63 respectively. Discussion The research results show that classic massage of the back and leg has no signifi cant influence on the blood pressure and pulse. When analyzing the changes of the blood pressure and pulse in the consecutive days of the eperiment the researchers observed that these parameters were changing after each consecutive massage. The average value of the systolic blood pressure decreased after both the massage of the back (apart from the fourth massage when the average value increased slightly) and the leg. The average value of the diastolic blood pressure after the back massage mainly decreased (ecept for the second, third, sith massage when the blood pressure values increased and the tenth massage when the blood pressure values before and after the massage were the same). The average value of the diastolic blood pressure after the leg massage decreased every time. It may be stated that the leg massage had more influence on the pressure changes than the back massage and most of all on its decrease. The average values of the pulse after the back massage changed as well. The pulse decreased after both the back massage (apart from the eighth massage when the value increased slightly) and the leg massage. 17

Wpływ masażu klasycznego na zmiany wartości ciśnienia tętniczego krwi i częstość tętna u osób zdrowych w wieku 2126 lat Fizjoterapia 2009, 17, 1 18 8, kiedy średnia wartość tętna nieznacznie się podniosła), jak też po masażu kończyny dolnej. Zaobserwowano, że masaż kończyny dolnej bardziej wpływa na obniżenie tętna krwi niż masaż grzbietu. Początkowe średnie wartości ciśnienia tętniczego skurczowego krwi przed masażem grzbietu i po jego zakończeniu były wyższe niż średnie wartości przed zabiegiem ostatnim i po jego zakończeniu. Tę samą zależność dostrzeżono w przypadku wartości ciśnienia tętniczego rozkurczowego krwi po masażu grzbietu i kończyny dolnej. Średnie wartości ciśnienia tętniczego skurczowego krwi przed masażem kończyny dolnej i po tym zabiegu nieznacznie się podniosły po ostatnim masażu w porównaniu z masażem pierwszym. Średnie wartości tętna przed pierwszym masażem grzbietu i po jego zakończeniu oraz przed masażem kończyny dolnej były wyższe niż w przypadku masażu ostatniego. Z tej zależności wynika, że masaż klasyczny może powodować obniżenie ciśnienia tętniczego krwi i tętna. Szkoda tylko, że notowane zmiany nie są statystycznie istotne. Z przeprowadzonych badań można wysnuć wniosek, że wzrost czy spadek ciśnienia tętniczego krwi, jak również przyspieszenie czy zwolnienie akcji serca na skutek masażu, są uzależnione od tego, która część ciała została poddana zabiegowi. Autorzy pragną podkreślić, że pomiary ciśnienia przeprowadzano w krótkim czasie po masażu. Należałoby sprawdzić, jak zachowuje się ciśnienie tętnicze i tętno, np. po 30 minutach czy po jednej godzinie po wykonanym zabiegu. Należy nadmienić, że badaniom poddano niewiele osób. Aby potwierdzić i uwiarygodnić uzyskane wyniki, warto by przeprowadzić taki sam eksperyment na znacznie większej liczbie osób, o różnym poziomie sprawności organizmu. Warto by się zastanowić, czy masaż klasyczny można stosować jako środek powodujący obniżenie wartości ciśnienia tętniczego krwi u osób z nadciśnieniem, skoro z przedstawionych badań wynika, że poszczególne masaże powodują jego niewielki spadek. Olney [5] badał wpływ regularnie stosowanego masażu grzbietu na zmiany ciśnienia tętniczego krwi pacjentów z klinicznie stwierdzonym nadciśnieniem. U 8 osób wykonał 10 masaży grzbietu (po 3 razy w tygodniu). Jednorazowy masaż trwał 10 minut. Przeprowadzona analiza wariancji pozwoliła stwierdzić, że regularnie wykonywany masaż grzbietu może obniżać ciśnienie krwi, zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe, u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Podobne doświadczenie przeprowadzili Holland i Pokorny [6], którzy badali wpływ delikatnego i spokojnego masażu grzbietu wykonywanego przez 3 dni na zmiany ciśnienia krwi i częstości tętna u 24 dorosłych pacjentów w wieku 5288 lat. W każdym dniu po masażu wystąpiło u badanych znaczne obniżenie skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi. W dniu pierwszym i trzecim nastąpił też istotny statystycznie spadek średniej częstotliwości pracy serca oraz średniej częstotliwości oddechu. Większość badanych stwierdziła, że po odbytych masażach czuła sie komfortowo; było im przyjemnie i ciepło. Odczuwany po masażach relaks przejawiał się mniejszym niepokojem i poczuciem pełnego wypoczynku. Kolejne badania, potwierdzające skuteczność masażu klasycznego w obniżaniu nadciśnienia tętniczego, przeprowadzili Cady i Jones [7]. Dokonywali oni oceny wpływu 15minutowego masażu grzbietu wykonywanego w miejscu pracy na redukcję stresu, którą oceniano na podstawie zmian ciśnienia tętniczego krwi. Uczestnikom eksperymentu mierzono ciśnienie krwi przed i po przeprowadzeniu masażu. Analiza wyników wykazała znaczny spadek ciśnienia skurczowego i rozkurczowego u badanych osób. Aourella i in. [8], którzy postawili sobie za cel ustalenie wpływu szwedzkiego masażu na ciśnienie tętnicze krwi. W jednym ze szpitali w Sztokholmie przeprowadzili te It was observed that the leg massage had more infl u ence on the decrease of the pulse than the back massage. The initial average values of the systolic blood pressure before and after the back massage were higher than the average values of the same parameter before and after the last massage. The same correlation was observed in the case of the diastolic blood pressure after the back and lower limb massage. The average values of the systolic blood pressure before and after the lower limb massage increased slightly after the last massage in comparison with the fi rst one. The average values of the pulse before and after the fi rst back massage and before the lower limb massage were higher than in the case of the last massage. This correlation shows that classic massage may decrease the blood pressure and pulse. Unfortunately, the observed changes are not statistically signifi cant. The carried out research may lead to a conclusion that the increase or decrease of the blood pressure as well as acceleration or slowing down of the heart rate caused by the massage depend on the part of the body which was massaged. The authors underline that the blood pressure was measured in a short time after the massage. The blood pressure and pulse should be measured i.e. 30 min. or an hour after the massage. It should be mentioned that the research covered few people. In order to confi rm and lend credence to the obtained results it would be advisable to carry out the same eperiment in a larger group of people with varied physical fi tness. It would be worthy to consider whether classic massage may be used as a means to decrease the blood pressure in people with hypertension if the carried out research shows that particular s result in a slight decrease. The authors believe that decreasing of the blood pressure values may opt for employing classic massage in hypertension treatment. Olney [5] eamined the infl uence of regular back massage on the blood pressure changes in people with clinically proven hypertension. In a group of 8 people he performed 10 back massages, 3 times a week, each lasting 10 minutes. The carried out analysis of variance showed that regular back massages may lead to decreasing of both systolic and diastolic blood pressure in people with hypertension. Similar eaminations were carried out by Holland and Pokorny [6] who eamined the infl uence of gentle and calm back massage performed for 3 days on the changes of the blood pressure and pulse in 24 adult patients aged 5288. Every day after the the systolic and diastolic blood pressure of the patients decreased signifi cantly. On the first and the third day there was also a signifi cant decrease of the heart rate and the average respiratory rate. The majority of the eamined claimed that after the massages they felt comfortable, nice and warm. The feeling of relaation felt after the massages manifested itself by lesser aniety and the feeling of full rest. The consecutive eaminations confirming the positive infl uence of the classic massage on decreasing the hypertension were carried out by Cady and Jones [7]. They evaluated the infl uence of a 15minutlong back massage performed at work on stress reduction on the basis of changes of the blood pressure. The participants of the research had their blood pressure measured before and after the massage. The analysis of the results showed a signifi cant decrease of the systolic and diastolic blood pressure in the eamined. Finally, Aourella et al. [8] should also be mentioned as they aimed at verifying the infl uence of Swedish massage on the blood pressure. In a hospital in Stockholm they carried out a therapy lasting 12 weeks divided into 4week

Physiotheraphy 2009, 17, 1 rapię masażem trwającą 12 tygodni i podzieloną na 4tygodniowe okresy. W dwóch okresach (pierwszym i trzecim) wykonywali masaż grzbietu, karku i klatki piersiowej (BNC) lub kończyny dolnej, kończyny górnej i twarzy (LAF); okres drugi stanowiła przerwa. W pierwszym okresie terapii skurczowe ciśnienie krwi obniżało się u badanych bezpośrednio po zabiegu (BNC: p < 0,005, LAF: p < 0,01); znaczących zmian ciśnienia rozkurczowego nie zaobserwowano. W drugim okresie terapii masaż grzbietu, karku i klatki piersiowej (BNC) obniżał ciśnienie skurczowe (p < 0,005) i rozkurczowe (p < 0,005), podczas gdy masaż kończyny dolnej, kończyny górnej i twarzy (LAF) podnosił ciśnienie skurczowe (p < 0,05). Autorzy tłumaczą nieznaczny spadek ciśnienia krwi wywołany masażem szwedzkim grzbietu, karku i klatki piersiowej zahamowaniem pracy współczulnego układu nerwowego i sugerują, że masaż może być stosowany z powodzeniem jako terapia uzupełniająca w leczeniu pacjentów z nadciśnieniem tętniczym wywołanym przewlekłym stresem. Sądzimy, że nasze badania przybliżyły nieco mechanizm działania masażu klasycznego, zwłaszcza jego wpływu na układ krążenia, w tym na parametry ciśnienia tętniczego krwi i na częstość tętna, a także odpowiedziały na postawione pytanie. Wnioski 1. Masaż klasyczny nie powoduje istotnych zmian wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz częstości tętna. 2. Masaż klasyczny kończyny dolnej wpływa bardziej na zmianę wartości ciśnienia tętniczego krwi i tętna niż masaż grzbietu. Infl uence of classic massage on blood pressure and pulse in 2126 year olds long periods. In the fi rst and third period the participants were given back, nape of the neck and chest massages (BNC) or leg, arm and face massages (LAF) and in the second and fourth period there was a break. In the stage of the therapy the systolic blood pressure in the eamined decreased directly after the procedure (BNC: p < 0.005, LAF: p < 0.01), yet no signifi cant changes of the diastolic blood pressure were observed. In the second stage of the therapy the back, neck and chest massage (BNC) decreased the systolic (p < 0.005) and diastolic (p < 0.005) blood pressure, whereas the leg, arm and face massage (LAF) increased the systolic blood pressure (p < 0.05). The authors eplain this slight decrease of the blood pressure caused by the Swedish massage of the back, neck and chest by suppressing the sympathetic nervous system and suggest that massages may be applied successfully as a complementary therapy in treating patients with hypertension caused by chronic stress. The authors believe that the research outlined the infl uence of classic massage especially on the circulatory system, including the blood pressure and pulse, and also answered the following question: massage of which part of the body back or leg has the most signifi cant influence on the blood pressure and pulse in healthy people. Conclusions 1. Classic massage causes no signifi cant changes in the blood pressure and pulse frequency. 2. Classic massage of the leg has more infl uence on changes of the blood pressure and pulse than massage of the back on particular days of the eperiment. Piśmiennictwo References [1] Walaszek R. (red.). Masaż z elementami rehabilitacji. Rehmed, Kraków 2001. [2] Giermek K., Dec L. Zmęczenie i regeneracja sił. Agencja WydawniczoHandlowa HasMed. s.c., Odnowa biologiczna. Katowice 2000. [3] Magiera L. Klasyczny masaż leczniczy. BioStyl, Kraków 2000. [4] Bator A., Kasperczyk T. Trening zdrowotny z elementami fi zjoterapii. AWF, Kraków 2000. [5] Olney C. M. The effect of therapeutic back massage in hypertensive persons: a preliminary study. Biological Research For Nursing, 2005, 7, 2, 98105. [6] Holland B., Pokorny M. E. Slow stroke back massage: it s effect on patients in a rehabilitation setting. Rehabilitation Nursing: The Offi cial Journal Of The Association Of Rehabilitation Nurses, 2001, 26, 5, 182186. [7] Cady S. H., Jones G. E. Massage therapy as a workplace intervention for reduction of stress. Perceptual And Motor Skills,1997, 84, 1, 157158. [8] Aourell M., Skoog M., Carleson J. Effects of Swedish massage on blood pressure. Complementary Therapies In Clinical Practice, 2005, 11, 4, 242246. Adres do korespondencji: Address for correspondence: Robert Walaszek Zakład Odnowy Biologicznej AWF Al. Jana Pawła II 78 31571 Kraków tel. (012) 6831364 Wpłynęło/Submitted: III 2008 Zatwierdzono/Accepted: XII 2008 19