Sprzedaż bezpośrednia Działalność Marginalna, Lokalna i Ograniczona Rzeźnie i Zakłady o małej zdolności produkcyjnej Wojewódzki Inspektorat Weterynarii w Lublinie
Rozporządzenie (WE) nr 178/2002, ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności; Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie higieny środków spożywczych; Rozporządzenie (WE) nr 853/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego; Rozporządzenie (WE) nr 854/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi; Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt;
Prawo Krajowe m. in.; Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi: - z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz. U. z 2007 r. Nr 5, poz. 38); - z dnia 8 czerwca 2010r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 753); - z dnia 19 maja 2010r. w sprawie niektórych wymagań weterynaryjnych, jakie powinny być spełnione przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego w rzeźniach o małej zdolności produkcyjnej (Dz. U. Nr 98, poz. 630); -z dnia 19 maja 2010r. w sprawie niektórych wymagań weterynaryjnych, jakie powinny być spełnione przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego w określonych zakładach o małej zdolności produkcyjnej (Dz. U. Nr 98, poz. 629);
Warunkiem prowadzenia działalności w zakresie sprzedaży bezpośredniej jest spełnienie wymagań weterynaryjnych zawartych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej ( Dz. U. Nr 5 poz. 38 z 2007r.) Zgodnie z rozporządzeniem w ramach sprzedaży bezpośredniej dopuszcza się sprzedaż na rynku krajowym nieprzetworzonych i przetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego: 1)konsumentowi końcowemu w miejscach prowadzenia sprzedaży bezpośredniej, w tym znajdujących się na terenie gospodarstw rolnych, lub 2) konsumentowi końcowemu na targowiskach, lub 3) do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego.
Warunkiem prowadzenia działalności w zakresie sprzedaży bezpośredniej jest spełnienie wymagań weterynaryjnych zawartych w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006r. w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej ( Dz. U. Nr 5 poz. 38 z 2007r.) Zgodnie z rozporządzeniem w ramach sprzedaży bezpośredniej dopuszcza się sprzedaż na rynku krajowym nieprzetworzonych i przetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego: 1)konsumentowi końcowemu w miejscach prowadzenia sprzedaży bezpośredniej, w tym znajdujących się na terenie gospodarstw rolnych, lub 2) konsumentowi końcowemu na targowiskach, lub 3) do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego.
Sprzedażą bezpośrednią mogą być objęte wyłącznie produkty własne, wyprodukowane w ramach wytwarzania produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (jaja, drób, itp.). Producenci, którzy zamierzają wytwarzać takie produkty mają obowiązek powiadomienia Powiatowego Lekarza Weterynarii o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktów, które mają być produkowane w zakładzie, co najmniej na 30 dni przed dniem rozpoczęcia prowadzenia tej działalności.
- szczegółowe wymagania weterynaryjne przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej, - limity produkcyjne dla niektórych rodzajów produktów oraz zakres i obszar produkcji, - wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej.
W ramach sprzedaży bezpośredniej możliwa jest produkcja i sprzedaż: - niewielkich ilości tuszek drobiowych i tuszek zajęczaków (zwierząt dzikich utrzymywanych przez człowieka takich jak np. króliki, zające, nutrie), z tym że pozyskanych ze zwierząt poddanych ubojowi wyłącznie w gospodarstwie, - niewielkich ilości mięsa zwierząt łownych (tusz grubej zwierzyny łownej nieoskórowanej lub tuszek drobnej zwierzyny łownej niewypatroszonej), - żywych produktów rybołówstwa albo poddanych schłodzeniu lub czynnościom takim jak uśmiercanie, wykrwawianie, patroszenie, odgławianie lub usuwanie płetw, - surowców pochodzenia zwierzęcego takich jak: surowe mleko, surowa śmietana, jaja, produkty pszczele nieprzetworzone (miód, pyłek pszczeli, pierzga, mleczko pszczele).
Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona na obszarze województwa, na terenie którego jest prowadzona produkcja lub na obszarze sąsiadujących z nim województw. Jeżeli podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej zamierza prowadzić sprzedaż tych produktów na obszarze powiatu innego niż powiat, na obszarze którego jest prowadzona produkcja, informuje o tym fakcie powiatowego lekarza weterynarii właściwego ze względu na miejsce prowadzenia sprzedaży, w terminie 7 dni przed dniem rozpoczęcia tej sprzedaży.
Sprzedaży bezpośredniej produktów pochodzenia zwierzęcego można dokonywać ze specjalistycznych środków transportu, przy czym, w przypadku sprzedaży jednocześnie więcej niż jednego rodzaju produktów, zapewnia się rozdzielenie tych produktów w sposób uniemożliwiający zanieczyszczenie.
Wielkość produkcji i sprzedaży bezpośredniej wynosi w przypadku : tuszek indyków lub gęsi - 50 sztuk tygodniowo, tuszek innych gatunków drobiu - 200 sztuk tygodniowo, tuszek zajęczaków - 100 sztuk tygodniowo, mleka surowego - 1000 litrów tygodniowo, surowej śmietany - 500 litrów tygodniowo, jaj konsumpcyjnych - od 350 do 2450 sztuk tygodniowo. W przypadku pozostałych produktów tj. produktów pszczelich, produktów rybołówstwa, ślimaków lądowych oraz tusz lub tuszek zwierząt łownych, maksymalne wielkości produkcji nie zostały określone, niemniej jednak produkty te, powinny być sprzedawane jako produkty świeże.
Rozporządzenie określa wymagania weterynaryjne dotyczące m. in.: Pomieszczeń, w których produkuje lub sprzedaje się produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej, powinny one: 1. być skonstruowane w sposób zapewniający przestrzeganie zasad higieny 2. być wyposażenie w: - odpowiedni sprzęt i urządzenia, wentylację wykluczającą powstawanie skroplin na ścianach i sufitach, - bieżącą ciepłą i zimną wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, w ilości wystarczającej do celów produkcyjnych i sanitarnych, - być zabezpieczone przed dostępem zwierząt, w szczególności owadów, ptaków i gryzoni, - być strukturalnie i technicznie w dobrym stanie,
3. Zapewnia się możliwość zmiany odzieży własnej na odzież roboczą lub ochronną, zmiany obuwia oraz oddzielnego przechowywania odzieży własnej. 4. Miejsca prowadzenia sprzedaży bezpośredniej utrzymuje się w czystości poprzez właściwe czyszczenie i dezynfekcję. 5. Instalacje, urządzenia i sprzęt: powinny być używane zgodnie z ich przeznaczeniem. 6. Osoby mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego powinny: - przestrzegać zasad higieny w procesie produkcji i sprzedaży, - posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością, wydane na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach, - myć ręce przed każdym przystąpieniem do pracy lub po ich zabrudzeniu.
7. Rozporządzenie określa wymagania dotyczące stosowanych opakowań, i sposobu przechowywania produktów, a także sposobu usuwania odpadów. 8. Produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej: - powinny być świeże, o cechach organoleptycznych charakterystycznych dla danego produktu - przechowuje się je w sposób uniemożliwiający ich psucie się, namnażanie się chorobotwórczych mikroorganizmów lub tworzenie się toksyn. 9. Produkty te sprzedaje się w warunkach uniemożliwiających ich zanieczyszczenie.
Surowce i produkty powinny być pakowane w obecności konsumenta końcowego, z wyjątkiem tuszek drobiowych i tuszek zajęczaków oraz produktów pszczelich, jeżeli zostały opakowane w opakowania jednostkowe w miejscu produkcji. Jeżeli producent prowadzi sprzedaż bezpośrednią poza terenem gospodarstwa rolnego lub miejscem przyległym do miejsca produkcji jest zobowiązany umieścić na opakowaniach zbiorczych lub transportowych informację zawierającą: jego imię i nazwisko (albo nazwę) oraz adres miejsca prowadzenia działalności. Informacja ta powinna być umieszczona dodatkowo w miejscu sprzedaży w sposób czytelny i widoczny.
Temperatura przechowywania lub transportu nie może być wyższa niż: 4 C - tuszek drobiowych, zajęczaków i drobnej zwierzyny łownej, 3 C - narządów wewnętrznych grubej zwierzyny łownej nieoskórowanej, 7 C - tusz grubej zwierzyny łownej, 6 C - mleka surowego i surowej śmietany, 2 C - Produktów rybołówstwa, z wyłączeniem żywych produktów rybołówstwa, Z wyjątkiem produktów rybołówstwa temperatury określone w rozporządzeniu mogą być wyższe o 2 C podczas transportu do miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej lub zakładu prowadzącego handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego, jeżeli transport ten nie trwa dłużej niż 2 godziny, a po jego zakończeniu produkty zostaną schłodzone do wymaganej temperatury. Ponadto, temperatura surowego mleka przeznaczonego do sprzedaży bezpośredniej w gospodarstwie rolnym producenta przed upływem 2 godzin od doju może być wyższa od temperatury 6 C.
Określa: Rozporządzenie z dnia 8 czerwca 2010r. w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 753); Działalność, można uznać za MLO jeśli zakład prowadzi sprzedaż określonych produktów pochodzenia zwierzęcego konsumentowi końcowemu oraz dostawy tych produktów do innych zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (np. sklepów detalicznych, restauracji czy stołówek).
W ramach tego rodzaju działalności można prowadzić: - rozbiór świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego, drobiowego lub zajęczego lub - rozbiór świeżego mięsa zwierząt łownych lub - świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych, - produkcję mięsa mielonego, surowych wyrobów mięsnych lub, - produkcję produktów mięsnych, w tym gotowych posiłków lub, -produkcję obrobionych lub przetworzonych produktów rybołówstwa, oraz - produkcję i sprzedaż produktów mlecznych, wyprodukowanych z mleka pozyskanego w gospodarstwie produkcji mleka, w rozumieniu przepisów rozporządzenia (WE) nr 853/2004
Miejsce produkcji i sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego w ramach działalność MLO znajdują się na obszarze jednego województwa lub na obszarze sąsiadujących z tym województwem powiatów położonych na obszarach innych województw. W ramach działalności MLO zniesiony został limit w odniesieniu do produktów produkowanych i sprzedawanych konsumentom końcowym na miejscu. Jako limit wprowadzono ograniczenia jedynie w odniesieniu do dostaw do innych zakładów detalicznych (w tym należących do tego samego podmiotu), zaopatrujących konsumentów końcowych.
Dostawy produktów nie przekraczają wagowo: A* 1 tony tygodniowo w przypadku świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego, końskiego lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego. Wcześniejsze rozporządzenie mówiło o 3,5 tony tygodniowo, B* 0,5 tony tygodniowo w przypadku świeżego mięsa drobiowego lub zajęczaków lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego Wcześniejsze rozporządzenie mówiło o 1,5 tony tygodniowo, C* 1,5 tony tygodniowo w przypadku produktów mięsnych Wcześniejsze rozporządzenie mówiło o 4,5 tony tygodniowo, D* 0,5 tony miesięcznie w przypadku świeżego mięsa zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego Wcześniejsze rozporządzenie mówiło o 0,8 tony miesięcznie, E* 0,5 tony miesięcznie w przypadku świeżego mięsa zwierząt łownych, odstrzelonych zgodnie z przepisami prawa łowieckiego lub produkowanych z tego mięsa surowych wyrobów mięsnych lub mięsa mielonego, F* 0,15 tony tygodniowo w przypadku produktów rybołówstwa Wcześniejsze rozporządzenie mówiło o 0,5 tony tygodniowo, G* 0,3 tony tygodniowo w przypadku produktów mlecznych Wcześniejsze rozporządzenie mówiło o 1 tony tygodniowo.
Jeżeli zakład prowadzi więcej niż jeden z możliwych rodzajów działalności, suma wielkości dostaw wszystkich rodzajów produktów nie może przekroczyć najwyższego limitu przewidzianego dla jednego z rodzajów produktów produkowanych w tym zakładzie.
Świeże mięso, w tym tusze, półtusze, ćwierćtusze czy elementy mięsne, przeznaczone do obróbki lub przetwarzania w ramach tego rodzaju działalności powinny w przypadku, świeżego mięsa wołowego, wieprzowego, baraniego, koziego oraz końskiego, być pozyskane ze zwierząt poddanych ubojowi w rzeźni. Świeżego mięsa drobiowego lub zajęczaków, być pozyskane ze zwierząt poddanych ubojowi w: a) rzeźni albo b) gospodarstwie w sposób określony w rozporządzeniu nr 853/2004 w oraz poddanych badaniu poubojowemu przez urzędowego lekarza weterynarii w sposób określony w rozporządzeniu (WE) nr 854/2004
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego do działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej stosuje się przepisy rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004r. - w sprawie higieny środków spożywczych.
Wymagania wskazane w przepisach unijnych zostały sformułowane w sposób elastyczny. Zastosowana w nich terminologia: w miarę potrzeby, odpowiednie, wystarczające wskazuje, że forma realizacji danego wymagania w konkretnym zakładzie, jest taka aby było ono spełnione w sposób odpowiedni i wystarczający dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia konsumenta. Należy jednak podkreślić, że nadzór nad przestrzeganiem spełniania wymagań, o których mowa powyżej, należy do zadań organów urzędowej kontroli, którymi w tym przypadku są Powiatowi Lekarze Weterynarii.
Podmiot zamierzający prowadzić działalność w zakresie MLO jeszcze przed rozpoczęciem prowadzenia planowanej działalności, musi sporządzić projekt technologiczny zakładu. Przedstawić wraz z wnioskiem o jego zatwierdzenie Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii. Wymagania jakie powinien spełniać projekt technologiczny zakładu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 marca 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinien odpowiadać projekt technologiczny zakładu, w którym ma być prowadzona działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 59, poz. 415, z późn. zm.). W przypadku działalności MLO wymagana jest uproszczona wersja projektu technologicznego.
31 grudnia 2009r. skończył się okres przejściowy dla zakładów produkujących na rynek krajowy, mogły one: - zostać zatwierdzone do handlu ( na rynek UE po spełnieniu wszystkich wymagań) lub - prowadzić swoją działalność w ramach tzw. produkcji MLO (w tym przypadku produkcja podlega ograniczeniom zarówno do jej wielkości, jak i możliwości dystrybucji wyrobów). - Gorzej rysowała się przyszłość rzeźni ponieważ działalność w ramach produkcji MLO nie przewidywała prowadzenia uboju zwierząt. Zakłady nie spełniające w pełni wymogów UE czekało administracyjne wstrzymanie działalności.
Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi: 1. z dnia 19 maja 2010r. w sprawie niektórych wymagań weterynaryjnych, jakie powinny być spełnione przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego w rzeźniach o małej zdolności produkcyjnej (Dz. U. Nr 98, poz. 630); 2. z dnia 19 maja 2010r. w sprawie niektórych wymagań weterynaryjnych, jakie powinny być spełnione przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego w określonych zakładach o małej zdolności produkcyjnej (Dz. U. Nr 98, poz. 629);
Przyjęcie na poziomie krajowym wymagań alternatywnych do powszechnie obowiązujących we wszystkich państwach członkowskich UE w odniesieniu do tego rodzaju zakładów, wpisuje się w strategię wspierania produkcji żywności na poziomie lokalnym oraz wprowadzania ułatwień dla przedsiębiorstw o ograniczonej zdolności produkcyjnej. Proponowane rozwiązania skierowane są do małych przedsiębiorców, którzy prowadząc małe zakłady produkcyjne, produkują określonego rodzaju produkty, często o specyficznych cechach, na które istnieje zapotrzebowanie głównie na rynku lokalnym.
gatunek Konie, Bydło (powyżej 3 m-ca ) Maks. ubój tygodniowy ( w sztukach) Maks. ubój roczny (w sztukach) 20 1000 Bydło( do 3 miesięcy) 40 2000 Kopytne zw. dzikie utrzymywane w warunkach fermowych 40 2000 Świnie (powyżej 100 kg) 100 5000 Świnie (15-100 kg) 133 6666 Świnie (poniżej 15 kg) 400 20 000 Owce, kozy (powyżej 15 kg) 200 10 000 Owce, kozy (poniżej 15 kg) 400 20 000 Ptaki bezgrzebieniowe X 100 Drób X 150 000
Powiatowy Lekarz Weterynarii, na wniosek podmiotu prowadzącego rzeźnię, może wyrazić zgodę na przekroczenie w danym tygodniu limitu zwierząt poddawanych ubojowi, pod warunkiem zachowania rocznego limitu.
Podstawowe akty prawne określające wymagania dla zakładów, w tym rzeźni, to: rozporządzenie (WE) nr 852/2004 oraz rozporządzenie (WE) nr 853/2004 W celu ułatwienia prowadzenia działalności przez małe podmioty wykorzystano możliwość określenia w przepisach krajowych, odstępstw i stworzenia podstaw prawnych umożliwiających wprowadzenie w rzeźniach, zakładach rozbioru i przetwórstwa mięsa, rozwiązań w zakresie konstrukcji, rozplanowania i wyposażenia zakładów, które nie naruszając ogólnych wymagań, będą łatwiejsze lub mniej kosztowne do zrealizowania. Muszą być wystarczające dla zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumentów w odniesieniu do bezpieczeństwa produkowanej żywności.
W rozporządzeniu przyjęto, że: - rzeźnia nie musi posiadać wydzielonego miejsca do mycia i odkażania środków transportu zwierząt, gdyż do zakładów o małej zdolności ubojowej będą dostarczane zwierzęta bezpośrednio z gospodarstwa, w którym były utrzymywane, a to z kolei zapewni możliwość mycia i odkażania środka transportu w gospodarstwie rolnika. - Generalnie projektodawca założył, że transport zwierząt do małych zakładów będzie się odbywać z nieodległych miejscowości, co w sposób istotny zminimalizuje ryzyko wystąpienia zagrożeń epizootycznych. - Wprowadzono brak konieczności budowania magazynów żywca. - Podobnie potraktowano wymóg dotyczący wyposażenia rzeźni w oddzielny system odprowadzania ścieków od zwierząt chorych lub podejrzanych o chorobę zakaźną.
Mięso pochodzące z zakładów o małej zdolności ubojowej może być wprowadzone wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Znakuje się go znakiem weterynaryjnym: Okrągłym o średnicy 6 cm, zawierającym w: 1) górnej części litery PL; 2) środku weterynaryjny numer identyfikacyjny; 3) dolnej części litery IW.
W identycznym trybie opracowano rozporządzenie skierowane do zakładów rozbioru mięsa, w których produkuje się nie więcej niż: - 5 ton mięsa bez kości w tygodniu lub - równoważną ilość mięsa z kością, oraz do - zakładów produkujących nie więcej niż 7,5 tony w tygodniu mięsa mielonego lub surowych wyrobów mięsnych.
Zaproponowano redukcję posiadania oddzielnych pomieszczeń w odniesieniu do produktów gotowych, oraz do składowania mięsa pakowanego i niepakownego. W rozporządzeniu przyjęto, że w zakładach zintegrowanych (tj. prowadzących zarówno rozbiór mięsa, jak i produkcję mięsa mielonego i surowych wyrobów mięsnych) produkcja będzie mogła odbywać się w pomieszczeniach przeznaczonych do rozbioru. Zachować należy w takim przypadku zasadę przemienności: jednego dnia rozbiór, drugiego dnia produkcja.
Produkty pochodzenia zwierzęcego pozyskane w zakładach o małej zdolności produkcyjnej, mogą być wprowadzane wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Znakuje się je okrągłym znakiem weterynaryjnym, zawierającym w: 1) górnej części litery PL; 2) środku weterynaryjny numer identyfikacyjny; 3) dolnej części litery IW.