Warszawa, marzec 2017 r. FUS, FEP i FRD Jakub Sarbiński, Naczelnik Wydziału Planowania Departament Finansów Funduszy
2 Plan wykładu: 1. Co to jest FUS? 2. Dochody i wydatki FUS coś o kwotach 3. Wydolność FUS 4. Przyczyny (nie)wydolności Funduszu Emerytalnego i jak sobie z nimi radzić 5. Porównanie z innymi krajami 6. Fundusz Emerytur Pomostowych 7. Fundusz Rezerwy Demograficznej.
Warszawa, marzec 2017 r. Co to jest FUS?
4 Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
5 Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Funkcjonuje na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2016 poz. 963 z późn. zm.) Jest państwowym funduszem celowym, powołanym w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
6
7 FUS
8 W ramach FUS wyodrębnia się fundusze Emerytalny Chorobowy Rentowy Wypadkowy
9 Przychody FUS m.in.. Składki na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenie emerytalne 19,52%, rentowe, chorobowe, wypadkowe) Refundacja składek przekazywanych do OFE (składka odprowadzana do OFE - 2,92%) Tzw. Suwak Środki przekazywane z Funduszu Rezerwy Demograficznej Dotacja z budżetu państwa
10 Wydatki FUS m.in. Emerytury (fundusz emerytalny) Renty z tytułu niezdolności do pracy (fundusz rentowy lub wypadkowy) Renty rodzinne wypłacane rodzinie po śmierci ubezpieczonego (fundusz rentowy lub wypadkowy) Zasiłki pogrzebowe (fundusz rentowy) Zasiłki chorobowe (fundusz chorobowy i wypadkowy) Zasiłki macierzyńskie (fundusz chorobowy) Prewencja rentowa i wypadkowa (fundusz rentowy i wypadkowy) Odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń Odpis na ZUS
11 składki na ubezpieczenia świadczenia
12 O tym, jak ZUS wydaje środki z FUS i w jakiej wysokości pobiera składki decydują przepisy uchwalone przez parlament.
Warszawa, marzec 2017 r. Dochody i wydatki FUS Ile właściwie tego jest?
14 Wydatki FUS 2014 2015 w mln zł w odsetkach w mln zł w odsetkach Ogółem 191 710,3 100,0 199 498,0 100,0 - świadczenia pieniężne 188 090,1 98,1 195 851,6 98,2 - odpis na działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 3 430,0 1,8 3 430,0 1,7 - działalność prewencyjna 186,6 0,1 212,4 0,1 - pozostałe wydatki bieżące 3,7 0,0 4,0 0,0
15 Wydatki FUS 0,10% 1,70% Wydatki na świadczenia pieniężne Wydatki na działalność prewencyjną 98,20% Odpis na działalność ZUS
16 Wydatki na świadczenia pieniężne FUS Wydatki FUS w 2015 wg rodzajów świadczeń Razem w tys. zł w odsetkach w % PKB Ogółem 195 851 586,2 100,0 10,9 Emerytury i renty 174 565 772,4 89,1 9,8 Zasiłki z ubezpieczeń społecznych Jednorazowe odszkodowania powypadkowe 20 748 419,6 10,6 1,1 305 943,1 0,2 0,0 Pozostałe świadczenia 231 451,2 0,1 0,0
17 Wpływy ze składek i należności pochodnych (w mld zł) 2013 r. 2014 r. 2015 r. Ogółem 122,9 131,1 143,3
18 Dochody pozaskładkowe m.in. (w mld zł) 2013 r. 2014 r. 2015 r. Dotacja z budżetu Refundacja OFE Środki z FRD 37,1 30,4 42,1 10,7 8,3 3,1 2,5 2,5 X Suwak x 4,1 4,1
19 Dochody pozaskładkowe FUS w 2015 r. 83,80% 16,20% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% 100,00% Dotacja budżetowa Pozostałe
Warszawa, marzec 2017 r. Deficyt FUS Różnica między wydatkami a wpływami ze składek
21 Czy pieniędzy ze składek wystarcza na wypłatę wszystkich należnych świadczeń?
22 NIE!
23 Więc ile brakuje?
24 Deficyt FUS Lata Wydatki FUS w mld zł Wpływy ze składek i należności pochodnych w mld zł Wskaźnik pokrycia wydatków dochodami ze składek w % 2007 121,1 89,4 73,8% 2008 135,5 82,7 61,0% 2009 151,3 86,5 57,2% 2010 160,7 89,4 55,6% 2011 166,4 102,5 61,6% 2012 174,6 121,1 69,4% 2013 183,5 122,9 67,0% 2014 191,4 131,1 68,5% 2015 199,2 143,3 71,9%
25 Deficyt FUS ile % brakuje? 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
mld zł 26 Prognozowana dynamika wydatków i przychodów funduszu emerytalnego 1 200 1 000 217,8 800 129,5 600 400 200 52,4 85,3 70,8 Wpływy Wydatki 0 2020 2030 2040 2050 2060
27 Prognozowana wydolność funduszu emerytalnego 85,00% 80,00% 75,00% 70,00% wydolność (składki/wydatki) 65,00% 60,00% 2020 2030 2040 2050 2060
Warszawa, marzec 2017 r. Skąd się bierze deficyt funduszu emerytalnego?
29 Zasada umowy międzypokoleniowej Składki (solidaryzm) obecnie wpłacane przez aktywnych zawodowo przekazywane są na wypłatę świadczeń dla obecnych emerytów.
30
UBEZPIECZENI 2015 14,0 mln 2020 13,6 mln 2030 12,8 mln 2040 11,9 mln 2050 10,4 mln 2060 9,3 mln 4,98 mln liczba emerytów W 2012 r. liczba ubezpieczonych w 2012 r. 14,9 mln EMERYCI 2015 5,1 mln 2020 5,9 mln 2030 6,6 mln 2040 7,1 mln 2050 8,0 mln 2060 7,9 mln
TABLICA TRWANIA ŻYCIA 2015 Płeć 1-mężcz. 2-kobiety Wiek Liczba dożyw a- jących Praw dopodobieństw o zgonu Liczba zm arłych Ludność stacjonarna Ludność stacjonarna skum ulow ana Przeciętne dalsze trw anie życia Przeciętny w iek w momencie śmierci osoby dożyw ającej sex x lx qx dx Lx Tx ex 1 0 100000 0,00440 440 99607 7358367 73,58 73,58 1 20 99091 0,00092 92 99045 5370111 54,19 74,19 1 30 98104 0,00117 115 98046 4383978 44,69 74,69 1 50 92618 0,00686 636 92300 2461198 26,57 76,57 1 60 83075 0,01694 1407 82371 1576477 18,98 78,98 1 65 75134 0,02463 1851 74209 1180055 15,71 80,71 1 70 65102 0,03424 2229 63987 828700 12,73 82,73 1 75 53202 0,04923 2619 51893 532174 10,00 85,00 1 85 24545 0,11401 2798 23146 140633 5,73 90,73 1 100 840 0,32552 274 704 1927 2,29 102,29 2 0 100000 0,00362 362 99678 8157023 81,57 81,57 2 20 99376 0,00024 24 99364 6166461 62,05 82,05 2 30 99146 0,00030 29 99131 5173843 52,18 82,18 2 50 97216 0,00258 251 97091 3203641 32,95 82,95 2 60 93153 0,00700 652 92827 2248609 24,14 84,14 2 65 89316 0,01063 950 88841 1791851 20,06 85,06 2 70 83885 0,01563 1311 83230 1358151 16,19 86,19 2 75 76285 0,02512 1916 75327 956610 12,54 87,54 2 85 47603 0,08291 3947 45629 319123 6,70 91,70 2 100 2587 0,31348 811 2182 6079 2,35 102,35
Średnia długość życia Polaków 90 85 80 75 73,3 mężczyźni 74,4 kobiety 78 75,2 80,6 72,1 81,9 74,2 83,5 76,4 85,1 78,6 86,6 80,6 87,9 82,4 70 69,7 66,6 66 66,2 65 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 2060 dane historyczne prognoza Źródło: Główny Urząd Statystyczny (dane historyczne) i Eurostat (prognoza demograficzna)
Prognozowana średnia długość życia Polaków po ukończeniu 65 roku życia 30 25 20 15 25 lat 21 lat 10 5 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2060 kobiety mężczyźni Źródło: Eurostat oczekiwane średnie dalsze trwanie życia Polaków w wieku 65 lat (prognoza demograficzna)
Życie zawodowe w systemie emerytalnym: Mężczyzna Kobieta 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 tu zaczynasz pracę wiek emerytalny (60/65 lat)
36 Podsumowanie: Czynniki demograficzne wpływające na deficyt funduszu emerytalnego: Sytuacja demograficzna i odchodzenie na emeryturę pokoleń z wyżu demograficznego Mała liczba urodzeń Wydłużanie przeciętnego trwania życia
Warszawa, marzec 2017 r. Jak radzić sobie z deficytem?
38 Metody niwelowania deficytu Istnieją różne metody niwelowania deficytu: 1. Większa liczba dzieci 2. Większa liczba imigrantów 3. Podwyższanie składek i/lub podatków 4. Obniżanie świadczeń 5. Podwyższanie wieku emerytalnego
Warszawa, marzec 2017 r. Deficyt w innych krajach
Japonia Nenkin Japan Pension Service
41 Japonia 67,37 mln osób płaci składki 38,67 mln osób pobiera świadczenia Przychody ze składek 29,4 biliona jenów (1 jen to ok 3 gr) Wydatki na świadczenia 48,9 biliona jenów Deficyt 19,5 biliona jenów (40%). Pokrywany głównie z budżetu.
42 Japonia Standardowa składka = 16 260 jenów/miesiąc (608 zł) Wysokość świadczenia Basic Pension 65 008 jenów/miesiąc (2435 zł miesięcznie) dla osoby, która ma 65 lat życia i 40 lat opłacania składek (za okresy nieskładkowe świadczenie jest pomniejszane). Za przejście na emeryturę w wieku skróconym (min. 60 lat) świadczenie wynosi 70%. Za odejście w wieku 70 lat świadczenie zwiększane do 142%.
43 Japonia Ciekawostka strona internetowa japońskiego ZUS
44
Francja Caisse Nationale d Assurance Vieilesse, CNAV
46 Francja 25,6 mln osób płaci składki 24,4 mln osób pobiera świadczenia Dochody funduszu 121,5 mld euro (w tym 61,9% ze składek, 18,5% z FRD, 12% z podatków) Wydatki funduszu 121,8 mld euro
47 Francja Standardowa składka wynosi 15,15% Emerytura obliczana na podstawie: Średniej płacy z 25 najlepszych lat Wymiaru do ustalenia wysokości emerytury (27,5% do 50%). Stawka 50% należy się osobom, które ukończyły 65(67) lat lub pracowały przez 160 kwartałów (urodzeni przed 1949 r.). Minimalna emerytura 629,62 euro miesięcznie
USA Social Security System
49 USA 163 mln osób płaci składki 58 mln osób pobiera świadczenia Wpływy funduszu 855 mld USD (726 mld USD ze składek) Wydatki funduszu 823 mld USD
50 USA Składka 12,4% wynagrodzenia (pracodawca i pracownik płacą po połowie). Wiek emerytalny 67 lat ( ustawowy ) Można przejść na emeryturę wcześniej, ale wtedy świadczenie jest obniżane. Za przejście na emeryturę po 70-tym roku życia jest dodatkowy bonus. Minimalny staż pracy 10 lat.
51 USA Fundusz (OASDI) składa się z dwóch subfunduszy: Emerytury i renty rodzinne (OASI) Rentowy (DI)
52 USA
53 USA
Kanada Old Age Security Emerytura obywatelska
55 Kanada Emerytura obywatelska. Warunki do uzyskania emerytury (dla rezydentów): wiek 65 lat oraz 10 lat pobytu w Kanadzie (po ukończeniu 18 lat życia). Osoby ubiegające się o emeryturę w wieku wyższym (max 70 lat) uzyskują bonus (0,6% za każdy miesiąc opóźnionej emerytury). Maksymalna wysokość emerytury to (lipiec 2016): 573,37 CAD miesięcznie.
Warszawa, marzec 2017 r. Wnioski
57 Wnioski i informacje końcowe Większość rozwiniętych Państw zbudowało systemy emerytalne oparte na zasadzie zdefiniowanej składki lub zdefiniowanego świadczenia. Niemal wszystkie bazują na systemie repartycyjnym ( pay as you go ). Systemy oparte na emeryturze obywatelskiej należą do mniejszości.
58 Wnioski i informacje końcowe Problemy z funduszem emerytalnym determinuje demografia. Problem z demografią występuje w większości rozwiniętych krajów na świecie. Na wypłacalność funduszu emerytalnego wpływ ma także poziom świadczeń.
Warszawa, marzec 2017 r. Fundusz Emerytur Pomostowych
60 Emerytura Pomostowa Przysługuje osobie, która: Urodziła się po 31 grudnia 1948 r.; Pracowała w szczególnych warunkach przez co najmniej 15 lat; Pracowała w szczególnych warunkach przed 1999 r. i po 2008 r.; Osiągnęła wiek 55/50 lat kobiety i 60/55 lat mężczyźni. Po ukończeniu wieku emerytalnego osoba ta zaczyna pobierać emeryturę z FUS. Są to osoby, które nie mogły skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury.
61 Emerytura Pomostowa Emerytura pomostowa jest finansowana: Ze składek na FEP (stopa składki wynosi 1,5% podstawy wymiaru); Z dotacji z budżetu państwa.
62 FEP 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 wydatki na emerytury składki
63 FEP 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 wydatki na emerytury składki środki finansowe funduszu
64 FEP 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 wydatki na emerytury składki środki finansowe funduszu dotacja
65 FEP 1 400 000 1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 wydatki na emerytury składki dotacja
Warszawa, marzec 2017 r. Fundusz Rezerwy Demograficznej
67 Fundusz Rezerwy Demograficznej Środki funduszu mogą być wykorzystywane na uzupełnienie wynikającego z przyczyn demograficznych niedoboru funduszu emerytalnego. FRD zasilany jest : 0,35 % podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne; Środkami z prywatyzacji; Z przychodów od lokowanych środków FRD. Obsługuje środki przekazane w 2014 r. z OFE.
68 Wykonanie 2016 r. FRD 2016 Wyszczególnienie wykonanie roku Lp. Treść 1 2 6 I Stan funduszu na początek roku 19 464 297 z tego: 1. - środki pieniężne 9 2. - ulokowane środki finansowe 19 442 410 3. - należności 21 878 4. - zobowiązania 0 II Przychody 2 325 904 1. Wpływy ze składek na fundusze celowe 1 764 517 2. Pozostałe przychody 542 937 w tym: - wpływy z dywidend 94 771 - pozostałe odsetki 398 917 - różne dochody 49 249 3. Wpływy z prywatyzacji 18 450 III Wydatki 1 307 1. Wydatki bieżące (własne) 1 307 2. Pozostałe koszty - wynik z wyc. pap. wartościowych 0 IV Stan funduszu na koniec roku 21 788 894 z tego: 1. - środki pieniężne 7 2. - ulokowane środki finansowe 21 763 937 3. - należności 25 035 4. - zobowiązania 85
69 Struktura portfela FRD na dzień 31.XII.16r. Bony i obligacje skarbowe Akcje notowane na GPW Depozyty bankowe 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 78,87% Obligacje komercyjne 30,0% 20,0% 10,0% 13,48% 7,42% 0,23% 0,0% Bony i obligacje skarbowe Akcje Depozyty Bankowe Obligacje komercyjne Pełny katalog instrumentów finansowych Funduszu zawarto w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2014 r. w sprawie lokowania środków Funduszu Rezerwy Demograficznej.
70 Fundusz Rezerwy Demograficznej 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% -1%
Dziękuję za uwagę