Zmiany w sposobie finansowania inwestycji realizowanych w ramach NSS 2007-2013 z wykorzystaniem środków rezerwy celowej budŝetu państwa 1 Jedną z podstawowych przyczyn przewlekłości procesu realizacji programów operacyjnych jest dwutorowość finansowania projektów w przypadku beneficjentów finansowanych bezpośrednio z budŝetu państwa. Zjawisko to polega na wykorzystywaniu środków budŝetowych będących w dyspozycji danego dysponenta (ministra właściwego, wojewody) na projekty przewidziane do realizacji w ramach programów operacyjnych bez konieczności przedstawiania wydanych kwot do poświadczania (certyfikacji) instytucji zarządzającej (MRR), co umoŝliwiałoby refundację wydatków z KE i poprawiało absorpcję, a takŝe zapewniło dochody budŝetowi państwa, które mogłyby zostać przeznaczone w przyszłości na finansowanie kolejnych projektów w ramach wydatków budŝetu. Nakładającym się na to zjawisko problemem jest jednocześnie trudna i długa droga dostępu do środków rezerwy celowej budŝetu państwa (część 83), która od roku 2008 stała się głównym źródłem przygotowania i realizacji nowych projektów przewidzianych do realizacji, zwłaszcza w ramach POIŚ. W związku z powyŝszym wprowadza się zasadnicze zmiany dotyczące systemu finansowania inwestycji przygotowywanych i realizowanych z krajowych środków budŝetu państwa, przeznaczonych do współfinansowania ze środków UE. Punktem wyjścia dla proponowanych zmian jest załoŝenie, Ŝe środki budŝetu państwa angaŝowane w finansowanie projektów unijnych powinny jak najszybciej być moŝliwe do zrefundowania ze środków UE (przedstawiane do certyfikacji). Jednocześnie procedura korzystania z rezerwy celowej zostaje uproszczona procesowo i czasowo. Środki budŝetowe powinny co do zasady słuŝyć w pierwszej kolejności finansowaniu przygotowania i realizacji projektów indywidualnych i systemowych, jako przedsięwzięć najwaŝniejszych z punktu widzenia osiągania strategicznych celów rozwoju kraju lub słuŝących wypełnianiu zadań administracji publicznej. W związku z powyŝszym na realizację tego typu inwestycji zostają ukierunkowane środki dostępne w ramach rezerwy celowej budŝetu państwa, jak równieŝ powinny zostać ukierunkowane środki znajdujące się w budŝetach poszczególnych ministrów właściwych. Nowa procedura przyznawania środków z rezerwy celowej określa sposób finansowania fazy przygotowania i realizacji projektów. Procedura w przypadku projektów będących w fazie przygotowania zakłada, iŝ środki na przygotowanie projektów będą udzielane do wysokości procentowej wartości kosztów całkowitych projektu (np. maksimum 10% kosztów całkowitych), określonej dla danego typu inwestycji przez IZ. AŜ do osiągnięcia tego progu dysponent części budŝetowej będzie mógł co 3 miesiące składać zapotrzebowanie na środki w nowej, uproszczonej procedurze, o ile 1 Celem przygotowania niniejszego materiału jest dąŝenie do usprawnienia rozliczania środków wydatkowanych z budŝetu państwa z zamiarem refundacji poniesionych wydatków ze źródeł UE poprzez zmiany w Procedurze przyznawania/zapewniania finansowania przedsięwzięcia ze środków rezerwy celowej budŝetu państwa dla programów i projektów realizowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w ramach NSS 2007-2013. - 1 -
środki ujęte w wydatkach części budŝetowej dysponenta lub wydatkach niewygasających są niewystarczające na realizację danego projektu. Proces przygotowania projektu będzie rozliczany złoŝeniem wniosku o dofinansowanie oraz wniosku wyszczególnieniem wydatków kwalifikowanych dotychczas poniesionych. PowyŜsze uprawniało będzie do ubiegania się o promesę (decyzję o zapewnieniu finansowania przedsięwzięcia zgodnie z przepisami właściwego rozporządzenia Rady Ministrów) lub o uruchomienie środków z rezerwy na etap realizacji projektu. Na etapie realizacji projektów (po uprzednim złoŝeniu wniosków o dofinansowanie i zawarciu umowy o dofinansowanie) o środki rezerwy wnioskować będzie moŝna równieŝ co 3 miesiące, zgodnie z zapotrzebowaniem w oparciu o aktualny harmonogram realizacji projektu. Rozliczanie przekazywanych kwot następowało będzie w oparciu o złoŝone przez beneficjenta wnioski o płatność obejmujące min. 70% poniesionych w danym okresie wydatków kwalifikowanych. Proponowane zmiany w systemie funkcjonowania rezerwy celowej uwzględniają ramy instytucjonalne krajowego systemu finansów publicznych. Zakłada się, iŝ wnioskowanie o środki rezerwy celowej następuje z poziomu dysponentów poszczególnych części budŝetowych (ministrowie właściwi, wojewodowie), których wnioski do rezerwy odpowiadają zbiorczym zapotrzebowaniom na środki dysponentów niŝszego stopnia. Podmiotem akceptującym wnioski dysponentów i wnioskującym do Ministra Finansów o uruchomienie środków z rezerwy celowej jest Minister Rozwoju Regionalnego, natomiast środki uruchamia, wydając decyzję o zmianie w budŝecie państwa Minister Finansów. Dla realizowanych juŝ obecnie projektów POIiŚ nowy sposób funkcjonowania rezerwy celowej ma zastosowanie od lipca 2009 r., co oznacza, iŝ do tego czasu w uzasadnionych przypadkach wnioskowanie o środki rezerwy celowej moŝe odbywać się na zasadach analogicznych, do tych obowiązujących w 2008 roku. - 2 -
Procedura zapewnienia finansowania ze środków rezerwy celowej: A. Projekty nowe (finansowanie ze środków rezerwy celowej przygotowania i realizacji projektu) 1. Beneficjent (PJB) informuje dysponenta właściwej części budŝetowej (ministra właściwego) o potrzebie pozyskania środków rezerwy celowej budŝetu państwa na przygotowanie danego projektu. 2. Dysponent części budŝetowej, na podstawie uzyskanych od beneficjentów informacji lub z własnej inicjatywy, przygotowuje o uruchomienie środków z rezerwy celowej na przygotowanie projektu 2. Wysokość wydatków budŝetu państwa na przygotowanie projektu stanowi procentowy udział wartości kosztów całkowitych projektu (np. 10%), który określa właściwa IZ dla kaŝdego typu projektu moŝliwego do realizacji w ramach danego priorytetu programu. W przypadku projektów indywidualnych kwota wydatków na przygotowanie projektu określana jest na podstawie całkowitych kosztów projektu wynikających z pre-umowy lub listy indykatywnej projektów w przypadku braku pre-umowy. 3. Wniosek po uzyskaniu akceptacji Ministra Rozwoju Regionalnego 3 zostaje skierowany do Ministra Finansów jako podstawa do uruchomienia środków rezerwy na przygotowanie projektu. Wniosek dysponenta o uruchomienie środków z rezerwy celowej powinien zostać zaakceptowany przez Ministra Rozwoju Regionalnego w ciągu 14 dni kalendarzowych. Na podstawi złoŝonego wniosku Minister Finansów wydaje niezwłocznie decyzję o zmianie w budŝecie państwa. 4. Po uruchomieniu środków z rezerwy zwiększeniu ulega plan wydatków właściwego dysponenta (środki przedstawiane są do dyspozycji beneficjenta w części budŝetowej właściwego dysponenta). Uruchomienie środków z rezerwy pozwala beneficjentowi na generowanie wydatków kwalifikowanych związanych z przygotowaniem projektu (tworzeniem dokumentacji, nabywaniem gruntów, etc.). 5. Po zakończeniu fazy przygotowywania projektu, na podstawie przygotowanej dokumentacji projektowej beneficjent przekazuje IZ/IP/IP2: a) o dofinansowanie, 4, b) o płatność obejmujący dotychczasowe wydatki kwalifikowane w ramach projektu na kwotę odpowiadającą minimum 70% wartości wydatków poniesionych na przygotowanie projektu, z uwzględnieniem finansowania ze środków budŝetowych dysponenta oraz środków z rezerwy. 6. Po spełnieniu powyŝszych warunków właściwy dysponent części budŝetowej moŝe: a) w przypadku przedsięwzięć prowadzonych zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych, wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji o zapewnieniu finansowania 2 Wzór wniosku określa MRR jako załącznik do Procedury. (załącznik 1D) Zakłada się, iŝ będzie stanowił jednolity dokument, który będzie przekazywany hierarchicznie w celu uzyskiwania akceptacji kolejnych instytucji (dysponenta, MRR, MF). 3 Konieczność akceptacji wniosku przez MRR, wynika z przepisów art. 133 ust. 2a ustawy o finansach publicznych. 4 Co nie jest równoznaczne z podpisaniem umowy o dofinansowanie, które moŝe nastąpić w przypadku projektów duŝych dopiero po decyzji KE. - 3 -
realizacji przedsięwzięcia (promesę) 5, obejmującą okres realizacji przedsięwzięcia zgodnie z harmonogramem z wniosku o dofinansowanie 6, b) wnioskować o środki z rezerwy na realizację projektu zgodnie z harmonogramem realizacji projektu dołączonym do pre-umowy lub umowy o dofinansowanie. 7. Środki na realizację projektu udostępniane są dysponentowi w transzach, odpowiadających zapotrzebowaniu na środki na najbliŝsze 3 miesiące zgodnie z harmonogramem realizacji projektu dołączonym do pre-umowy lub umowy o dofinansowanie. 8. Kolejne transze środków przedstawiane są do dyspozycji dysponenta automatycznie 7 (decyzjami Ministra Finansów - po złoŝeniu wniosku o uruchomienie rezerwy celowej), po rozliczeniu (uzyskaniu poświadczenia) kaŝdego kolejnego wniosku o płatność na kwotę odpowiadającą minimum 70% środków uruchomionych z rezerwy celowej na realizację projektu poprzednią decyzją. 9. Co do zasady druga transza przyznawana jest po rozliczeniu (uzyskaniu poświadczenia) wniosku o płatność obejmującego całość wydatków kwalifikowanych poniesionych na przygotowanie projektu oraz rozliczeniu wniosku pierwszej transzy w minimalnej wysokości (70%). Trzecia transza przyznawana jest po rozliczeniu wniosku o płatność pierwszej transzy oraz rozliczeniu wniosku o płatność drugiej transzy w minimalnej wysokości (70%). Analogicznie kolejna transza przyznawana jest po rozliczeniu transzy n-2. Z uwagi na fakt, iŝ z rezerwy celowej budŝetu państwa finansowane mogą być zarówno wydatki kwalifikowane, jak teŝ niezbędne wydatki niekwalifikowane w ramach projektów, konieczna jest racjonalna gospodarka finansowa oraz zarządzanie procesem przygotowania i realizacji projektów mające na celu efektywne wykorzystanie rezerwy celowej oraz umoŝliwienie realizacji jak największej ilości inwestycji. Szczególne zadania w tym zakresie spoczywają na IZ w zakresie weryfikacji zasadności ponoszenia z budŝetu państwa wydatków niekwalifikowalnych. B. Projekty w fazie realizacji (przygotowanie i prowadzone fazy realizacji finansowane ze środków krajowych budŝetu państwa) 1. W przypadku projektów, które są obecnie realizowane, w terminie 90 dni kalendarzowych od dnia przyjęcia przez Radę Ministrów Informacji o działaniach MRR podejmowanych w związku ze spowolnieniem gospodarczym. Konieczność przyśpieszenia rozliczania projektów 8 beneficjenci zobowiązani są do złoŝenia do właściwych instytucji wniosku o dofinansowanie i wniosku o płatność lub niezwłocznym uzupełnieniu wniosku 5 Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2007 r. w sprawie decyzji dotyczących zapewnienia finansowania z budŝetu państwa projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budŝetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). 6 W szczególnych przypadkach właściwy dysponent części budŝetowej moŝe wystąpić z wnioskiem o wydanie promesy na przygotowanie i realizację projektu. 7 Zgodnie z trybem określonym w Procedurze przyznawania/ zapewniania finansowania przedsięwzięć z środków rezerwy celowej. 8 Rada Ministrów przyjęła Informację. w dniu 3 lutego br. - 4 -
o dofinansowanie o o płatność (do właściwej instytucji w celu ich rozliczenia). Analogicznie do procedury stosowanej dla projektów nowych, wnioski o płatność powinny dotyczyć minimum 70% kwot dotychczas przekazanych z budŝetu państwa. 2. Wniosek o dofinansowanie poddany zostaje weryfikacji (w przypadku projektów duŝych kierowany jest do KE) i akceptacji, a poniesione wydatki budŝetowe kwalifikujące się do refundacji ze środków UE podlegają certyfikacji. 3. Po spełnieniu powyŝszych warunków na realizację projektu mogą być uruchamiane środki z rezerwy celowej zgodnie z Procedurą finansowania przedsięwzięć ze środków rezerwy celowej (opisanej w przypadku projektów nowych). Transze środków są uruchamiane z rezerwy celowej w oparciu o przygotowany przez dysponenta i zaakceptowany przez MRR, pod warunkiem kolejnych rozliczeń i przedkładania wniosków o płatność. W przypadku projektów indywidualnych, jeŝeli dysponent środków bądź beneficjent nie przedstawi w określonym powyŝej terminie wniosku o płatność, następuje automatyczne wykreślenie projekty z listy projektów indywidualnych, co pozwoli na zagospodarowywanie uwolnionej kwoty na inne projekty indywidualne, bądź na konkursy. Funkcjonowanie nowej procedury przyznawania środków rezerwy celowej zostało zilustrowane graficznie w załączniku nr 2. - 5 -
Załącznik nr 1. Powiązanie procedury wnioskowania o finansowanie przedsięwzięć ze środków rezerwy celowej z rozliczaniem projektów (certyfikacją) decyzja MF o zmianie w budŝecie państwa uruchamiająca środki z rezerwy celowej przekazanie środków MF do rezerwy celowej ** informacja o zapotrzebowaniu na środki rezerwy celowej* MRR jako podmiot akceptujący wnioski do rezerwy celowej i wnioskujący do MF Dysponent części budŝetowej (minister właściwy, wojewoda) PJB (beneficjent) IC IZ IP certyfikacja KE poświadczenie wydatków *** o dofinansowanie, o płatność * - w informacji o zapotrzebowaniu beneficjent wyszczególnia wielkość środków, o jakie wnioskuje na przygotowanie projektu (zgodnie z poziomem ustalonym dla tego typu projektu przez IZ w ramach danego priorytetu oraz kosztami całkowitymi planowanej inwestycji) lub na realizację projektu ** - moŝe dotyczyć jednego projektu lub mieć charakter zbiorczy dla wszystkich projektów (zawierający łączną kwotę potrzebnych środków na przygotowanie na realizację projektów w danym okresie czasu) *** - poświadczenie wydatków następuje w oparciu o o płatność w IZ lub IP w zaleŝności od systemu wdraŝania danego programu operacyjnego - 6 -
Załącznik nr 2 Procedura przyznawania/zapewniania finansowania przedsięwzięć ze środków rezerwy celowej w cyklu Ŝycia projektu P R O J E K T PRZYGOTOWANIE REALIZACJA ewentualna PROMESA na REALIZACJĘ projektu informacja o zapotrzebowaniu ze strony beneficjenta na środki na przygotowanie projektu dysponenta do rez. celowej o środki na przygotowanie projektu Środki na PRZYGOTOWANIE projektu wielkość zaleŝnie od sektora, ustalone przez IZ, np. 10%* Uruchomienie z rezerwy celowej środków na REALIZACJĘ transza 1 transza 2 transza 3 transza 4 o dofinansowanie wydatków na przygotowanie (min. 70%) min. 70% środków z poprzedniej transzy (decyzji MF) ** min. 70% środków z poprzedniej transzy (decyzji MF) *** min. 70% środków z poprzedniej transzy (decyzji MF) *** o płatność końcową ewentualny do rez. celowej o promesę na realizację projektu * - procent wartości kosztów całkowitych projektu **- niniejszy o płatność musi zawierać rozliczenie pozostałej części środków z okresu przygotowawczego w przypadku niepełnego rozliczenia w ramach pierwszego wniosku o płatność (przed uzyskaniem promesy) *** - trzecia transza przyznawana jest po całkowitym rozliczeniu wniosku o płatność i przedstawieniu dowodów poniesienia wydatków pierwszej transzy. Analogicznie kolejna transza przyznawana jest po rozliczeniu transzy n-2-7 -