У к л а д а л ь н і к і: кандыдат гістарычных навук, дацэнт А. М. Мядзведзеў, кандыдат гістарычных навук В. Л. Лакіза

УДК 902/904(476)(082) У выданні прадстаўлены вынікі даследаванняў помнікаў палеаліту, мезаліту, неаліту, бронзавага і жалезнага вякоў, эпохі сярэдневякоўя і ранняга новага часу, якія праводзіліся тэрыторыі Беларусі на працягу 2009 2010 гг., а таксама ўводзяцца ў навуковы зварот новыя археалагічныя помнікі і матэрыялы. Разлічана на археолагаў, гісторыкаў, краязнаўцаў, музейных работнікаў, настаўнікаў і ўсіх тых, хто любіць старажытную гісторыю, цікавіцца матэрыяльнай і духоўнай культурай нашых далёкіх продкаў. У к л а д а л ь н і к і: кандыдат гістарычных навук, дацэнт А. М. Мядзведзеў, кандыдат гістарычных навук В. Л. Лакіза Р э д а к ц ы й н а я к а л е г і я: В. М. Ляўко, доктар гістарычных навук, прафесар (галоўны рэдактар); П. Ф. Лысенка, доктар гістарычных навук, прафесар (намеснік галоўнага рэдактара); Г. В. Штыхаў, доктар гістарычных навук, прафесар; А. Г. Калечыц, доктар гістарычных навук, прафесар; Э. М. Загарульскі, доктар гістарычных навук, прафесар; С. Я. Рассадзін, доктар гістарычных навук, прафесар; І. А. Марзалюк, доктар гістарычных навук, прафесар; С. А. Піваварчык, доктар гістарычных навук, дацэнт; А. М. Мядзведзеў, кандыдат гістарычных навук, дацэнт (адказны сакратар); В. Л. Лакіза, кандыдат гістарычных навук (намеснік адказнага сакратара) Н а в у к о в ы р э д а к т а р В. Л. Лакіза, кандыдат гістарычных навук Р э ц э н з е н т ы: доктар гістарычных навук, прафесар Я. Р. Рыер, доктар гістарычных навук, дацэнт С. А. Піваварчык, кандыдат гістарычных навук, дацэнт А. М. Мядзведзеў Выданне падрыхтавана ў рамках выканання падпраграмы 1 «Гісторыя, духоўная і матэрыяльная культура беларускага народа» («Гісторыя і культура») як складовай часткі Дзяржаўнай праграмы навуковых даследаванняў на 2011 2015 гады «Гуманітарныя навукі як фактар развіцця беларускага грамадства і дзяр жаўнай ідэалогіі» (ДПНД «Гісторыя, культура, грамадства, дзяржава») (навуковы кіраўнік до к тар гістарычных навук, прафесар А. А. Каваленя), раздзела 1 «Археалагічныя помнікі першабытнай і сярэд ня вечнай эпох на тэрыторыі Беларусі: этнагенэз, дзяржаўнасць, матэрыяльная і духоўная культура» (кіраўнік доктар гістарычных навук, прафесар В. М. Ляўко). На вокладцы змешчана каменная свідраваная сякера з тэрыторыі Ашмянскага раёна. Захоўваецца ў фондах Ашмянскага краязнаўчага музея ISBN 978-985-08-1445-6 ДНУ «Інстытут гісторыі НАН Бе ла ру сі», 2012 Афармленне. РУП «Выдавецкі дом «Беларуская н а ву к а», 2012

ЗМЕСТ АРТЫКУЛЫ Возный И. П. Косторезное ремесло населения междуречья верхнего Сирета и среднего Днестра Х первой половины ХІІІ в... 6 Кошман В. І. Глеб Усяслававіч Менскі ў святле гістарычных і археалагічных крыніц... 16 Лысенко П. Ф. В защиту Туровской земли... 23 Помазанов Н. Н. О значении антропологических данных для исторической науки... 32 Рассадин С. Е. Μολυβδοφυλλων Святослава и «генеалогия» знаков Рюриковичей... 38 Рассадин Я. С. Экспозиция пелопоннесской археославики... 49 МАТЭРЫЯЛЫ Wawrusiewicz Adam. Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowisku 2 w Jeronikach, gm. Choroszcz w województwie podlaskim (Polska). Wstępna interpretacja źródeł... 58 Лакіза В. Л., Пла він с кі М. А. Па пя рэд нія вы ні кі дас ле да ван ня шмат ку ль тур на га па се ліш ча На ва - сёл кі-1-гэс (Мас тоў с кі ра ён, 2010 г.)... 74 Дубицкая Н. Н. Изделия из глины на памятниках культуры Абидни в Белорусском Поднепровье... 86 Штыхаў Г. В. Раскопкі га радзіш ча ў Ко пы сі (1968 1969 гг.). Но вы раз г ляд ма тэ ры я лаў... 93 Макушников О. А., Гусев А. В., Линденков Д. Н. Исследование средневековых курганов у д. Мохов Лоевского района (по материалам раскопок 2008 2009 гг.)... 100 Радюк В. В. Исследование костных останков из Моховского курганного могильника... 113 Тимофеенко А. Г., Рикунов А. Н. Новая находка втульчатого железного топора на территории Беларуси... 116 Кі зю ке віч Н. А. Фібулы з рас ко пак у Гродна... 125 Пла він с кі М. А. Наверша бу ла вы з-пад вёс кі Ма лыя Бе ся ды Ла гой с ка га ра ё на... 132 Бубенько Т. С. Стеклянная посуда из витебской корчмы ХVІІ ХVІІІ вв. (типология и хронология)... 135 Абражэвіч А. У., Мяцельскі А. А. Тыпалогія каф лі Няс віж с ка га зам ка кан ца XVI XVIII ст. (па мат э ры я л а х а р хе а л а г іч н ы х д а с ле д а в а н н я ў 20 01 2011 г г.)... 150 Юркавец Ю. В., Емя ль ян чык В. А. Вынікі а р хе а л а г іч н а г а і а н т р а п а л а г іч н а г а вывучэння матэрыялаў пахаванняў з пом ні ка Коматава-5-ГЭС... 161 ПАЛЯВЫЯ ДАС ЛЕ ДА ВАН НІ 2009 2010 ГАДОЎ Першабытны перыяд Ашэй чык В. У. Ар хе а ла гіч ная раз вед ка на тэ ры то рыі Лід с ка га ра ё на ў 2009 годзе... 165 Ашэйчык В. У. Ар хе а ла гіч ныя раз вед кі 2010 года ў Мас тоў с кім ра ё не... 171 Бя ліц кая Г. М. Даследаванні ва ўро чыш чы Ха біш ча ў 2010 годзе... 177 Ва ша наў А. М. А р хе а л а г іч н ы я д а с ле д а в а н н і н а т э ры т о ры і Бя л ы н і ц к а г а р а ё н а ў 20 0 9 г од з е... 180 Ва ша наў А. М. А р хе а л а г іч н ы я д а с ле д а в а н н і н а т э ры т о ры і Бя л ы н і ц к а г а р а ё н а М а г і лё ў с к а й в о б л а с ц і ў 2010 годзе... 185 3

Дробушевский А. И. Археологические исследования городища Старое Село Ветковского района Гомельской области в 2009 году... 188 Зуева А. У., Каліцкі Ш. В ы н і к і а р х е а л а г і ч н ы х д а с л е д а в а н н я ў 2 0 0 9 г о д а ў К р а с н а с е л ь с к і м м і к р а - р э г і ё н е... 190 Зу е ва А. У. А р хе а л а г іч н ы я р а з в ед к і н а т э ры т о ры і М а л а д з е ч а н с к а г а р а ё н а ў 2010 г од з е... 194 Калечиц Е. Г. О раскопках на территории Беловежской пущи в 2009 году... 196 Калечиц Е. Г. О полевых исследованиях 2010 года на территории Мотольского микрорегиона... 202 Касюк А. Ф. Археалагічныя раз вед кі ў Брэс ц кай воб лас ці ў 2010 годзе... 208 Ко ла саў А. У. Ар хе а ла гіч ныя дас ле да ван ні 2009 го да ў ба сей не р. Сож... 214 Колосов А. В. Археологические работы 2010 года в междуречье Сожа и Остра... 220 Кры ва ль цэ віч М. М. Не к а т о ры я а р хе а л а г іч н ы я а д к ры ц ц і 2010 г о д а ў Го ме л ь с к і м П а ле с с і... 226 Лакіза В. Л. А р х е а л а г і ч н ы я д а с л е д а в а н н і ў з о н е б у д а ў н і ц т в а Г р од з е н с к а й Г Э С н а р. Нё м а н у 2009 годзе... 230 Лакіза В. Л. А р хе а л а г іч н ы я д а с ле д а в а н н і ў з о н а х но в а бу доў л я ў н а т э ры т о ры і З а ход н я й Б е л а ру с і ў 2009 2010 га дах... 242 Ткачева М. И. Археологические исследования 2009 года в Глусском и Минском районах... 249 Ткачева М. И. Археологические разведки в Глусском районе в 2010 году... 256 Ткачоў А. Ю. Археалагічныя дас ле да ван ні на тэ ры то рыі Ка мя нец ка га і Пру жан с ка га ра ё наў Брэс ц- кай воб лас ці ў 2010 годзе... 262 Ткачоў А. Ю., Ашэйчык В. У. Раскопкі 2010 года на ста ян цы ка мен на га ве ку Се ліш ча Ма ло е -3 у басей не р. Ляс н а я Пр а в а я... 266 Ткачоў А. Ю., Белявец В. Г. Раскопкі на па се ліш чы Ст аў по віс к і-5... 270 Чар няў с кі Макс. М. Археалагічныя дас ле да ван ні на Бе ла рус кім Па а зе р і ў 2010 годзе... 278 Чар няў с кі Міх. М. Археалагічныя дас ле да ван ні ў Стаў б цоў с кім, Мядзе ль с кім, Уз дзен с кім, Бе шанко віц кім, Сен нен с кім ра ё нах ў 2009 годзе... 283 Чар няў с кі Міх. М. Археалагічныя дас ле да ван ні ў ба сей нах Нё ма на, Ві ліі і Дзві ны ў 2010 годзе... 287 Шадыра В. І. Раскопкі ў Дняп роў с ка-дзвін с кім між рэч чы ў 2010 годзе... 291 Перыяд сярэдневякоўя і ранняга новага часу Брузис Рудолфс. Археологические исследования 2010 года на памятниках Латвии XVII XIX вв... 297 Ильютик А. В. Археологические исследования в Чечерске в 2009 году... 301 Іоў А. В. Новыя дас ле да ван ні ў Юра ві чах і на па се ліш чы Чар наў чы цы-1... 306 Ка лядзін с кі Л. У., Мароз М. С. Вы н і к і н а з і р а н н я ў з а з е м л я н ы м і бу д аў н і ч ы м і р а б о т а м і ў г іс т а ры ч н а й зо не Ка пы ля ў 2010 2011 га дах... 309 Клі маў М. В. Новыя ар хе а ла гіч ныя дас ле да ван ні ў га ра дах Падз він ня ў 2009 годзе... 313 Клі маў М. В. Асноўныя вы ні кі ар хе а ла гіч ных рас ко пак на пом ні ку Луч на-1 у 2010 годзе... 324 Куш ня рэ віч А. М., Вол каў М. А. Вы н і к і а р х і т эк т у р н а - а р хе а л а г іч н ы х д а с ле д а в а н н я ў в е ж ы - б р а м ы М ір с к а г а з а м к а... 333 Ла кі за В. Л., Зай коў с кі Э. М., Ха ры та но віч З. А., Чар няў с кі Макс. М. А р хе а л а г іч н ы я д а с ле д а в а н н і ў зо не бу даў ніц т ва Бе ла рус кай АЭС і яе ін ф рас т рук ту ры ў 2009 2010 гадах... 337 Ма га лін с кі І. У. Ар хе а ла гіч ныя дас ле да ван ні ў По лац ку ў 2010 годзе... 342 Макушников О. А., Сычев В. И. Основные итоги изучения средневековых археологических памятников Гомельского Поднепровья в 2009 году... 349 Пла він с кі А. М. Раскопкі па се ліш ча Ка ва ль цы-4-гэс у 2009 годзе... 356 Пла він с кі М. А. Раскопкі кур ган на га мо гі ль ні ка Оп са ў 2010 годзе... 359 4

Тимофеенко А. Г. Раскопки вала на городище у д. Проскурни Жлобинского района в 2009 году (предварительные результаты исследования)... 365 Ха ры та но віч З. А. Ар хе а ла гіч ныя дас ле да ван ні га радзіш ча Гу ры, се ліш ча Га лі ны і фа ль вар ка Трэ цін і ш к і (т э ры т о ры я бу д аў н і ц т в а а б е к т аў і н ф р а с т ру к т у ры Б е л а рус к а й АЭ С )... 367 Ха ры та но віч З. А. Ар хе а л а г іч н ы я д а с ле д а в а н н і н а пом н і к у Гл я д а ві ч ы -1-ГЭС у 2010 годзе... 374 Ча раў ко В. У. А р хе а л а г іч н ы я р а з в ед к і н а г ру н т о вы м мо г і л ь н і к у к а л я в. І в е сь Гл ы б оц к а г а р а ё н а ў 2010 годзе... 379 ПЕРСАНАЛІІ Быть преданным делу, верить в будущее археологии (Памяти Вячеслава Федоровича Копытина)... 384 Руп лі вы дас лед чык Па лес ся (Да 60-год дзя з дня на рад жэн ня Мі ха і ла Іва на ві ча Ла шан ко ва)... 386 А п а н т а н а я д а с лед ч ы ц а ( Д а ю бі ле ю Л юд м і л ы Ул а д з і м і р аў н ы Д у ч ы ц)... 387

П А Л Я ВЫ Я Д АС Л Е Д А ВА Н Н І 2009 2010 ГАДОЎ Першабытны перыяд В. У. Ашэй чык, Бе ла рус кі дзяр жаў ны ўні вер сітэт, ас пі рант (г. Мінск) Ар хе а ла г іч на я ра з вед ка на т э ры т о ры і Л і д с ка г а ра ё на ў 2009 годзе На пад с та ве Даз во лу 2070 па фор ме 3 у кас т рыч ні ку 2009 г. аў та рам бы ла пра ведзе на ар - хе а л а г іч н а я р а з в ед к а н а т э ры т о ры і Л і д с к а г а р а ё н а Гр од з е н с к а й в о б л а с ц і 1. М а р ш ру т р а з в ед к і ў к л ю ч аў ва ко лі цы вёскі Да ку да ва і ра ней не аб с ле да ва ны ўчас - т а к п ра в а г а б е ра г а (в е рх н я й т э ра сы) Нё ма на а д в ё с к і Да ку да ва да вус ця ра кі Дзіт ва. У ходзе ра бот на ве да - ны адзін раней вя до мы і вы яў ле на 17 но вых пом нікаў ар хе а ло гіі (мал. 1), на якіх быў пра ведзе ны збор п а д ё м н а г а м а т э ры я л у (гл. т а б л і ц у). Н а к а л г а с н ы х п а л я х, ш т о п р ы м ы к а ю ц ь д а в ё с к і Да к у да в а-1 2, і на па ле т к а х яе ж ы х а р оў ла к а л і з а в а н а Археалагічны матэрыял, атрыманы ў выніку археалагічных разведак на тэрыторыі Лідскага раёна ў 2009 г. Помнік Матэрыял 1 1 Дакудава-1 1 нуклеус аднапляцовачны ад пласцін і адшчэпаў з поўным афармленнем бакоў і контрфронта; 2 нуклеусы двухпляцовачныя ад пласцін і адшчэпаў (мал. 2: 8, 9); 1 нуклеус шматпляцовачны моцна спрацаваны; 2 фрагменты нуклеусаў; 1 нуклеус перароблены на цясла; 1 прылада камбінаваная на абломку (скрэбла + разец адзінарны); 1 разец рэтушны бакавы на абломку; 2 скрабачы на адшчэпах (мал. 2: 6, 7); 1 прылада з выемкай на адшчэпе; 3 адшчэпы з рэтушшу (мал. 2: 5); 1 пласціна з рэтушшу; 1 праксімальная частка пласціны з рэтушшу (мал. 2: 4); 1 фрагмент рабрыстай пласціны; 9 пласцін і іх фрагменты, 35 адшчэпаў і іх фрагменты; 6 лусак; 8 крамянёвых абломкаў і дробных неазначальных фрагментаў сколаў; 1 фрагмент сценкі ганчарнай керамікі 2 Дакудава-9 1 адшчэп з рэтушшу (мал. 3: 2); 1 адшчэп без рэтушы; 1 крамянёвы абломак неазначальны; 6 фрагментаў венчыкаў ганчарнай керамікі; 30 фрагментаў сценак ганчарнай керамікі; 1 фрагмент донца ганчарнай керамікі; 1 фрагмент глінянага праселка (мал. 3: 1); 1 фрагмент жалезнага нажа (ХХ ст.) 3 Дакудава-10 1 фрагмент крамянёвай пласціны; 2 крамянёвыя неазначальныя абломкі; 5 фрагментаў венчыкаў ганчарнай керамікі; 24 фрагменты сценак ганчарнай керамікі; 1 фрагмент борціка ганчарна-керамічнай паліванай талеркі; 2 1 Аўтар выказвае падзяку А. М. Вашанаву, на той момант магістранту кафедры археалогіі і спецыяльных гістарычных дысцыплін БДУ, за ўдзел у экспедыцыі і выкананне малюнкаў археалагічных знаходак. Таксама дзякую калектыву Дакудаўскай СШ за прадастаўлены начлег. 2 Вёска Дакудава (цэнтр с/с) Лідскага раёна складаецца з двух частак, якія раней лічыліся асобнымі вёскамі. Паўночная частка Дакудава-1, паўднёвая Дакудава-2. Мяжой паміж паўночнай і паўднёвай часткамі населенага пункта служыць мост праз р. Нарва. 165

МАТЭРЫЯЛЫ ПА АРХЕАЛОГІІ БЕЛАРУСІ. ВЫП. 23 Заканчэнне табліцы Помнік Матэрыял 3 Дакудава-10 1 фрагмент прыдоннай часткі ганчарнай пасудзіны; 3 фрагменты донцаў ганчарнай керамікі; 1 фрагмент накрыўкі ганчарнага гаршчка; 2 фрагменты кафлі 4 Дакудава-11 1 скол аднаўлення пляцоўкі нуклеуса; 1 фрагмент пласціны; 1 скрабач (?) на адшчэпе (краі артэфакта даволі моцна забітыя, верагодна, ад кантакта з цвёрдым матэрыялам); 4 адшчэпы; 4 фрагменты венчыкаў ганчарнай керамікі; 1 фрагмент шыйкі ганчарнай пасудзіны; 6 фрагментаў сценак ганчарнай керамікі 5 Дакудава-12 1 фрагмент пласціны з рэтушшу (мал. 2: 1); 1 адшчэп падскарыністы (мал. 2: 2) 6 Дакудава-13А 1 перапалены фрагмент пласціны; 1 адшчэп 7 Дакудава-13Б 1 прылада з выемкай на адшчэпе 8 Дакудава-13В 1 скрабач на скарыністым адшчэпе (мал. 2: 3); 1 фрагмент перапаленай пласціны; 1 дробны перапалены неазначальны крамянёвы абломак 9 Дакудава-13Г 1 фрагмент нуклеуса ад адшчэпаў (мал. 3: 11); 1 праколка бакавая на адшчэпе (мал. 3: 10); 5 фрагментаў пласцін; 2 адшчэпы і іх фрагмент; 1 луска; 6 крамянёвых абломкаў неазначальных 10 Пораслі-1 1 лушчань двухпляцовачны двухбаковы; 1 скол з захлыстам; 2 скрабачы (мал. 3: 3); 1 разец рэтушны, бакавы, падвоены (мал. 3: 4); 2 адшчэпы рэтушаваныя; 2 адшчэпы; 1 фрагмент пласціны (мал. 3: 5); 2 крамянёвыя абломкі неазначальныя; 3 лускі 11 Пораслі-2 1 скрабок на адшчэпе; 1 крамянёвы абломак неазначальны 12 Пораслі-3 2 фрагменты неазначальных рэтушаваных прылад (мал. 3: 6); 1 фрагмент пласціны; 1 адшчэп 13 Ганчары Дзітва-1 1 адшчэп з рэтушшу 14 Ганчары Дзітва-2 1 адшчэп рэтушаваны; 1 фрагмент пласціны з рэтушшу 15 Ганчары Дзітва-3 1 разец двухгранны бакавы на дробным адшчэпе (мал. 3: 9); 1 рэтушаваная пласціна (мал. 3: 8); 1 фрагмент адшчэпа 16 Ганчары Дзітва-4 1 рэтушаваны фрагмент пласціны; 1 адшчэп падскарыністы 17 Ганчары Дзітва-5 1 фрагмент падскарыністай пласціны 18 Ганчары Дзітва-6 1 фрагмент падскарыністай пласціны (мал. 3: 7); 2 адшчэпы; 2 крамянёвыя абломкі неазначальныя 166

В. У. Ашэй чык. Ар хе а ла гіч ная раз вед ка на тэ ры то рыі Лід с ка га ра ё на ў 2009 годзе Мал. 1. Ла ка лі за цыя ар хе а ла гіч ных пом ні каў, аб с ле да ва ных пад час раз ве дак на тэ ры то рыі Лід с ка га ра ё на ў 2009 г.: А на су час най та паг ра фіч най карце; Б гру па пом ні каў каля в. По рас лі на кар це кан ца 1940-х га доў; 1 Да к у да ва-1; 2 Да ку да ва-9; 3 Да ку да ва-10; 4 Да ку да ва-11; 5 Да ку да ва-12; 6 Да ку да ва-13а; 7 Да ку да ва-13б; 8 Да ку да ва-13в; 9 Да к у да ва-13г; 10 По рас лі-1; 11 По рас лі-2; 12 По рас лі-3; 13 Ган ча ры Дзіт ва-1; 14 Ган ча ры Дзіт ва-2; 15 Ган ча ры Дзіт ва-3; 16 Ган ча ры Дзіт ва-4; 17 Ган ча ры Дзіт ва-5; 18 Ган ча ры Дзіт ва-6 167

МАТЭРЫЯЛЫ ПА АРХЕАЛОГІІ БЕЛАРУСІ. ВЫП. 23 Мал. 2. Ма тэ ры я лы з раз ве дак 2009 г. у Лід с кім ра ё не: 1, 2 р э т у ш а в а н ы а д ш ч э п ; 3 скра бач; 4, 9 раз цы; 5, 7 пласц і н ы (ф р а г м е н т ы); 6 н е а з н а ч а л ьн а я р э т у ш а в а н а я п р ы л а д а (ф р а г м е н т); 8 р э т у ш а в а н а я п л а с ц і н а ; 10 п р а ко л к а ; 11 н у к ле у с (ф р а г ме н т); 1, 2 Д а к у д а в а -9; 3 5 По р а с л і-1; 6 По р а с л і-3; 7 Га н ч а ры Д з іт в а - 6; 8, 9 Га н ч а ры Д з іт в а -3; 10, 11 Да ку да ва-13г. Малюнак А. М. Ва ша нава т р ы з о н ы р а с п а ў с ю д ж в а н н я г а н ч а р н а й к е р а м і - кі Да ку да ва-9, -10, -11 (мал. 1: 2, 3, 4). Саб ра ны мат э ры я л св ед ч ы ц ь а б іс н а в а н н і п а с е л і ш ч а н а ме с ц ы в ё с к і ў жо п а ч ы н а ю ч ы з XIV XV стст. 1 Н а пом н і к у Да ку да ва -9 так са ма зной дзе ны рэ ту ша ва ны кра мянё вы ад ш чэп (мал. 3: 2), які да та ва ны ка мен ным брон за вым вя ка мі, і глі ня нае праселка (?), вы раб ле - 1 Вызначэнне ганчарнай керамікі зроблена старшым навуковым супрацоўнікам Інстытута гісторыі НАН Беларусі Ірынай Уладзіміраўнай Ганецкай. нае са сцен кі ган чар най па судзі ны (мал. 3: 1; эпо ха ся р эд не в я коўя). Н а в ы с о к а й т э р а с е Нё м а н а л а к а л і з а в а н ы д в а пом н і к і к а ме н н а г а б р он з а в а г а в я коў. Пе р ш ы з і х, Да к у да ва-1, бы ў а д к ры т ы М. М. Чар н я ў с к і м у 1962 г. [7, с. 10] і аб с ле да ваны ў 1998 г. В. Л. Ла кі зам, В. М. Сі - д а р о в і ч а м і М. М. Ч а р н я ў с к і м [1, с. 7 8]. С т а я н к а р а з ме ш ч а н а з а п аў д нё в а й ус к р а і н а й в ё ск і ў з доў ж краю тэ ра сы (мал. 1: 1), п а в од ле р а с п аў сюд ж в а н н я п а д ё м н а г а м а т э ры я л у яе п а ме ры ск л а д а юц ь п ры - 168

В. У. Ашэй чык. Ар хе а ла гіч ная раз вед ка на тэ ры то рыі Лід с ка га ра ё на ў 2009 годзе Мал. 3. Ма тэ ры я лы з раз ве дак 2009 г. у Лід с кім ра ё не: 1 глінянае праселка; 2 п а д с к а р ы н іс т ы а д ш ч э п ; 3, 6, 7 скраб а ч ы ; 4 р э т у ш а в а н ы ф р а г м е н т п л а с ц і н ы ; 5 р э т у ш а в а н ы а д ш ч э п ; 8, 9 н у к л е у с ы ; 1, 2 Д а к у д а в а -12; 3 Д а к у д а в а - 13В; 4 9 Да ку да ва-1. Малюнак А. М. Ва ша нава б ліз на 800 150 м. Тэ ры то рыя пом ні ка раз вор ва ецца. У 2009 г. з па вер х ні ста ян кі сабрана ка лек цыя кра мя нё вых вы ра баў, якія да та ва ны фі на ль ным па - ле а л і т а м (м а л. 2: 8, 9), ме за лі там (мал. 2: 6, 7) і познім не а лі там (мал. 2: 4). Праз 0,6 км на паў д нё вы ўсход ад Да ку да ва-1 (мал. 1: 5) зной дзе ны 2 ап рац а в а н ы я к р э ме н і (м а л. 2: 1, 2), якія мо гуць указ ваць н а п ры с у т н а сц ь т у т с т а я н к і фі н а л ь н а г а п а ле а л іт у ц і ме з а л і т у ( Д а к уд а в а -12). Ча ты ры мес цаз на ход жан ні рас ш ча па ных крэ - ме няў (Дакудава-13А, Б, В, Г) вы яў ле ны на за хад ад вёс кі на вя лі кай па рос лай ле сам дзю не (мал. 1: 6 9). Не ка т о ры я саб ра н ы я ар т э фа к т ы да та ва н ы ме за л і та м (фрагменты рэ гу ляр ных плас цін, скра бач мал. 2: 3) і, м а г ч ы м а, не а л і т а м б р он з а вы м в е к а м (н у к ле ус а д ад ш чэ паў мал. 3: 11). На паў ноч ны за хад ад вёс кі Да ку да ва зна ходзіцца па вы шэн не рэ ль е фу, сво е а саб лі вы пяс ча ны «вост - раў» (мал. 1, Б). З з а х а д у ё н а т о ч а н ы б а л о т н ы м м а с і в а м, з п аў ноч н а г а ўс хо д у р а кой Н а р в а. З п аў д- нё ва -ўсход ня га бо ку аб ме жа ва ны не шы ро кай лагчы най, ра ней за ба ло ча най, а зараз асу ша най ме лі я ра - ц ы й н ы м і к а н а л а м і. Н а «в о с т р а в е», б о л ь ш а я ч а с т к а яко га за сад жа на хвой ным ле сам, зна ходзіц ца не вялі кая вёс ка По рас лі. У цэн т ры вёс кі (мал. 1: 10) на п а ле т к а х м яс цо вы х ж ы х а р оў і п а л я в ой д а р о з е, я к а я в я д з е п р а з в ё с к у, с а б р а н а не ш м а т л і к а я к а ле к ц ы я к р а м я нё вы х вы р а б аў (м а л. 3: 3 5), што свед чыць аб іс на ван ні тут рэш т каў ста ян кі эпо хі ме за лі ту і, маг - чы ма, больш поз ня га ча су (Пораслі-1). М а т э р ы я л ы к а м е н н а г а б р о н з а в а г а в я к о ў в ы - я ў ле н ы я ш ч э ў д ву х п у н к т а х, н а л яс ной д а р о з е н а 169

МАТЭРЫЯЛЫ ПА АРХЕАЛОГІІ БЕЛАРУСІ. ВЫП. 23 паў д нё вы ўсход ад вёс кі По рас лі (мал. 1: 11, 12). Месц а з н а ход ж а н н е По р а с л і -2 л а к а л і з а в а н а п р а з 0, 3 к м ад вёс кі, на скры жа ван ні ў ле се. Тут зной дзе ны скрабок на ад ш чэ пе і кра мя нё вы аб ло мак. Ча ты ры крам я нё вы я а р т э ф а к т ы, у т ы м л і к у ф р а г ме н т п л а с ц і н ы і д в а ф р а г ме н т ы не а з н а ч а л ь н ы х п ры л а д (м а л. 3: 6), саб ра ныя праз 0,5 км ад вёс кі, на мес цы дзе да ро га вы ходзіць да ле су (Пораслі-3). Частка з ап ра ца ва ных крэ ме няў, саб ра ных у зо - н е з б о р у Д а к у д а в а -11, б ы л а з н о й д з е н а ў з а ход н я й час т цы вор на га по ля, праз не ка ль кі дзе сят каў мет - раў на паў ноч ны ўсход ад мес цаз на ход жан ня По - р а с л і -3. Д а к л а д н а я л а к а л і з а ц ы я зн а хо д а к, ся р од я к і х ско л а д н аў ле н н я п л я цоў к і н у к ле у с а і д ыс т а л ь н а я ч а с т к а р э г у л я р н а й п л а с ц і н ы, ш т о м а юц ь ме з а л і т ы ч - н ы вы г л я д, не бы л а з а фі к с а в а н а. А д н а к н а з в а н ы я зна ход кі ўказ ва юць на маг чы мае іс на ван не тут ста - ян кі ка мен на га ве ку, пры мер ка ва най да бе ра гу пяс - ч а н а г а «в о с т р а в а». Шэсць но вых мес цаз на ход жан няў ( Ганчары Дзіт ва-1, -2, -3, -4, -5, -6) вы яў ле на ў між рэч чы Дзітвы і не вя лі кай ра чул кі Ка па ні ца. Пяць з іх ла ка ліза ва ны на ляс ной да ро зе, што ідзе па краі вы со кай ле в а бя р эж н а й т э р а сы Д з іт вы (м а л. 1: 14 18). Яш чэ а д но на л яс ной да р о зе а д дач на г а па сё л к а на ле вы м б е р а з е Д з іт вы д а д а р о г і Л і д а Пе с к і Д а к у д а в а, п р а з 0, 5 к м на з а х а д а д з а к і н у т а г а х у т а ра, а д з на ча на г а н а кар це як ху тар Ган ча ры (мал. 1: 13). Ва ўсіх пун к- тах саб ра н ы неш мат лі к і я к ра м я нё вы я вы ра бы (ма л. 3: 7 9), што да та ва ны ка мен ным брон за вым вякамі. У ходзе ра ней шых ар хе а ла гіч ных по шу каў у ва колі цах вёс кі Да ку да ва, што ажыц цяў ля лі ся М. М. Чар - няў с кім, В. Л. Ла кі зам, В. М. Сі да ро ві чам, бы ло вы - я ў ле н а 8 пом н і к аў і ме с ц а з н а ход ж а н н я ў к а ме н н а г а і брон за ва га вя коў [1 4; 5, с. 66 73, 209; 6, 7]. Не ка торыя з іх шур фа ва лі ся, адзін помнік Да ку да ва-5 быў да с л е д а в а н ы ш л я х а м р а с ко п а к. Д з в е п е р ш а б ы т н ы я ста ян кі (Дакудава-1, -2) ла ка лі за ва ны на вы со кай тэ - ра се ракі Нё ман, ас тат нія на пяс ча ных узвышшах у п р а в а бя р эж н а й пой ме р а к і. Не в я л і к і я п а а б ё ме п ра ц ы, п ра ведзе н ы я аў та рам, да з во лі лі вы я ві ц ь я ш ч э ш э р а г ме с ц а з н а ход ж а н н я ў. Вынікі раз вед кі 2009 г. свед чаць, што мік ра рэг і ё н, р а з г лед ж а н ы ў д а д з е н ы м а р т ы к у ле, мо ж а бы ц ь зн ач н а б о л ьш н а сы ч а н ы а р хе а л а г іч н ы м і пом н і к а м і, чым гэта бы ло вя до ма ра ней, і пат ра буе да лей шых дас ле да ван няў. Плён мо гуць пры нес ці по шу кі на дав о л і а д д а ле н а й а д б е р а г оў р. Нё м а н т э ры т о ры і н а п яс ч а н ы х у з вы ш ш а х, р а з ме ш ч а н ы х н а з а б а ло ч а н ы х (сёння ўжо час т ко ва асу ша ных ме лі я ра цы яй) аб шарах на ўсход і за хад ад вёс кі Да ку да ва, і на пяс ча ных бе ра гах гэ тых ба лот (мал. 1, А). Л і т а ра т у ра 1. Л а к і з а, В. Л. С п р а в а з д а ч а а б а р хе а л а г іч н ы х дас ле да ван нях на Па ня мон ні ў 1998 г. / В. Л. Ла кі за // ААНД ІГ НАН Бе ла ру сі. Спр. 1733. 2. Л а к і з а, В. Л. С п р а в а з д а ч а а б а р хе а л а г і ч н ы х ра бо тах на Па ня мон ні ў 1999 годзе / В. Л. Ла кі за // ААНД ІГ НАН Бе ла ру сі. Спр. 1795. 3. Л а к і з а, В. Л. С п р а в а з д а ч а а б а р хе а л а г іч н ы х да с ле да ва н н я х на Бе ла рус к і м Па н я мон н і ў 20 0 4 г. / В. Л. Ла кі за // ААНД ІГ НАН Бе ла ру сі. Спр. 2166. 4. Ла кі за, В. Л. Спра ваз да ча аб ар хе а ла гіч ных да - с ле да ван нях на Па ня мон ні ў 2005 г. / В. Л. Ла кі за // ААНД ІГ НАН Бе ла ру сі. Спр. 2288. 5. Л а к і з а, В. Л. С т а р а ж ы т н а с ц і по з н я г а не а л і т у і ран ня га пе ры я ду брон за ва га ве ку Бе ла рус ка га Па - ня мон ня / В. Л. Ла кі за. Мінск : Бе ла рус. навука, 2008. 343 с. 6. Сі да ро віч, В. М. Спра ваз да ча аб ар хе а ла гіч - ных дас ле да ван нях у Гродзен с кай і Брэс ц кай аб лас - цях у 1998 г. / В. М. Сі да ро віч // ААНД ІГ НАН Бе лару сі. Спр. 1766. 7. Че р н я в ск и й, М. М. О т че т о б а р хе о лог и че ск и х ис с ле до в а н и я х п а м я т н и ков эпох и не о л и т а и б р он зы в бас сей не р. Не ман в 1962 63 гг. / М. М. Чер нявский // ААНД ІГ НАН Бе ла ру сі. Спр. 227.